Mibelu yambuluisha bena mu dîku
Padi muena diebe ne disama dikole
Nancya wakamba ne: Pakankuatabu ne disama divua dintshiokesha bikole, bayanyi uvua ne bua kuenza mudimu wa bianza nkayende. Kadi kavua witaba bua tuetu kuyikila malu a makuta a dîku dietu to. Bua tshinyi kavua musue kungambila muvua malu au? Bu muvua makuta etu makepele bikole, wakamona ne: yeye mungambile mvua mua kunyingalala bikole.
DIBAKA didi mua kuikala ne ntatu, kadi padi mulume anyi mukaji upeta disama dia munanunanu ne mukuabu ushala ne makanda a mubidi, ntatu idi mua kuvula bikole.b Udiku ulama bayebe anyi mukajebe udi disama ditshibuile panshi anyi? Bikalabi nanku, udi mua kuikala udiela nkonko idi ilonda eyi: ‘Mmushindu kayi undi mua kutantamena disama dia muena dianyi didi anu dienda dikola edi? Nentungunuke ne kumulama munkatshi mua matuku bungi munyi eku ngenza kabidi midimu bu mudi kulamba, kuakaja mu nzubu eku ngenza mudimu wa bianza? Bua tshinyi ndi ndiela tshilumbu pambidi bua disama diende?’
Kadi pikalabi ne: nguewe ke udi usama, udi mua kuikala udiebeja ne: ‘Mmunyi mundi mua kudiumvua ne mushinga pandi tshiyi nkokesha bua kuambula bujitu buanyi? Muena dianyi udiku umfikila munda bualu ndi nsama anyi? Tudiku ne disanka mu dibaka dietu anyi?’
Diakabi, amue mabaka mmafue bualu ki mbatantamene ntatu mikebesha kudi disama dia munanunanu to. Kadi abi kabiena biumvuija ne: dibaka dienu padi didi ne bua kufua to.
Balume bakuabu ne bakaji babu mbashale anu banangangane ne basombe bimpe nansha mu disama dia munanunanu. Tuangate tshilejilu tshia tatu Yoshiaki ne mukajende Kazuko. Yoshiaki wakakuatshika disama dia muongo ne kumutshibuiladi panshi, kavua mua kunyungana kakuyi muntu mukuabu to. Kazuko udi wamba ne: “Mvua ne bua kuambuluisha bayanyi bua kuenza kalu ne kalu konso. Bua bualu abu, nshingu, makaya ne maboko kutuadija kunsama bikole ne ntu ndonda buanga mu lupitadi lutubu bondopangana masama a mifuba. Ntu mmona ne: kulama mubedi kudi kutshiokesha bibi bitambe.” Kadi nansha mudiye ne ntatu eyi, Kazuko udi wamba ne: “Malanda anyi ne bayanyi adi enda akola.”
Kadi ntshinyi tshidi mua kupetesha bantu disanka mu nsombelu ya mushindu eu? Tshia kumpala, bantu badi ne ndambu wa makanda a mubidi ne basombe bimpe mu dibaka diabu badi bamona disama dia umue wa kudibu bu tshilumbu tshiabu bonso babidi. Bidi nanku bualu padi umue wa kudibu usama, bidi bibalenga bonso babidi ku muoyo mu mushindu kampanda anyi kansanga. Malanda makole adi pankatshi pa mulume ne mukajende aa ke adibu baleje mu Genese 2:24 padiye wamba ne: ‘Mulume neashiye tatuende ne mamuende, nealamate mukajende; bubidi buabu nebikale mubidi umue.’ Nunku padi disama dia munanunanu dikuata mulume anyi mukaji, mbimpe baditantamene pamue.
Pashishe, makebulula adibu benze adi aleja ne: balume ne bakaji bakuabu mbafike ku dilama malanda abu mimpe pavua umue wabu ne disama dikole bualu bavua bitabe nsombelu wabu au ne bakebe mishindu mimpe ya kumutantamena. Malu adibu batumikile bua kutantamena ntatu yabu mmafuanangane ne mibelu ya mushinga idi mu Bible. Tukonkononayi ngenyi isatu idi ilonda eyi.
Uditeka pa muaba wa mukuebe
Muambi 4:9 udi wamba ne: ‘Bantu babidi badi bapita umue.’ Bua tshinyi? Bualu anu mudi mvese wa 10 wamba, ‘biadishindabu, umue neabishe mukuende.’ Utuku ‘ubisha’ anyi ujula mukuebe paudi umuambila anyi umuenzela malu adi aleja muudi umuanyisha anyi?
Nutuku nukeba mishindu mimpe ya kuambuluishangana anyi? Tatu Yong muena mukajende udi mutekete luseke lumue udi wamba ne: “Ntu nditatshisha bua kuditeka pa muaba wa mukajanyi misangu yonso. Misangu yonso intu ngumvua nyota, ntu ndiambila ne: yeye pende udi mua kuikala nayi. Pantu musue kupatuka bua kumona bintu bimpe, ntu mmuebeja ni tudi mua kuya nende. Tudi tukenga pamue ne tutantamena lutatu alu pamue.”
Kadi bikalabi ne: wewe ke udibu balama, kudiku amue malu audi mua kudienzela kuyi mufuanyike kukolesha disama diebe anyi? Wewe muenze nanku, nebikuambuluishe bua kudiangata ne mushinga ne kusaka muena dibaka nebe bua kutungunukaye ne kukulama.
Pamutu wa kuela meji ne: wewe ke udi mumanye mushindu muimpe wa kulama muena dibaka nebe, kuenaku mua kumukonka malu adiye musue bua umuenzele anyi? Nancy (utuvua batele ku ntuadijilu) wakalua kuambila bayende muvuabi bimutonde bua muvuaye kayi mumanye muvua malu a makuta enda mu dîku diabu. Mpindieu bayende udi udienzeja bua kuikala kumuambila mudi malu enda.
TSHIUDI MUA KUENZA: Paudi usama, funda malu onso audi mumone ne: kabiena bikengela bua bayebe anyi mukajebe akuenzele, yeye pende enze muomumue. Pashishe shintululayi mabeji anudi bafunde malu au. Yonso wa kunudi asungule lungenyi lumue anyi ibidi mu dibeji didibu bamupeshe idiye mumone ne: idi bushuwa ne mushinga.
Ikalayi ne ndongamu muimpe
Mukalenge wa meji Solomo wakafunda ne: “Bualu bua tshintu tshionso tshidi ne tshikondo tshiatshi.” (Muambi 3:1) Kadi bidi mua kuikala bikole bua kuikala ne ndongamu muimpe mu dîku bua ntatu idi disama dia munanunanu mua kukebeshamu. Ntshinyi tshinudi mua kuenza bua kuikala ne ndambu wa nkatshinkatshi?
Mbimpe nuenu nuikala nukeba bikondo bia kuanji kuimanyika miyiki yenu ya malu a masama. Nudiku mua kutungunuka ne kuenza amue malu anuvua nuenza kumpala kua disama kukuatadi umue wa kunudi anyi? Bikalabi kabiyi nanku, mmalu kayi mapiamapia anudi mua kuteta bua kuenza pamue? Tshilejilu, nudi mua kuikala nubadilangana malu kampanda anyi nudienzeja bua kulonga muakulu mupiamupia. Kuenza malu adi disama kadiyi dinupangisha bua kuenza pamue nekunuambuluishe bua kukolesha malanda enu, bua nuikala anu “mubidi umue” ne kuvudija disanka dienu.
Bualu bukuabu budi mua kunuambuluisha bua kuikala ne nkatshinkatshi nkusomba ne bantu bakuabu. Bible udi wamba mu Nsumuinu 18:1 ne: ‘Udi udipandulula kudi banga bantu udi ukeba anu bualu budiye musue, ne udi upatula mêyi a tshiji tshikole bua kupidia meji makane.’ Kuenaku umona ne: bilondeshile mvese eu, kudipandulula kudi bakuabu kudi mua kunyanga lungenyi lua muntu anyi? Kadi kuikala ne tshibidilu tshia kusomba ne bantu kudi mua kukusanguluja ne kukuambuluisha bua kuela meji ku malu makuabu. Nunku, udi nansha mua kubikila bantu bua kuluabu kukusombesha.
Imue misangu bitu bikole bua muntu udi ulama bayende anyi mukajende kuikala ne nkatshinkatshi. Bamue batu benza mudimu wa bungi, bafika ku ditshioka bobu bine ne bateka makanda abu a mubidi mu njiwu. Mu bungi bua matuku, badi mua kufika ku didipangisha bobu bine bua kutungunuka ne kulama udi usama. Biwikala ulama muena diebe udi ne disama dia munanunanu, kudilenguludi wewe muine to. Ikala ne tshibidilu tshia kuikishaku.c Bamue batu bumvua disulakana padibu bambila balunda babu ba pa muoyo idi mibatonda, kadi balunda abu bikale anu balume nabu anyi bakaji nabu.
TSHIUDI MUA KUENZA: Funda ntatu yonso iudi upeta paudi ulama muena diebe. Pashishe funda malu audi mua kuenza bua kuyitantamena bimpe. Pamutu pa kutamba kusamisha mutu bua ntatu ayi, diebeja ne: ‘Mmushindu kayi mupepele undi mua kuakaja nsombelu?’
Dienzeje bua kuikala umona malu mu mushindu muimpe
Bible udi utudimuija ne: ‘Kudikonki ne: Matuku a diambedi adi mapite a mpindieu buakane bua tshinyi?’ (Muambi 7:10) Nunku, kutambi kuela meji bua tshivua nsombelu wende mua kuikala. Vuluka ne: disanka ditudi mua kuikala nadi mu bulongolodi ebu ndia tshitupa tshipi mu mushindu kampanda. Tshiudi mua kuenza tshidi anu kuitaba malu mudiwu amu ne kuenza tshiudi mua kuenza.
Ntshinyi tshidi mua kunuambuluisha mu bualu ebu? Yikilayi bua malu mimpe anudi bapete pamue. Ikalayi nusanka padi disama dishila udi usama muaba nansha kakese. Elayi meji pa masanka adi manuindile ne difundilayi bipatshila binudi mua kukumbaja pamue.
Tshilejilu, tatu Shoji ne mukajende Akiko bakatumikila mubelu udi kulu eu ne kupetabu malu mimpe. Pakakuatabu Akiko ne disama ditu disamisha mijilu, manungu ne mifungu, (fibromyalgie mu Mfualanse) bakalekela mudimu wa pa buawu wa ku dîba ne ku dîba wa bena Kristo. Bakanyingalala bua bualu abu anyi? Eyowa. Kadi Shoji utu ubela bantu badi ne lutatu lua muomumue ne: “Kanuteketshi mu maboko ne diela meji ku malu anudi kanuyi mua kukokesha kabidi bua kuenza to. Tungunukayi ne kumona malu mu mushindu muimpe. Nansha nuenu nutekemena bua kupetulula nsombelu unuvua nende kumpala, anji enzayi malu bilondeshile nsombelu unudi nende mpindieu. Mu lutatu lundi meme nalu, bidi biumvuija ne: ndi ne bua kutabalela mukajanyi bikole ne kumuambuluisha.” Mibelu ya mushindu eu idi mua kukuambuluisha wewe pebe bikala muena diebe ne disama dia munanunanu.
a Tudi bashintulule amue mêna.
b Tshiena-bualu etshi tshidi tshiakula bua ntatu itu imueneka padi mulume anyi mukaji ne disama dia munanunanu. Kadi mibelu idi mu tshiena-bualu etshi idi mua kuambuluisha payi balume ne bakaji badi balama bena diabu bua disama anyi bulema bukesha kudi njiwu kampanda ivuabu bapete anyi disama dia mutu dikebesha kudi malu.
c Bilondeshile nsombelu wenu, nudi mua kukeba diambuluisha kudi bamanyi bapiluke ba malu a makanda a mubidi anyi kudi tusumbu tutu tutangila malu a mushindu au padiku mushindu.
UDIKONKE NE: . . .
Mmalu kayi andi meme ne bayanyi anyi mukajanyi ne bua kuenza mpindieu?
Kuyikila bikole bua disama
Kubenga kuyikila bikole bua disama
Kanuikadi ne buôwa bua bungi
Kuditeka pa muaba wa mukuabu
Kuenza malu adi disama kadiyi dinupangisha bua kuenza pamue
Kuikala ne tshibidilu tshia kusomba ne bantu bakuabu
Kudifundila bipatshila pamue