Kapetulu 10
Maluwi hiChawaana Kufuma Kudi Nzambi waKukeña
“Chibaaba chanyonji yisatu hichaketukaña swayuku.”—MUKWAKUTAŊISHA 4:12.
1, 2. (a) Kutalisha hamaluwi amaha, mpinji jikwawu tunateli kudihula netudi, nawa muloñadi? (b) Malwihwinyi yitukuhanjekahu mukanu kapetulu?
KOMANA mwatiyaña kuwaha kuya kuyawija? Amavulu ayaña, muloña yawija yamuchidiwu yazañaleshaña. Mukumona anakudisumbula anavwali chachiwahi. Bayi neyi kuvwala hohuku, cheñi adimwemwetelaña muloña wakusweja muzañalu. Hanidi ifuku, wonsu wawu ekalaña nanyiñalalela, nawa chihandilu chawu chinakumwekana nawu chikawaha.
2 Hela chochu, twatela kwiteja netu yitoñojoka yawantu kutalisha hamaluwi yinakuluwankana makonu. Hela twakuhwelelaña netu yuma yakawaha mumaluwi awantu anadisumbuli katataka, mpinji yikwawu tunateli kudihula netu: ‘Munawa maluwi mwakekala muzañalu? Wulu wukatwalekahu?’ Ñakwilu yanawa malwihu yinashindameni hadi iyala namumbanda neyi akukuhwelela nikuzatisha kufumba kwaNzambi kwamaluwi hela nehi. (Yishimu 3:5, 6) Atela kwila mwenimu kulonda ashakami mukukeña kwaNzambi. Ichi dinu tutalenu ñakwilu yamuBayibolu yanawa malwihu awaana: Muloñadi antu chasumbwilañawu? Neyi munakukeña kusumbula hela kusumbuka, muntu wamuchidinyi watela kwikala mwinikwenu? Munateli kudiloñesha ñahi jakusumbula hela kusumbuka? Nawa chumanyi chinateli kukwasha eyala namumbanda kwikala namuzañalu mumaluwi?
YUMANYI YALEÑELAÑA MUNTU KUSUMBUKA HELA KUSUMBULA?
3. Indi kusumbula hela kusumbuka hamuloña wabula kutelela kwataminadi?
3 Antu amakwawu ahoshaña nawu maluwi diwu aletaña muzañalu, nawu neyi kanda wuwani wakudisumbula nindi, wukwendaña nachineñi hohu. Yitoñojoka yamuchidiwu yakutwamba chikupu. Yesu, wadiñi mujiki, wahosheli nindi wujiki hichawaana nawa wakonkomweneni antu akutwesha awiteji. (Matewu 19:11, 12) Kapostolu Pawulu niyena wahosheli hakuwaha kwekala muwujiki. (1 Akorinda 7:32-38) Yesu hela Pawulu hiyatuñili lushimbi lwakwila nawu muntu chiña yekala mujikuku; nawa, ‘kulekesha kusumbula hela kusumbuka’ kwekala ‘hansañu jalejañawu andemoni.’ (1 Timotewu 4:1-3) Cheñi, wujiki wakwashaña nankashi antu akeñaña kumukalakela Yehova chakadi kuhuwankana. Dichi muntu bayi yasumbula hela kusumbuka hamuloña wabula kutelela, chidi neyi ikakeja dawakwawuku.
4. Maluwi amawahi alaña chikukwinyi chakulela anyana?
4 Hela chochu, kudihu nyiloña yatelela yikumuletesha muntu kwiñila mumaluwi? Eña. Maluwi hichawaana kufuma kudi Nzambi yetu wakukeña. (Kutachika 2:18) Mwekalaña yuma yayiwahi nawa anateli kuleta muzañalu. Chakutalilahu, maluwi amawahi dihashindamena chikupu nshakaminu yachisaka. Anyana atela kwikala nachitachi chachiwahi hakuyikulisha kudi anvwali, kuyikeña, kuyifumba nikuyileja mwakwilila. (Masamu 127:3; Aefwesesa 6:1-4) Hela chochu, muntu hanateli kwiñila mumaluwi hamuloña wakulela anyana hohuku.
5, 6. (a) Kwesekeja naMukwakutaŋisha 4:9-12, yumanyi yakwashanaña yafumaña mukudikunda? (b) Indi maluwi anateli kwikala ñahi neyi chibaaba chanyonji yisatu?
5 Toñojokenu hamutu wansona yakanu kapetulu ninsañu yinakuhoshewahu: “Antu ayedi anabadiki wumu, muloña akweti wuloku wawu wawuwahi nanyidimu yawu yakukabakanawu. Muloña neyi akadimbuka, wumu wakahindwisha mukwawu; ilaña muntu wukudimbuka kanka windi yowe-e! Hakweti mukwawu wakumuhindwishaku. Cheñi nawa, neyi antu ayedi akukama hamu akwikala neyena; indi muntu wumu wukwikala neyena ñahi? Hela neyi muntu wumu wukwimika mushindu namukwawu wudi kanka windi, antu ayedi akudikaña nindi; chibaaba chanyonji yisatu hichaketukaña swayuku.”—Mukwakutaŋisha 4:9-12.
6 Iyi nsona yinakuhosha nankashi hakulema kwawubwambu. Hela chochu, mumaluwi mwekala kudikunda chikupu. Neyi chinakushimuna iyi nsona, mpanda yeniyi yinateli kuleñela adisumbula kudikwasha, kudikundeja, nikudikiña. Maluwi aswejaña kukola neyi hampanda yawantu ayedi abombelahu chuma chikwawu. Chibaaba chanyonji yiyedi, neyi chinahoshi iyi vasi, chinateli kuketuka. Ilaña nyonji yisatu yakushinta hiyaketukaña swayuku. Dichi neyi eyala namumbanda akufwila kumuzañalesha Yehova, maluwi awu akwikala neyi chibaaba chanyonji yisatu. Neyi adisumbula asweja kumwakama Yehova, mpanda yamaluwi awu yakolaña nankashi.
7, 8. (a) Kufumbanyi kwasonekeleliyi Pawulu akwaKristu ajiki akabakanaña nansañu yawuvumbi? (b) Nsañwinyi yalala yashimunawu muBayibolu kutalisha hamaluwi?
7 Mumaluwi cheñi dimwetejawu hohu eyala namumbanda kuhumañana. Mumaluwi dimwamonañawu chikupu nawu kuhumañana kwaletaña muzañalu. (Yishimu 5:18) Neyi mujiki nahiti dehi hachipimu ‘chawansi’ chatenawu muBayibolu, hampinji yaswejaña kutiya wuvumbi, mujiki yeniwu wukutiyaña wuvumbi chikupu. Yitoñojoka yamuchidiwu yakojejaña muntu kwila yuma yatama hela yawuzondu neyi yabula kudihemba. Pawulu amoneneni kusoneka mazu akufumba nachu ajiki nawu: “Neyi hiyakutwesha kudihembaku, asumbuli tuhu. Chinawahi kusumbuka, hichinawahi kuha kesuku.”—1 Akorinda 7:9, 36; Yakoba 1:15.
8 Muloña wejima wukukojeja muntu kwiñila mumaluwi, chiña wikala watelela. Neyi chashimunayi Pawulu, antu akusumbula “akamona yihuñu mumujimba.” (1 Akorinda 7:28) Adisumbula amonaña yihuñu yabulaña kumonawu ajiki. Dichi neyi munakeñi kwiñila mumaluwi, munateli kukeheshaku ñahi yihuñu nakusweja muzañalu? Njila yimu yidi yakutonda chachiwahi muntu wakushakama nindi mumaluwi.
MUNATELI KWILUKA ÑAHI MUNTU WATELA KWIKALA MWINIKWENU?
9, 10. (a) Indi Pawulu walumbulwili ñahi wubanji wekala mukwikala mpanda yimu nawabula kwitiya? (b) Yumanyi yamwekanaña neyi muntu yadiwula kufumba kwaNzambi kwakubula kwiñila mumaluwi namuntu wabula kwitiya?
9 Pawulu amoneneni kusoneka lushimbi lwalema lutwatela kulondela neyi hitukukeña mukwetu wamumaluwi: “Bayi mudibombaña nawabula kwitiya mumpanda yoyimuku.” (2 Akorinda 6:14) Chakutalilahu chindi chashindameneni hawundimi. Neyi ayimuna ayedi ashiyashana muyiminu hela muñovu akuyisha mumpanda yimu, wonsu wawu akuyanda. Munjila yoyimu, neyi twikala mumpanda yamaluwi, wetiya yasumbula wabula kwitiya, mumaluwi mukwikala kukala. Neyi wumu wukukeña kushakama mukukeña kwaYehova ilaña mukwawu wukudiwulaku kwindi, yuma yalema muwumi wawu hiyikwesekanaku, nawa hiyakwikala namuzañaluku. Dihafumini Pawulu kuleja akwaKristu kusumbula hela kusumbuka ‘chiña mudi Mwanta hohu.’—1 Akorinda 7:39.
10 Mpinji jikwawu, akwaKristu ajiki afuukulaña nawu chachiwahi kwikala mumpanda yimu yabula kutelela kubadika kwikala nawuudi wunakutiyawu katataka. Amakwawu adiwulaña kufumba kwaBayibolu, nakusumbula muntu wabulaña kumukalakela Yehova. Kakavulu, mwafumaña yuma yatama. Antu amuchidiwu adisumbulaña namuntu wakadi kuhosha nindi hayuma yasweja kulema yamuchihandilu. Ichi dinu akwikala nachineñi cheneni kubadika wuudi watiyileñawu henohu kanda eñili mumaluwi. Okuwaha, hakumona ajiki amavulu akwaKristu ashindamena nawa akakela kukufumba kwaNzambi kwamaluwi. (Masamu 32:8) Hela chakwila atoñojokaña nawu ifuku dimu akeñila mumaluwi, atwalekañahu nawujiki sampu anawani wakudisumbula nindi hakachi kawantu jaYehova Nzambi.
11. Chumanyi chikuyikwashaku kutonda chiwahi mukwenu wamumaluwi? (Talenu cheñi chikasha chidi hefu 114.)
11 Hela chochu, bayi neyi kambuña Yehova wejima nashikilumu kwiñila nindi mumaluwuku. Neyi munakukeña kwiñila mumaluwi, keñenu muntu wudi nayililu, niyikonkwanyi yakuspiritu nawa wamukeña Nzambi neyi chimwamukeña. Izaza danduñu washinshika dinasoneki yibaba yayivulu hansañu yamaluwi, dichi chikuwaha neyi mukutañaña kufumba kwamuNsona nikulombelahu, nikukwiteja kuyilomboli hakufuukula hayuma yalema.a—Masamu 119:105.
12. Yisemwanyi kutalisha hamaluwi yinakulondelawu mumatuña amavulu, nawa chakutalilahwinyi chamuBayibolu chatukwashaña?
12 Mumatuña amavulu, anvwali diwu atondelaña mwanawu mumbanda. Muyisemwa yamuchidiwu antu eteja nawu anvwali adi namaana nikashinshi kakufuukula hansañu yalema yamuchidiwu. Kakavulu kukeñela muntu mumbanda maluwi awahaña, neyi chichadiñi kunyima. Chakutalilahu chaAbarahama hakutemesha ñamba yindi kuya nakukeñela Isaka mumbanda chinakukwasha anvwali akutwesha kukeñela mwanawu mumbanda. Abarahama hakameneni hansañu jamali hela hakutiyakana kwamuntuku. Ilaña, wafwilili kukeñela Isaka mumbanda hakachi kawakwakudifukula aYehova.b—Kutachika 24:3, 67.
MUNATELI KUDILOÑESHA ÑAHI KULONDA MWAKEKALI NAMALUWI AMAWAHI?
13-15. (a) Indi lushimbi ludi haYishimu 24:27 lunateli kukwasha ñahi mukwenzi wunakutoñojoka jakusumbula? (b) Indi kankaña watela kwiladi hakwila yadiloñeshi kwiñila mumaluwi?
13 Neyi munakukeñesha kwiñila mumaluwi, mwatela kudihula nenu, ‘Komana nadiloñeshi chikupu?’ Kudiloñesha bayi neyi kunashindameni hayitoñojoka yakukeña, wuvumbi, wubwambu, hela hakuhemba anyana hohuku. Ilaña, kudi yuma yatela kutoñojokahu muntu wakekala nsumbuli hela nsumbuki.
14 Mukwenzi wunakukeña mumbanda watela kutoñojoka chiwahi hanilu lushimbi: “Mudimu weyi wuloñeshañahu dehi mumpata, kadiwahishilañahu dehi kumpata, nkumininaku dinu hiwukutuña itala deyi.” (Yishimu 24:27) Indi iyi nsona yinakukonkomwenadi? Kunyima, neyi iyala nakukeña ‘kutuña itala [dindi],’ hela kwikala nachisaka kuhitila mukusumbula, wadihwileña nindi, ‘Komana nadiloñeshi kwakamena nikuhemba mumbanda nianyana yitwakavwala?’ Wasambilileña kuzata, kuhemba mahindi, hela mbutu. Ilu lushimbi luchidi kuzatika nikulelu. Iyala wunakukeña kusumbula watela kwiluka nindi wukweti mudimu. Chakala wakola kumujimba, watela kuzata. Izu daNzambi dahoshaña nawu muntu wabulaña kwakamena chisaka chindi kumujimba, nikuspiritu nabadiki kutama muntu wabula kwitiya.—1 Timotewu 5:8.
15 Mumbanda wukukeña kusumbuka niyena neteji yisenda yamaneni yayivulu nankashi. Bayibolu yahamekaña nyidimu niyililu yatela kukoñayi mumbanda hampinji yinakukwashayi nfumwindi nikwakamena chisaka. (Yishimu 31:10-31) Amayala niambanda alusukilaña mumaluwi chakadi kwiluka yuma yekalamu adikeña aweni, akañanyaña kutoñojoka hayuma yakakoñelawu mwinikwawu. Sweje-e dinu, ana anakufwila kwiñila mumaluwi atela kudiloñesha kuspiritu.
16, 17. Nshimbinyi yamuNyikanda yatela kutoñojokahu antu anakudiloñesha kwiñila mumaluwi?
16 Kudiloñesha kwiñila mumaluwi kwabombelamu kutoñojoka hanyidimu yenkawu iyala nimumbanda kudi Nzambi. Iyala watela kwiluka chalumbuluka kwikala mutu wachisaka chawakwaKristu. Ichi chifulu bayi chimuleñela yekali nawukatuku. Ilaña, watela kwimbujola njila yazatishilañamu Yesu wumutu windi. (Aefwesesa 5:23) Mumbanda mukwaKristu niyena watela kwiluka mudimu walema wenkawu mumbanda. Komana wukwovwahilaña ‘lushimbi lwanfumwindi’ chakadi kumukanjikija? (Aroma 7:2) Wudi dehi mulushimbi lwaYehova nilwaKristu. (Aŋalija 6:2) Ñovu yikwetiyi nfumwindi hachisaka yemenañaku lushimbi lukwawu. Komana mumbanda nateli kukwashana nikwovwahila neyi wudi muwunlomboli weyala wabula kuwanina? Neyi yitoñojoka yindi yinakusempankana, chikuwaha kubula kusumbuka.
17 Cheñi, muntu wejima mumaluwi watela kudiloñesha kwakamena yuma yakeñeshayi mukwawu. (Afwilipi 2:4) Pawulu wasonekeli nindi: “Keñenu añodi jenu, iwu nakukeña windi, iwu nakukeña windi, neyi chimwadikeñaña enu aweni; nimumbanda aakamaña nfumwindi.” Hamuloña wakumonena kudi Nzambi, Pawulu wamweni nindi iyala watela kwiluka chikupu nindi ñodindi wamulemesha chikupu. Mumbanda niyena watela kwiluka nindi nfumwindi wamukeña nankashi.—Aefwesesa 5:21-33.
18. Muloñadi eyala namumbanda chatela kudiyulilawu hampinji yanakudilukawu?
18 Dichi, kudiluka kweyala namumbanda bayi neyi himpinji yakuhemaku. Himpinji yakudiluka eyala namumbanda chakudihemba chiwahi wumu namukwawu, nikumona neyi atela kudisumbula. Cheñi himpinji yakudiyula. Hamuloña wakwikala nanidi ikoku, kweseka kwakumwekesha kukeña kwatela kwikala mumaluwi kwaswejaña nankashi. Hela chochu, antu adikeña chikupu atondolwelaña kwila yuma yinateli kuluwañesha wuspiritu wamukwawu wakeñayi. (1 Atesalonika 4:6) Dichi neyi munakudiluka, diyulenuña; neyi mumwekesha ichi chililu mukahetelamu muchihandilu chenu, hela muneñili mumaluwi hela nehi.
MUNATELI KUTWALEKAHU ÑAHI NAMALUWI ENU?
19, 20. Indi yitoñojoka yamukwaKristu hansañu yamaluwi yatela kwambuka ñahi nayawantu amavulu mukanu kaayi? Lumbululenu.
19 Neyi eyala namumbanda anakukeña nawu maluwi awu atwalekuhu, atela kudihana chikupu. Muchihandilu chawantu, maluwi diyi ntachikilu bayi insaku; hikutachika kwachuma chatanjikiliyi Yehova nindi chahaya nyaka. (Kutachika 2:24) Okuhalwa, antu amavulu makonu hiyatoñojokaña mwenimuku. Muyisemwa yikwawu, antu ahoshaña nawu kusumbula hela kusumbuka “hikukasa ipunda.” Hiyeluka chalumbuluka ichi chishimu chahosha hayitoñojoka yawantu kutalisha hamaluwuku. Muloñadi? Hela chakwila ipunda dadiwahi atela kudikasisha neyi chinakukeñeka, chuma chalema cheñi anateli kudikasa nawa chaswayi kudikasununa.
20 Makonu antu amavulu amonaña maluwi neyi akapinji kantesha. Eñilañamu hamuloña wakutoñojoka nawu anateli kuwanisha yuma yakeñañawu, ilaña neyi mumaluwi mutachika kumwekana kukala wulu wukumana. Anukenu, chakutalilahu chazatishawu muBayibolu hampanda yidi neyi maluwi, chibaaba. Yibaba hela nyonji yazatishañawu kumbopolu ayishintaña nawu yishimbuli, bayi neyi yisasubukeñaku, hela chakwila kudi mpepela yasweja. Maluwi niwena ayitanjika chahaya nyaka. Anukenu, Yesu wahosheli nindi: “Anabombuwu kudi Nzambi, bayi ayambula kudi muntuku.” (Matewu 19:6) Dichi neyi mwiñila mumaluwi, mwatela kwikala nayitoñojoka yamuchidiwu kutalisha hamaluwi. Komana kudihana kwamuchidiwu kwaleñelaña maluwi kwikala chisenda? Inehi.
21. Eyala namumbanda atela kumwekesha yililu yamuchidinyi hakachi kawu, nawa chumanyi chikuyikwashaku?
21 Eyala namumbanda atela kuditoñojokelañaku. Neyi wejima wawu ashinshikaña hayililu yayiwahi niyuma yinakuzata mukwawu, mumaluwi mukwikala muzañalu weneni. Komana kushinshika hayuma yayiwahi yinakukoñayi mukwenu wamumaluwi wabula kuwanina kwakala? Yehova hichamukalilañaku, dichi twashindamena hadi yena kulonda yatwalekuhu kumona kakawahi mudi etu. Ñimbi yamasamu wenhwili nindi: “Neyi eyi Yehova wukushinshika mwaluwañawu antu, hinyi wukwimana, eyi Mwanta?” (Masamu 130:3) Amayala niambanda atela kwikala nayitoñojoka yamuchidiwu nikudanakenaña.—Akolose 3:13.
22, 23. Indi Abarahama niSara emikili ñahi chakutalilahu chachiwahi kudi adisumbula makonu?
22 Maluwi anateli kuleta muzañalu weneni neyi atwalekahu mukuhita kwampinji. Bayibolu yatulejaña chadiñi maluwi aAbarahama naSara henohu akula dehi. Muchihandilu chawu mwadiñi makabi nikukala. Toñojokenu chatiyiliyi Sara, mumbanda wadiñi hekwawu nayaaka yamuma 60, kushiya mukala windi wawuwahi mumusumba wamaheta waUri kuya nakushakama mumatenti muchihandilu chindi chejima. Ilaña, watiyilili wunlomboli wanfumwindi. Hakwikala ibwambu nawa nkwashi yaAbarahama, wamukwashileña munjila yakalemesha kulonda yuma yinafuukuliyi yizatiki. Nawa kwovwahila kwindi hikwadiñi kwahakanwa hohuku. ‘Nimumuchima windi,’ wamuteneneña nfumwindi nindi mwanta wami. (Kutachika 18:12; 1 Petulu 3:6) Wamulemesheleña Abarahama kufuma hamuchima windi.
23 Ilañichi hichinayi mukwila nawu Abarahama niSara aditejeleña muyuma yonsuku. Mpinji yimu Sara wafuukwili chuma “chamutaminini nankashi” Abarahama. Hela chochu, chamulejeluwu kudi Nzambi, Abarahama watiyililili mwizu dañodindi, chumichi chaleteli nkisu muchisaka. (Kutachika 21:9-13) Amayala niambanda makonu, ninana adisumbwili dehi, anateli kudizilaku kudi awa eyala namumbanda amwakamineña Nzambi.
24. Maluwi amuchidinyi amulemeshaña Yehova Nzambi, nawa muloñadi?
24 Muchipompelu chawakwaKristu, mudi adisumbula amavulu akweti muzañalu, munawa maluwi ambanda alemeshaña chikupu anfumu jawu, amayala akeña nikulemesha añodi jawu, nawa wonsu wawu azatilaña hamu nakutwamijaku nkeñelu yaYehova. Dichi neyi munakukeña kwiñila mumaluwi, tondenu chachiwahi mukwenu, diloñeshenu henohu kanda mwiñili mumaluwi, nawa fwilenu kuleta kuwunda, nikukeña kwamulemeshaña Yehova Nzambi. Neyi mwila mwenimu, maluwi enu akayikwasha chikupu kushakama mukukeña kwaNzambi.
[Tumazu twaheshina]
a Talenu Kapetulu 2 kamukanda waIcaba Inkaama ku Nsansa sha Lupwa, wasonekawu kudi aYinsahu jaYehova.
b Ankakulula amakwawu ashinshika adiñi nawambanda amavulu. Hampinji yatiyashanineñayi Yehova nawankakulula niaIsarela akumujimba, wetejeli wuhadi. Hidiyi watuñili ilu lushimbuku, ilaña wadiñi nakuluyula. Hela chochu, akwaKristu eluka nawu Yehova hetejaña cheñi wuhadi mudi akwakudifukula induku.—Matewu 19:9; 1 Timotewu 3:2.
[Chikasha/Mwevulu wudi hefu 114]
YUMANYI YINAKUKEÑA MUDI MUNTU YINAKUSUMBULA HELA KUSUMBUKA NINDI?
Lushimbi: “Niwena ayedi akekali mujimba wumu.”—Matewu 19:5.
Malwihu yimwatela kudihula
▪ Muloñadi chichalemena kusumbula hela kusumbuka neyi ‘wunakuli’ dehi?—1 Akorinda 7:36; 13:11; Matewu 19:4, 5.
▪ Hela chakwila nashikilumu dehi kwiñila mumaluwi, nukuhetelamu ñahi neyi niswijaku yaaka yawujiki?—1 Akorinda 7:32-34, 37, 38.
▪ Neyi inakukeña kwiñila mumaluwi, muloñadi chichalemena kwiluka wunsahu wamuntu wakekala mwinikwami wakashinshi kakukalakela Yehova hadi yaaka yayivulu?—1 Akorinda 7:39.
▪ Indi nsona jinalondeluhu jinateli kukwasha ñahi muhela kwiluka yililu yakeñañayi mudi mwinikwindi?—Masamu 119:97; 1 Timotewu 3:1-7.
▪ Indi Yishimu 31:10-31 yinateli kukwasha ñahi mana kwetu kutonda chiwahi mumbanda wakasumbulayi?
[Mwevulu wudi hefu 119]
Hampinji yakudiluka, antu amavulu anakukeña kudisumbula ekalaña namuntu wakuyitala