TSHIENA-BUALU TSHINENE | DIPA DITAMBE MAPA MAKUABU NDIPA KAYI?
Dikeba bua kumanya dipa ditambe buimpe
Kumanya dipa didi mua kusankisha muntu ki mbualu butekete to. Bualu muntu udi upeta dipa ke wamanya bikaladi ne bua kumusankisha anyi kubenga kumusankisha. Mudi muntu mua kumona dipa, ki mmudi mukuabu mua kudimona to.
Tshilejilu, muana wa tshitenda udi mua kumona ne: kamu kadi kafuma ku dipatukilaku ke diende dipa ditambe buimpe didibu mua kumupesha. Kadi muntu mukulumpe yeye udi mua kuanyisha padibu bamupesha tshintu tshidi tshimulenga ku muoyo, bu mudi tshintu tshia bankambua tshilama mu dîku bidimu ne bidimu. Mu imue miaba, dipa ditu bansonga ne bakulumpe bonso basue mmakuta, bualu adi ambuluisha muntu udibu baapesha bua kuatula ku tshidiye musue.
Nansha mudiku lutatu elu, bantu ba bungi batu batungunuka ne kusamisha meji bua kupeta dipa didi mua kutamba kusankisha muntu udibu bangata ne mushinga. Nansha mudi kupeta dipa dia nunku kakuyi anu kutekete, kumanya amue malu kudi mua kuambuluisha bua kupeta dipa didi mua kusankisha muntu. Tumonayi malu anayi adi mua kuenza bua muntu udi upeta dipa ikale ne disanka.
Majinga a muntu udi upeta dipa. Tatu kampanda wa mu tshimenga tshia Belfast mu Irlande wa ku nord wakamba bua dikalu dia lubilu divuabu bamupeshe pavuaye ne bidimu 10 anyi 11 ne: divua dipa ditambe buimpe divuaye kayi muanji kupeta. Bua tshinyi? Wakamba ne: “Bualu ke tshimvua nkeba menemene.” Bualu ebu budi buleja ne: dijinga dia muntu ke didi mua kutamba kusaka muntu bua kuanyisha dipa anyi kubenga kudianyisha. Nanku anji ela meji bua muntu uudi ujinga kupesha dipa. Keba bua kumanya tshidiye mua kuangata ne mushinga, bualu malu adi muntu wangata ne mushinga ke atu atamba kulombola majinga ende. Tshilejilu, bakaku batu basue kusomba ne bena mu dîku diabu bikole. Badi mua kujinga bua kumona bana babu ne bikulu babu misangu yonso idiku mushindu. Kuya kumona bakaku mu dikisha kudi mua kutamba kubasankisha kupita dipa dikuabu dionso ditudi mua kubapesha.
Mushindu muimpe wa kumanya majinga a muntu nkumuteleja bimpe. Bible udi utukankamija bua “kuikala ne lukasa ku diteleja, ne lujoko ku diakula.” (Yakobo 1:19) Paudi uyukila ne balunda bebe ne balela miyuki ya buatshia buila, teleja bimpe malu adi mua kukuleja bitubu basue ne bitubu kabayi basue. Dîba adi udi mua kumanya bimpe dipa diudi mua kubapesha didi mua kubasankisha.
Bintu bidi muntu udi upeta dipa nabi dijinga. Muntu udi mua kuanyisha nansha dipa dikese menemene diodi dikumbaja dijinga kampanda. Kadi mmunyi muudi mua kumanya bidi muntu kampanda nabi dijinga?
Bidi mua kumueneka ne: mushindu mupepele wa kumanya bidi muntu nabi dijinga anyi bidiye ukeba nkumuebeja. Kadi bua bantu ba bungi, kuebeja muntu nunku kudi kukepesha disanka diabu dia kufila, bualu mbasue kumupa dipa didi dimukumbanyine divuaye kayi muelele meji. Bualu bukuabu, nansha mudi bantu bakuabu mua kuakula badilekelele bua malu atubu basue anyi atubu kabayi basue, misangu ya bungi kabatu bakula bua bintu bidibu nabi dijinga.
Ke bualu kayi, ikala utangila muntu ne utabalela nsombelu wende bimpe. Mmuana anyi? Mmukulumpe anyi? Mmujike anyi? Mmusele anyi? Dibaka diende dikadi difue anyi? Mmufuishe muena dibaka anyi? Mmulofo anyi? Ukadi mu pansio anyi? Pashishe wele meji ku mapa adi mua kukumbaja dijinga didi nadi muntu.
Bua kujingulula bidi muntu uudi ujinga kupesha dipa nabi dijinga, konka bantu bakuabu bakadi bapitshile mu nsombelu wa buena wende. Badi mua kukuambila majinga a pa buawu adi bantu bakuabu kabayi batambe kujingulula. Bobu bakuambile malu aa, neupete mpindieu mushindu wa kupesha muntu dipa didi dikumbaja dijinga kampanda didi bantu bakuabu kabayi mua kuela meji bua kumupesha.
Dîba. Bible udi wamba ne: “Dîyi diamba mu tshikondo tshiakane ndimpe be!” (Nsumuinu 15:23) Mvese eu udi uleja ne: dîba ditudi tuamba bualu kampanda didi mua kuambuluisha bikole. Bidi muomumue ne malu atudi tuenza. Anu mudi mêyi mamba mu tshikondo tshiakane mua kusankisha muntu udi uumvua, dipa difila mu tshikondo tshiakane anyi dîba dimpe didi mua kusankisha muntu udi udipeta bikole.
Mulunda wetu udi ubuela mu dibaka. Nsonga kampanda ukadi pa kujikija kalasa. Mulume ne mukajende mbidile muana. Ebi mbikondo bikese tshianana bitudi mua kupesha bantu mapa. Kudi bantu badi bamona ne: kufunda bikondo bia pa buabi bia nunku bienzeka mu tshidimu kudi kuambuluisha. Padibu benza nunku badi mua kudianjila kulongolola dipa didi mua kukumbanyina tshikondo tshionso.a
Kadi kuena mua kuindila bua kupeshangana mapa anu mu bikondo bia pa buabi to. Udi mua kumvua disanka dia kupeshangana tshintu dîba kayi dionso. Kadi kudi bualu bua kutabalela. Tshilejilu, muntu mulume yeye ukeba kupesha muntu mukaji dipa padiku kakuyi bualu bumanyike bua kuenzela nunku, muntu mukaji eu udi mua kuela meji ne: dipa adi didi dileja mudiye ne dijinga dia kumumanya bimpe. Yeye ufila dipa adi ne lungenyi elu, kakuena bualu to, tshianana bidi mua kufikisha muntu ku diumvua malu mushindu mukuabu anyi kukebesha lutatu. Bualu ebu budi buleja mushinga wa kukonkonona bualu bukuabu bua mushinga: tshidi tshisaka muntu bua kupeshangana dipa.
Tshidi tshisaka muntu bua kupeshangana dipa. Anu mudi tshilejilu tshidi kuulu eku tshileja, mbimpe kutangila bikala muntu udibu bapesha dipa mua kulua kupeta mmuenenu mukuabu bua tshidi tshisake muntu bua kumupeshadi. Kadi mbimpe muntu udi upeshangana dipa akonkonone pende tshidi tshimusaka yeye bua kudipeshangana. Nansha mudi bantu ba bungi bela meji ne: badi ne meji mimpe padibu bapeshangana mapa, ba bungi badi baapeshangana mu bikondo kampanda bia ku tshidimu anu bualu badi badimona benzejibue bua kuenza nanku. Kadi bakuabu bobu batu bapeshangana mapa batekemena bua babenzele pabu malu mu mushindu wa pa buawu anyi bua balua kubapesha pabu tshintu.
Ntshinyi tshiudi mua kuenza bua kujadika ne: dipa diudi ufila, udi udifila ne lungenyi luimpe? Bible udi wamba ne: “Malu onso anudi nuenza enzeke mu dinanga.” (1 Kolinto 16:14) Wewe ufila mapa ne dinanga dilelela ne bileja muudi uditatshisha bua bantu baudi uapesha, mapa ebe neikale mua kubasankisha, ne neupete disanka dia bungi bua muudi muena muoyo wa tshipapayi. Paudi ufila ne muoyo mujima, udi usankisha kabidi Tatuebe wa mu diulu. Mupostolo Paulo wakela bena Kristo ba mu Kolinto wa kale kalumbandi pavuabu bafile bintu biabu ne disanka bua kukuatshisha mudimu wa diambuluisha bena Kristo nabu bavua mu Yudaya. Mupostolo Paulo wakabambila ne: “Nzambi mmunange muntu udi ufila ne disanka.”—2 Kolinto 9:7.
Kutabalela malu atudi bakuile aa kudi mua kukuambuluisha bikole bua kupesha bakuabu mapa adi abasankisha. Nzambi mmuenze mudimu ne malu aa, kusangisha ne makuabu kabidi, mu tshivuaye mulongolole bua bantu kupeta dipa ditambe makuabu bunene. Tudi tukulomba bua ubale tshiena-bualu tshidi tshilonda bua umanye tshidi dipa dinene edi.
a Bantu ba bungi batu kabidi bapeshangana mapa mu mifikilu ya diledibua anyi mu mafesto makuabu a ku tshidimu. Kadi mu bikondo bia buena ebi, kutu kutamba kuenzeka malu adi abengangana ne tshidi Bible ulongesha. Bala tshiena-bualu tshia “Nkonko ya babadi: Bena Kristo badi mua kuenza Nowele anyi?” tshidi mu tshibejibeji etshi.