MUKWAKUTAÑISHA
1 Mazu amukwakutañisha,*+ mwana kaDavidi, mwanta muYerusalema.+
2 Mukwakutañisha nindi: “Yuma yamukunkulwayi chikupu!”
“Yuma yamukunkulwayi chikupu! Yuma yejima yamukunkulwayi!”+
3 Yumanyi yawaninañamu muntu munyidimu yindi yejima yazatañayi nañovu
Yakabakenañayi mwishina detena?+
6 Mpepela yayaña kukabeta kakuchidiilu nawa yanyeñumukaña nakuya kukabeta kakuchimunswa;
Yanyeñumokaña hohu-u; mpepela yatwalekañahu kunyeñumoka.
7 Tuloña* twejima twatwalaña menji mukaluñalwiji, ilaña kaluñalwiji hikenzalañaku.+
Kwafumaña tuloña, dikwafuntaña menji kulonda ahiteña cheñi.+
8 Yuma yejima yazeyesha;
Kwosi muntu niwumu watela kuyihoshahuku.
Disu hidekutaña kumonaku;
Hela itu hidenzalaña kutiyaku.
9 Yuma yekalaku dehi diyi yikekalaku,
Nawa yuma yelawu dehi diyi yakelawu cheñi;
Mwishina detena mwosi chuma chachiha.+
10 Kudihu chuma chinateli kwilayi muntu nindi, “Talenu ichi chuma, chachiha”?
Chadiñaku dehi kufuma kunyaaka;
Chadiñaku dehi henohu etu kanda.
11 Kwosi muntu wanukaña antu akunyima;
Hela muntu wakanuka antu akenza kumbidi;
Hela wena kuyanuka kudi antu akekalaku cheñi kumbidiku.+
12 Ami mukwakutañisha, nekala mwanta waIsarela muYerusalema.+ 13 Nashili muchima hakudiza nikusandujola namaana+ yuma yejima yelawu mwishina damawulu,+ dikwila nawu nyidimu yamakabi yayinkayi Nzambi anyana kawantu yayileteshaña kutwalekahu kuzata.
14 Namweni nyidimu yejima yakoñeliwu mwishina detena,
Ilaña kuyitala! yejima yadiña yamukunkulwayi, hikukabila hohu mpepela.+
15 Chuma chaheña hiyatweshaña kuchololaku,
Nawa chuma chabulaku hiyatweshaña kuchichindaku.
16 Kuhiñahu, nadihoshesheli mumuchima wami nami: “Talaña! Nekali namaana amavulu chikupu, kubadika ejima adiñaku muYerusalema+ henohu ami kanda, nawa muchima wami wunekali namaana amavulu chikupu nikwiluka.”+ 17 Nashili muchima kukwiluka maana, kwiluka kuzaluka* nikwiluka wusupi,+ nawa yuma yejimiyi niyena hikukabila hohu mpepela.
18 Muloña kusweja kwikala namaana kwaletaña chikela chikupu,
Dichi muntu wavulishaña kwiluka wavulishaña yihuñu.+
2 Kufumahu, nadihoshesheli mumuchima wami nami: “Neseki ntahi kuhema* kulonda nimoni yuma yayiwahi yikufumamu.” Ilaña yayo-o! nikwena kwamukunkulwayi hohu.
2 Nahosheli kutalisha hakuseha nami, “Hikuzaluka!”
Nawa hakuhema* nami, “Kwamudimwinyi?”
3 Nasandujoleli namuchima wami kulonda niiluki kuwaha kwekala mukunwa vinyu,+ iku saña nahembela maana ami; nadiñijili nimuwusupi kulonda niiluki chuma chachiwahi chatela kwilawu antu hampinji yahandañawu mafuku antesha mwishina damawulu. 4 Nazatili nyidimu yamaneni.+ Nadituñilili matala;+ nadidiminini matempa anyivinyu.+ 5 Nadidiminini matempa nikuwahisha maluña, nawa natumbilimu nyitondu yanyikaabu yashiyashana. 6 Nadipundilili majiya amenji kulonda nitukumwineña nachu itempa* danyitondu yinakumena chiwahi. 7 Nekalili nawambuña awamayala niawambanda, + nawa nadiña nawambuña avwalikilili mwitala* dami. Nawa nekalili nayimuna yayivulu, añombi, anyikoku niampembi,+ kubadika anyuuli ejima adiñaku muYerusalema henohu ami kanda. 8 Nadipompesheleli siliva niwuru,+ maheta awanyanta niakutubeta.+ Nadipompesheleli añimbi awamayala niawambanda, kushilahu nichuma chaletelaña anyana awamayala muzañalu, dikwila nawu mumbanda, eña, ambanda* amavulu chikupu. 9 Dichi nayili mpuhu nawa nabadikili ejima adiñaku muYerusalema henohu ami kanda.+ Nawa natwalekelihu kwikala namaana.
10 Nelileña yuma yejima yinafwilileña.*+ Yejima yakeñeleña muchima wami kwila diyinelileña, muloña muchima wami wazañaleli nanyidimu yinazatili nañovu jami, nawa diwufwetu* wunatambwilili hanyidimu yejima yinazatili nañovu jami.+ 11 Ilaña chinashinshikili hanyidimu yejima yinazatili namakasa ami nihanyidimu yejima yinakabakeneni kulonda niyimanishi,+ namweni nami yuma yejima yadiña yamukunkulwayi, hikukabila hohu mpepela;+ kwosi chuma chadiña chalema* nankashi mwishina detenaku.+
12 Dichi natachikili kushinshika hamaana nikuzaluka niwusupi.+ (Muloña chumanyi chinateli kwilayi muntu wukulondela hanyima yamwanta? Chiña chuma chelawu dehi hohu.) 13 Nawa namweni nami maana abadika wusupi,+ neyi chejeji chichabadika mwidima.
14 Mesu amukamaana ekala atona;+ ilaña chisupi wendaña mumwidima.+ Nawa ichi neluki nami kudi chuma chimu chayimwekenaña ejima wawu.+ 15 Kuhiñahu, nadihoshesheli mumuchima wami nami: “Chuma chamumwekenaña chisupi dichikammwekena ninami.”+ Dichi dinu, chumanyi chinawanininimu mukwikala namaana chikupu? Dichi nadihoshesheli mumuchima wami nami: “Chumichi nichena chamukunkulwayi.” 16 Muloña mukamaana nichisupi hiyatwalekañahu kuyanukaku.+ Mukuhita kwamafuku, ejima wawu ayijimbalaña. Nawa mukamaana wafwaña ñahi? Wafwaña neyi chafwaña chisupi.+
17 Dichi naheleli wumi,+ muloña yuma yejima yelañawu mwishina detena yanzeyesheleña, muloña yejima yadiña yamukunkulwayi,+ hikukabila hohu mpepela.+ 18 Naheleli yuma yejima yinazatilili nañovu mwishina detena,+ muloña natela kuyishila muntu wunakwinza hanyima yami.+ 19 Nawa hinyi wuneluki neyi wukekala mukamaana hela chisupi?+ Hela chochu, wakashala nayuma yejima yinakisililihu ñovu chikupu nimaana mwishina detena. Chumichi nichena chamukunkulwayi. 20 Dichi natachikili kudiwula mumuchima wami nyidimu yejima yinakabakeneni mwishina detena. 21 Muloña muntu nateli kuzata nañovu, iku nakuzatisha maana nikwiluka niwunkuluñaña, ilaña chidiku hohu watela kushila iseka* dindi muntu wabulili kudizatila.+ Chumichi nichena chamukunkulwayi nawa hikukabakana* chikupu.
22 Yumanyi yawaninañamu muntu munyidimu yindi yejima yakola nimuyuma yafwilaña muchima windi kuzata nañovu mwishina detena?+ 23 Muloña mumafuku indi ejima, mudimu windi wamuletelaña chineñi nichikela,+ nawa nawufuku nihena, muchima windi wanookaña wanyi.+ Chumichi nichena chamukunkulwayi.
24 Kwosi chuma chachiwahi kudi muntu chabadika kuda nikunwa nikudiluñisha* nanyidimu yinazatiyi nañovuku.+ Chumichi nichena, nachiwani nami chafuma kuchikasa chaNzambi walala,+ 25 muloña hinyi wadaña chiwahi nikunwa kubadika ami?+
26 Muntu wamutiyishaña kuwaha wamwinkaña maana, kwiluka nimuzañalu,+ ilaña mukanshidi wamwinkaña mudimu wakukuñulula nikutambula hohu yuma yakumwinka muntu wamutiyishaña Nzambi walala kuwaha.+ Chumichi nichena chamukunkulwayi, hikukabila hohu mpepela.
3 Yuma yejima yikweti mpinji,
Mpinji yanyidimu yejima mwishina damawulu:
2 Mpinji yakuvwalika nimpinji yakufwa;
Mpinji yakutumba nimpinji yakubwita yatumbiliwu;
3 Mpinji yakujaha nimpinji yakuuka;
Mpinji yakuhumuna nimpinji yakutuña;
4 Mpinji yakudila nimpinji yakuseha;
Mpinji yakutumpa nimpinji yakuhañana;*
5 Mpinji yakunata malola nimpinji yakukuñwija malola;
Mpinji yakukumbata nimpinji yakubula kukumbata;
6 Mpinji yakukeñakeña nimpinji yakuleka kukeña chinajimbali;
Mpinji yakuhemba nimpinji yakunata;
7 Mpinji yakutabula+ nimpinji yakuchima;
Mpinji yakumwena+ nimpinji yakuhosha;+
8 Mpinji yakukeña nimpinji yakuhela;+
Mpinji yanjita nimpinji yakuwunda.
9 Mukakukalakala wawaninañamu mwodi munyidimu yindi yejima?+ 10 Namoni nyidimu yayinkayi Nzambi anyana kawantu yayileteshaña kutwalekahu kuzata. 11 Naleñi yuma yejima nalubanji* mumpinji yayu.+ Nashi nimuchima wakufwila kushakama haya nyaaka mudi wena; ilaña antu hiyakatwesha kwiluka nyidimu yakoñayi Nzambi walalaku, kufuma kukutachika kushika nikukukumisha.
12 Nakunkululi nami kwosi chuma chachiwahi kudi wena kubadika kuzañalala nikwila yuma yayiwahi muwumi wawuku,+ 13 nawa nami muntu wejima watela kuda nikunwa nikuzañalela munyidimu yindi yejima yakola. Hichawaana kufuma kudi Nzambi.+
14 Ichi neluki nami yuma yejima yelañayi Nzambi walala yikatwalekahu haya nyaaka. Kwosi chuma chakubombelaku hela chakufumishakuku. Nzambi walala nachilishi kwikala muniyi njila, kulonda antu amutiyeña woma.+
15 Yuma yejima yamwekanaña yamwekeni dehi, nawa yuma yakenza yadiñaku dehi;+ ilaña Nzambi walala wakeñakeñaña yuma yafwilawu dehi antu.*
16 Nawa namoni cheñi chumichi mwishina detena: Hatela kwikala wuñanji hekalaña kutama; nawa hatela kwikala kuloña hekalaña kutama.+ 17 Dichi nadihoshesheli mumuchima wami nami: “Nzambi walala wakasompesha waloña niwatama,+ muloña kudi mpinji yamudimu wudi wejima nimpinji yakumwekenamu chuma chidi chejima.”
18 Nadihoshesheli cheñi mumuchima wami hadi anyana kawantu nami Nzambi walala wukuyeseka kulonda eluki nawu adi neyi anyama, 19 muloña kudi chuma chayimwekenaña antu nichayimwekenaña anyama; wejima wawu kudi chuma chimu chayimwekenaña.+ Chikufwayi iwu, dichikufwayi nimukwawu; nawa wejima wawu akweti muuya wumu.+ Dichi muntu habadika anyamaku, muloña yuma yejima yamukunkulwayi. 20 Ejima wawu ayaña kwiluña dimu.+ Ejima wawu afuma kulunkuñu,+ nawa wejima wawu afuntaña kulunkuñu.+ 21 Hinyi weluka chikupu neyi muuya wawantu wakandukaña kwiwulu hela neyi muuya wawanyama wakunkumukaña hamaseki?+ 22 Nawa namweni nami kwosi chuma chachiwahi kudi muntu kubadika kuzañalela mumudimu windiku,+ muloña diwufwetu* windi; muloña hinyi wukamukojeja kumona yuma yikamwekana neyi nafwi?+
4 Cheñi, natachikili kutoñojoka hamakabisha ejima amwekanaña mwishina detena. Namweni chadilileña antu akabishileñawu, ilaña hikwadiña wakuyikundejaku.+ Nawa antu ayikabishileña adiña nawuswa hadi wena, ilaña hikwadiña wakuyikundejaku. 2 Nawa namweni nami antu afwa dehi adi chiwahi kubadika achidi amomi.+ 3 Nawa muntu wudi chiwahi kubadika wejima wawu ayedi, himuntu wuchidi kanda asemuki,+ wabulahu dehi kumona yuma yatama yakoñañawu mwishina detena.+
4 Nawa namoni nyidimu yakola ninyidimu yawukalawenu yafumañamu neyi antu anakudibecha;+ chumichi nichena chamukunkulwayi, hikukabila hohu mpepela.
5 Chisupi wavuñaña makasa indi iku mujimba windi wunakuya nakukisika.*+
6 Kunookahu chanti* kwabadika kuzata nyidimu yakola* nakukabila hohu mpepela.+
7 Natachikili kushinshika hachuma chikwawu chamukunkulwayi mwishina detena: 8 Kwekala muntu washakamaña nkawindi, wabula ibwambu dindi; wudana mwana hela mana kwindi, ilaña watwalekañahu hohu nakuzata nyidimu yakola. Mesu indi hiyekutaña namahetaku.+ Ilaña wadihulaña wanyi yomweni nindi, ‘Hinyi inakuzatila nañovu nakudikiisha ami aweni* yuma yayiwahi’?+ Chumichi nichena chamukunkulwayi nawa himudimu wamakabi.+
9 Ayedi anabadiki wumu+ muloña akweti wufwetu wawuwahi* mumudimu wawu wakola. 10 Muloña neyi wumu adimbuka, mukwawu wukumukwashaku kwimana. Ilaña chumanyi chikumumwekena muntu wudi nkawindi neyi adimbuka chakadi wakumukwashaku kwimana?
11 Kubombelahu, neyi ayedi akaama hamu, akwikala neyena, ilaña muntu wumu wukutwesha ñahi kwikala neyena? 12 Nawa muntu nateli kwimika mushindu muntu wudi nkawindi, ilaña neyi adi ayedi anateli kumwimika mushindu. Nawa chibaaba chanyonji yisatu hichinateli kuketuka swayiku.
13 Mwana wukweti maana ilaña hikazweñi wabadika mukulumpi, mwanta wasupa,+ waleka dehi kutiyilila kusoñamisha.+ 14 Muloña yena* wafumini mukaleya nakwikala mwanta,+ hela chakwila wavwalikili kazweñi muchiyuulu chanowu mwanta.+ 15 Nashinshikili hadi ejima achidi amomi endaña mwishina detena, kushilahu niyuma chiyamwendelaña mukwenzi wunaswani hachifulu chamuntu wunasinsiyi. 16 Hela chakwila watwalekañahu kwikala nawantu akumukwasha, ilaña antu akwinza mukuhita kwampinji akamutiya kuwaha wanyi.+ Chumichi nichena chamukunkulwayi, hikukabila hohu mpepela.
5 Dishinshiki chiwunakwenda neyi wunayi kwitala daNzambi walala;+ chachiwahi kuswina kwakwihi nakutiyilila+ kubadika kuhana nyilambu neyi chahanañawu ayisupi,+ muloña wena eluka nawu chuma chinakwilawu chatama wanyi.
2 Bayi wuswaswakana hakanwa, hela kunyakala kuhosha mumuchima kudi Nzambi walalaku,+ muloña Nzambi walala wekala mumawulu ilaña eyi wekala hamaseki. Dimuloña waweni mazu eyi chatelelawu kwikala antesha.+ 3 Muloña chilota chenzaña hamuloña wakutoñojoka yuma yayivulu,*+ nawa kuhosha-hosha kwachisupi kwenzaña hamuloña wakuvulisha mazu.+ 4 Mpinji yejima yiwukusanyika kudi Nzambi, bayi wulaba kwilamuku,+ muloña yena hatiyaña kuwaha nawayisupiku.+ Muwunasanyiki, ilakumu.+ 5 Chikuwaha kubula kusanyika kubadika kusanyika ilaña kwilamu nehi.+ 6 Bayi witeja kanwa keyi* kakuvulumwishiku,+ nawa bayi wuhosha kumesu akañelu* neyi chadiña hohu chiluwaku.+ Muloñadi chiwukumuzuwishila Nzambi walala nayuma yiwukuhosha kulonda yajilumuni nyidimu yamakasa eyi?+ 7 Muloña neyi chenzaña yilota muloña wakutoñojoka yuma yayivulu,+ mazu amavulu niwena aleteshaña kutuboka. Ilaña mutiyi Nzambi walala woma.+
8 Neyi wumona kazweñi anakumukabisha nawa wumona wuñanji nikuloña anakujiheñesha munkambi yeyi, bayi wuhayamaku.+ Muloña owu mukulumpi wawayilolu anakumumona kudi wamubadika yena, nawa kudi akwawu cheñi ayibadika.
9 Cheñi, yuma yafumaña hamaseki ayanzañanaña wejima wawu; nimwanta niyena wahandilaña mwiha.+
10 Muntu wakeña mali wamonaña wanyi nindi anavuli, hela muntu wakeña maheta wahoshaña wanyi nindi anavuli.+ Chumichi nichena chamukunkulwayi.+
11 Neyi yuma yayiwahi yivula, antu akuyida niwena akuvula.+ Indi mwini yuma wukumwenamu mwodi? Wukukumina dakuyitala namesu hohu.+
12 Tulu twamuntu wunakukalakala twatowala, hela nakuda yantesha hela yayivulu, ilaña yuma yayivulu yamuntu waheta yamukañeshaña kukaama tulu.
13 Kudi yihuñu yasweja yinnamoni mwishina detena: maheta aswekeliyi muntu wayiheta amuleteleli jomisha mbaña. 14 Owu maheta ajimbeli muloña wamudimu wabula kulumbuluka, nawa mpinji yikuvwalayi mwana, wukushala chakadi maheta.+
15 Neyi chenjiliyi muntu kufuma mwivumu damama yindi nzekesi, dichakafuntayi, neyi chenjiliyi.+ Nawa kwila asenda chuma hela chimu chahanyidimu yindi yejima yazatiliyi nañovu nehi.+
16 Iyi niyena hiyihuñu yasweja: Neyi chenjiliyi, dichakafuntayi; hanu dinu wufwetwinyi wukawaninamu muntu watwalekañahu kuzatila mpepela?+ 17 Cheñi, mafuku ejima wadiilaña mumwidima, iku nahili chikupu, nakati nawa nazuwi.+
18 Ichi dichuma chinnamoni nami chachiwahi nawa chatelela: owu muntu watela kuda nikunwa nikuwana muzañalu mumudimu windi wakola wejima+ wunakabakeniyi mwishina detena mumafuku indi antesha amwinkawu kudi Nzambi walala, muloña diwufwetu* windi.+ 19 Cheñi, neyi Nzambi walala amwinka muntu maheta niyuma yayivulu+ hamu niwuswa wakudiluñisha oyu yuma, watela kutambula wufwetu* windi nikuzañalala namudimu windi wakola. Ichi hichawaana kufuma kudi Nzambi.+ 20 Muloña yena chikamukalila kwiluka* chinakuhita mafuku akuhanda kwindi, muloña Nzambi walala watwalekañahu kwinzesha muchima windi namuzañalu.+
6 Kudi yihuñu yikwawu yinnamoni mwishina detena, yavula kumwekena antu: 2 Nzambi walala wamwinkaña muntu maheta, yuma nikulema, kulonda abuli kukaankila chuma hela chimu chafwilañayi;* ilaña Nzambi walala wamwitejaña wanyi kudiluñisha oyu yuma, hela chakwila muntu wacheñi diwunateli kuluña nayu. Chumichi chamukunkulwayi nawa hikukabakana chikupu. 3 Neyi muntu avwala anyana 100, yashakama yaaka yayivulu nawa yashinakaja, ilaña yena* kudiluñishaña yuma yayiwahi henohu kanda ashiki kwijamu* nehi, natela kuhosha nami mwana wunasulumuki wudi chiwahi kubadika yena.+ 4 Muloña iwu mwana wenza chamukunkulwayi nawa nayi mumwidima, ijina dindi anadivuñeki mumwidima. 5 Hela chakwila hamona itena hela kwiluka chuma chidi chejimaku, chochimu wamubadika iwu iyala.+ 6 Chumanyi chikuwaninamu muntu neyi ashakama yaaka 2,000 chakadi muzañalu? Komana ejima hiyayaña kwiluña dodimuku?+
7 Mudimu wejima wakola wazatañayi muntu wakwikutisha ivumu dindi hohu;+ ilaña chipepa chindi hichamanañaku. 8 Dichi muntu wukweti maana wamubadikila chisupi hadihi?+ Hela yumanyi yawaninañamu kazweñi weluka mwakuhandila? 9 Chachiwahi muntu kudiluñisha yuma yamonaña mesu kubadika kutoñojoka chikupu yuma yinakufwilayi. Chumichi nichena chamukunkulwayi, hikukabila hohu mpepela.
10 Chuma chejima chekalaku achituumba dehi ijina, nawa muntu amwiluka chekalayi; nawa hakutwesha kutaadika namuntu wamubadika ñovuku. 11 Mazu chiyavula,* ekalaña amukunkulwayi nankashi; nawa yumanyi yawaninañamu muntu? 12 Hinyi weluka chuma chachiwahi chatela kwilayi muntu muchihandilu chindi chamafuku antesha achihandilu chindi chamukunkulwayi, chahandañayi neyi mwevulu?+ Muloña hinyi wunateli kumuleja muntu chuma chikamwekana mwishina detena neyi nafwi?
7 Ijina dadiwahi dabadika manji amawahi,+ nawa ifuku dakufwa dabadika ifuku dakuvwalika. 2 Chachiwahi kuya kwitala kudi kudila kubadika kuya kwitala kudi chawija,+ muloña kufwa dikukuma kwamuntu wejima, nawa amomi atela kwanukaña chumichi. 3 Yihuñu yabadika kuseha,+ muloña kuneña kwakumesu kwazañaleshaña muchima.+ 4 Muchima wamukamaana wekalaña mwitala mudi kudila, ilaña muchima wachisupi wekalaña mwitala mudi kuzañalala.+
5 Chachiwahi kutiyilila kukuzuwila kwamukamaana+ kubadika kutiyilila kukamina kawayisupi. 6 Muloña neyi chatotokaña nyiña yinakuha mwishina dandehu, dichekala nitusehu twachisupi;+ nawa chumichi nichena chamukunkulwayi. 7 Ilaña makabisha azalwishaña mukamaana, nawa majika kanwa* aluwañeshaña muchima.+
8 Kukuma kwansañu kwakuwahi kubadika kutachika kwayu. Kudiwunjika kwakuwahi kubadika kudikaña mumuchima.+ 9 Bayi wunyakala kuzuwaku,*+ muloña kuzuwa kwatentama muntulu jawayisupi.*+
10 Chinjila kuhosha neyi, “Muloñadi mafuku akunyima chinabadikiliwu anu?” muloña neyi wihula muniyi njila hikubula maana.+
11 Maana amawahi neyi adi hamu nawuswana nawa ekala amawahi kudi antu amonaña chejeji chetena.* 12 Muloña maana akiñaña+ neyi chakiñaña mali,+ ilaña kuwaha kwakwiluka dikweniku: Maana ahembaña wumi wamuntu wayiheta.+
13 Toñojokaku hamudimu waNzambi walala, muloña hinyi wunateli kwolola chuma chinaheñeshiyi?+ 14 Hefuku dadiwahi, watela kumwekesha iku kuwaha,+ ilaña hefuku dayihuñu, watela kwiluka neyi Nzambi waleñeli idi ifuku neyi chaleñeliyi dikwawu,+ kulonda antu abuli kwiluka chuma chidi chejima chikayimwekena kumbidi.+
15 Muchihandilu chami chamukunkulwayi+ namoni yuma yejima, kutachikila kudi muntu waloña wanoñaña mukuloña kwindi+ kushika nikudi muntu washakamaña yaaka yayivulu hela chakwila welaña yuma yatama.+
16 Bayi wusweja kuloña,+ hela kudimona neyi wukweti maana chikupuku.+ Muloñadi chiwukudijahishila eyi aweni?+ 17 Bayi wusweja kwikala watama, hela wasupaku.+ Muloñadi chiwukufwila henohu mpinji yeyi kanda?+ 18 Chachiwahi kutiyilila kukusoñamisha kwejima kuyedi;+ muloña muntu wamutiyaña Nzambi woma watiyililaña kusoñamisha kwejima kuyedi.
19 Maana akojejaña muntu wayiheta kwikala nañovu kubadika amayala 10 akola mumusumba.+ 20 Muloña kwosi muntu waloña hamaseki welaña yuma yayiwahi mpinji yejima nawa wabulaña kuvulumunaku.+
21 Cheñi, bayi wutiyililaña kwizu didi dejima dahoshañawu antuku;+ wunenzi wutiyi kambuñeyi nakuhosha chatama* hadi eyi; 22 muloña wuneluki chikupu mumuchima weyi neyi nineyi kakavulu wahoshahu dehi antu amakwawu chatama.+
23 Yuma yejimiyi nayesekeli namaana, nawa nahosheli nami: “Nakekala namaana.” Ilaña nakañenyi kwikala nawu. 24 Chuma chenza nakwikalaku chakala kuwana nawa chakunama chikupu. Hinyi wunateli kuchitiyishisha?+ 25 Nashili muchima wami hakukeña kwiluka, kusandujola nikukeñakeña maana nikwiluka chakojejeli yuma kwikalaku, nikwiluka kutama kwekala muwusupi niwusupi wekala mukuzaluka.+ 26 Kuhiñahu, nawanini chumichi: Mumbanda wudi neyi kaleñi kachibinda watama nankashi* kubadika kufwa, wukweti muchima neyi makokela, nawa makasa indi adi neyi maleñi* amukaleya. Muntu wamutiyishaña Nzambi walala kuwaha wukamutemuka,+ ilaña mukanshidi akamukwata kudi iwu mumbanda.+
27 Mukwakutañisha*+ nindi: “Talenu, iyi diyuma yinnawani. Nasandujoleli chuma hichuma kulonda nikunkululi, 28 ilaña chuma chinatwalekelihu kukeñakeña, nachiwani wanyi. Nawanini iyala wumu* hadi antu 1,000, ilaña hakachi kawu nawaninihu mumbanda wanyi. 29 Chuma chimu hohu chinnawani dichenichi: Nzambi walala watuñili antu chaloña,+ ilaña wena anakufwila njila jawu aweni.”+
8 Hinyi wudi neyi muntu wukweti maana? Hinyi weluka chakumanisha kukala?* Maana amuntu atoñekaña kumesu indi nawa ovwahishaña mmwekenu yindi yakudihomba.
2 Ami nami: “Ovwahilaku nshimbi jamwanta+ muloña wakusanyika kudi Nzambi.+ 3 Bayi wunyakala kufuma kumesu indiku.+ Bayi wudiñija mukwila yuma yatamaku;+ muloña yena nateli kwila chuma chidi chejima chinakeñiyi, 4 chineli izu damwanta dikweti ñovu chikupu;+ hinyi wunateli kumwila nindi, ‘Wunakwiladi?’”
5 Muntu wovwahilaña nshimbi wakamona kutama wanyi,+ nawa muchima wamaana wakeluka mpinji yayiwahi nimwakwilila.*+ 6 Muloña nsañu yejima yikweti mpinji nimwakuyilila,*+ muloña kukala kwamonañawu antu kwakuvulu nankashi. 7 Chineli kwosi weluka chuma chikamwekanaku, hinyi wunateli kumuleja chichikamwekana?
8 Neyi chikwabula muntu wukweti ñovu hamuuya,* hela kukañesha muuya, kwosi muntu wukweti ñovu hefuku dakufwaku.+ Neyi chabulaña kwitejawu muntu kufuma kunjita henohu achidi kuzuña, kutama nikwena hikwaketeja antu akukoñaña kutemukaku.*
9 Nadimweni yuma yejimiyi, nawa nashili muchima kumudimu wejima wakalakalañawu mwishina detena, hampinji yinakuyuulayi muntu mukwawu muntu kulonda amukatishi.*+ 10 Nawa namweni atama anakuyijiika, owu adiña nakwiñila nikwidika mwiluña dajila, ilaña ashikeneni kuyivulamena mumusumba mwadiña nakwililawu oyu yuma.+ Chumichi nichena chamukunkulwayi.
11 Chineli wunsompeshi wunenzi swayi wanyi hachuma chatama chinakoñiwu,+ nyichima yawantu yinakoleli kukwila yuma yatama.+ 12 Hela chakwila mukanshidi wukukoña yuma yatama mapampa 100 nawa atwalekahu kushakama yaaka yayivulu, ilaña ami neluki chikupu nami antu amutiyaña Nzambi walala woma yuma yakayiwahila, muloña amutiyaña woma.+ 13 Ilaña muntu watama chikamuwahila wanyi,+ hela hakatwesha kuvulisha mafuku indi adi neyi mwevuluku,+ muloña hamutiyaña Nzambi womaku.
14 Kudi chuma chamukunkulwayi* chamwekanaña hamaseki: Kwekala antu aloña amonañawu neyi akoñeli yuma yatama,+ nawa kwekala antu atama amonañawu neyi elili yuma yaloña.+ Ami nami chumichi nichena chamukunkulwayi.
15 Dichi nalejeli antu amakwawu nami chachiwahi kuzañalala,+ muloña kwosi chuma chikwawu chachiwahi kudi muntu mwishina detena chabadika kuda, kunwa nikuzañalalaku; chumichi watela kuchiila hanakuzatayi mudimu wakola mumafuku akuhanda kwindi,+ amwinkawu kudi Nzambi walala mwishina detena.
16 Nashili muchima wami hakukeña kwikala namaana nihakumona mudimu wejima wazatañawu hamaseki,+ chakwila nakañenyeña nikukaama mwaana niwufuku.* 17 Kufumahu, nashinshikili nyidimu yejima yaNzambi walala, nawa nelukili nami muntu kwila atwesha kwiluka yuma yamwekanaña mwishina detena nehi.+ Hela antu akweseka ñahi, hiyakutwesha kuyilukaku. Hela chakwila aditenaña nawu akweti maana chikupu akwiluka yuma, kwila atwesha kuyiluka nehi.+
9 Dichi nashili muchima kuyuma yejimiyi nawa nakunkulwili nami antu aloña niakamaana, kubombelahu ninyidimu yawu, ekala mumakasa aNzambi walala.+ Antu eluka wanyi kukeña nikuhela kwadiñaku henohu wena kanda ekaliku. 2 Wejima wawu amonaña chuma chochimu,+ antu aloña niatama,+ amawahi niakadi majilu niadi namajilu, alambulaña niabulaña kulambula. Muntu wamuwahi wudi tuhu neyi mukanshidi; muntu wasanyikaña wudi neyi muntu wasoñama hakusanyika. 3 Ichi dichuma chatama chamwekanaña mwishina detena: Chineli ejima wawu amonaña chuma chochimu,+ nyichima yawantu niyena yenzala nayuma yatama; nawa hampinji yinakuhandawu munyichima yawu mudi kuzaluka, nawa kufumahu afwaña!*
4 Antu ejima amomi akweti kuchiñeja, muloña kawa kakumi kadi chiwahi kubadika mutupa wafwa.+ 5 Muloña amomi eluka nawu akafwa,+ ilaña afu hiyeluka chuma hela chimuku,+ nawa hiyekala cheñi nawufwetu wudi wejimaku, muloña antu ajimbala dehi yuma yejima yeliliwu.+ 6 Cheñi nawa, kukeña kwawu nikuhelañana nilwisu jejima jinakisiki dehi, nawa hiyakutwesha cheñi kwila chuma chidi chejima chelañawu mwishina detenaku.+
7 Yaku, kadii yakuda yeyi namuzañalu, nawa kanwi vinyu yeyi namuchima wakuzañalala,+ muloña Nzambi walala natiyi dehi kuwaha nyidimu yeyi.+ 8 Yakuvwala yeyi yiikaleña yitooka mpinji yejima,* nawa bayi wujimbala kusha manji kumutu weyiku.+ 9 Diluñisheña nañodeyi iwakeña+ mafuku ejima achihandilu cheyi chamukunkulwayi chakwinkayi Nzambi mwishina detena, mafuku eyi ejima akuhanda kweyi kwamukunkulwayi, muloña didu iseka deyi muchihandilu nimunyidimu yeyi yakola yiwakabakenaña mwishina detena.+ 10 Chuma chejima chinawani chikasa cheyi kwila, chiili nañovu jeyi jejima, muloña Mwijamu*+ muwunakuya mwosi mudimu, mwosi kufuukula, mwosi kwiluka nawa mwosi maana.
11 Namoni chuma chikwawu mwishina detena, nami atemuka hidiwu ashiyañamu akwawu mpinji yejimaku, hela akañovu hidiwu hohu emikaña mushindu munjitaku,+ hela akamaana hidiwu ekalaña nayakuda mpinji yejimaku, hela ababala hidiwu ekalaña namaheta mpinji yejimaku,+ hela eluka yuma hidiwu amonaña kuwaha mpinji yejimaku,+ muloña mpinji niyuma yamwekanaña chakubula kukuhwelela yayimwekenaña wejima wawu. 12 Muloña muntu heluka mpinji yindiku.+ Neyi chafwaña inshi mukaleñi kafwana nichafwaña tuda mwikoña,* nianyana kawantu dichafwañawu mumuhetu mumpinji yayihuñu,* neyi yiyishikena chakukasumwisha.
13 Namweni ichi chuma chikwawu kutalisha hamaana mwishina detena, nawa chanzañalesheli: 14 Kwadiña musumba wanyanya wadiña nawantu antesha; nawa mwanta wañovu wenjili nakuwulukuka, wawunyeñumukili nawa watuñili yuma yayivulu yakuwukuchika nachu. 15 Mwadiña iyala wukweti maana ilaña wadiña kazweñi, nawa wamwinini iwu musumba namaana indi. Ilaña kwosi muntu hela wumu wamwanukili iwu kazweñiku.+ 16 Dichi nadihoshesheli nami: ‘Maana abadika ñovu;+ ilaña maana akazweñi ayidiwulaña, nawa mazu indi hiyayitiyililañaku.’+
17 Chachiwahi kutiyilila kumazu awunda amuntu wukweti maana kubadika kutiyilila kukubilela kwamuntu wunakuyuula ayisupi.
18 Maana abadika yitwa yanjita, ilaña mukanshidi wumu hohu nateli kukisañana yuma yayivulu yayiwahi.+
10 Neyi njinji jafwa chijakojejaña manji evumba dadiwahi kununka chatama nikwidisha ifulolu, niwusupi wantesha dichiwatamishaña maana nikulema.+
2 Muchima wamukamaana wamulombolaña munjila yayiwahi,* ilaña muchima wachisupi wamulombolaña munjila yatama.*+ 3 Munjila jejima jendañayi chisupi, wamwekeshaña maana wanyi,*+ nawa wadimwekeshaña kudi antu nindi hichisupi.+
4 Neyi nyuuli akuzuwila, bayi wunyamuka muwunashakamiku,+ muloña kumwena kwafwomonaña nshidi jamaneni.+
5 Kudi chuma chaneñeshaña chinnamoni mwishina detena, chiluwa chakoñañawu antu anakuyuula:+ 6 Ayisupi ayishaña muyifulu yayivulu yahewulu, ilaña aheta* ashalaña muyifulu yamwishina.
7 Namoni añamba anakwendela hatuwalu ilaña ayilolu anakwenda hamaseki neyi añamba.+
8 Muntu wembaña ibuku nateli kufwamu yomweni;+ nawa muntu walokolaña mumbañu yamalola anateli kumusuma kudi kapela.
9 Muntu wawahishaña malola anateli kumukatisha, nawa muntu wapulaña mapulanga anateli kumukatisha.*
10 Neyi chitwa chachikuñu chashima nawa muntu kuchilola nehi, watela kushamu katwa hakuchizatisha. Muloña maana akwashaña kuzata chiwahi.
11 Neyi kapela kasumana henohu kanda akifwomoni, kwosi chikwilayi mukakufwomona wakulukila.*
12 Mazu afumaña mukanwa kamukamaana aletaña kuwaha,+ ilaña nyivumbu yachisupi yamuletelaña yihuñu.+ 13 Mazu asambilaña kwidika mukanwa kindi awusupi,+ nawa mazu indi akukumishaku akuzaluka chikupu. 14 Ilaña chisupi watwalekañahu hohu kuhosha.+
Muntu weluka chuma chikamwekana wanyi; hinyi wunateli kumuleja chuma chikamwekana neyi nafwi?+
15 Mudimu wakola wazatañayi chisupi wamuzeyeshaña, muloña weluka wanyi nichatela kuyayi mumusumba.
16 Ochidatamaña ituña neyi mwanta hikansi+ nawa neyi ayilolu anakutachika chawija chawu nantetemena! 17 Ochidawahaña ituña neyi mwanta himwana kamuntu walema nawa neyi ayilolu adaña hampinji yatelela kulonda ekali nañovu, bayi kushetaku!+
18 Muloña wakukatala kwasweja nyalachi yahotokaña, nawa muloña wamakasa azeya itala davwaña.+
19 Yakuda yaletaña tusehu, nawa vinyu yaletaña muzañalu muchihandilu;+ ilaña mali elaña chuma chidi chejima.+
20 Hela muyitoñojoka yeyi,* bayi wumushiña mwantaku,+ nawa bayi wushiña muntu waheta mukapeka keyi kakukaamaku; muloña kada kanateli kushimuna nsañu, hela chileñaleña chikweti mpuula chinateli kusombolola yuma yiwahosha.
11 Natilaku dinkendi deyi hamenji,+ muloña chimwahita mafuku amavulu wakadiwana cheñi.+ 2 Hanaku iseka deyi kudi antu 7 hela kudi antu 8,+ muloña wuneluki wanyi kukala* kukamwekana hamaseki.
3 Neyi mavu anenzali menji, akuhuñununa nvula hamaseki; nawa neyi mutondu yaholokela kukabeta kakuchidiilu hela kachimunswa, kwejima kukuholokelayi dikukukaamayi.
4 Muntu watalaña mpepela hakatumba mbutuku, nawa muntu watalaña mavu wakaañula wanyi.+
5 Neyi chiwabula kwiluka chazatikaña spiritu mumafwaha amwana wudi mwivumu* damumbanda wunemiti,+ dichiwabula kwiluka ninyidimu yaNzambi walala, welaña yuma yejima.+
6 Tumbaña mbutu jeyi nantetemena nawa bayi wulekaku kushika nimelela;+ muloña wuneluki wanyi yikakula, kwiji iyi indi kwiji yina, hela hekwawu jejima jiyedi jakakula.
7 Chejeji chachiwahi, nawa chachiwahi mesu kumona itena. 8 Neyi muntu wukushakama yaaka yayivulu, watela kudiluñisha yejima.+ Ilaña watela kwanuka nindi mafuku amwidima anateli kwikala amavulu; ejima akalondelahu amukunkulwayi.+
9 Eyi mukwenzi, diluñishi hiwuchidi kansi, nawa muchima weyi wuzañalaleña mumafuku ejima awukwenzi weyi. Londelaku yuma yejima yinakuleji muchima weyi nawa yaku kwejima kunakulomboli mesu eyi; ilaña dinu, ilukaku neyi Nzambi walala wakakusompesha hayuma yejimiyi.+ 10 Dichi fumishaku mumuchima weyi yuma yakabishanaña, nawa kiñaku mujimba weyi kuyuma yafwana, muloña wukwenzi nimpinji yawahilañahu chihandilu jamukunkulwayi.+
12 Dichi, anukaku Nleñi yeyi Wabadika mumafuku awukwenzi weyi,+ henohu mafuku ayihuñu* kanda enzi+ niyaaka kanda yinzi hiwakahosha neyi: “Hinnakuzañalela muwumi wamiku”; 2 henohu itena, chejeji, kakweji nitutumbwa kanda twiyili,+ nawa mavu kanda afunti hanyima yakunoka nvula yeneni; 3 mwifuku dakwila anhembi akwitala anakuzaala, amayala añovu anabandami, ambanda analeki kuhala muloña anakehi, nawa ayañadima anakutalila hamawindu* anakumona mwidima hohu;+ 4 hampinji yakwila yiisu yakumukwakwa anayenzeli, chivumina chelola dakuhalila chinakehi, muntu nakuhinduka hakutiya izu dakada, nawa mazu awanyana awambanda ejima anakwimba anakuya nakukeha.+ 5 Cheñi, muntu nakutiya woma hazanduka, nawa mumukwakwa mudi ayilumbu. Nawa mutondu waamondi kanda wukenuki,+ mpasu nakudikoka yomweni, mukaabu waletaña chipepa wunabaluki, muloña muntu nakuya kwitala dindi dahaya nyaaka+ nawa akakudila anakuhitañana mumukwakwa;+ 6 henohu mwonji wasiliva kanda awufumishi, cheña chakunama chawuru kanda achibaluli, nsaba yakukaseloki kanda ayibaluli, nawa mwonji wakutehuna nachu menji mwishima kanda awuketuli. 7 Kuhiñahu, lunkuñu lwafuntaña hamaseki,+ neyi chilwadiña, nawa spiritu* yafuntaña kudi Nzambi walala wayihanini.+
8 Mukwakutañisha*+ nindi: “Yuma yamukunkulwayi chikupu! Yuma yejima yamukunkulwayi.”+
9 Bayi neyi mukwakutañisha wekalili namaana hohuku ilaña watwalekelihu kutañisha antu yuma yelukiliyi,+ nawa watoñojokelihu chikupu nikusandujola chikupu kulonda apompeshi* yishimu yayivulu.+ 10 Mukwakutañisha wakeñakeñeli kulonda awani mazu amawahi+ nikusoneka mazu atelela achalala.
11 Mazu amukamaana adi neyi nyumba,+ nawa chayibombawu hamu ekalaña neyi nyisumali yinapopiwu chikupu; anayihani kufuma kudi kabiña wumu. 12 Mwanami, chuma chejima chinambukiku nanichi, nakusoñamishi nami: Kusoneka nyikanda yayivulu kwamanaña wanyi, nawa kusweja kuyitaña kwazeyeshaña mujimba.+
13 Yuma yejima yinatiyakani dehi, dichi kukunkulula kwansañu dikweniku: Mutiyeña Nzambi walala woma+ nawa hembaña nshimbi jindi,+ muloña ichi dichuma hohu chatela kwilayi muntu.+ 14 Muloña Nzambi walala wakasompesha antu hayuma yejima yelañawu, kubombelahu nichuma chejima chakujinda, hela chachiwahi hela chatama.+
Hela “mukwakupompesha; mukwakukuñulula.”
MuchiHeberu, “demana.”
Hela “datooñekaña.”
Hela “tuloña twamumayinza; tuloña twamuyilaaka.”
Hela “kusupa chikupu.”
Hela “kuzañalala.”
Hela “kuzañalala.”
Hela “ivunda.”
MuchiHeberu, “anyana awamayala amwitala.”
Hela “chañadima, eña, ayañadima.”
MuchiHeberu, “yalombeleña mesu ami.”
Hela “iseka.”
Hela “chachiwahi.”
Hela “kuhana yuma yejima.”
Hela “yihuñu.”
Hela “chikuletesha wumi windi kutiya kuwaha.”
Hela “kukiloka.”
Hela “kutanjika chiwahi; chiwahi; chatelela.”
Hela hekwawu, “yuma yahita dehi.”
Hela “iseka.”
MuchiHeberu, “nawa nakuda mujimba windi.”
MuchiHeberu, “mukonu wumu.”
MuchiHeberu, “nyikonu yiyedi.”
Hela “wumi wami.”
Hela “yuma yayivulu yafumañamu.”
Hadaha anakutena mwana wukweti maana ilaña hikazweñi.
Hela “kwakamena yuma yayivulu.”
MuchiHeberu, “mujimba weyi.”
Hela “ntemesha.”
Hela “iseka.”
Hela “iseka.”
Hela “kwanuka.”
Hela “wumi windi wubuli kukaankila chuma hela chimu.”
Hela “wumi windi.”
Hela “nawa henohu ijamu kanda diikali dindi.”
Hela hekwawu, “yuma.”
Hela “maseleka.”
MuchiHeberu, “kunyakala muspiritu yeyi.”
Hela hekwawu, “hichinjikijilu chachisupi.”
Dikwila nawu, antu amomi.
MuchiHeberu, “nakukushiña.”
MuchiHeberu, “walula nankashi.”
Hela “macheni.”
Hela “Mukwakupompesha.”
Hela “iyala waloña.”
Hela “kulumbulula nsañu?”
Hela “wunsompeshi.”
Hela “mwakuyisompela.”
Hela “mpepela.”
Hela hekwawu, “kutama kwawu hikukatwesha kuyipulwisha antu atamaku.”
Hela “nakumukisañana.”
Hela “chatiyishaña kutama.”
Hela hekwawu, “chakwila antu akañanyaña kukaama namwaana hela nawufuku.”
MuchiHeberu, “kufumahu, ayaña kudi afu!”
Dikwila nawu, yakuvwala yitooka yamwekeshaña muzañalu, bayi yakuvwala yakudililamuku.
Hela “Shelu,” dikwila nawu, ijamu dawantu ejima. Talenu Kulumbulula.
Hela “itambi.”
Hela “kukala.”
MuchiHeberu, “wekala kuchikasa chindi chachidiilu.”
MuchiHeberu, “wekala kuchikasa chindi chachimunswa.”
MuchiHeberu, “wudana muchima.”
Hela “ashikilamu.”
Hela hekwawu, “watela kubabala nayu.”
MuchiHeberu, “nkuluñaña wedimi.”
Hela hekwawu, “hakadidi keyi.”
Hela “yihuñu.”
MuchiHeberu, “mumafwaha adi mwivumu.”
Hela “mafuku akala.”
Hela “njanina.”
Hela “ñovu yawumi.”
Hela “Mukwakupompesha.”
Hela “kusha mundonda.”