TSHIBUTSHILU TSHIA MIKANDA TSHIA KU ENTERNETE tshia Watchtower
TSHIBUTSHILU TSHIA MIKANDA TSHIA KU ENTERNETE
tshia Watchtower
Tshiluba
  • BIBLE
  • MIKANDA
  • BISANGILU
  • bt nshap. 3 dib. 22-30
  • “Bakuwujibua tente ne nyuma muimpe”

Kakuena filme nansha umue mu tshitupa etshi to.

Tshilema ntshienzeke mu diambula dia filme.

  • “Bakuwujibua tente ne nyuma muimpe”
  • ‘Fila bumanyishi buonso menemene’ bua Bukalenge bua Nzambi
  • Tumitu tua bualu
  • Bintu bia muomumue
  • “Bonso muaba umue” (Bienzedi 2:1-4)
  • “Yonso wa kudibu uvua [umvua] bakula mu muakulu wende” (Bienzedi 2:5-13)
  • “Petelo wakimana” (Bienzedi 2:14-37)
  • “Yonso wa kunudi abatijibue” (Bienzedi 2:38-47)
  • Petelo udi uyisha dia Pentekoste
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—1996
  • Buena-Kristo budi butangalaka mu bena Yuda ba mu siekele wa kumpala
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—2005
  • Nkonko ya babadi
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—2003
  • Bantu ‘ba miakulu yonso’ badi bumvua lumu luimpe
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—2005
Tangila bikuabu
‘Fila bumanyishi buonso menemene’ bua Bukalenge bua Nzambi
bt nshap. 3 dib. 22-30

NSHAPITA 3

“Bakuwujibua tente ne nyuma muimpe”

Tshiakenza bayidi bobu bamane kupeta nyuma muimpe mu Pentekoste

Bienzedi 2:1-47

1. Umvuija muvua malu mu Tshibilu tshia Pentekoste.

KAYUMBAYUMBA kavua kakuatakane mu njila ya mu Yelushalema.a Muishi uvua ufuima ufumina ku tshioshelu tshia mu ntempelo, eku bena Lewi bimba misambu ya Hallel (Misambu 113–118), pamuapa benda bapungulujangana. Njila ivua mipate ne benyi bafumine miaba ya kule menemene, bu mudi ku Elama, ku Mezopotamia, ku Kapadokia, ku Ponto, ku Ejipitu, ne ku Lomo.b Tshivuabu baluilamu ntshinyi? Bavua balua bua tshibilu tshia Pentekoste, udibu babikila kabidi ne: “dituku dia bintu bidi bikola bia kumpala.” (Nom. 28:26) Tshibilu tshia ku tshidimu atshi tshivua ndekelu wa dinowa dia orje ne ntuadijilu wa dinowa dia blé. Divua dituku dia disanka dia dikema!

Karte kaleja miaba ivua bantu bavua bumvue lumu luimpe mu Pentekoste wa mu 33 P.Y. bafumina. 1. Matunga: Libi, Ejipitu, Etshiopi, Bitunia, Ponto, Kapadokia, Yudaya, Mezopotamia, Babilona, Elama, Madayi, ne Pâtia. 2. Bimenga: Lomo, Alesandelia, Mempi, Antiokia (wa mu Sulia), Yelushalema, ne Babilona. 3. Majiba a mâyi: Mbuu wa Mediterane, Mbuu Mufiike, Mbuu Mukunze, Mbuu wa Caspienne, ne Diboko dia mâyi dia Pelasa.

YELUSHALEMA, TSHIFUKU TSHIA BUENA YUDA

Mianda ya bungi idibu balonde mu nshapita ya ntuadijilu ya mu Bienzedi ivua mienzekele mu Yelushalema. Tshimenga atshi tshivua pa mikuna ya munkatshi mua Yuda, mutantshi wa kilometre mitue ku 55 lua ku est kua Mbuu wa Mediterane. Mu 1070 K.Y., mukalenge Davidi wakakuata muaba mukolesha wa mukuna wa Siona, kusombelaye muaba au; tshimenga tshiakibakabu mu nyungulukilu amu tshiakalua tshimenga tshikulu tshia Isalele wa kale.

Pabuipi ne mukuna wa Siona kudi mukuna wa Moliya. Bilondeshile tshilele tshia bena Yuda, kuoku aku ke kuvua Abalahama mutete kulambula Izaka bidimu bitue ku 1 900 kumpala kua malu adibu balonde mu Bienzedi au kuenzekawu. Mukuna wa Moliya wakabuela mu tshimenga pavua Solomo muibake ntempelo wa Yehowa pa mutu pawu. Ntempelo au wakalua muaba munene uvua bena Yuda benzela malu abu, ne batendelela.

Pa tshibidilu, bena Yuda bavua batshina Nzambi bavua bafumina ku ntengu yonso ya buloba baya kudisangishila ku ntempelo wa Yehowa au bua kufila milambu, kutendelela, ne kubuela mu bibilu bia ku tshidimu. Bavua benza nanku bua kutumikila mukenji wa Nzambi wa ne: “Misangu isatu ku tshidimu bantu balume bebe bonso nebamueneke kumpala kua Yehowa Nzambi webe muaba udiye musungule.” (Dut. 16:16) Mu Yelushalema ke muvua kabidi Tshilumbuluidi tshinene, kabadi kanene ka bena Yuda ne tshisumbu tshia baludiki ba ditunga.

2. Mmalu kayi a dikema akenzeka mu Pentekoste wa mu 33 P.Y.?

2 Bu mu dîba dia 9 mu dinda mu muvu mutekete wa luya mu 33 P.Y., bualu buvua mua kukemesha bantu mu bidimu nkama ne nkama bitshivua bilua buakenzeka. Diakamue “mutoyi wakafuma mu diulu, muenze anu bu wa tshipepele tshikole tshituta,” anyi “tshiona . . . tshikale bu tshia tshipepele tshikole tshituta.” (Bien. 2:2; Muanda Mulenga Lelu) Nzubu uvua bayidi ba Yezu batue ku 120 badisangishile wakakuatakana ne mutoyi mukole au. Pashishe bualu bua dikema buakenzeka. Ndimi bu ya kapia yakamueneka, kuyayi kuikila pa mutu pa muyidi yonso lumue lumue.c Nunku, bayidi “bakuwujibua tente ne nyuma muimpe,” kutuadijabu kuakula mu miakulu mikuabu. Pakapatukabu mu nzubu amu, benyi bonso bakatuilanganabu nabu mu njila ya mu Yelushalema bakakema bikole, bualu bayidi bavua bayukila nabu. Eyowa yonso wa kudibu uvua ubumvua “bakula mu muakulu wende.”​—Bien. 2:1-6.

3. a) Bua tshinyi tudi mua kuamba ne: tshibilu tshia Pentekoste wa mu 33 P.Y. mbualu bua mushinga mu ntendelelu mulelela? b) Nku tshinyi kudi muyuki wa Petelo upetangana ne dikanguila bantu tshiibi ne “nsapi ya Bukalenge”?

3 Muanda wa dikema au udi uleja bualu bua mushinga ebu mu ntendelelu mulelela: dienjibua dia tshisamba tshia Isalele wa mu nyuma anyi tshisumbu tshia bena Kristo bela manyi. (Gal. 6:16) Kadi ki nkujike to. Pakakula Petelo kumpala kua musumba wa bantu dituku adi, uvua mukangule tshiibi ne ‘lusapi lua kumpala lua Bukelenge’ lua ku nsapi isatu ivua ne bua kukanguila bantu ba mishindu mishilashilangane tshiibi tshia ku mabenesha a pa buawu. (Mat. 16:18, 19) Lusapi lua kumpala alu luakakanguila bena Yuda ne bantu bavua bitabuje buena Yuda tshiibi bua kuitaba lumu luimpe ne kuedibua manyi a nyuma muimpe wa Nzambi.d Mushindu au ke uvuabu ne bua kulua bena Isalele wa mu nyuma, dîba adi bavua bapeta ditekemena dia kukokesha bu bakalenge ne bakuidi mu Bukalenge bua Masiya. (Buak. 5:9, 10) Panyima pa matuku, bena Samalea bavua bapeta pabu diakalenga adi, pashishe bantu ba bisamba bikuabu. Ndilongesha kayi didi bena Kristo ba lelu bapeta mu mianda ya dikema yakenzeka mu Pentekoste wa mu 33 P.Y.?

“Bonso muaba umue” (Bienzedi 2:1-4)

4. Mmunyi mudi tshisumbu tshia bena Kristo ba matuku etu aa tshitungunuka ne mudimu uvua tshisumbu tshiakenjibua mu 33 P.Y. tshienze?

4 Tshisumbu tshia bena Kristo tshiakatuadija ne bayidi batue ku 120 bavua “bonso muaba umue” mu (nzubu wa kuulu) ne bavua bedibue manyi a nyuma muimpe. (Bien. 2:1) Dilolo dia dituku adi, bena mu tshisumbu atshi bavua babatijibue bakavua binunu ne binunu. Atshi tshivua anu ntuadijilu wa ditanta dia tshisumbu tshidi tshitungunuka ne kuya kumpala lelu eu. Eyowa tshisumbu tshia balume ne bakaji badi batshina Nzambi (tshisumbu tshia bena Kristo ba matuku etu aa) ke tshidi tshiambuluisha bua “lumu luimpe lua Bukalenge” ‘luyishibue pa buloba bujima budi bantu basombele bua luikale bujadiki kudi bisamba bionso’ kumpala kua nshikidilu wa ndongoluelu wa malu eu kulua.​—Mat. 24:14.

5. Mbualu buimpe kayi buvua bena Kristo ba lelu anyi ba mu bidimu lukama bia kumpala ne bua kupeta bua didisangisha diabu pamue?

5 Tshisumbu tshia bena Kristo tshivua ne bua kuikala kabidi muaba udi benamu bapetela bukole bua mu nyuma, bua bela manyi, pashishe bua “mikoko mikuabu.” (Yone 10:16) Paulo wakaleja dianyisha diende bua muvua bena mu tshisumbu bakuatshishangana pakafundilaye bena Kristo ba ku Lomo ne: “Ndi ne dijinga dikole dia kunumona bua nnupeshe kupa kampanda kua nyuma bua nuvuijibue bashindame; anyi nansha bua tumone mua kukankamijangana muntu ne muntu ku ditabuja dia mukuabu, dienu ne dianyi.”​—Lomo 1:11, 12.

LOMO, TSHIMENGA TSHIKULU TSHIA BUKALENGE

Mu tshikondo tshionso tshidibu bakuile mu mukanda wa Bienzedi, Lomo uvua tshimenga tshinene bikole tshivua ne mushinga wa bungi menemene mu malu a tshididi mu buloba buvua bumanyike tshikondo atshi. Uvua tshimenga tshikulu tshia bukalenge buvua bukokeshe matunga kutuadijila ku Grande-Bretagne too ne ku Afrike wa ku nord, kabidi kumbukila ku Mbuu wa Atlantike too ne ku diboko dia mâyi dia Pelasa.

Lomo uvua nsangilu wa bantu ba bilele, ba bisamba, ba makoba, ba miakulu, ne ba bitabataba bishilashilangane. Bena ngendu ne bapanyi ba bintu bavua ba ku nseke yonso ya bukalenge bavua baya ku Lomo bualu njila ivua milama bimpe. Ku dilobo dia Ostie divua pabuipi apu, mazuwa avua alua dîba dionso ne biakudia ne bintu bikuabu bia mushinga mukole bua kubipana mu tshimenga.

Mu bidimu lukama bia kumpala P.Y., mu Lomo muvua bantu bapite pa muliyo mujima. Pamuapa tshia bibidi tshia bantu bonso bavuamu bavua bapika, mmumue ne: benzavi bavuabu bakosele tshibawu tshia lufu, bana bavuabu bapane anyi balekele kudi baledi babu, ne bena buloko bavuabu bakuate mu mvita. Mu bapika bavuabu baye nabu ku Lomo muvua bena Yuda ba mu Yelushalema bavuabu bakuate tshikondo tshivua Pompée mfumu wa basalayi ba bena Lomo mukuate tshimenga atshi mu 63 K.Y.

Ba bungi ba ku bena Lomo bavua ne budikadidi bavua bapele. Bavua basombe bapatakane mu nzubu ya bisasa bia bungi, batekemene anu diambuluisha kudi bakalenge. Kadi bakalenge bobu bavua bibaka tshimenga tshikulu batshilengeja ne nzubu mimpe mitambe itu bantu kabayi banji kumona, bu mudi miaba ya manaya, bipalu binene bivua bantu benzela manaya, baluangena mvita, ne mbilu ya matempu avua tubalu tukoka; bionso abi anu bua kusekesha bantu patupu.

6, 7. Mmunyi mudi tshisumbu tshia bena Kristo tshikumbaja mudimu uvua Yezu mufile wa kuyisha ba mu bisamba bionso lelu?

6 Lelu eu, tshisumbu tshia bena Kristo tshidi patshi ne bipatshila bia muomumue ne bia tshisumbu tshia mu bidimu lukama bia kumpala. Yezu wakapesha bayidi bende mudimu mukole wa kuenza, kadi muimpe mutambe. Wakabambila ne: “Nuvuije bantu ba mu bisamba bionso bayidi, nubabatiza mu dîna dia Tatu, dia Muana, ne dia nyuma muimpe, nubalongesha mua kutumikila malu onso andi munuambile.”​—Mat. 28:19, 20.

7 Lelu mudimu au udi wenzeka ku diambuluisha dia tshisumbu tshia bena Kristo tshia Bantemu ba Yehowa. Bushuwa mbikole bua kuyisha bantu ba miakulu mishilashilangane. Kadi Bantemu ba Yehowa mbapatule mikanda ya malu a mu Bible mu miakulu mipite pa 1 000. Wewe udisangisha ne tshisumbu tshia bena Kristo pa tshibidilu, wamba lumu luimpe lua Bukalenge, ne uvuija bantu bayidi, usanke bikole, bualu udi mu bantu bakese badi ne diakalenga dia kufila bumanyishi buonso menemene budi butangila dîna dia Yehowa pa buloba lelu.

8. Ndiambuluisha kayi ditudi tupeta mu tshisumbu tshia bena Kristo?

8 Yehowa mmutupeshe tshisumbu tshia bana betu ba buloba bujima bua kutuambuluisha bua kunanukila ne disanka mu bikondo bikole ebi. Paulo wakafundila bena Kristo ba ku Ebelu ne: “Tuelelanganayi kabidi meji bua kusakangana ku dinanga ne ku bienzedi bimpe, katuyi tulekela kudisangisha kuetu pamue, bu mudi tshilele tshia bakuabu, kadi tuikale tukankamijangana, ne tuenze nunku nangananga bu munudi numona dituku dienda disemena pabuipi.” (Eb. 10:24, 25) Tshisumbu tshia bena Kristo ndipa didi Yehowa mukupeshe bua umone mua kukankamija bakuabu ne bua bobu pabu bakukankamije. Ikala anu pabuipi ne bena Kristo nebe. Kulekedi bisangilu bia bena Kristo to.

“Yonso wa kudibu uvua [umvua] bakula mu muakulu wende” (Bienzedi 2:5-13)

Bayidi ba Yezu bayisha bena Yuda ne bantu bavua bitabuje buena Yuda mu njila mupate.

“Tudi tubumvua bakula malu mimpe menemene a Nzambi mu miakulu yetu.”​—Bienzedi 2:11

9, 10. Mmunyi mudi bamue badifile bua kuyisha badi bakula muakulu mukuabu?

9 Anji difuanyikijilabi disanka divua bena Yuda pamue ne bavua bitabuje buena Yuda ne bua kuikala nadi mu Pentekoste wa mu 33 P.Y. Ba bungi ba ku bavuamu bavua mua kuikala bakula muakulu uvua bantu batamba kuakula, pamuapa tshiena Ebelu anyi tshiena Greke. Kadi mpindieu “yonso wa kudibu uvua [umvua bayidi] bakula mu muakulu wende.” (Bien. 2:6) Kakuyi mpata bivua bibalenge ku muoyo bikole bua kumvua lumu luimpe mu muakulu wabu wa ku dibele. Bushuwa bena Kristo lelu kabena ne tshipedi tshia kuakula miakulu mikuabu mu tshishima to. Kadi ba bungi badi badifila bua kumuangalaja mukenji wa Bukalenge mu bantu ba bisa bionso. Mushindu kayi? Bamue mbalonge muakulu mukuabu bua kuya kuambuluisha mu tshisumbu tshia muakulu au tshia pabuipi nabu anyi mene bua kuya mu ditunga dikuabu. Misangu ya bungi, mbamone ne: batubu bayukila nabu batu bakema bikole bua didienzeja diabu.

10 Tuangate tshilejilu tshia Christine. Uvua mulonge muakulu wa Gujarati pamue ne Bantemu bakuabu 7. Pakatuilanganaye ne nsongakaji mukuabu uvuabu benza nende mudimu, wakamuela muoyo mu muakulu wende wa ku dibele. Biakamukemesha bikole, kujingaye bua kumanya bua tshinyi Christine uvua udienzeja bua kumanya muakulu mukole wa Gujarati au. Christine wakamuyisha bimpe menemene. Nsongakaji au kumuambilaye ne: “Bushuwa nudi ne bualu bua mushinga bua kuamba.”

11. Mmunyi mutudi mua kudilongolola bua kuambila bantu ba miakulu mikuabu mukenji wa Bukalenge?

11 Bushuwa tuetu bonso katuena mua kulonga muakulu mukuabu to. Kadi tudi mua kudilongolola bua kuambila bantu ba miakulu mikuabu mukenji wa Bukalenge. Mushindu kayi? Umue mushindu ngua kubuela mu aplikasion wa JW Language® bua kulonga mua kuelangana muoyo mu muakulu udibu batamba kuakula muaba unudi. Udi mua kulonga kabidi biambilu ndambu mu muakulu au bua kujula badi bawakula nyota ya kumanya bulelela. Balomba babuele mu jw.org, pamuapa baleja kabidi filme ne mikanda mishilashilangane ikadiku mu muakulu wabu. Tuetu tuyisha ne bia mudimu bia nanku, tudi mua kumvua disanka dia muomumue ne divua bana betu ba mu bidimu lukama bia kumpala bumvue pavua bantu ba mu matunga makuabu bakeme bua kumvua lumu luimpe “yonso wa kudibu . . . mu muakulu wende.”

BENA YUDA MU MEZOPOTAMIA NE MU EJIPITU

Mukanda mukuabu udi wamba ne: “Mu Mezopotamia, mu Madayi, ne mu Babilona ke muvua ndelanganyi ya bena bukalenge bua bisa dikumi [bia mu Isalele], ne ya bukalenge bua Yuda, bavuabu baye nabu muntu amu kudi bena Ashû ne bena Babilona.” (Histoire du peuple juif à l’époque de Jésus Christ [175 K.Y. too ne mu 135 P.Y.]) Bilondeshile Ezela 2:64, anu bena Isalele 42 360 ke bakapingana ku Yelushalema bafumina ku bupika mu Babilona. Bakapingana mu 537 K.Y. Flavius Josèphe wakaleja ne: mu bidimu lukama bia kumpala P.Y., bena Yuda “bavua mu Babilona” bavua makumi a binunu. Mu bidimu bia 200 too ne mu bia 400 P.Y., bena Yuda abu bakapatula mukanda udibu babikila ne: Talmud de Babylone.

Mikanda mikuabu idi ijadika ne: bu ku ntuadijilu kua bidimu bia 500 K.Y., kuvua bena Yuda mu Ejipitu. Tshikondo atshi, Yelemiya wakatumina bena Yuda bavua basombele mu bitupa bishilashilangane bia mu Ejipitu, bu mudi mu Mempi mukenji. (Yel. 44:1, dim.) Pamuapa bena Yuda ba bungi abu ke bavua baye kusomba buenyi mu Ejipitu tshikondo tshivua bena Greke bakokeshamu. Josèphe udi wamba ne: bena Yuda bavua mu bantu ba kumpala bakaya kusombela mu Alesandelia. Panyima pa matuku, bakababanyina tshitupa tshia tshimenga atshi tshijima. Mu bidimu lukama bia kumpala P.Y., Philon mufundi muena Yuda wakamba ne: muliyo mujima wa bena Yuda nende bakasombela mu Ejipitu, kubangila “pabuipi ne Libi too ne ku mikalu ya Etshiopi.”

“Petelo wakimana” (Bienzedi 2:14-37)

12. a) Mmunyi muvua muprofete Yoele muleje tshivua tshienzeke mu tshishima mu Pentekoste wa mu 33 P.Y.? b) Bua tshinyi bivua bikengela kuindila dikumbana dia mulayi wa buprofete wa Yoele mu bidimu lukama bia kumpala?

12 “Petelo wakimana” bua kuakula kumpala kua musumba wa bantu ba bisamba bishilashilangane. (Bien. 2:14) Wakumvuija bonso bavua bateya ntema ne: tshipedi tshia kuakula mu miakulu mishilashilangane tshivua Nzambi mufile tshivua tshia kukumbaja mulayi wa buprofete eu wa Yoele: “Nengitshikijile bantu ba mishindu yonso nyuma wanyi.” (Yoe. 2:28) Kumpala kua Yezu kubanda mu diulu, wakambila bayidi bende ne: “Nendombe Tatu, yeye neanupeshe muambuluishi mukuabu,” uvuaye mubikile ne: “nyuma.”​—Yone 14:16, 17.

13, 14. Mmushindu kayi uvua Petelo udienzeja bua kulenga mioyo ya bantu? Mmunyi mutudi mua kumuidikija petu?

13 Bua kujikija, Petelo wakamba kayi mudie tshibanga ne: “Nzubu mujima wa Isalele amanye bushuwa ne: Nzambi uvua muvuije Yezu eu unuvua bashipele ku mutshi Mukalenge ne Kristo.” (Bien. 2:36) Bushuwa, ba bungi bavua bateleja Petelo abu kabavua nanshapu pavuabu bapopele Yezu ku mutshi wa makenga to. Nansha nanku, bu muvuabu ba mu tshisamba tshia Isalele bakambula pabu bujitu bua tshilumbu atshi. Kadi tudi tumona ne: Petelo wakakula ne kanemu konso kumpala kua bena Yuda nende abu bua kubasaka ku tshienzedi. Kavua ukeba bua kubapisha to, kadi uvua musue kubasaka ku dinyingalala bua tshilema tshiabu. Bakafika munda pakumvuabu mêyi ende au anyi? Tòo. Kadi “akabalenga ku muoyo.” Bobu kumukonka ne: “Tuenze tshinyi?” Mushindu muimpe uvua Petelo mubambile malu au, wakafikisha pamuapa ba bungi ba kudibu ku dinyingalala.​—Bien. 2:37.

14 Tudi mua kuidikija petu mushindu uvua Petelo muenze malu bua kusaka bantu ku tshienzedi. Patudi tuyisha bantu, katuedi dîyi mu bualu buonso budibu mua kuamba budi kabuyi mu Bible to. Kadi mbimpe tuimanyine pa malu atudi mua kumvuangana. Tuetu bakebe malu adi muntu witaba atudi tuitaba petu, tudi mua kumueleshisha meji ne malu a mu Dîyi dia Nzambi. Misangu ya bungi, patudi tuyisha bantu bulelela bua mu Bible bimpe, badi bakaje mioyo yabu bimpe badi mua kubuitaba.

BUENA KRISTO MU PONTO

Bena Yuda ba ku Ponto ba mu distrike dia ku nord kua Asia Mukese bavua pabu mu bantu bavua bateleje muyuki wa Petelo mu Pentekoste wa mu 33 P.Y. (Bien. 2:9) Bidi bimueneka ne: bamue ba kudibu bakafikisha lumu luimpe kuabu, bualu bantu bavua Petelo mufundile mukanda wende wa kumpala bavua bena kuitabuja bavua “batangalake” miaba ya bungi bu mudi mu Ponto.g (1 Pet. 1:1) Malu avuaye mufunde adi aleja ne: bena Kristo abu bavua “babungamijibue . . . kudi mateta mashilashilangane” a ditabuja diabu. (1 Pet. 1:6) Pamuapa mu mateta au muvua buluishi ne dikengeshibua.

Mu mukanda uvua Pline Muana (nguvena wa provense wa bena Lomo wa Bitunia ne wa Ponto) mufundilangane ne Trajan mukalenge wa Lomo, mbalejamu ntatu mikuabu ivua bena Kristo batuilangane nayi. Bu mu 112 P.Y., Pline wakafunda kumbukila ku Ponto ne: dikengeshibua dia bena Kristo ndifuane “kukuata” bantu bonso nansha bobu bikale bukole kayi, babanji anyi bapele, balume anyi bakaji. Pline wakapesha bavuabu bafunde bua dikala bena Kristo mpunga wa kulekela buena Kristo, bavua babenga uvua ubashipa. Bavua balekela muntu yonso uvua wakula bibi bua Kristo anyi usambila nzambi peshi lupingu lua Trajan. Pline uvua mumanye ne: “bena Kristo balelela kabavua mua kuenza malu a nanku to.”

g Muaku udibu bakudimune ne: “batangalake” udi ufumina ku muaku wa mu tshiena Greke udi umvuija ne: bantu “ba ku babende.” Mu ngumvuilu wa bena Yuda, tshiambilu etshi tshidi tshileja ne: bantu ba bungi ba kumpala bakalua bena Kristo bavua ba mu bisamba bia bena Yuda.

“Yonso wa kunudi abatijibue” (Bienzedi 2:38-47)

15. a) Mbualu kayi buvua Petelo muambe, ne ntshinyi tshiakenza bantu? b)  Bua tshinyi bantu binunu ne binunu bakumvua lumu luimpe mu Pentekoste bakakumbana bua kubatijibua anu dituku dine adi?

15 Mu dituku dia dikema dia Pentekoste wa mu 33 P.Y. adi, Petelo wakambila bena Yuda ne bavua bitabuje buena Yuda bavua bamuteleja ne: “Nyingalalayi bua mpekatu, ne yonso wa kunudi abatijibue.” (Bien. 2:38) Nunku bantu batue ku 3 000 bakabatijibua, pamuapa mu majiba a mu Yelushalema anyi a pabuipi apu.e Bavuaku babatijibue kabayi badilongolole anyi? Bualu ebu budiku tshilejilu kudi balongi ba Bible ne bana ba bena Kristo bua kuzuka anu bua kubatijibua kabayi banji kudiakaja anyi? Tòo. Vulukayi ne: bena Yuda ne bavua bitabuje buena Yuda bakabatjibua mu Pentekoste wa mu 33 P.Y. abu bavua balongi ba Dîyi dia Nzambi ba dilambu, ne bavua ba mu tshisamba tshikavua tshidilambule kudi Yehowa. Bakavua baleje kabidi tshisumi tshiabu, bamue bavua benza luendu lule bua kubuela mu tshibilu tshia ku tshidimu atshi. Bu mukavuabu bitabe bulelela bua mushinga budi butangila mudimu udi nawu Yezu Kristo mu dikumbaja disua dia Nzambi, bakavua pabuipi bua kutungunuka ne kuenzela Nzambi mudimu, kadi mpindieu bu bayidi ba Kristo babatijibue.

BANTU BAVUA BITABUJE BUENA YUDA BAVUA BANGANYI?

“Bonso bena Yuda ne bantu badi bitabuje buena Yuda” bakateleja diyisha dia Petelo mu Pentekoste wa mu 33 P.Y.​—Bien. 2:10.

Mu bantu bavua bakumbane bavuabu bateke bua kutangila “mudimu wa mushinga” wa diabanya biakudia dituku dionso muvua Nikolao, uvua mumanyike bu “muntu wa ku Antiokia uvua muitabuje buena Yuda.” (Bien. 6:3-5) Bavua bitabuje buena Yuda bavua bantu ba bisamba bia bende. Bavua babangata bu bena Yuda mu malu onso, bualu bavua bitabuje Nzambi, batumikila mikenji ya bena Isalele, babenga nzambi mikuabu yonso, babatengula (bobu bikale bantu balume), ne balua bena tshisamba tshia Isalele.

Pakavua bena Yuda bumbuke ku bupika mu Babilona mu 537 K.Y., ba bungi bakasombela kule ne Isalele, kadi kutungunukabu ne kulamata buena Yuda. Mushindu au ke uvua bantu bavua mu Asia mujima wa kale ne ba pabuipi apu bibidilangane ne ntendelelu wa buena Yuda. Bafundi ba kale bu mudi Horace ne Sénèque badi bamba ne: bantu ba bungi ba matunga mashilashilangane bavua banange bena Yuda ne malu avuabu bitabuja bakabuela mu bisamba biabu ne bakitabuja buena Yuda.

16. Mmunyi muvua bena Kristo ba mu bidimu lukama bia kumpala baleje lungenyi lua didifila?

16 Bushuwa Yehowa uvua ubenesha tshisumbu atshi. Bible udi ulonda ne: “Bantu bonso bakalua bena kuitabuja bavua muaba umue ne benza malu onso pamue; bavua bapana bintu biabu ne maloba abu ne babanyina bantu bonso bivuabu bapeta bilondeshile muvua muntu nabi dijinga.”f (Bien. 2:44, 45) Bushuwa bena Kristo balelela bonso mbasue kuidikija lungenyi lua dinanga ne lua didifila alu.

17. Mbidia kayi bia mushinga bidi muntu ne bua kukumbaja bua kubatijibua?

17 Didilambula ne dibatijibua dia bena Kristo didi dilomba kuela bidia bia bungi bia mushinga bidi Bible ulomba. Mbimpe muntu anji ikale ne dimanya dia mu Dîyi dia Nzambi. (Yone 17:3) Udi ne bua kuleja kabidi ditabuja mu tshienzedi ne kunyingalala bua bienzedi biende bia kale, unyingalala nanku ne muoyo mujima. (Bien. 3:19) Pashishe udi ne bua kushintuluka ne kutuadija kuenza malu mimpe adi mu diumvuangana ne disua dia Nzambi. (Lomo 12:2; Ef. 4:23, 24) Pakadi muntu muenze malu aa udi mpindieu mua kudilambula kudi Nzambi mu disambila, pashishe kubatijibua.​—Mat. 16:24; 1 Pet. 3:21.

18. Ndiakalenga kayi didi nadi bayidi ba Kristo bakadi babatijibue?

18 Ukadi muyidi wa Yezu Kristo mudilambule ne mubatijibue anyi? Biobi nanku, ikala ne disanka bua diakalenga diudi mupete edi. Anu bu bayidi ba mu bidimu lukama bia kumpala bavua buwujibue tente ne nyuma muimpe, nyuma eu udi mua kukupesha pebe bukole bua kufila bumanyishi buonso menemene budi butangila Yehowa ne kuenza disua diende.

a Tangila kazubu ka “Yelushalema, tshifuku tshia buena Yuda.”

b Tangila kazubu ka “Lomo, tshimenga tshikulu tshia bukalenge”; ne ka “Bena Yuda mu Mezopotamia ne mu Ejipitu”; ne ka “Buena Kristo mu Ponto.”

c “Ndimi” kayivua ya kapia ketu kena dîna aka to, kadi ivua “bu ya kapia,” bileja bushuwa ne: ludimi luvua lumueneka pa mutu pa muyidi yonso luvua lulakuka luikale ne tshimuenekelu tshia kapia.

d Tangila kazubu ka “Bantu bavua bitabuje buena Yuda bavua banganyi?”

e Mu mpungilu wa Bantemu ba Yehowa wa bantu bafumine mu matunga a bungi uvua muenzeke mu Kiev mu Ukraine mu dia 7/8/1993, bantu 7 402 bakabatijibua mu majiba asambombo. Dibatizangana diakenza mêba abidi ne minite dikumi ne itanu mijima.

f Bualu buvuabu balongolole bua matuku makese abu buakakumbaja majinga akamueneka bua muvua benyi bashale mu Yelushalema bua kuvudija dimanya diabu dia malu a mu nyuma. Bavua basangishe bintu biabu pamue ku budisuile; kakuena bualu bua kubuejakaja ne tshididi to.​—Bien. 5:1-4.

    Mikanda ya mu Tshiluba (1982-2024)
    Patuka
    Buela
    • Tshiluba
    • Tumina bakuabu
    • Biudi musue
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Malu a kulonda
    • Mikenji ya mua kulama malu masokoka
    • Biudi witaba bua kuenzekabi mu tshiamu
    • JW.ORG
    • Buela
    Tumina bakuabu