Kapetulu 9
Ñovu Yakuchiñeja kwaKusañuka
1. Chakadi kuchiñeja kwakusañuka, afu atela kwikala nachikuhwelelwinyi?
KOMANA wafwishahu dehi antu yiwakeña? Chakadi kusañuka, chiña kwosi kuchiñeja kwakuyimona cheñi. Adi kutwalekahu kwikala neyi chashimuna Bayibolu nawu: “Afu hiyeluka chumaku, . . . muloña mwijamu [Shelu, NW] muwukuya mwosi mudimu, mwosi kufuukula, mwosi kwiluka, mwosi maana.”—Mukwakutaŋisha 9:5, 10.
2. Chikuhwelelwinyi chachiwahi chinelishiwu kwikala chaswayi kuhitila mukusañuka?
2 Naluwi lwindi, kuhitila mukusañuka, Yehova nahani kukoleka kwakadi kufweta kudi antu amavulu nankashi afwa dehi kwinza cheñi kufuma mudi afu nakudiluñisha wumi wahaya nyaka. Chumichi chinayi mukwila nawu wunatweshi kwikala nakuchiñeja kwakuzañalesha nawu ifuku dimu, mwituña daNzambi, wamba kadimona cheñi nawantu yiwakeña akaama mutulu twakufwa.—Maku 5:35, 41, 42; Yililu 9:36-41.
3. (a) Munjilanyi kusañuka mukunamwekeni kwikala kwalema hakwila nkeñelu yaYehova? (b) Mpinjinyi yamwekanaña kuchiñeja kwakusañuka kwikala chuma chakutukolesha nankashi?
3 Hamuloña wakusañuka, hitunakukeña kwikala namutentu wawoma wakufwaku. Yehova nateli kumwiteja Satana kuyandisha chikupu antu jindi ashinshika namakabi abulaña kutwalekahu kulonda yamwekeshi muloña windi watama wakwila nawu “muntu wukuhana yuma yakwetiyi yejima nawumi windi.” (Yoba 2:4) Yesu wadiña washinshika kudi Nzambi kushika tuhu nikukufwa, dichi Nzambi wamusañwili nakumwinka wumi wakwiwulu. Kufumahu, Yesu watwesheli kuhana mulambu walema wamujimba windi waloña wawuntu kwitanda dakwiwulu daTata yindi, hamu nankisu yakutwipulwisha. Kuhitila mukusañuka, ana ‘akamukanka kanyanya,’ answana hamu naKristu, akweti chikuhwelelu chakwikala hamu nindi muWanta wamwiwulu. (Luka 12:32) Hakwila amakwawu, kudi kuchiñeja kwakusañukila kuwumi wahaya nyaka muparadisa yaheseki. (Masamu 37:11, 29) EniKristu ejima amonaña kuchiñeja kwakusañuka kwikala chuma ‘chabadika nankashi’ chakuyikolesha neyi amona kukala kwakwila hiyakukeña nikufwa.—2 Akorinda 4:7.
Kusañuka Chikwalemena kuChikuhwelelu ChawiniKristu
4. (a) Munjilanyi kusañuka mukunekalili ‘ntañishilu yatachi’? (b) Indi kusañuka kwalumbulukadi kudi antu ejima amukaayi?
4 Neyi chinalumbululiwu haAheberu 6:1, 2, kusañuka, ‘hintañishilu yatachi.’ Himbadi yantachikilu yachikuhwelelu, neyi hitukwetiku hitukutwesha kwikala eniKristu apamaku. (1 Akorinda 15:16-19) Hela chochu, ntañishilu yaBayibolu hansañu yakusañuka yawenyi kwesekeja nachatoñojokañawu antu amavulu mwituña. Hakwikala antu abula wuspiritu, antu amavulu amonaña wumi wunu neyi diwekalaku hohu. Chafumañamu, afwilaña chiseki hohu. Cheñi kudi ana akakela kunsakililu jachisemwa—ejima ekala muKristendomu niabulamu—atoñojokaña nawu akweti wumi wabulaña kufwa. Ilaña kashidikilu kenaka hikendelaña hamu nantañishilu yaBayibolu kutalisha hansañu yakusañukaku, muloña kusañuka hikwadi kwikala kwalema neyi antu adiña nawumi wabulaña kufwaku. Kweseka kunuñañesha iyi yikuma yiyedi yinekali yakuluwañesha kubadika hakuchiñeja kwonenewa. Hanu dinu tunateli kukwasha ñahi antu ashinshika anakukeña kwiluka chalala?
5. (a) Henohu muntu kanda yatiyishi hansañu yakusañuka, chumanyi chatela kwilukayi? (b) Nsonanyi yiwatela kuzatisha hakulumbulula hansañu yawumi? mwekalilawu afu? (c) Chumanyi chatela kwila neyi muntu yazatisha kubalumuna kwaBayibolu yinakumwekana neyi yajinda chalala?
5 Henohu antu amuchidiwu kanda eluki kuloñesha kwakuwahi hansañu yakusañuka chikudi, atela kusambila kutiyishisha chiwahi hansañu yawumi nimwekalilawu afu. Kakavulu, chikuwaha kutaña nsona jantesha hohu hakulumbulula nsañwiyi kudi muntu wudi nanzala yachalala chaBayibolu. (Kutachika 2:7; Masamu 146:3, 4; Ezekeli 18:4) Hela chochu, kubalumuna nikulumbulula kwamafukwanu kwanyikanda yikwawu yaBayibolu yajindaña walala hansañu yawumi. Komana chikuwaha kushinshika hamazu azatishawu mumadimi atachi aBayibolu.
6. Wunatweshi kumukwasha ñahi muntu kutiyishisha chekala wumi?
6 Bayibolu yaNew World Translation yakwashaña chikupu hakuzata mwenimu muloña yalumbulula chakadi kuhimpa izu dachiHeberu daneʹphesh desekana nezu dachiGriki dapsy·khe nawu “wumi.” Haapendikisi yaniku kubalumuna atanjikahu nsona jajivulu hanateli kuwanewa awa mazu. Kubalumuna kwamaBayibolu amavulu hikwazatisha izu dimuku, ilaña anateli kuzatisha mazu wowamu amwidimi dakusambila bayi neyi “wumi” hohuku, ilaña cheñi nawu “chileñaleña,” “kwikalaku,” “muntu,” “muuya”; “neʹphesh yami” atela kuyisoneka nawu “ami,” nawa “neʹphesh” yeyi,” nawu “eyi.” Kwesekeja nakubalumuna kwamaBayibolu amakwawu naNew world Translation chinateli kukwashaku kadizi walala kwiluka chikupu nawu mazu amwidimi datachi abalumunawu nawu “wumi” atalisha kudi antu nianyama. Ilaña awa mazu hiyalumbulula nsañu yakwila nawu wumi hiwamwekanañaku, nawa hichuma chakala kwiluka chatela kufuma mumujimba hampinji yakufwa nakutwalekahu kuhanda kwiluña dacheñiku.
7. Wukulumbulula ñahi kufuma muBayibolu mwekalilawu antu adi muShelu? muHadesi? muGehena?
7 Bayibolu yaNew World Translation yazatisha cheñi izu dimu hohu hakuzatisha izu “Shelu” hakubalumuna izu dachiHeberu sheʼohlʹ nawa nihakuzatisha “Hadesi” yezu dachiGriki haiʹdes ‘niGehena’ yezu dachiGriki geʹen·na. “Shelu” hiizu desekana hamu nezu “Hadesi.” (Masamu 16:10; Yililu 2:27) Bayibolu yalumbulula chikupu nawu Shelu niHadesi himazu atalisha kwijamu damuchidi wamuntu wejima nawa himazu akundama kukufwa, bayi neyi kuwumiku. (Masamu 89:48; Chimwekeshu 20:13) Nsona nijena jahosha hachikuhwelelu chakufuma mwijamu dejima kuhitila mukusañuka. (Yoba 14:13; Yililu 2:31) Kwambukaku, ana ayaña muGehena hiyakweti chikuhwelelu chakwikala nawumi kumbiduku, nawa hiyanashimunihu nawu wumi wahandaña kwenikuku.—Matewu 10:28.
8. Indi kutiyisha chiwahi nsañu yakusañuka kunatweshi kuhimpa ñahi yitoñojoka ninzatilu yamuntu?
8 Neyi anamulumbulwili muntu nsañu yeniyi munjila yatiyakana, chikulondelahu anatweshi kumukwasha kutiyishisha kusañuka chikunamulumbulukili. Nateli kutachika kumwekesha kusakilila hakukeña kwaYehova hakuloñesha chuma chachiwahi chamuchidiwu. Kuneña kwatiyañawu ana ajimbesha ataña jawu akeñawu mukufwa anateli kukuwundisha kuhitila mumuzañalu wakutalila hakubulakana kamuchiyedi mwituña dadiha daNzambi. Kwiluka yumiyi hichuma chalema kutiyishisha cheñi chalumbuluka kufwa kwaKristu. EniKristu amunkulakaji yatachi elukili nawu kusañuka kwaYesu Kristu hichuma chalema kuchikuhwelelu chawiniKristu, chinenzululi njila yakusañwilamu amakwawu. Ashimwinini chikupu hansañu yakusañuka kwaYesu nihakuchiñeja kwafumañamu. Chochimu, lelu dinu owu anakumwekesha kusakilila hansañu yakusañuka adi nampwila yakulejaku amakwawu haniwu walala walema.—Yililu 5:30-32; 10:42, 43.
Kuzatisha ‘Nsapi yaHadesi’
9. Indi Yesu watachikili kuzatisha ñahi ‘nsapi yakufwa niHadesi’?
9 Ejima akayulaña hamu naKristu muWanta windi wakwiwulu chiña asambila kufwa. Ilaña eluka chikupu kushiika kwayishiikiliyi nindi: “Kufwa nafwili, hakwinzichi nahanda haya nyaka nanyaka. Nsapi jakufwa nijakaluña [Hadesi] jidi nanami.” (Chimwekeshu 1:18) Watalishili mudihi? Wadiña nakuhosha kutalisha hachuma chamweniyi yomweni. Niyena wafwili. Ilaña Nzambi hamulekeleli muhadesiku. Hefuku damuchisatu, Yehova yomweni wamusañwili nawumi wakuspiritu nakumwinka wumi wakafwaña. (Yililu 2:32, 33; 10:40) Kubombelahu, Nzambi wamwinkeli ‘nsapi yakufwa niHadesi’ yakuzatisha hakulubwilaku amakwawu kufuma kwijamu damuchidi wamuntu wejima nawa nikuyuma yafuma kunshidi yaAdama. Hamuloña wakwila wukweti iji nsapi, Yesu natweshi kuyisañula atumbanji twindi akashinshi kufuma mudi afu. Wasambilaña kusañula amuchipompelu chindi awayishewa naspiritu, nakuyinka chawaana chalema chawumi wakafwaña mwiwulu neyi chochamwinkeliyi Tata yindi.—Aroma 6:5; Afwilipi 3:20, 21.
10. Kusañuka kwaweniKristu ashinshika awayishewa kwekalañaku mpinjinyi?
10 Mpinjinyi eniKristu ashinshika awayishewa yatambwilañawu iku kusañuka kwakwiwulu? Bayibolu yashimunaña nawu kwatachikili dehi. Kapostolu Pawulu walumbulwili nindi akatachika kuyisañula ‘hampinji yakumwekana kwaKristu,’ kumwekana kweniku kwatachikili muchaaka cha 1914. (1 Akorinda 15:23) Neyi muntu washinshika wawayishewa yafwa chakatataka hampinji yakumwekana kwindi, hiyashakamaña mukufwa nakuhembela sampu Mwanta wawu nafuntiku. Hohenohu chafwawu, ayisañulaña muspiritu, ‘ayibalumunaña hohenohu, mukulabula kwadisu.’ Ekalaña namuzañalu weneni muloña nyidimu yakoñeliwu ‘yayilondelaña’!—1 Akorinda 15:51, 52; Chimwekeshu 14:13.
11. Kusañuka kumu kudihi kwakekalaku kwawantu ejima, nawa kwakatachika mpinjinyi?
11 Bayi neyi kudi kusañuka kwawanswana aWanta akekala nawumi wakwiwulu hohuku. Chineli akwitenaña nawu “kusañuka kwakusambila” haChimwekeshu 20:6 hichinjikijilu chinakumwekesha nawu kusañuka kukwawu kukalondelahu. Ana akekala nakukoleka kwakusañuka kwakukumininaku akekala nachikuhwelelu chamuzañalu wawumi wahaya nyaka muparadisa heseki. Mpinjinyi yakekalaku kusañuka kwakukumishaku? Mukanda waChimwekeshu wunashimuni nawu kwakekalaku hanyima yakufumishahu “maseki nimawulu”—ñililu yayuma yamakonu yatama, nianyuli achu atama anakuyula. Kukuma kwaniyi ñililu yatama yanyaka kudi kwakwihi. Kulondelahu, hampinji yatoñolayi dehi Nzambi, kusañuka kwaheseki kukatachika.—Chimwekeshu 20:11, 12.
12. Anyi akekala hakachi kanana antu ashinshika akasañwilawu kuwumi wahamaseki, nawa muloñadi chumichi chichinekalili chakuzañalesha?
12 Anyi akekala hakachi kanowu akasañukila heseki? Hakachi kawu hakekala ambuña aYehova ashinshika akumpinji yakunyima, amayala niambanda hamuloña wakwikala nachikuhwelelu chakola mukusañuka ‘hiyetejeli kuyipulwisha kuhitila mutumafutu twanyiloñaku.’ Dikwila nawu hiyateleli kufumpa kashinshi kawu kudi Nzambi kulonda kutondolwela kufwa kwatama kwahampinji yinabuli kushikilaku. Wenowu muzañalu wutukatiya hakuyiluka halwetu nikuditiyila chiyakahoshañawu wunsahu wayuma yashimunawu muBayibolu muwihi hohu! Antu akasañwilawu kuwumi waheseki akekala Abeli, chinsahu chaYehova washinshika; Enoki niNowa, akwakushimwina ahamuka amazu aNzambi akusoñamisha henohu Dibaji kanda dinzi; Abarahama niSara, atambwilili añelu; Mosi, mudi yena dimwaheneniwu Nshimbi haMpidi yaSinayi; atuprofwetu ahamuka adi neyi Yeremiya wamweni kujilumuka kwaYerusalema mu 607 B.C.E.; niYowanu Mpapatishu waditiyilili chahosheliyi Nzambi yomweni hakumwilukisha Yesu hamu neyi Mwanindi. Kubombelahu, kwakekala amayala niambanda amavulu ashinshika anakufwa munanu mafuku akukuminina añililu yamakonu yayuma yatama.—Aheberu 11:4-38; Matewu 11:11.
13, 14. (a) Chumanyi chikamwekana kudi Hadesi nikudi afu adimu? (b) Anyi akekala hakachi kanana akasañulawu, nawa muloñadi?
13 Mukuhita kwampinji, amakwawu kubombela hadi ambuña Nzambi ashinshika niwena akayisañula kufuma mudi afu, kwosi niwumu akashiyawu mwijamu damuchidi wamuntu wejimaku. Chipimu chakumwekesha nawu amuna mwijamu mwosi afu chikamwekana chakazatishayi Yesu ‘nsapi yaHadesi’ kutalisha kumuchidi wamuntu. Ichi anachimwekeshi muchimwenu chamumwekesheliwu kapostolu Yowanu, mwamweniyi Hadesi ‘hiyakumumbila mwijiya dakesi.’ (Chimwekeshu 20:14) Chumichi chinalumbulukidi? Chinayi mukwila nawu Hadesi, ijamu damuchidi wamuntu akadijilumuna chikupu. Hidakekala kwokuku, dakashala hululu-u muloña kubombelahu hakusañula akwakudifukula ashinshika ejima aYehova, Yesu naluwi lwindi wakasañula cheñi niantu abula kuloña. Izu daNzambi datwikana nawu: “Kwamba kekala kusañuka kwawaloña nikwawabula kuloña.”—Yililu 24:15.
14 Kwosi niwumu hadantu abula kuloña akasañulawu yakasompeshawu nakumwinka muloña wakufwa cheñiku. Munshakaminu yayiwahi yakatanda iseki dejima yikayulewaña naWanta waNzambi, akayikwasha nakwesekeja nshakaminu yawu hamu nanshimbi jaYehova. Chimwenu chamwekesheli nawu ‘mukanda wawumi’ akawibakula. Dichi, akekala nakukoleka kwakuyisoneka majina awu mumukanda. ‘Akayisompesha wejima wawu hamuntu hamuntu mwomwelilileñawu nyidimu yawu’ yakakoñawu hanyima yakusañuka kwawu. (Chimwekeshu 20:12, 13) Dichi kuchimwena hachipimu chayuma yakafumamu, kusañuka kwawu kwatela kwikala ‘kwakusañukila kuwumi’ nawa hikwakekala ‘kusañuka [kwakuhisha] kwakuyisompeshaku.’—Yowanu 5:28, 29.
15. (a) Anyi akabula kusañulawu? (b) Indi kwiluka walala hansañu yakusañuka kunateli kutwilisha etu kwiladi?
15 Hela chochu, bayi neyi ejima ahandahu dehi afwa dehi akayisañulaku. Amakwawu avulumwini nshindi yakadi kwanakena. Antu amuchidowu hiyadi muHadesiku, ilaña adi muGehena, mukujilumuka kwahaya nyaka. Amakwawu akabombelawu kudi awa hiyantu ana akajilumunawu ‘hehuñu deneni,’ didi kwakwihi. (Matewu 12:31, 32; 23:33; 24:21, 22; 25:41, 46; 2 Atesalonika 1:6-9) Hela chakwila luwi lwasweja analumwekeshi kudi Yehova hakusañula afu kufuma muHadesi, kuchiñeja kwakusañuka hikunamwekeshi nawu tubuleña kwakamena hansañu yanshakaminu yetu yamakonuku. Antu ejima adikañaña nawanta waYehova mumushikila hiyakasañukaku. Iku kwiluka kwatela kutukolesha kulonda tumwekeshi nawu twahamekaña nankashi haluwi lwenzala wushona lwaNzambi kuhitila mukushakama nshakaminu yinesekani nankeñelu yindi.
Kukoleshewa naKuchiñeja kwaKusañuka
16. Indi kuchiñeja kwakusañuka kunateli kwikala ñahi nsulu yakukolesha kwakweni?
16 Ana ejima adi mukachi ketu anakuhweleli chikupu mukuchiñeja kwakusañuka anatweshi kukoleshewa nankashi hansañu yaniku kusañuka. Chakatataka, hampinji yitunashinakaji dehi, tuneluki netu hitukutwesha kuswija mafuku akufwa hambidiku—hela chakwila kudi jinjila jajivulu jinakuzatishawu jakukilamu. (Mukwakutaŋisha 8:8) Neyi twamukalakelaña Yehova nikuloñesha kwindi nakashinshi, tunatweshi kutala kumbidi nachikuhwelelu chikupu. Tuneluki netu kuhitila mukusañuka, twakadiluñisha wumi cheñi, mumpinji yaNzambi yatelela. Oyu nshakaminu okuwaha! “Wumi walala chikupu,” neyi chawuteneniwu kudi Pawulu.—1 Timotewu 6:19; Aheberu 6:10-12.
17. Chumanyi chikutukwashaku kuhemba kashinshi kudi Yehova?
17 Hakwiluka nawu kudi kusañuka nikwiluka Muntowu wukweti nsulu yachu kwatwikwashaña kwikala akola muchikuhwelelu. Ichi chatwikoleshaña kwikala ashinshika kudi Nzambi hela chakwila akutwichinisha nakufwa kudi akwakuyandisha atama. Satana watachikili dehi kuzatisha woma wakufwa swayi kwikala njila yakuyisha antu muwuduñu. Ilaña Yesu hadiña nawoma wamuchidiwuku. Watwalekelihu kwikala washinshika kudi Yehova kushika nikukufwa. Kuhitila mwifutu danyiloña damulambu windi, Yesu waloñesheli njila yakufumishilamu antu amakwawu muwoma wamuchidiwu.—Aheberu 2:14, 15.
18. Chumanyi chinayikwashiku ambuña aYehova kutuña ijina dadiwahi dakuhemba kashinshi?
18 Hamuloña wakukuhwelela muchamukunkulu chamulambu waKristu nimukusañuka, ambuña aYehova anatuñi ijina dadiwahi hamu neyi akwakuhemba kashinshi. Neyi anayishi mukweseka, amwekeshaña hatooka to-o nawu ‘hiyakeña wumi wawu’ neyi chiyamukeña Yehovaku. (Chimwekeshu 12:11) Namaana, hiyalekaña nshimbi jawiniKristu hamuloña wakukeña kupulwisha wumi wawu wamakonuku. (Luka 9:24, 25) Eluka nawu hela chakwila akujimbesha wumi wawu chakatataka hamuloña wakwovwahila nikunyamuna wanta waYehova, yena wakayifweta kuhitila mukusañuka. Komana wukweti chikuhwelelu chamuchidiwu? Wukwikala nachu neyi chakwila wumukeña Yehova chikupu nawa neyi wiluka kuchiñeja kwakusañuka chikwalumbuluka.
Kuhitulukamu kwaKuhanjeka
• Muloñadi muntu chatelelayi kwiluka hansañu yawumi nimwekalilawu afu henohu kanda yeluki nsañu yakusañuka?
• Anyi akasañuka, nawa iku kwiluka kunateli kutwilisha etu kwiladi?
• Indi kuchiñeja kwakusañuka kwatukoleshaña ñahi?
[Mwevulu wudi hefu 84, 85]
Yehova nashiiki nindi kwamba kekala kusañuka kwawaloña nikwawabula kuloña