Watchtower LAYIBULALI YAHAINTANETI
Watchtower
LAYIBULALI YAHAINTANETI
Lunda
  • BAYIBOLU
  • NYIKANDA
  • KUPOMPA
  • bt kapetulu 4 mafu 28-35
  • “Ataña Wanyi Nawa Hiyantu Hohu Kwawu”

Vidiyo yimwatonda hosi.

Atwanakeniku mwani, vidiyo yakañanya kwenzunuka.

  • “Ataña Wanyi Nawa Hiyantu Hohu Kwawu”
  • “Kushimuna Chikupu Wunsahu” haWanta waNzambi
  • Tunyitu Twanyanya
  • Nsañu Yinadifwani
  • Bayi ‘naÑovu Jetuku’ (Yilwilu 3:11-26)
  • “Hitukutwesha Kuleka Kuhoshaku” (Yilwilu 4:1-22)
  • “Adinuñili Hamu . . . Kudi Nzambi” (Yilwilu 4:23-31)
  • Wudi naMuloña “Bayi kudi Ami, Ilaña kudi Nzambi” (Yilwilu 4:32–5:11)
  • Mwanta Wamudizishili Kwanakena Antu
    Imbujolenu Chikuhwelelu Chawu
  • Wadizilili Kwanakena Kufuma Kudi Nkuluñaña
    2010 Kaposhi Kakutalila Kanakubidika Wanta wa Yehova
  • Walekeli Kuchiina niKujinoka
    Imbujolenu Chikuhwelelu Chawu
  • Wadiña Washinshika niHampinji Yamwesekeluwu
    Imbujolenu Chikuhwelelu Chawu
Talenu nsañu yikwawu
“Kushimuna Chikupu Wunsahu” haWanta waNzambi
bt kapetulu 4 mafu 28-35

KAPETULU 4

“Ataña Wanyi Nawa Hiyantu Hohu Kwawu”

Apostolu anamwekeshi chikupu kuhamuka nawa Yehova nayikiswili

Kushindamena haYilwilu 3:1–5:11

1, 2. Chihayamishanyi chakoñeliwu aPetulu naYowanu kwakwihi nachiisu chatembeli?

HIMPINJI yamwana, itena dinatoñeki chikupu hezaza dawantu. AYudeya adihana niatumbanji twaKristu anakwinza muTembeli. Katataka yishiki “mpinji yakulomba.”a (Yilw. 2:46; 3:1) Hakachi kezaza, aPetulu naYowanu anayi kuwiñililu waTembeli kwatenañawu nawu Lubanji. Kudi ipumba dawantu anakuhanjeka, antu amavulu anakwenda, kudi cheñi mukakubalakata wunakulombalomba mali, wudi nayaaka kubadika ha 40, nawa wavwalikili chifwayi.—Yilw. 3:2; 4:22.

2 APetulu naYowanu chinakuswinawu kwakwihi, mukakulombalomba natachiki kuyilomba mali. Apostolu anemani, dichi iwu iyala nayimoni nakukuhwelela nindi akumwinkahu mali. Petulu namuleji nindi: “Nidana siliva niwuru, chuma chinikweti dichinukukwinka. Mwijina daYesu Kristu wakuNazareta, endaku!” Fwikijenu chinahayami izaza chineli Petulu amukwati iwu iyala mukakubalakata kuchikasa, nawa atachiki kwenda katachi muchihandilu chindi! (Yilw. 3:6, 7) Fwikijenu nakuditala kumwendu windi nawa nawunyamuni katachi nakwenda. Dichinaleteshi atachiki kutiya muzañalu nikumushimeka Nzambi nezu dahewulu!

3. Iyala mukakubalakata nizaza dawantu anatambwili chawananyi?

3 Idi izaza dinatiyi kuwaha dinayi lufuchi kudi Petulu naYowanu mwikeeki daSolomoni. Hadodenidi iluña hemeniyi Yesu nakutañisha antu, Petulu nalumbululi chuma chaletesha ichi chuma chizatiki. (Yow. 10:23) Nenki izaza niyala wadiña chifwayi chawana chabadika siliva hela wuru. Ichi chawana munabombeli hohu kuuka wanyi. Chinayinki kukooleka kwakubalumuka, kulonda nshidi jawu ajijimañeshi, nawa ekali akakulondela muntu atondayi Yehova “Ntwamina Muneni wawumi,” Yesu Kristu.—Yilw. 3:15.

4. (a) Chelili amuuki ona iyala muchihayamisha, yumanyi yafuminimu? (b) Malwihwinyi ayedi itukwakula?

4 Denodu ifuku damuzañalu! Muntu wumu anamuuki nawa natachiki kwenda. Antu amavulu ayuukili kuspiritu kulonda endeña kwesekeja nachakeñañayi Nzambi. (Kol. 1:9, 10) Kubombelahu, muloña wayuma yamwekeni adina ifuku antu akweti ñovu akañesheleña antu ashinshika amulondeleleña Kristu kulonda aleki mudimu wakushimwina nsañu yaWanta. (Yilw. 1:8) Yumanyi yitunateli kudizila kunjila jazatishiliwu aPetulu naYowanu, amweneñawu nawu—“ataña wanyi nawa hiyantu hohu kwawu”—mpinji yashimwinineñawu izaza?b (Yilw. 4:13) Nawa tunateli kuyimbujola ñahi wena niatumbanji amakwawu hampinji yayikabishileñawu?

Bayi ‘naÑovu Jetuku’ (Yilwilu 3:11-26)

5. Yumanyi yitwadizilaña kudi Petulu chahosheliyi nezaza?

5 APetulu naYowanu anemani kumesu ezaza, aneluki nawu antu amakwawu diwu elili nawu Yesu amujahi. (Maku 15:8-15; Yilw. 3:13-15) Toñojokenu hakuhamuka kwamwekesheliyi Petulu hakuhosha nindi iwu iyala mukakubalakata amuuka mwijina daYesu. Petulu wayilejeli chalala chakadi kuhita mumbadi. Walejeli izaza hatooka nindi diwu aletesheli Kristu amujahi. Ilaña Petulu hayihembeleli nkunyi awa antuku, muloña welukili nindi akoñeli mwenimu “muloña wakubula kwiluka.” (Yilw. 3:17) Wayiteneni nindi amanakwindi nawa wahosheli hohu hansañu yayiwahi yaWanta. Neyi abalumukili munyichima yawu nakumukuhwelela Kristu, chiña ‘ayinookesheli’ kudi Yehova yomweni. (Yilw. 3:19) Ninetu twatela kwikala ahamuka nikuhosha chakadi kuhita mumbadi neyi tunakushimwina nsañu yawunsompeshi waNzambi wunakwinza. Ilaña bayi twikala akalisha hela kuyisompesha antuku. Twatela kumonaña antu itunakushimwina netu anateli kwikala amanakwetu, nawa kufwana Petulu, twatela kusha muchima hansañu yaWanta.

6. Petulu naYowanu amwekesheli ñahi kudizoza nikudikehesha?

6 Apostolu adiña amayala adikehesha. Hiyaditumbakesheli nayihayamisha yakoñeliwuku. Petulu walejeli izaza nindi: “Muloñadi chimunakutushinshikila neyi kwiji yetu tunamuleteshi endi muloña wañovu jetu indi kwiji muloña wakwila twamwakamaña Nzambi?” (Yilw. 3:12) Petulu niapostolu amakwawu elukili nawu nyidimu yejima yayiwahi yazatiliwu mumudimu wawu ayizatili nañovu jaNzambi, bayi jawuku. Chafuminimu, adizozeli nakumushimeka Yehova niYesu hayuma yakoñeliwu.

7, 8. (a) Chawananyi chitunateli kuyinka antu? (b) Indi chikaninu chakufuntisha yuma yejima chinakushikijewa ñahi makonu?

7 Ninetu twatela kwikala adikehesha neyi tunakuzata mudimu wakushimwina. Makonu, spiritu yajila yaNzambi hiyayinkaña akaKristu ñovu yakuuka muchiyamishaku. Hela chochu, tunateli kuyikwasha antu kumukuhwelela Nzambi niKristu kulonda atambwili chawana chahaniniyi Petulu, kukooleka kwakuyanakena nshidi jawu nikwakuyinookesha kudi Yehova. Chaaka nichaaka, antu amavulu anakwiteja iwu mutambi nawa apapatishewaña nakwikala atumbanji twaKristu.

8 Eñañi, tunakushakama mumpinji “yakufuntisha yuma yejima” yateneniyi Petulu. Hakushikijewa kwamazu ejima ashimunawu kudi “Nzambi mutunwa twawatuprofwetu indi ajila akushankulu,” Wanta watachikili kuyuula mwiwulu mu 1914. (Yilw. 3:21; Mas. 110:1-3; Dan. 4:16, 17) Hashimbwili wanyi, Kristu watachikili kutala mudimu wakufuntisha yuma yakuspiritu hamaseki. Chafuminimu, mamiliyoni awantu anayileti muparadisa yakuspiritu, nakuyiyuula kudi Wanta waNzambi. Anavuuli wuntu wawukulu, wuntu watamishañawu nawa anavwali “wuntu wawuha waleñeliwu kwesekeja nankeñelu yaNzambi.” (Efwe. 4:22-24) Kutalisha kudi ona mukakulombalomba wabalakatileña okiliwu, chumichi hichazatikili nañovu yawuntuku, ilaña naspiritu yaNzambi. Kufwana Petulu, twatela kwikala ahamuka nikuzatisha chiwahi Izu daNzambi kulonda tushimwini antu. Mudimu wejima wutukuzata hakukwasha antu kwikala atumbanji twaKristu, hiñovu yetuku ilaña hiñovu jaNzambi.

“Hitukutwesha Kuleka Kuhoshaku” (Yilwilu 4:1-22)

9-11. (a) Indi alomboli jakwitiya kwawaYudeya elili ñahi namazu ahosheli Petulu naYowanu? (b) Apostolu afuukwilihu kwiladi?

9 Izaza dawantu datiyili kuwaha muloña wamazu ahosheliyi Petulu ninona iyala mukakubalakata okiliwu. Chafuminimu, kapitawu watembeli, enkeliwu mudimu wakutala antu hatembeli kulonda ekali akiñewa niakulumpi jawatupristu enjili swayi-swayi. Awa amayala atela adiña aSadusi, adiña aheta ninañovu, azatilileña hamu mukuwunda nawaRoma, akaanini nshimbi jamukanwa jakeñeliwu nankashi aFwarisi, nawa hiyakuhweleli mukusañukaku.c Atiyili kutama hakuwana Petulu naYowanu adi mutembeli, anakutañisha nakuhamuka nawu Yesu amusañula dehi!

10 Awa akakudimbulula azuwili, ayishili aPetulu naYowanu mukaleya nawa ayitwalili kuchota cheneni chawaYudeya ifuku dalondelelihu. Awa anyuuli ayimweneña aPetulu naYowanu nawu “ataña wanyi nawa hiyantu hohu kwawu” hiyateleli kutañisha mutembeliku. Ayilihu kushikola yidi yejima yelukewa yakwitiyaku. Ilaña chahosheliwu chakadi woma ninakushinjila, chahayamishili chota chejima. Chumanyi chakwashiliyi aPetulu naYowanu kuhosha chiwahi? Chuma chimu chayikwashili “adiña hamu naYesu.” (Yilw. 4:13) Nkaka yawu watañishileña neyi muntu wukweti wuswa, bayi neyi ansonekiku.—Mat. 7:28, 29.

11 Chota chayilejeli apostolu kulonda aleki kushimwina. Munidi iluña chota chadiña nawuswa nankashi. Hadi nyilungu yantesha yahitilihu, henjili nakumusompesha Yesu kudi wowenawa antu, ahosheli nawu: “Watelela kufwa.” (Mat. 26:59-66) Hela chochu, aPetulu naYowanu atiyili woma wanyi. Iku anemani kumesu anawa antu aheta, ataña chikupu, nawa akweti ñovu, aPetulu naYowanu ahosheli chakadi kutiya woma, ilaña nakalemesha nawu: “Sompenu enu aweni neyi chachiwahi kumesu aNzambi kutiyilila enu chatela tutiyilili Nzambi. Ilaña etu kwetu, hitukutwesha kuleka kuhosha yuma yitunamoni nikutiyaku.”—Yilw. 4:19, 20.

Kapristu Muneni Nimukulumpi Wawatupristu

Kapristu muneni wayimeneneñaku antu kumesu aNzambi. Muyaaka nkulakaji yakusambila C.E., diyi wadiña mukulumpi muSanihedirini. Nawa antu amusinsili adiña alomboli jawaYudeya adiña akulumpi jawatupristu. Mwabombeleli ana adiña akulumpi jawatupristu, adi neyi Anasi niakulumpi amakwawu muyisaka, yisaka 4 hela 5 mwafumini atupristu atondeliwu. Muntu wadiza Bayibolu Emil Schürer wasonekeli nindi: “Muntu neyi wamunichi chisaka, amulemesheleña kubadika akwawu” atupristu.

Nsona yamwekeshaña nawu kapristu muneni wakalakeleña chihandilu chindi chejima. (Kuch. 35:25) Ilaña mpinji yatenawu mumukanda waYilwilu, anguvulu awaRoma nianyanta atondeleñawu kudi aRoma anateli kumwilisha muntu kwikala kapristu muneni hela kumufumishahu mpinji yidi yejima. Hela chochu, chinamwekani neyi awa antu abulileña kudifukula kudi Nzambi atondeleña antu avwalikila muchisaka chaAroni.

12. Chumanyi chinateli kutukwasha kwikala ahamuka nikukuhwelela chalala?

12 Ninenu munateli kumwekesha kuhamuka kwokumu? Mwatiyaña ñahi neyi mushimwina antu aheta, ataña chikupu niakweti wuswa ekala mwiluña denu? Indi neyi antaña, akwenu akashikola, hela akwenu imwazataña nawu ayiseha hayuma yimwakuhwelela? Mwatiyaña woma? Neyi dimu, munateli kumanisha woma wamuchidiwu. Hachidiñayi Yesu hamaseki, wayidizishili apostolu indi chakuhakwilaku yuma yakuhwelelawu mukuhamuka ninakalemesha. (Mat. 10:11-18) Hanyima yakusañuka, Yesu wayishiikili atumbanji twindi nindi wukutwalekahu kwikala nawena “mafuku ejima kushika nikukukuma kwanshakaminu yamakonu.” (Mat. 28:20) Kuhitila muwunlomboli waYesu, “nduñu wamana nikashinshi,” watukwashaña kuhakwilaku yuma yitwakuhwelela. (Mat. 24:45-47; 1 Pet. 3:15) Welaña mwenimu nanshimbi jitwatambwilaña muchipompelu, chidi neyi kupompa kwaChihandilu niMudimu Wanetu AkaKristu ninyikanda yikwawu yashindamena haBayibolu, chidi neyi yibaaba yahoshaña nawu “Malwihu amuBayibolu Anayakuli” yekala hawebusayiti ya jw.org. Komana munakuzatisha iyi yuma yinakutwinkawu? Mukwikala ahamuka chikupu neyi muyizatishaña. Nawa kufwana apostolu, kwosi chuma nichimu chikuyikañesha kuhosha hachalala chimunadimweni nikutiyaku.

Muhela nakushimwina mukwawu mwazatilañawu hampinji yinakunwawu tii.

Bayi mwiteja chuma chidi chejima chiyikañeshi kuhosha hayuma yayiwahi yakuspiritu yimunadiziku

“Adinuñili Hamu . . . Kudi Nzambi” (Yilwilu 4:23-31)

13, 14. Neyi kudi anakutukañesha, twatela kwiladi, nawa muloñadi?

13 Chafuminiwu hohu mukaleya, aPetulu naYowanu ayili nakudimona nachipompelu chejima. Wejima wawu, “adinuñili hamu. . . kudi Nzambi,” nawa alombeli kulonda ashimwineña nakuhamuka. (Yilw. 4:24) Petulu welukili chiwahi nindi, neyi tunakukeña kwila nkeñelu yaNzambi hitwatela kukuhwelela muñovu jetuku. Nyilungu yantesha yahitilihu, wamulejeli Yesu nakudeta hebwambu nindi: “Hela neyi ejima akukushiya muloña wachuma chikukumwekena, ami nukukushiya wanyi!” Hela chochu, neyi chashimwiniyi Yesu, Petulu watiyili antu woma nawa wamukaanini ibwambu nawa ntañishi yindi. Hela chochu, Petulu wadizilili kuyiluwa yindi.—Mat. 26:33, 34, 69-75.

14 Neyi munakukeña kutwalekahu kwovwahila lushimbi lwaKristu lwakutwalekahu kushimwina himwatela kwikala hohu namuchima wakufwila kushimwinaku. Dichi neyi antu ayidimbululaña anakukeña kuzeyesha chikuhwelelu chenu hela anakuyikañesha kushimwina, imbujolenu Petulu naYowanu. Lombenu kudi Yehova ayinki ñovu. Ilenu chipompelu chiyikwashi. Lejenu akulumpi niamanakwetu apama amonahu dehi kukala kumunakumona. Kulomba kwawantu amakwawu kunateli kuyikwasha.—Efwe. 6:18; Yak. 5:16.

15. Muloñadi ejima azeyelihu kunyima chatela kubulilawu kuzeya?

15 Neyi mwetejeli ikañesha dawantu kuyikañesha kushimwina hampinji yimu, bayi muzeyaku. Anukenu nenu, apostolu ejima alekeli kushimwina hadi kapinji kantesha hanyima yakufwa kwaYesu, ilaña atachikili cheñi. (Mat. 26:56; 28:10, 16-20) Chatela mwiteji yiluwa yakunyima yiyizeyeshi, kwila mudizila kuyiluwa yenu nikuzatisha yuma yimunadizi kulonda mukolesheña amakwawu nehi?

16, 17. Yumanyi yitwadizilaña kukulomba kwalombeliwu akakumulondela Kristu muYerusalema?

16 Yumanyi yitwatela kulomba neyi akweti wuswa anakutukabisha? Anukenu nenu atumbanji hiyalombeli kulonda abuli kuyikabishaku. Anukili mazu aYesu akwila nawu: “Neyi anankabishi ami, akayikabisha ninenu nawa.” (Yow. 15:20) Ilaña, awa atumbanji ashinshika amulombeli Yehova kulonda ‘atiyi’ chinakuyitiyishawu woma kudi antu ayikabishileña. (Yilw. 4:29) Atumbanji elukili nawu nkeñelu yaNzambi dichuma chalema nankashi, elukili nawu neyi anakuyikabisha anakushikija wuprofwetu. Elukili cheñi nawu, neyi chochayilejeliyi Yesu nindi alombeña, nkeñelu yaNzambi ‘atela kuyila hamaseki’ hichikweti muloña nayuma yinakuhoshawu ayuuli awantuku.—Mat. 6:9, 10.

17 Hakwila eli nkeñelu yaNzambi, atumbanji alombeli kudi Yehova nawu: “Yikwashi anduñu jeyi kulonda atwalekihu kuhosha izu deyi nakuhamuka.” Yehova washikeneni kwakula nindidi? “Mwiluña mwapompeleliwu mwakankili, wejima wawu enzeli naspiritu yajila nawa ahosheleña izu daNzambi nakuhamuka.” (Yilw. 4:29-31) Kwosi chuma chinateli kukañesha nkeñelu yaNzambi kubula kushikijewaku. (Isa. 55:11) Hela kukala kukutoha ñahi, hela ayilumbu jetu akwikala nañovu ñahi, neyi tutwalekahu kumulomba Nzambi, wukutwinka ñovu yakutwalekahu kushimuna izu dindi nakuhamuka.

Wudi naMuloña “Bayi kudi Ami, Ilaña kudi Nzambi” (Yilwilu 4:32–5:11)

18. Yumanyi yadilililiwu wumu namukwawu antu amuchipompelu chaYerusalema?

18 Chipompelu chachiha muYerusalema chatwalekelihu kukula nawa mwekalili antu 5,000 akola.d Hela chakwila adiña akuyisemwa yashiyashana, atumbanji adiña “namuchima wumu niwumi wumu.” Adiña anuñañana muyitoñojoka nawa atoñojokeleña yuma yoyimu. (Yilw. 4:32; 1 Kor. 1:10) Bayi neyi atumbanji akuminini dakulomba nawu Yehova akiswili hohu mudimu wawuku, alombeli nihayuma yikwawu. Adikwashileña wumu namukwawu kuspiritu nikumujimba neyi chinatwesheki. (1 Yow. 3:16-18) Chakutalilahu, kambanji Yosefu, atumbiliwu nawu Baranaba kudi apostolu, walandishili mpata yindi nawa wahanini mali ejima kulonda akwashi antu afumini kumaluña amalehi, enjili muYerusalema kulonda adiziliku yuma yikwawu yakuspiritu.

19. Muloñadi Yehova chayijahililiyi aAnaniya niSafwira?

19 Adisumbula niwena aAnaniya niSafwira niwena alandishili iheta dawu kulonda ahani chawana. Hela chochu, ashimwini nawu akuhana mali ejima, ilaña, “aswekelihu mali amakwawu.” (Yilw. 5:2) Yehova wayijahili awa adisumbula, bayi neyi muloña wakwila ahanini mali anteshaku, ilaña muloña nkeñelu yawu yakuhana yadiña yaluwa nawa adiña namakudi. Amudimbili “Nzambi, bayi antuku.” (Yilw. 5:4) Kufwana anfwikiji afwishiliyi Yesu namuloña, Ananiya niSafwira afwilileña kutambula mpuhu kudi antu bayi wuselewa waNzambiku.—Mat. 6:1-3.

20. Yumanyi yitwadizilaña kukumwinka Yehova?

20 Namuchima wakuhana neyi wadiña nana atumbanji adiña muyaaka nkulakaji yakusambila muYerusalema, mamiliyoni awaYinsahu makonu akwashaña mudimu wakushimwina mukaayi kejima nayawana yakudikeñela. Kwosi muntu akanjikijañawu kuzatisha mpinji yindi hela mali indi kulonda akwashi iwu mudimuku. Mwamweni, Yehova hakeñaña nindi tumukalakeleña nakuneña hela chakukanjikijaku. (2 Kor. 9:7) Neyi tunakumwinka Yehova yena hashaña muchima hakutoha hela hakuvula kwayumaku, ilaña hachinaleteshi tumwinki. (Maku 12:41-44) Hitwatela kwikala neyi Ananiya niSafwira, akeñeleña kumukalakela Nzambi kulonda ayi mpuhu nikuyilemeshaku. Ilaña kufwana Petulu, Yowanu niBaranaba, twatela kumukalakela Yehova hamuloña wakumukeña Nzambi niakwetu antu.—Mat. 22:37-40.

Petulu—chibinda Chainshi Nekali Kapostolu Wadikita

Petulu amutena namajina atanu muNsona. Amwiluka nawu Simeyona muchiHeberu nawa muchiGriki dinesekani naShimona nawa Petulu nachamutenañawu muchiAramayiki dinesekani naKefasi. Iwu kapostolu amutenaña cheñi nawu kapostolu Shimona Petulu, kubomba majina ayedi.—Mat. 10:2; Yow. 1:42; Yilw. 15:14.

Kapostolu Petulu nasendi mutoña wanshi.

Petulu wadiñi wasumbula nawa washakamineña hamu namukuwindi nimanakwindi. (Maku 1:29-31) Wadiñi chibinda chanshi wafumini kuBeteseda, musumba wadiña kukabeta kachimunswa kaKaluñalwiji kaÑaliliya. (Yow. 1:44) Kuhiñahu, wayili nakushakama kwakwihi muKaperinamu. (Luka 4:31, 38) Muwatu waPetulu dimwakandaminiyi Yesu nakushakama, hatañishileñayi mazaza awantu apompeli kuchikumu chaKaluñalwiji kaÑaliliya. Hanyima yachumichi, Yesu wamulejeli Petulu kulalumwina kaleñi mumenji nawa wakwatili inshi jajivulu muchihayamisha. Petulu wadimbukili kumanuñu aYesu muloña watiyili woma, nawa Yesu wamulejeli nindi: “Lekaku kutiya woma. Kufuma lelu wukukwataña antu amomi.” (Luka 5:1-11) Petulu wakwatileña inshi namanakwindi Anderi, kushilahu niYakoba naYowanu. Wejima wawu awana ashili mudimu wawu wakukwata inshi hampinji yetejeliwu mutambi waYesu wakwikala atumbanji twindi. (Mat. 4:18-22; Maku 1:16-18) Chimwahitili chaaka chimu, Petulu wadiña hakachi kawantu 12 atondeliyi Yesu kwikala “apostolu,” chaya mukwila nawu “anatemeshiwu.”—Maku 3:13-16.

Yesu wasendeli Petulu, Yakoba niYowanu kumutwalaku kumaluña amakwawu. Amweni Yesu chahimpikiliyi muchihayamisha, Yesu chasañwiliyi mwana kaJayirusa, nichadililiyi mwitempa daÑesemani. (Mat. 17:1, 2; 26:36-46; Maku 5:22-24, 35-42; Luka 22:39-46) Awa ejima asatu, kushilahu niAnderi, amwihwili Yesu kutalisha hachinjikijilu chakwikalahu kwindi.—Maku 13:1-4.

Kakavulu Petulu wahosheleña yuma yatoñojokeleñayi nawa wadiña neyena chikupu. Chinamwekani neyi kakavulu watachikilileñahu kuhosha henohu akwawu kanda. Nsañu Yayiwahi yashimuna nankashi mazu indi kubadika akwawu apostolu 11 neyi kuyibomba hamu. Petulu wehwileña malwihu iku akwawu anamweni. (Mat. 15:15; 18:21; 19:27-29; Luka 12:41; Yow. 13:36-38) Diyi wakaanini Yesu kumuwelesha kunyendu yindi nawa hanyima yakumufumba, wamwilili Yesu nindi yamuweleshi nikumakasindi nikumutu!—Yow. 13:5-10.

Muloña wakumukeña Yesu wesekeli kumushinjila nindi wukukabakana nikufwa wanyi. Yesu wamufumbili muloña watoñojokeli mwaluwa. (Mat. 16:21-23) Hawufuku wakukumishaku Yesu hamaseki, Petulu wahosheli nindi hela chakwila apostolu ejima akumushiya yena kwindi hakumushiyaku. Ayilumbu jaYesu chamukwatiliwu, Petulu wahamukili kulonda amukiñi Yesu nampoku yakabali, nawa nkumininaku wamulondeleli muchipañu chakapristu muneni. Hashimbwili wanyi hanyima yachumichi, Petulu wamukaanini Mwanta windi mapampa kasatu nawa wadiilili chelukiliyi nindi neli chumichi.—Mat. 26:31-35, 51, 52, 69-75.

Hanyima yakwila Yesu nafwi nawa nasañuki, apostolu ayili kuÑaliliya. Hiyadiña kwenakuna, Petulu wayilejeli nindi innakuya nakukwata inshi nawa akwawu amulondeleli. Petulu chamumweniyi Yesu kuchikumu, wadumbilili mumenji nakuwela kushika nikuchikumu. Hampinji yadawileñawu inshi yayocheleliyi Yesu apostolu indi, Yesu wamwihwili Petulu neyi chakwila wamukeña kubadika “iyi” dikwila nawu inshi yadiña hambidi yawu. Yesu wamulejeleña Petulu kutondahu kumulondela mpinji yejima kubadika kufwila mudimu wakukwata inshi.—Yow. 21:1-22.

Mu 62-64 C.E., Petulu washimwinini nsañu yayiwahi muBabiloni, makonu Iraq, mwadiñi aYudeya amavulu. (1 Pet. 5:13) MuBabiloni, dimwasonekeleliyi Petulu mukanda windi waPetulu watachi nawa hadaha niwamuchiyedi wonenawu. Yesu “wamwinkeli Petulu ñovu,” nakumwilisha “kapostolu kudi antu aalama. (Ñal. 2:8, 9) Nawushona niñovu yejima, Petulu wazatili mudimu windi.

Yowanu—kambanji Akeñeliwu Kudi Yesu

Kapostolu Yowanu wadiña mwana kaZebedewu nawa manakwa kapostolu Yakoba. Chinamwekani neyi mama yindi wadiña Salomi, hadaha wadiña muhela aMariya mama yaYesu. (Mat. 10:2; 27:55, 56; Maku 15:40; Luka 5:9, 10) Dichi Yowanu watela wadiña ntaña yaYesu. Chinamwekani neyi chisaka chaYowanu chadiña chaheta. Mudimu waZebedewu wakukwata inshi wadiña weneni wakwiñija niakakuzata. (Maku 1:20) Salomi wamulondeleleña Yesu, wamukalakeleleña hadiñayi muÑaliliya nawa chimwahitili mpinji wamuleteleli nimanji evumba dadiwahi kulonda aloñeshi nachu mujimba waYesu hakuwujiika. (Maku 16:1; Yow. 19:40) Yowanu watela wadiña netala dindi.—Yow. 19:26, 27.

Kapostolu Yowanu nakwati muvuñilu.

Hadaha Yowanu wadiña kambanji kaYowanu Mpapatishi wemeni hamu naAnderi hampinji yelili Yowanu Mpapatishi amutali Yesu nakuhosha nindi: “Talenu, Mwana kaMukoku waNzambi!” (Yow. 1:35, 36, 40) Hanyima yachumichi, Yowanu mwana kaZebedewu watela wayili naYesu kuKana nawa wamweni chihayamisha chatachi chakoñeliyi Yesu. (Yow. 2:1-11) Yuma yasonekayi jiika hakulumbulula nyidimu yaYesu muYerusalema, muSamariya nimuÑaliliya yamwekeshaña nawu nsoneki yaNsañu Yayiwahi niyena watela wamweni yumiyi. Chelili Yowanu ashikeni kwiteja mutambi wakwikala kambanji kaYesu hohenohu neyi cheliliwu aYakoba, Petulu niAnderi, chamwekeshaña nawu Yowanu wadiña nachikuhwelelu.—Mat. 4:18-22.

Yowanu wamwekana nankashi wanyi neyi chamwekanayi Petulu muNsañu Yayiwahi. Hela chochu, Yowanu niyena wadiña neyena chikupu, tuneluki chumichi muloña wejina damutumbiliwu yena nimanakwindi Yakoba kudi Yesu, daBowaneji daya mukwila nawu, “Anyana kaKudidima.” (Maku 3:17) Hakusambila, Yowanu wafwilileña kwikala wabadika chikupu, chakwila yena nimanakwindi Yakoba amwilili mama yawu nawu amulombi Yesu kulonda ayinki maluña alema muWanta. Ichi chadiña chilwilu chakudikeña, ilaña chamwekesheli cheñi nawu akuhweleli nawu Wanta wakekala kwoku. Chuma chafwilileñawu awa ayedi chamuletesheli Yesu ayifumbi apostolu indi ejima chichalemena kwikala adizoza.—Mat. 20:20-28.

Iyena dadiña cheñi naYowanu damwekeni hampinji yelili amukañeshi iyala wumu wabulileña kumulondela Yesu kufumisha andemoni mwijina dindi. Mpinji yimu, Yowanu wakeñeleña kutambika kesi kufuma mwiwulu kulonda kajilumuni antu ashakamineña mumukala waSamariya akaanini kuyitambwila helili Yesu atemeshi antemesha kulonda aloñeshi kwinza kwindi. Yesu wamuzuwilili Yowanu muloña wanichi chuma chafwilileñayi. Chakadi nikujina, chimwahitili mpinji Yowanu watoñojokeleleñaku antu nikuyitiyila luwi chuma chabuliliyi hakusambila. (Luka 9:49-56) Hela chochu, hela chakwila waluwañesheleña, Yowanu diyi “akeñeliyi Yesu.” Dichi, chelili Yesu hakufwa, wamwinkeli Yowanu mudimu wakwakamena mama yindi, Mariya.—Yow. 19:26, 27; 21:7, 20, 24.

Yowanu washakamini yaaka yayivulu kubadika apostolu amakwawu neyi chochaprofweteliyi Yesu. (Yow. 21:20-22) Yowanu wamukalakeleli Yehova nankashi hadi yaaka 70. Hadiñayi kwakwihi nakufwa, hampinji yayulileñayi Domitian Nyuuli wawaRoma, Yowanu amukasili hachitutu chaPatamosa muloña “wakuhosha hadi Nzambi nikushimuna wunsahu hadi Yesu.” Kwenakuna, muchaaka cha 96 C.E., Yowanu watambwilili yimwenu yasonekeliyi mumukanda waChimwekeshu. (Chim. 1:1, 2, 9). Chisemwa chahoshaña nawu hanyima yakumumbaku, Yowanu wayili kuEfwesesa, kwasonekeleliyi mukanda waNsañu Yayiwahi wekala nejina dindi ninyikanda yatenañawu nawu 1, 2, ni 3 Yowanu, nawa nawu wafwilili muEfwesesa muchaaka cha 100 C.E.

a Antu alombeleña hatembeli mpinji yalambwileñawu nantetemena nimelela. Nyilambu yamelela yadiñaku “haora yamu 9,” hela kuma 15:00 namwana.

b Talenu chikasha chinakwila nawu “Petulu—Chibinda chaInshi Nekali Kapostolu Wadikita,” hefu 30, nichinakwila nawu “Yowanu—Kambanji Akeñeliwu Kudi Yesu,” hefu 33.

c Talenu chikasha chinakwila nawu “Kapristu Muneni niMukulumpi Wawatupristu,” hefu 34.

d Kwatela kwadiña hohu aFwarisi akushika ku 6,000 ninambala yawaSadusi antesha muYerusalema mu 33 C.E. Ichi dichuma chatela chayitiyishili woma nawu antu anasweji kuvula anakutañisha hadi Yesu.

    Lunda Publications (2006-2025)
    Fumenumu
    Iñulenu
    • Lunda
    • Inkenuhu akwenu
    • Hakusetiñila
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Nshimbi Jakulondela
    • Nshimbi Jakujinda
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Iñulenu
    Inkenuhu akwenu