TSHIENA-BUALU TSHIA KULONGA 25
MUSAMBU WA 96 Mukanda wa Nzambi ntshiuma
Tshidi mêyi avua Yakoba muambile bana bende muanda mukulu atulongesha
“Wakapesha yonso wa kudibu dibenesha divua dimukumbanyine.”—GEN. 49:28.
LUNGENYI LUNENE
Mêyi a buprofete avua Yakoba muambe bua bana bende ba balume muanda mukulu adi atupetesha malongesha mimpe.
1. Ntshinyi tshituakonkonona mu tshiena-bualu etshi?
BANA ba Yakoba mbasombe bamunyunguluke, bateleja mudiye ubenesha yonso wa kudibu. Anu mutuvua bamone mu tshiena-bualu tshishale, bivua pamuapa bipitshile Lubena, Simeona, Lewi, ne Yuda pavuabu bumvue mêyi avuaye mubambile. Nunku bavua mua kuikala badiebeja tshiambilaye bana babu bakuabu muanda mukulu. Tumonayi tshidi mêyi avuaye muambile Zebulona, Yisakâ, Dana, Gada, Ashê, Nafatale, Jozefe, ne Benyaminaa atulongesha.
ZEBULONA
2. Ndîyi kayi divua Yakoba muambile Zebulona? Mmunyi muakakumbanadi? (Genese 49:13) (Tangila kabidi kazubu.)
2 Bala Genese 49:13. Yakoba uvua muleje ne: ndelanganyi ya Zebulona ivua ne bua kusombela ku muelelu kua mbuu, lua ku nord kua Buloba bulaya. Bidimu bipite pa 200 pashishe, bakapesha bena Zebulona buloba bua bumpianyi pankatshi pa Mbuu wa Galela ne wa Mediterane. Mose wakamba dîyi dia buprofete edi: “Wewe Zebulona, usanke mu dipatuka diebe.” (Dut. 33:18) Pamuapa dîyi edi divua dileja ne: bena mu tshisa tshia Zebulona bavua mua kuenza ngendu bipepele ku mielelelu ya mbuu ibidi ayi ne kuenda mushinga kakuyi lutatu. Nansha biobi nanku anyi kabidi nanku, kuvua malu a bungi avua bena Zebulona mua kusankila.
3. Ntshinyi tshidi mua kutuambuluisha bua kusanka ne bitudi nabi?
3 Dilongesha: Nansha tuetu basombele muaba kayi anyi bikale ne nsombelu kayi, kudi malu adi mua kutusaka bua kuikala ne disanka. Bua kuikala anu nadi, mbimpe tuikale tusanka ne bitudi nabi. (Mis. 16:6; 24:5) Imue misangu, bitu bipepele bua kutuma meji anu ku bintu bitudi katuyi nabi pamutu pa kuatuma ku malu mimpe atudi nawu. Nunku dienzeja bua kuvuluka malu mimpe a mu nsombelu webe.—Gal. 6:4.
YISAKÂ
4. Mmêyi kayi avua Yakoba muambile Yisakâ? Mmunyi muakakumbanawu? (Genese 49:14, 15) (Tangila kabidi kazubu.)
4 Bala Genese 49:14, 15. Yakoba wakela Yisakâ kalumbandi bua muvuaye muenji wa mudimu. Wakamufuanyikija ne mpunda wa mifuba mikole, nyama uvua wambula bintu bia bujitu bua bungi. Wakamba kabidi ne: Yisakâ uvua ne bua kupeta buloba buimpe. Anu muvua Yakoba muambe, ndelanganyi ya Yisakâ yakapeta buloba buimpe bua bufuke buvua pabuipi ne musulu wa Yadene. (Yosh. 19:22) Kakuyi mpata, bavua benza mudimu mukole bua kudima mu buloba abu ne bua kuambuluisha bantu bakuabu. (1 Bak. 4:7, 17) Bena mu tshisa tshia Yisakâ bavua badiakaje bua kuambuluisha bana babu mu mvita ya bisamba. Tshilejilu, pavua mulumbuluishi Balaka ne muprofete mukaji Debola balombe bena Isalele bua babambuluishe bua kuluisha Sisela, bena mu tshisa tshia Yisakâ bavua munkatshi mua bena mu bisa bikuabu bavua baye kubambuluisha.—Bal. 5:15.
5. Bua tshinyi tudi ne bua kudienzeja bua kuikala benji ba mudimu?
5 Dilongesha: Anu muvua Yehowa wangata mudimu wa bena mu tshisa tshia Yisakâ ne mushinga, ke mudiye wangata wetu petu ne mushinga. (Muam. 2:24) Tuakulabi bua bana betu ba balume badi benza mudimu mukole mu tshisumbu. (1 Tim. 3:1) Bana betu aba kabatu baluangana mvita yetu miena dîna eyi to, kadi batu badienzeja bua kukuba bena Kristo ku malu adi mua kunyanga malanda abu ne Yehowa. (1 Kol. 5:1, 5; Yuda 17-23) Batu kabidi benza miyuki itu ikankamija bena mu tshisumbu.—1 Tim. 5:17.
DANA
6. Mmudimu kayi uvuabu bapeshe bena mu tshisa tshia Dana? (Genese 49:17, 18) (Tangila kabidi kazubu.)
6 Bala Genese 49:17, 18. Yakoba wakafuanyikija Dana ne nyoka udi usuma nyama udi mumupite ku bunene, bu mudi kabalu ka mvita. Bena mu tshisa tshia Dana bavua ne dikima ne bavua pabuipi bua kubunda baluishi ba tshisamba tshia Isalele. Pavuabu mu njila batangile mu Buloba bulaya, tshisa tshia Dana tshivua ‘tshilame panyima’ bua kukuba Isalele. (Nom. 10:25) Uvua mudimu wa mushinga mukole nansha muvua bena mu bisa bikuabu kabayi bawumona.
7. Mmunyi mutudi mua kumona mudimu wonso udibu batupesha mu bulongolodi?
7 Dilongesha: Imue misangu udi mua kuenza mudimu kampanda, kadi pashishe umona bu ne: bakuabu ki mbamone biudi muenze to. Pamuapa udi muenze mudimu wa disukula Nzubu wa Bukalenge ne dimulama, muambuluishe mu mpuilu anyi mu mpungilu, peshi muenze mudimu mukuabu. Biobi nanku, kalumbandi! Ikala anu muvuluke ne: Yehowa mmumone mudimu wonso uudi umuenzela ne udi uwangata ne mushinga. Paudi uwenza bua kuleja muudi mumunange ne muoyo mujima, kuyi ne meji a ne: bakumone bakuambe, bidi bimusankisha bikole.—Mat. 6:1-4.
GADA
8. Bua tshinyi bivua bipepele bua bena lukuna ba Isalele kubunda tshisa tshia Gada? (Genese 49:19) (Tangila kabidi kazubu.)
8 Bala Genese 49:19. Yakoba wakamba ne: tshisumbu tshia benzavi tshivua ne bua kubunda Gada. Bidimu bipite pa 200 pashishe, tshisa tshia Gada tshiakaya kusombela mu buloba bua ku est kua musulu wa Yadene buvua budie mutumba ne bisamba bia bena lukuna. Nunku bena lukuna abu bavua mua kubabunda bipepele. Kadi bena Gada bavua basue kusombelamu bualu mbuloba buvua ne biakudia bimpe bua bimuna biabu. (Nom. 32:1, 5) Bidi bimueneka ne: bena Gada bavua ne dikima. Bualu bua mushinga budi ne: bavua batuishibue ne: Yehowa uvua ne bua kubambuluisha bua kuluila buloba buvuaye mubapeshe abu ne kuluisha bena lukuna babu. Bakatuma too ne basalayi babu bua baye kuambuluisha bisa bikuabu bua kukuata bitupa bia Buloba bulaya bivua bishale lua ku ouest kua musulu wa Yadene. Bavua ne bua kubambuluisha munkatshi mua bidimu bia bungi. (Nom. 32:16-19) Bavua batuishibue ne: Yehowa uvua ne bua kushala kukuba mêku abu. Yehowa wakababenesha bua dikima diabu ne bua mushindu uvuabu badipangishe malu.—Yosh. 22:1-4.
9. Tuetu beyemene Yehowa, mmapangadika kayi atuangata?
9 Dilongesha: Bua tuetu kuenzela Yehowa mudimu nansha mu ntatu, tudi ne bua kutungunuka ne kumueyemena. (Mis. 37:3) Bana betu ba bungi lelu badi badifila mu midimu yetu ya luibaku, baya kuambuluisha miaba idibu dijinga ne bamanyishi ba bungi, anyi benza midimu mikuabu. Bidi bileja mudibu beyemene Yehowa. Nunku mbatuishibue ne: neabatabalele.—Mis. 23:1.
ASHÊ
10. Ashê wakapanga mua kuenza tshinyi? (Genese 49:20) (Tangila kabidi kazubu.)
10 Bala Genese 49:20. Yakoba wakamba ne: bena mu tshisa tshia Ashê bavua ne bua kulua babanji, ne ke tshiakenzeka. Tshisa tshia Ashê tshiakasombela mu buloba bua bufuke bua bungi. (Dut. 33:24) Tshivua tshidie mutumba ne Mbuu wa Mediterane ne dilobo dia Sidona divua ne bubanji bua bungi. Kadi Ashê wakapanga mua kuipata bena Kanâna mu buloba abu. (Bal. 1:31, 32) Bu muvua bena Ashê babanji eku babanyunguluke kudi bena Kanâna bavua benza malu mabi, bidi bimueneka ne: biakabafikisha ku dikepesha tshisumi tshivuabu natshi bua ntendelelu mukezuke. Tshilejilu, kabakaya kuambuluisha Balaka bua kuluangana ne biluilu bia bena Kanâna to. Nunku bakapanga kumona malu a kukema avua Yehowa muenze bua kuambuluisha bena Isalele bua kutshimuna “pabuipi ne mâyi a Megido.” (Bal. 5:19-21) Pamuapa bena Ashê bakumvua bundu mu mêsu tente pavuabu bumvue Balaka ne Debola bimba musambu wa ditshimuna, bamba ne: “Ashê uvua musombe ku muelelu kua mbuu kayi ne tshia kuenza.”—Bal. 5:17.
11. Bua tshinyi tudi ne bua kuikala ne nkatshinkatshi bua bintu bia ku mubidi?
11 Dilongesha: Tudi ne bua kuenzela Yehowa mudimu ne muetu muonso. Nunku ki mbimpe tumone bintu bia ku mubidi mudi bena panu babimona to. (Nsu. 18:11) Makuta adi atuambuluisha, kadi katuamonyi ne mushinga wa bungi kupita mudimu utudi tuenzela Yehowa to. (Muam. 7:12; Eb. 13:5) Katujimiji dîba dietu ne makanda etu bua kukeba bintu bidi kabiyi ne nangananga ne mushinga, bidi bitupangisha bua kuenzela Nzambi mudimu to. Kadi mbimpe tufile dîba dietu ne makanda etu ku mpindieu bua kuenzela Yehowa mudimu, batuishibue ne: nsombelu wa mafuta mmutuindile kumpala eku.—Mis. 4:8.
NAFATALE
12. Mêyi avua Yakoba muambile Nafatale avua pamuapa makumbane mushindu kayi? (Genese 49:21) (Tangila kabidi kazubu.)
12 Bala Genese 49:21. Yakoba wakamba ne: Nafatale uvua ne bua kuamba “Mêyi malenga.” Pamuapa uvua wakula bua mushindu wakalua Yezu kuakula pavuaye uyisha. Yezu wakasomba mu Kapênuma matuku a bungi, ke bualu kayi bavua bamba bua Kapênuma ne: ‘ntshimenga tshiabu.’ Kapênuma uvua mu tshitupa tshia buloba tshia Nafatale. (Mat. 4:13; 9:1; Yone 7:46) Muprofete Yeshaya wakamba bua Yezu ne: bena mu Zebulona ne bena mu Nafatale bavua ne bua kumona “butoke bunene.” (Yesh. 9:1, 2) Malongesha a Yezu ke akenza bua bantu bamone ne: uvua “butoke bulelela budi butokesha bantu ba mishindu yonso.”—Yone 1:9.
13. Ntshinyi tshitudi mua kuenza bua mêyi etu kusankishawu Yehowa?
13 Dilongesha: Yehowa utu umvua bitutu tuamba ne umona mushindu ututu tubiamba. Mmunyi mutudi mua kuamba “mêyi malenga” adi asankisha Yehowa? Tshia kumpala, tuikalayi tuamba bulelela. (Mis. 15:1, 2) Tshibidi, tuetu tuela bantu kalumbandi, katuyi tuakula bibi anyi tudiabakena bua bualu buabu, bidi mua kubakolesha. (Ef. 4:29) Tudi mua kudifundila tshipatshila tshia kumanya mushindu muimpe wa kutuadija kuyukila ne bantu bua kubayisha.
JOZEFE
14. Dîyi dia buprofete divua Yakoba muambe bua Jozefe diakakumbana mushindu kayi? (Genese 49:22, 26) (Tangila kabidi kazubu.)
14 Bala Genese 49:22, 26. Yakoba uvua ne bua kuikala udiumvua bikole bua Jozefe wende. Yehowa uvua mumusungule munkatshi mua “bana babu” bua kumupesha mudimu wa pa buawu. Yakoba wakamubikila ne: “ditamba dia mutshi udi ukuama bimuma.” Yakoba uvua mutshi, Jozefe uvua ditamba diawu. Jozefe uvua muanabute wa Lakele, mukaji uvua Yakoba munange bikole. Yakoba wakaleja ne: Jozefe uvua ne bua kupeta bitupa bibidi bia bumpianyi bivuabu babenge kupesha Lubena, muanabute wa Yakoba wa kudi mukajende Lea. (Gen. 48:5, 6; 1 Kul. 5:1, 2) Dîyi edi diakakumbana pavua ndelanganyi ya bana babidi ba Jozefe, Efelayima ne Manashe, milue bisa bibidi bia Isalele ne bapeshe tshisa tshionso buatshi buloba.—Gen. 49:25; Yosh. 14:4.
15. Ntshinyi tshiakenza Jozefe pavuabu bamuenzele malu mabi?
15 Yakoba wakakula kabidi bua bedi ba mikete bavua anu ‘basa Jozefe mikete, ne bavua anu bamulamina munda.’ (Gen. 49:23) Mêyi aa avua atangila bana babu bavua bamumvuile mukawu, bamukengeshe kayi ne tshivuaye muenze, ne bamukebele ntatu ya bungi mibi menemene. Nansha nanku, Jozefe kakafiikila bana babu abu ne Yehowa munda to. Kadi Yakoba uvua muambe ne: ‘Buta bua mikete bua Jozefe buakashala muaba wabu, ne bianza biende biakashala ne bukole ne bivua bipepele.’ (Gen. 49:24) Jozefe uvua mueyemene Yehowa mu ntatu ayi. Wakafuila bana babu abu luse, kubenzela yeye malu mimpe. (Gen. 47:11, 12) Wakalekela ntatu ayi imuvuija muntu muimpe. (Mis. 105:17-19) Ke bualu kayi Yehowa wakenza nende malu a bungi a kukema.
16. Mmunyi mutudi mua kuidikija Jozefe padi ntatu itukuata?
16 Dilongesha: Tutungunukayi anu ne kunanga Yehowa ne bena Kristo netu padi ntatu itukuata. Manyayi ne: Yehowa udi mua kulekela ntatu itukuata bua kutulongesha. (Eb. 12:7, dim.) Mushindu wa ditulongesha eu udi mua kutuambuluisha bua kupeta ngikadilu mimpe, bu mudi luse ne dibuikidilangana. (Eb. 12:11) Yehowa neatufute petu bua mutudi tunanukila anu muvuaye mufute Jozefe.
BENYAMINA
17. Mmunyi muvua dîyi divua Yakoba muambe bua Benyamina dikumbane? (Genese 49:27) (Tangila kabidi kazubu.)
17 Bala Genese 49:27. Yakoba wakamba ne: Benyamina uvua ne bua kuikala bu mbua wa ditu. (Bal. 20:15, 16; 1 Kul. 12:2) Mukalenge wa kumpala wa Isalele uvua wa mu tshisa tshia Benyamina, diende divua Shaula. Wakaluangana ne bena Peleshete, yeye kutshimuna. (1 Sam. 9:15-17, 21) Bidimu bia bungi pashishe, mukalenge mukaji Esetê ne Môdekayi, bonso ba mu tshisa tshia Benyamina, bakapandisha bena Isalele.—Ese. 2:5-7; 8:3; 10:3.
18. Mmunyi mutudi mua kuidikija lulamatu lua bena mu tshisa tshia Benyamina?
18 Dilongesha: Bu muvua Shaula mulue mukalenge, bidi bimueneka ne: bena mu tshisa tshia Benyamina bavua ne disanka dia bungi bualu uvua wa mu tshisa tshiabu. Kadi pavua Yehowa muangate bukalenge, mubupeshe Davidi uvua wa mu tshisa tshia Yuda, bena mu tshisa tshia Benyamine bakatua Davidi mpanda. (2 Sam. 3:17-19) Bidimu bia bungi pashishe, pakatomboka bisa bikuabu, bena Benyamina bakashala bobu balamate tshisa tshia Yuda ne mukalenge uvua Yehowa muteke. (1 Bak. 11:31, 32; 12:19, 21) Tutuayi petu bantu badi Yehowa muteke mpanda. Mmubateke bua kutulombola.—1 Tes. 5:12.
19. Mmunyi mudi mêyi a buprofete avua Yakoba muambe pakavuaye mikolo ku tshina mua kutuambuluisha?
19 Mêyi a buprofete a Yakoba avuaye muambe pakavuaye mikolo ku tshina adi mua kutuambuluisha. Patudi tumona muvuawu makumbane, bidi bitujadikila ne: mêyi makuabu a buprofete adi mu Dîyi dia Nzambi neakumbane, ne bidi bituambuluisha bua kumanya bimpe tshia kuenza bua kusankisha Yehowa.
MUSAMBU WA 128 Unanukile too ne ku nshikidilu
a Yakoba wakabenesha Lubena, Simeona, Lewi, ne Yuda bilondeshile muvuabu balondangane ku bidimu. Kadi pakabeneshaye bakuabu muanda mukulu bavua bashale, kavua muenze nanku to.