Malwihu Kufuma Kudi Antañi
Nsoneki waYishimu 30:18, 19 wahosheli nindi “[chelañayi] iyala neyi wudi nachañadima” chamukalilileña ‘kuchilumbulula.’ Watalishili mudihi?
Awa mazu anyeñumunaña antu amavulu mutu, kushilahu niantu adiza jajivulu haBayibolu. Awa mavasi ejima ayedi muBayibolu yaKaayi Kakaha anakutañewa nawu: “Kudi yuma yisatu yabulaña kunlumbulukila [hela “yanhayamishaña nankashi,” tth.], niyiwana yinakañanyaña kwiluka: Chatuukañayi mbuulu muluzwizu, chendaña kapela helola, chendaña mbopolu hakaluñalwiji, nichelañayi iyala neyi wudi nachañadima.”—Yish. 30:18, 19.
Kunyima, twelukili netu iwu mukuku wamazu akwila nawu “[chelañayi] iyala neyi wudi nachañadima,” wahosheleña hachuma chatama. Muloñadi? Iyi nsañu yahoshaña hayuma yatama yabulaña kuhosha nawu “kunahu.” (Yish. 30:15, 16) Nawa vasi 20 yahosha hadi “mumbanda mukawujila” wakaanaña nindi kwosi chuma chatama chineliyi. Dichi twatoñojokeleña netu, neyi chalelañayi mbuulu, chendañayi kapela helola, hela chendaña mbopolu hakaluñalwiji, iwu iyala nateli kwila chuma chakadi muntu hela wumu kwiluka chuma chineliyi. Kushindamena haniyi ntiyishishilu, twelukili netu iwu mukuku wamazu akwila nawu “[chelañayi] iyala neyi wudi nachañadima,” watalishileña kuchuma chatama—wateneneña mukwenzi wadimbekaña chañadima wabula maana chakadi yena kwiluka kulonda yeli nindi wuvumbi.
Hela chochu, kudi yuma yikuletesha tukunkululi netu iyi nsañu yahoshaña wanyi hachuma chatama. Nsoneki walumbulwileña hohu yuma yamuhayamishili nikumukomwesha.
Mamanyusikiliputi achiHeberu niwena amwekeshaña nawu iyi vasi yahoshaña hachuma chachiwahi. Kwesekeja nachahosha mukanda waTheological Lexicon of the Old Testament, izu dachiHeberu kwabalumunawu mazu akwila nawu “yabulaña kunlumbulukila,” haYishimu 30:18 “datalisha kuchuma chinamwekani . . . chinamunyeñumuni muntu mutu, chakala nankashi, nawa chakuhayamisha.”
Muntu wumu wadiza chikupu wejina daCrawford H. Toy wahaYunivesiti yaHarvard muUnited States niyena wakunkulwili nindi iyi nsañu yamuBayibolu haniyi vasi hiyahoshaña hachuma chatamaku. Wahosheli nindi: “Nsoneki wakeñeleña hohu kulumbulula iyi yuma chiyekala yakuhayamisha chikupu.”
Dichi chidi chiwahi nankashi kukuhwelela netu mazu asonekawu haYishimu 30:18, 19 atalishaña kuyuma yakuhayamisha chikupu nawa yinateli kutukalila kulumbulula. Neyi chahayaminiyi nsoneki waBayibolu, ninetu twahayamaña chalelañayi mbuulu, chahitañayi kapela lufuchi helola hela chakwila hakweti nyenduku, chendaña mbopolu yalema hakaluñalwiji, nimukwenzi nachañadima chadikeñañawu nikushakama hamu namuzañalu.