TSHIBUTSHILU TSHIA MIKANDA TSHIA KU ENTERNETE tshia Watchtower
TSHIBUTSHILU TSHIA MIKANDA TSHIA KU ENTERNETE
tshia Watchtower
Tshiluba
  • BIBLE
  • MIKANDA
  • BISANGILU
  • Ngakuilu mupepele
    Kalasa ka Mudimu wa Nzambi kadi kakuambuluisha
    • DILONGA 4

      Ngakuilu mupepele

      Tshia kuenza

      Bala ne akula mu mushindu wa ngenyi ne miaku kudipatukilabi bu mâyi. Padi ngakuilu webe mupepele, kuena utata bua kuakula peshi kuena wakula bitekete menemene to. Kuena welakana bua kupeta miaku anyi upatata bua kupeta ngenyi to.

      Mushinga

      Padi miaku kayiyi ipatuka lukasa, meji a bateleji adi mua kuya kua tshianana; udi mua kuamba malu adi kaayi wowu to. Malu audi wamba kaakutuila bantu nansha.

      PAUTU ubala ne dîyi dikole, utu utata bua kubala imue miaku anyi? Peshi pautu kumpala kua bantu, utu umona ne: miaku iutu nayi dijinga kayitu ilua ne lukasa anyi? Pikalabi nanku, mmumue ne: ngakuilu webe kêna mupepele to. Miaku ne ngenyi bia muntu udi ne ngakuilu mupepele bidi bipatuka kakuyi lutatu. Kadi kabiena biumvuija ne: udi amu wakula, wakula lukasa lukasa, ulabakana anyi wakula kuyi wela meji nansha. Ngakuilu webe udi muimpe ne udi usankisha bantu. Ke bua tshinyi mu Kalasa ka Mudimu wa Nzambi badi balondesha ngikadilu eu ne dîsu dikole.

      Kudi malu mavule adi mua kuenza ne: muntu apangile ngikadilu eu. Amue a kudiwu ng’adi alonda aa: (1) Kutata bua kubala miaku itudi katuyi bamanye. (2) Kuimana katupa katupa miaba mipite bungi. (3) Kubenga kudilongolola. (4) Kubenga kuteka malu malondangane bimpe. (5) Kuikala ne miaku anu mikese mu mutu. (6) Kushindika miaku mipite bungi. (7) Kupanga kumanya gramere anyi mikenji ya muakulu.

      Wewe ne ludimi bujitu, bantu badi mu bisangilu kabakusunuka ne kupatukamu to, kadi lungenyi luabu neluikale kua tshianana. Nanku newele malu a bungi panshi.

      Kadi paudi ukeba kuakula ne ludimi lupepele, kuakudi kupitshishi, bualu bidi mua kulua kutonda bantu. Pikala webe nkolelu uudi mukole nende mushilangane ne wa bakuabu, badi mua kukumona bu udi wakula kuyi ne bukalanga anyi kuyi wamba malu malelela: kabakukuteleja bimpe to. Ke tshiakenza ne: mupostolo Paulo (nansha muvuaye mulongeshi mupiluke) ayishe bena Kolinto ‘mu butekete ne mu ditshina ne mu kuzakala kua bungi,’ bionso ebi wepela anu bua bantu kabamutangidi yeye to.​—1 Kol. 2:3.

      Malu a kulekela. Bantu ba bungi batu ne tshibidilu tshia kuamba ne: “kudiing” padibu bakula. Bakuabu batu batamba kutuadija tshiambilu tshionso anu ne: “mpindieu,” “nunku,” “nanku” anyi bela “nankuawawu” ne “mpindiewewu” miaba ya bungi. Bumue kuena mumanye bungi bua misangu iutu wamba miaku ya buena eyi to. Enza nunku: ambila muntu mukuabu akuteleje, ne ikala wambulula muaku wa buena eu misangu yonso yudi uwamba. Neukeme bikole.

      Bamue batu buobu bapingana tshianyima patubu babala anyi bakula. Tuambe ne: badi babanga tshiambilu bimpe, kadi padibu bafika natshi munkatshi, badi batua ntshinta bapingana panyima bua kubanga kuambulula tshitupa tshia tshiambilu tshikavuabu bambe atshi kabidi.

      Bakuabu buobu batu ne labalaba mu diakula, bakula lubilu, batuadija kutua mu nsampu, kutua mu kaleji, batuadija ne lungenyi lumue, mpindieu munkatshi mua tshiambilu balekela lungenyi luvuabu nalu bangata lukuabu. Nansha mudi ludimi mua kuikala lupepele, kuakula malu nenku ki nkuimpe to.

      Mua kuakaja malu. Biwikala utu utata bua miaku, bidi bikengela kudienzeja bikole bua kuvudija bungi bua miaku yebe. Ikala ufunda miaku yudi kuyi mumanye idi mu Tshibumba tshia Nsentedi, mu Réveillez-vous! ne mu mikuabu mikanda yudi ubala. Yikeba mu diksionere, tangila mudibu bayibala, tshidiyi yumvuija ne enza nayi mudimu. Pikala diksionere kadiyiku, webeje muntu utu wakula muakulu au bimpe.

      Bua malu kulongolokawu, ikala kabidi ne tshibidilu tshia kubala ne dîyi dikole. Ikala ukeba miaku mikole, uyibala misangu ya bungi ne dîyi dikole.

      Bua kubala bipepele, mbimpe kumona mudi miaku misuikakane mu tshiambilu. Bitu bikengela misangu mivule kubala kasumbu ka miaku bua kumvua bimpe tshidibu bayifundile. Tangila bimpe mudi miaku eyi misuikakaja mu tusumbu. Biwikala musue, wenze kamanyinu ku miaku eyi. Umanye ne: udi wipatshila malu abidi: kubala biakane ne kupatula ngenyi idimu patoke. Anji umvua bimpe mudi tshiambilu kumpala kua kupita ku tshikuabu ne kujikija tshikoso. Umvua bimpe mudi malu alondangana. Mpindieu bala ne dîyi dikole. Bala tshikoso tshijima misangu ne misangu too ne pawabala kutshiyi utupakana anyi wimana miaba idi kayiyi ikengela kuimana. Pita mpindieu ku tshinga tshikoso.

      Pashishe bandisha lubilu. Paudi umvua bilenga mudi miaku yenza mudimu pamue mu tshiambilu, newikale umona kasumbu ka miaku pamutu pa muaku ku umue ku umue, ne neumanye idi ne tshia kulonda. Neubale bilenga bia dikema.

      Kudibidija bua kubala bintu diakamue kuyi mudilongolole nkuimpe. Tshilejilu, ikala ne tshibidilu tshia kubala mvese wa ku dituku ne mumvuija ende diakamue kuyi muanji kudilongolola ne dîyi dikole. Udibidije bua mêsu kuikalawu amona tusumbu tua miaku pamutu pa kumona muaku ku muaku.

      Ngakuilu mupepele utu ulomba kuela meji kumpala kua kuakula patudi tuyikila ne bantu. Enza nanku matuku onso. Sungula ngenyi ya kuamba ne mushindu wa kuyamba; mpindieu wakule. Kuyi lukasa to. Uditatshishe bua kujikija lungenyi lumue kuyi wimana anyi ubuejila lukuabu mu njila to. Wewe wenza biambilu bîpi ne bipepele mbimpe.

      Miaku neyidiluile biwikala mumanye menemene tshiudi usua kuamba. Katutu dijinga ne kusungula miaku ya kuenza nayi mudimu pa tshibidilu to. Kadi bua muaba eu, udi mua kuanji kukeba kulongolola ngenyi bimpe mu mutu ne kushisha kukeba miaku paudi wenda wakula. Wewe ne malu matoke mu mutu ne uteka meji ku ngenyi pamutu pa kuateka ku miaku, miaku neyidivuile nkayayi ne malu awamba neafumine mu mutshima. Kadi wewe mubange kukeba miaku pamutu pa kukeba ngenyi, newakule ne dielakana wimana miaba idi kayiyi ikengela kuimana. Didibidija nedikufikishe ku dibala ne diakula bipepele.

      Mose wakambila Yehowa muvuaye kayi mukumbane mua kuakula kumpala kua tshisamba tshia Isalele ne kumpala kua Palô (mfumu wa ditunga dia Ejipitu). Bua tshinyi? Kavua wakula bipepele to; bumue uvua mua kuikala ne lutatu mu diakula. (Ekes. 4:10; 6:12) Mose wakalomba Yehowa bua amulekele tshianana, kadi Yehowa kakitaba to. Wakamutuma ne Alona bua Alona kuikalaye umuakuila. Nansha nanku Yehowa wakambuluisha kabidi Mose bua kuikalaye pende wakula. Nunku Mose wakafika ku diakula misangu mivule ne bantu pa nkayabu, ne tusumbu tua bantu, kabidi ne tshisamba tshijima. (Dut. 1:1-3; 5:1; 29:2; 31:1, 2, 30; 33:1) Wewe pebe muenze muebe muonso eku weyemena Yehowa, newakule bua kutumbisha Nzambi.

      MUA KULUANGANA NE TSHIKUKUMINA

      Malu a bungi atu afikisha bantu ku dikukumina. Imue mishindu ya kujikija tshikukumina idi mua kuenza mudimu bimpe kudi bamue kadi kupangila kudi bakuabu. Kadi bua kutshijikija bimpe, bidi bikengela kutungunuka ne kudibidija.

      Utu umvua buôwa anyi mene upampakana pautu uvuluka ne: udi ne bua kuandamuna mu bisangilu anyi? Lomba Yehowa akuambuluishe. (Filip. 4:6, 7) Ela meji anu bua kutumbisha Yehowa ne bua kuambuluisha bakuabu. Kutekemenyi bua tshikukumina kujikatshi tshionso nkong to, kadi mbimpe ulondeshe bimpe bimpe mushindu udibu bakuambuluisha bua kupita natshi. Pawamona mudi Yehowa ukuambuluisha ne mudi bana betu bakukankamija, nebikuenze disanka ne kukusaka bua kudienzeja bikole.

      Kalasa ka Mudimu wa Nzambi kadi kakuambuluisha bua kumanya mua kuakula kumpala kua tshisumbu tshia bantu. Neukeme pawamona muakuluilabi bitekete bua kuakula kumpala kua kasumbu kakese ka bantu badi basanka bua tshiudi wenza ne bajinga bua uye kumpala. Ke tshiakuambuluisha bua kuakula ne dikima mu nsombelu mishilangane.

      Paudi ne mudimu, uwulongolole bilenga. Teka lungenyi luonso ku mudimu eu. Enza muebe muonso bua kuakula ne muoyo mujima. Paudi ubanga kukukumina, teta muebe muonso bua kutekesha dîyi diebe ne kutukija. Tekesha mbanga. Akula ne biambilu bîpi. Kepesha bintu bu mudi dienza ne: “mmm,” ne “eee.”

      Pakamanya bamue badi baluangana ne tshikukumina miaku ivua ibatatshisha, bakabanga kuyepuka ne kuakula anu ne mikuabu ivua ne diumvuija dia muomumue. Bakuabu batu badianjila kukeba miaku anyi maleta kampanda atu abatatshisha, ne pashishe baambulula misangu ne misangu.

      Ikala anu uyikila ne bantu nansha wewe ukukumina. Udi mua kulomba muntu unudi nende bua akule yeye too ne paumvua ne: mpindieu udi mua kutungunuka. Udi mua kufundila muntu kabeji anyi kumuleja tshintu tshimana kufunda pikalabi bikengedibua.

      MUSHINDU WA KUENZA

      • Paudi ubala bibejibeji anyi mikanda, enza kamanyinu ku miaku mipiamipia, keba tshidiyi yumvuija, ne pashishe kuata nayi mudimu.

      • Angata minite mitue ku itanu anyi ku dikumi dituku dionso bua kudibidija bua kubala ne dîyi dikole.

      • Padibu bakupesha mudimu wa kubala, udilongolole bimpe menemene. Keba tusumbu tua miaku tudi tuikale ne lungenyi lumue. Ibidilangana ne mudi ngenyi ilondangana.

      • Paudi uyikila, longa mua kuela meji kumpala ne pashishe kuamba tshiambilu tshijima kuyi wimana mu njila.

      MUDIMU WA KUENZA: Teta kudianjila kuela dîsu bimpe bimpe mu Balumbuluishi 7:1-25, ulonge tshikoso tshia mvese ku tshimue ku tshimue. Keba bua kutshiumvua. Keba miaku yudi kuyi mumanye mu diksionere anyi uyebeje bantu. Bala dîna dionso dia muntu anyi dia muaba ne dîyi dikole. Kunyima bala tshikoso tshijima ne dîyi dikole; ubale malu anu mudiwu mafunda. Paudi ujikija bimpe ne tshikoso tshimue, ushishe kupita ku tshikuabu. Bala mpindieu nshapita mujima. Panyima, ubale ne lubilu ndambu. Bala kabidi, ubandishe mpindieu lubilu miaba idi ikengedibua, kadi kabiyi bia bikufikisha ku ditupakana to.

  • Dikisha dikumbanyine
    Kalasa ka Mudimu wa Nzambi kadi kakuambuluisha
    • DILONGA 5

      Dikisha dikumbanyine

      Tshia kuenza

      Upuwe miaba kampanda idi miakanyine. Imue misangu udi mua kupuwa peshi kuanji kukepeshaku dîyi bua katupa kîpi. Dikisha ndimpe padidi dienza mudimu kampanda mulenga.

      Mushinga

      Dikisha diakanyine didi difikisha bantu ku diumvua muyuki bipepele. Didi kabidi dipatuisha malu manene patoke.

      BIDI bikengela kuikishila miaba idi miakanyine patudi tuakula (mu miyuki itudi tuenza anyi mu diyikila ne bantu). Tuetu katuyi tuikisha, bitudi tuamba kabiakumvuika bimpe to. Patudi tuikisha miaba mimpe, bitudi tuamba bidi biumvuika bilenga. Patudi tuikisha, bidi kabidi bimpe mene bua kuenza bua se: malu manene atudi nawu ashale mu mitu ya bantu.

      Kadi mmunyi mutudi mua kumanya ne: mbimpe kuikishila apa anyi papa? Tudi ne bua kuikisha mutantshi bule kayi?

      Dikisha miaba idi bimanyinu bia mu difunda. Batu benza mudimu ne bimanyinu bia mu difunda bikole. Bimanyinu ebi bidi mua kuleja ndekelu wa tshiambilu peshi wa lukonko. Mu imue miakulu bitu biambuluisha bua kutapulula mêyi a bantu anyi a mu mikuabu mikanda ne manga malu adi mu tshiambilu. Bimue bitu bileja diumvuangana didi pankatshi pa tshitupa tshimue tshia tshiambilu ne tshikuabu. Utu ubimona pautu udibadila nkayebe. Kadi paudi ubadila bantu, dîyi diebe didi ne bua kubaleja bimanyinu bidi mu biudi ubala. (Makuabu malu adi mu Dilonga 1, “Dibala dijalame.”) Wewe kuyi muikishe bimpe muaba udi bimanyinu bilomba bua kuikisha, bantu kabakumvua bilenga bintu biudi ubala to, anyi mene nebabiumvue wabu mushindu.

      Pa kumbusha bimanyinu ebi, tudi mua kuikisha bilondeshile mudi ngenyi ilondangana mu tshiambilu. Muimbi wa misambu kampanda munene wakamba ne: “Tshiena mupite bantu ba bungi ku dimba tshiamu tshia piano to. Kadi muaba utudi tulua kushilangana ng’udi ulomba dipiluka kampanda ne diamanya kansanga bua kumanya miaba ya kuikishila bimpe pankatshi pa ma-note.” Bidi mushindu umue ne mu diakula. Paudi wikisha miaba mimpe, bantu nebumvue bilenga malu ebe audi mulongolole biakane.

      Paudi udilongolola bua kubala kumpala kua bantu, udi mua kuenza tumanyinu. Ela kashonyi kîpi kamue kimane muaba uudi mua kuimana kakese bua kuikishaku, anyi bua kuenzaku nansha bu muntu udi wakula ne dielakana. Ela tushonyi tubidi tuimane muaba wa wewe kuikishila mutantshi muenze kuoku bu mule. Padi miaku kampanda ikutatshisha, ikulomba bua kuikishila muaba mubi, wenzapu tumanyinu ne katshi kûme anyi kreyon bua wewe kuvuluka bua kuyikuatakaja. Mpindieu bala tshiambilu tshijima. Ke mutu bangamba-malu bapiluke ba bungi benza.

      Patutu tuyikila matuku onso tutu tuikisha bimpe bualu tutu bamanye malu atutu tusua kuamba. Kadi wewe muikale ne tshibidilu tshibi tshia kuikisha anu kunyima kua tshitupa bule kampanda kuyi ulonda tshidi ngenyi ilomba, malu audi wamba kaakulenga bantu anyi kumvuika bimpe menemene to. Mibelu idi mua kukuambuluisha idi mu Dilonga 4, “Ngakuilu mupepele.”

      Dikisha bua kushintulula ngenyi. Paudi umbuka ku bualu bunene bumue uya ku bukuabu, dikisha didi mua kupetesha bateleji mushindu wa kuela ne kuakaja meji, wa kumona mudi ngenyi ya biudi ulongesha ishintuluka, ne kumvua lungenyi lukuabu ludi lulonda bimpe. Kuikisha kua nunku nkufuanangane ne padi muntu pa dikalu utekesha mu tshibenda bua kubuela mu njila mukuabu.

      Bamue bantu batu bakula lukasa kabayi bikisha bualu batu ne malu a bungi a kuamba. Bua bakuabu, ntshibidilu tshiabu tshia ku buana. Bumue ke mutu bantu badibu bakole nabu bakula nanku. Kadi paudi wakula nenku kuakulongesha bimpe to. Paudi ne tshintu tshiudi musue ne: bantu batshikuate ne bashale batshivuluke, ikala ne dîba dia kutshiumvuija mu tshiluba tshitokesha bimpe menemene. Umanye ne: dikisha didi diambuluisha bantu bua kumvua malu bipepele.

      Paudi wenza muyuki udi ne plan, biudi mulongolole bua kuamba bikale bienza ne miaba ya kuikishila pankatshi pa malu manene. Pawikala ne muyuki wa kubala anu bu mudibu baufunde amu, wenze tumanyinu muaba wa kuikishila bua kumbuka ku bualu bunene bumue kuya ku bukuabu.

      Dikisha dia kushintulula ngenyi idi mu dilongesha ditu dile dipite dia bimanyinu bia mu difunda. Kadi ki ndile dia dilepesha muyuki bikole to. Bualu padidi dipita bule, bantu badi bamona ne: kuena mudilongolole bimpe to, ne: udi wenda ukeba tshia kuamba.

      Dikisha bua kushindika ngenyi. Dikisha dia kushindika nadi bualu ditu ne bukole bua bungi, ditu dienzeka kumpala anyi kunyima kua mêyi kampanda, nansha kumpala anyi kunyima kua lukonko luela ne dîyi dia tshikuma. Dikisha dia nunku didi mua kupesha bantu dîba dia kuela meji pa bualu butudi bafume ku diamba, anyi dibashiya ne mioyo kuulu kuulu bua kumanya tshitukadi pa kuamba. Dikisha kumpala kua dîyi kampanda ndishilangane ne dikisha panyima padi. Keba didi diakanyine. Kadi wadimuka: mbimpe kuikisha anu miaba idi malu adi ne mushinga menemene, tshianana malu aa kaakuikala ne mushinga kabidi kudi bateleji to.

      Yezu wakikisha bimpe muaba uvuabi bikengela bua kushindika ngenyi tshikondo tshivuaye ubala Mifundu Minsantu mu nsunagoga wa mu Nazaleta. Wakanji kubala bualu bua mudimu wende mu muvungu wa muprofete Yeshaya. Kadi kumpala kua kuleja dikumbana dia mvese au, wakanji kuvunga muvungu, kuupingajila muntu uvua uulama, e kusomba. Mpindieu pavua bantu bonso bashale bamutangile talalaa, yeye kuamba ne: “Miaku eyi, inuvua bumvue mu mukanda wa [Nzambi], mmikumbane lelu, amu pamvua muyibale apu.”​—Luka 4:16-21, MMV.

      Dikisha padi nsombelu kampanda udilomba. Malu kampanda adi mua kulomba bua kuanji kukosa diakula. Mutoyi wa ndeke anyi mashinyi, peshi muadi wa muana, bidi mua kuenza bua ne: wanji kulekela diakula ne muntu uudi uyisha. Tshilejilu, mu mpuilu muomu mitoyi idi kayiyi mitambe bukole, udi mua kubandisha dîyi ne kutungunuka ne diakula. Kadi mitoyi yoyi mikole ne yiya mitungunuke, mbimpe kuimana, bualu bantu kabakukuteleja kabidi to. Nanku kuata mudimu ne dikisha diebe bilenga bua malu audi nawu ambuluishe bantu bikole.

      Dikisha bua kuindila diandamuna. Nansha mudi muyuki webe mua kuikala pamuapa kauyi wa kulomba bantu bua kuakulabu, mbimpe kulekela bantu bandamuna nkonko yebe mu lungenyi luabu. Paudi wela nkonko idi ilomba bantu bua kuela meji kadi kuyi wimana katupa, nkonko eyi kayakuikala ne tshienzayi menemene to.

      Bidi bikengela kuikala kuikisha kabidi patudi mu buambi. Pabi, bamue bantu batu bakula kabayi bikisha to. Biwikala ne tshilumbu etshi, udienzeje bikole bua kumanya mua kuikisha. Neuyikile bimpe ne bantu matuku onso ne neuyikile nabu bimpe nansha pawaya kabidi mu buambi. Kuikisha nkushala mupuwe katantshi. Batu bambe bambilamu ne: kupuwa kutu kukosesha diakula katupa katupa, kushindika malu ne kukoka ntema; ne kutu kupeshilula ditshi bukole bua kuteleja kabidi bimpe.

      Patutu tuyikila matuku onso, tutu tuakula tushilangana. Bakuabu nebajinge kukuteleja biwaleja ne: udi ubateleja ne wangata bidibu bamba ne mushinga. Nanku bidi bikengela kuikisha katantshi kale bua buobu pabu bapete mpunga bakule.

      Bitu bikengela bantu batudi tuyisha bikale bakula pabu, nanku diyisha nedilengele bualu kutua nkushilangana minshi. Kunyima kua diela bantu muoyo, Bantemu ba bungi batu baleja kendela kabu ne pashishe bela muntu lukonko. Batu bapuwa bindila diandamuna, ne baleja mudibu bamumvue. Mpindieu mu ditungunuka ne muyiki, batu bashila misangu ya bungi muntu dîba dia kuakulaye pende. Batu bamanye ne: bua kuambuluisha muntu bilenga, bitu bimpe kumulekela uleja muende mudiye wela meji.​—Nsu. 20:5.

      Kadi muntu yonso kakuandamuna nkonko yebe anu bimpe to. Nansha nanku, Yezu wakashila too ne bena lukuna bende mpunga mukumbane bua kuakulabu. (Mâko 3:1-5) Paudi ulekela muntu wakula, udi umuambuluisha bua kuela meji, ne kukupatuila yende idi munda. Tshimue tshia ku bipatshila bia mudimu wa buambi tshitu tshia kutuisha muoyo wa muntu bua kufikaye ku diangata mapangadika bilondeshile malu a mushinga a mu Dîyi dia Nzambi atudi tumuambila.​—Eb. 4:12.

      Kumanya mua kuikisha mu buambi mbualu bua mushinga budi bulomba dimanya. Paudi wikisha bimpe, bantu badi bumvua malu audi wamba bipepele ne badi bashala baakuate muntatshi mule.

      MUSHINDU WA KUENZA

      • Paudi ubala ne dîyi dikole, kupu bimanyinu bia mu difunda muoyo to.

      • Uteleje bimpe mudi bangamba-malu bapiluke bakula, tentekela muaba udibu bikisha ne bule bua mutantshi udibu bikisha.

      • Wikishe kunyima kua bualu buudi musue ne: bubuele mu mitshima ya bantu bua bashale babuvuluka.

      • Panudi nuyikila ne muntu, umulombe bua kuakulaye pende ne pashishe umuteleje. Kumukoshi mêyi mukana to. Umulekele ajikije kuakula.

      MUDIMU WA KUENZA: Bala Mâko 9:1-13 ne dîyi dikole; wikishe bimpe muaba udi bimanyinu bia mu difunda. Kubadi majetete majetete nansha. Panyima pa wewe mumane kudibidija, bikila muntu bua kukuteleja ne kukuleja muaba uudi kuyi muikishe bimpe.

  • Dishindika dia miaku dimpe
    Kalasa ka Mudimu wa Nzambi kadi kakuambuluisha
    • DILONGA 6

      Dishindika dia miaku dimpe

      Tshia kuenza

      Ushindike miaku bua bantu bakuate malu audi wamba.

      Mushinga

      Dishindika dia miaku dimpe didi diambuluisha muntu udi wakula bua kulama ntema ya bantu ne bua kubasaka anyi kubafikisha ku ditumikila bidiye ubambila.

      BIDI bikengela paudi wakula anyi ubala ne dîyi dikole, wikale ushindumuna muaku wonso bimpe ne ushindika miaku minene ne eyi idi ifila lungenyi kampanda mu mushindu udi upatula ngenyi yonso bipepele bikala biumvuika bimpe.

      Kushindika miaku mikese peshi ya bungi ki nkukumbane nkayaku to. Bidi bikengela kushindika miaku idi miakanyine. Paudi ushindika miaku ya tshianana, bantu kabakumvua malu ebe bimpe to, ne badi mene mua kutuma lungenyi luabu ku malu makuabu. Nansha malu audi wamba mikale mimpe, wewe kuyi ushindika imue miaku, kaakulenga mitshima ya bantu to.

      Kudi mishindu ya bungi itubu bakuata nayi mudimu pamue misangu mivule bua kushindika miaku bimpe, tshilejilu: kubandisha dîyi, kuvudija musangelu, kupuekesha dîyi ne kuakula bitulu bitulu, kuanji kuikisha kumpala kua kutuadija tshiambilu anyi kunyima kuatshi (peshi bionso bibidi), ne kunyungusha kua mubidi (anyi jeste) ne kushintulula tshilunji tshia mpala webe. Mu mikuabu miakulu, bua kushindika malu, udi kabidi mua kukepesha tshiona anyi kukolesha tshikuma tshia dîyi. Malu audi nawu ne nsombelu udiku ke bidi mua kukuleja tshia kuenza.

      Ulonde malu adi alonda aa paudi ukeba miaku ya kushindika. (1) Malu adi mu tshiambilu ne mu tshiena-bualu tshijima ke adi aleja miaku ya kushindika bimpe. (2) Udi mua kushindika miaku ku mbangilu kua lungenyi lupialupia: bu mudi bualu bunene anyi dishintulula dia lungenyi. Udi mua kushindika miaku nansha ku nkomenu wa lungenyi kampanda kabidi. (3) Udi mua kushindika miaku bua kuleja mmuenenu uudi nende bua bualu kampanda. (4) Udi mua kushindika kabidi malu manene a mu tshiena-bualu.

      Bua kushindika miaku bimpe, muntu udi ne muyuki anyi udi ubala kumpala kua bantu udi ne tshia kuanji kumvua bimpe malu adiye nawu ne kukeba ne muoyo mujima bua bateleji kuitababu malu aa. Tshilejilu, Nehemiya 8:8 udi wamba bua dilongesha divuaku mu matuku a Ezela ne: ‘Bakadi babala mu mukanda, mu mikenji ya Nzambi, bakayijingulula biakane; bakayijinguluila bantu kabidi, nunku buonso buabu bakumvua biakane.’ Bidi bimueneka patoke se: bantu bavua babala ne bumvuija Mikenji ya Nzambi tshikondo atshi bavua bamanye mushinga wa kuambuluisha bakuabu bua kumvua bivuabu babala, kubikuata, ne kubilonda.

      Kudi tshilumbu mua kupatukila. Bantu bavule batu bamba malu umvuika patubu bayikila dituku dionso edi. Kadi patubu babala malu mafunda kudi mukuabu muntu, bitu bibakolela bua kujingulula miaku ya kushindika. Tshilumbu tshitu tshimanyine pa dipanga kumvua malu aa bilenga. Nanku bitu bilomba dianji kulonga malu aa bimpe. Ke bua tshinyi, padibu bakusungula bua kubala mu tshisangilu kampanda, udilongolole ne muoyo mujima.

      Pamutu pa dishindika dia miaku, bamue bantu batu buobu benza tshitudi mua kubikila ne: “dishindika dia ku musangu ne ku musangu.” Badi bashindika miaku panyima pa muntatshi bule kampanda nansha yoyi kayiyi ne mushinga. Banga batu bashindika tudianjidi (anyi prepozision) ne tukuatakaji (peshi konjonksion). Padi mushindu udi muntu ushindika miaku kauyi wambuluisha bantu bua kumvua malu bimpe, bitu bitumisha lungenyi luabu kua tshianana.

      Bakuabu bantu batu buobu bakula ne dîyi dikole benza bu badi batandishangana, pabu basua patupu kushindika imue miaku. Nanku kabatu balenga mitshima ya bantu to. Paudi ushindika miaku nunku, bantu badi mua kumona ne: udi udimona bu udi mubapite, ubangata bu bana batekete. Kadi mbimpe kuditatshisha ne dinanga dionso ne kubambuluisha bua kumonabu ne: malu audi wamba mmalu mimpe, ne adi afumina mu Bible.

      Mua kujikija tshilumbu. Misangu mivule, bantu batu ne tshilumbu etshi kabatu badimanye to. Bitu bikengela ne: mukuabu muntu abambile. Wewe musue kuya kumpala, mutangidi wa kalasa udi mua kukuambuluisha. Kuelakanyi bua kulomba ngamba-malu kampanda wa dilambu bua kukuambuluisha to. Umuambile bua ateleje bimpe paudi wakula ne ubala bua kukupeshaye mibelu.

      Tshia kumpala: mukubedi udi mua kukulomba bua kudibidija ne tshiena-bualu kampanda tshia mu Tshibumba tshia Nsentedi. Udi mua kukulomba bua kukonkonona tshiambilu ku tshimue ku tshimue bua kumanya miaku ya kushindika bua malu kumvuikawu bimpe. Udi mua kukuvuluija bua kutabalela miaku idi ne maleta menza bu maladika. Kadi wavuluka ne: miaku itu yenda mu tusumbu mu tusumbu mu tshiambilu. Batu bashindika pa tshibidilu kasumbu ka miaku, kadi ki mmuaku umu’epele pa nkayawu to. Mu imue miakulu, badi mua kukulomba bua kutabalela bikole tumanyinu tutubu bela kuinshi anyi ku mutu kua maleta bua kuleja mua kushindika miaku bimpe.

      Tshintu tshibidi: mukubedi udi mua kukulomba bua kumanya tshidi tshiambilu anyi bikuabu biambilu biamba. Ndungenyi lunene kayi ludi mu tshikoso tshijima? Keba bua kumanya mudi lungenyi elu mua kukuambuluisha bua kushindika miaku mu tshiambilu ne tshiambilu tshionso. Tangila mutu wa bualu ne katshiena-bualu (kadi ne maleta mafikisha bikole) bia muaba udi malu ebe. Bidi mua kukuambuluisha mu disungula miaku ya kushindika anyi? Kupu malu onso aa muoyo to. Kadi udimuke bua kulu kushindika bikole miaku mipitepite bungi.

      Nansha paudi ubala peshi wakula kuyi ne plan, mukubedi udi mua kukulomba bua ushindike miaku biumvuangane ne mudi lungenyi luayi luenda luya. Umanye muaba udi lungenyi lumue lushikila peshi muaba udi lungenyi lunene lujika ne lukuabu lubanga. Bantu nebasanke biwabaleja dishintuluka edi. Tshilejilu, udi mua kushindika miaku bu mudi: tshia kumpala, tshibidi, tshikuabu, bua kujikija, nenku tudi tumvua ne, nunku, nanku.

      Mukubedi neakuleje kabidi ngenyi yudi ne bua kushindika ne muoyo mujima. Idi mua kuikala miaku bu mudi: menemene, kakuyi mpata, nansha kakese, kabiena mua kuikala nanku, mushinga, ne pa tshibidilu. Wewe wenza nenku, bantu nebumvue malu audi wamba bimpe. Bua muanda eu, netumone malu a bungi mu Dilonga dia 11, “Diakula ne bulenga ne muoyo wa munda wonso.”

      Bua kulengeja nshindikilu webe wa miaku, nebakuambile kabidi bua kukuata bimpe malu manene audi musue bua bantu bavuluke. Netutangile tshilumbu etshi bua dibala dia kumpala kua bantu mu Dilonga dia 7, “Dishindika dia ngenyi minene,” ne bua diakula mu Dilonga dia 37, “Dipatula malu manene patoke.”

      Wewe musue kuenza mudimu webe wa budimi bimpe, utabalele mushindu uudi ubala mvese. Ikala udiebeja ne: ‘Ndi mbala mvese eu bua tshinyi?’ Kushindumuna miaku biakane ne kubala mvese ne musangelu nkayaku ki nkukumbane patudi tulongesha to. Tshilejilu, paudi wandamuna lukonko peshi ulongesha bulelela bua nshindamenu, ushindike miaku ya mu mvese idi ijadika malu audi wamba au. Bua tshianana muntu kakukuata tshintu to.

      Kadi bu mudi ngikadilu eu ulomba kushindika imue miaku, muntu udi kayi mumanye udi mua kuamba kutayika padiye ufika pa miaku ayi. Nebienze anu bu muntu utshidi ulongelaku mua kuimba kidare anyi tshindanda. Kadi padiye udibidija bikole, “tshiona” tshimue ne tshikuabu nebipatule “mijiki” mishême mibotakane bimpe.

      Panyima pa wewe mumane kumanya amue malu a nshindamenu, neumanye makuabu mu diteleja bangamba-malu bakadi bapiluke. Neulue kumona tshidi tshienzeka padi muntu kayi ushindika miaku yonso mumue. Neumone bimpe kabidi mudi dishindika miaku mu mishindu mishilashilangane diambuluisha bantu bua kumvua bilenga malu atudi tuamba. Dimanya kushindika miaku bilenga nedilengeje ngakuilu ne mbadilu webe.

      Kulongi dishindika dia miaku bua kuamba patupu anu ne: ndi mudilonge. Bua kulongesha bimpe, utungunuke ne kudienzeja too ne pawamanya mua kushindika miaku mu mushindu udi ulengelela bantu.

      MUSHINDU WA KUENZA

      • Udibidije bua kujingulula miaku ne tusumbu tua miaku minene mu biambilu. Uditatshishe bua kuenza nunku bilondeshile malu adi mu tshiena-bualu.

      • Utete kushindika miaku bua kuleja (1) dishintuluka dia ngenyi ne (2) mushindu uudi umvua malu audi wamba.

      • Paudi ubala mvese, wikale ushindika miaku idi ileja tshiudi mubadile mvese au.

      MUDIMU WA KUENZA: (1) Sungula mvese ibidi yutu utamba kubala mu buambi. Umanye tshiudi ukeba kuleja muntu mu mvese yonso. Ubale mpindieu mvese eyi ne dîyi dikole bua kushindika miaku anyi tusumbu tua miaku tudi tujadika malu audi wamba. (2) Konkonona Ebelu 1:1-14. Miaku eyi: “baprofete” (mv. 1), “Muana” (mv. 2), ne “banjelo” (mv. 4, 5), bua tshinyi udi ne bua kuyishindika bikole bua malu kumvuikawu bimpe mu nshapita eu? Udibidije bua kubala nshapita eu ne dîyi dikole, ushindike miaku idi ipatula lungenyi ludimu elu bimpe.

  • Dishindika dia ngenyi minene
    Kalasa ka Mudimu wa Nzambi kadi kakuambuluisha
    • DILONGA DIA 7

      Dishindika dia ngenyi minene

      Tshia kuenza

      Paudi ubala ne dîyi dikole, shindika ngenyi minene mu tshitupa tshionso tshiudi ubala, kushindiki anu ya mu biambilu kampanda patupu to.

      Mushinga

      Bantu nebavuluke malu audi ubambila kakuyi lutatu paudi wakula ushindika ngenyi minene.

      MUNTU utu ubala biakane katu utangila anu tshiambilu anyi tshikoso to. Padiye ubala, utu anu muvuluke ngenyi minene ya mu tshiena-bualu. Ke tshidi tshimuleja muaba wa kushindika.

      Wewe kuyi muenze nanku, malu onso neafuanangane. Bateleji kabakuvuluka tshintu kampanda tshia mushinga to.

      Dishindika dia ngenyi minene didi diambuluisha bikole nangananga patudi tubala bualu kampanda mu Bible. Didi mua kuleja mushinga udi nawu malu adi mu bikoso bitudi tubala dîba ditudi tulonga ne bantu anyi mu bisangilu. Ditu kabidi ne mushinga wa bungi patudi ne muyuki wa kubala anu mudibu baufunde (ke mutubi imue misangu mu mpungilu).

      Mushindu wa kuenza. Badi mua kukupesha mudimu wa kubala Bible mu kalasa. Tshiwapatula patoke ntshinyi? Pikalaku lungenyi lunene peshi bualu budi buikale nshindamenu wa malu onso audi ubala, ubupatule patoke bumvuike.

      Nebiambuluishe bantu paudi ubala bilenga, nansha tshikale bu musambu anyi tshia tshianana, lusumuinu anyi muyiki. (2 Tim. 3:16, 17) Kadi bua kubala biakane, mbimpe kumanya malu audi ubala ne bantu badi bakuteleja.

      Nngenyi minene kayi iwashindika dîba diwabala malu mu mukanda kampanda paudi ulonga Bible ne muntu anyi mu bisangilu? Umanye ne: mandamuna a nkonko idi miela mu mukanda ke ngenyi minene. Shindika kabidi ngenyi idi yumvuangana ne mutu wa ka-tshiena-bualu kadi ku mutu kuayi.

      Ki mbimpe kuikala ne tshibidilu tshia kufunda malu onso bua kuabala kuyi ushintulula tshintu paudi ne mudimu mu tshisumbu to. Kadi mu mpungilu mutu imue miyuki ya kubala anu mudibu bayifunde bualu batu basue ne: bayenze mushindu umue miaba yonso. Muenji wa muyuki wa nunku udi ne bua kuanji kukonkonona muyuki bimpe bimpe bua kumanya mua kushindika ngenyi minene. Malu manene epi? Udi ne bua kuajingulula. Kaena anu ngenyi idiye umona imusankisha to. Nngenyi ya mushinga idi muyuki wakuila. Minga misangu bualu bunene kampanda buamba mu tshikoso mu muyuki eu budi bufikisha ku dilonda bualu peshi difila bijadiki. Pa tshibidilu, bualu bunene batu babulonda munyima kudi bijadiki. Mbimpe kuenza kamanyinu pa malu manene a nunku paudi uamona. Atu makese, bumue kaatu apita pa anayi anyi atanu to. Pashishe udi mua kudibidija bua kubala bua bantu kuasunguluja pabu. Wowu ke nshindamenu wa muyuki. Padibu bashindika malu aa bimpe, bantu badi mua kuavuluka. Ke kipatshila kadi ngamba-malu ne bua kudifundila aka.

      Kudi mishindu ya bungi idibu mua kuenza bua ne: bantu bamone malu manene aa. Tshilejilu, udi mua kuvudija musangelu, kushintulula lubilu mu diakula, kuleja muudi udiumvua munda, peshi kuenza jeste kampanda muakanyine ne malu makuabu.

      MALU A KUMANYA

      • Konkonona malu bua kumanya ngenyi minene idi mikuate muyuki. Enza tumanyinu pa miaba eyi.

      • Paudi ubala ne dîyi dikole, vudija musangelu, akula bitekete, anyi leja muudi udiumvua mu mushindu muakanyine bua ngenyi minene ipatuke patoke.

      MUDIMU WA KUENZA: Sungula bikoso bitanu mu tshiena-bualu kampanda tshia kulonga tshia Tshibumba tshia Nsentedi. Ela kalongo ku mandamuna a nkonko ya bikoso bitanu abi. Bala mpindieu bikoso ebi ne dîyi dikole kadi wenza bua ne: bantu bafike ku dijingulula mandamuna au bipepele.

Mikanda ya mu Tshiluba (1982-2024)
Patuka
Buela
  • Tshiluba
  • Tumina bakuabu
  • Biudi musue
  • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
  • Malu a kulonda
  • Mikenji ya mua kulama malu masokoka
  • Biudi witaba bua kuenzekabi mu tshiamu
  • JW.ORG
  • Buela
Tumina bakuabu