-
Makabi Aleñelaña Antu KuchiñejaKaposhi Kakutalila—2011 | July 1
-
-
Makabi Aleñelaña Antu Kuchiñeja
“Kumafuku akukuminina kwakenza nyaka yakala.”—2 TIMOTEWU 3:1.
KOMANA mwatiyahu dehi hela kumonahu iyi yuma yatama yinalondeluhu?
● Musoñu watama chikupu wunajahi antu amavulu.
● Nzala yinajahi antu amavulu.
● Mutentanshi wunajahi antu amavulu nawa wunashiyi antu amavulu chakadi matala.
Hamafu analondeluhu mukutaña nsañu yamuchidiwu yikuyileñela kutoñojoka chikupu hayuma yinakumwekana mukaayi. Mukwiluka cheñi nenu Bayibolu yashimwineñahu dehi nawu iyi yuma yikamwekana mumpinji yatenañawu nawu “kumafuku akukuminina.”a
Hela chochu iyi yibaaba bayi neyi anayisonekeli kulonda mwiteji nenu tunakushakama mukaayi mudi makabi amavuluku. Hadaha mwamonahu dehi awa makabi. Ilaña anayisonekeli kulonda mwikali nakuchiñeja. Yinakumwekesha cheñi nawu kushikijewa kwaniwu wuprofwetu wutanu nawumu kunakumwekesha nawu “mafuku akukuminina” keña amani. Iyi yibaaba yikushimuna cheñi yuma yavula kuhoshawu antu kutalisha haniwu wunsahu nawa yikushimuna yuma yayiwahi yikutuleñela kukuhwelela netu kumbidi kukekala chihandilu chachiwahi.
[Tumazu twaheshina]
a Hakwila mwiluki Nzambi chetejelayi iyi yuma yatama, talenu chibaaba chinakwila nawu, “Muloñadi Nzambi Chetejelayi Kutama niMakabi?” hamafu 16 na 17 muyinu magazini.
-
-
1. NyitentanshiKaposhi Kakutalila—2011 | July 1
-
-
1. Nyitentanshi
“Kwakaholoka nyitentanshi yayeni.”—LUKA 21:11.
● Winnie, mwana wachaaka chimu natukweji tuwana amuwanini nakuñameni munswadi kuHaiti. Akwachikunzulemba ashimwineña hansañu yawubanji weniwu amutiyili nakwaba chovu-chovu. Wapulukili kumutentanshi ilaña anvwali jindi afwili.
IYI NSAÑU YINAKUMWEKESHADI? Chelili mutentanshi wasweja kutoha wuholoki muHaiti muJanuary 2010, antu akushika ku 300,000 afwili. Kubombelahu, matala awantu akushika ku 1,300,000 ahumokeli mukapinji kantesha. Hela chakwila mutentanshi waholokeli kuHaiti wadiña wasweja kutoha, hidiwu wabadika kutoha nkawawuku. Nyitentanshi yasweja kutoha yakushika ku 18 yaholokeli mukaayi kejima hakachi kakakweji kaApril 2009 naApril 2010.
YUMANYI YAVULA KUHOSHAWU ANTU? Hitunakumona nyitentanshi yayivuluku; tuneluki hohu chikupu nsañu yanyitentanshi kubadika antu akunyima muloña wakuyilaku hambidi mujakutuñatuña jamakonu.
KOMANA AHOSHAÑA MWALALA? Shinshikenu iyi nsañu: Bayibolu hiyashimuna kuvula kwanyitentanshi yikamwekana mumafuku akukumininaku. Hela chochu, yahosha nawu kwakaholoka ‘nyitentanshi yayeni kwacheñi nakwacheñi,’ yumiyi hiyinjikijilu yamunanu mafuku asweja kulema mukuhanda kwawantu.—Maku 13:8; Luka 21:11.
MWATOÑOJOKAÑA NENUDI? Komana tunakumona nyitentanshi yayeni neyi chochashimwineñahu dehi Bayibolu?
Nyitentanshi nkawayu hiyinateli kumwekana neyi chinjikijilu chacheni chinakumwekesha nawu tunakushakama mumafuku akukumininaku. Ilaña hiwuprofwetu wumu hohu wunakushikijewa. Shinshikenu wuprofwetu wamuchiyedi.
[Mazu ekoku adi hefu 4]
“Etu [twadiza jeseki] twayitenaña netu nyitentanshi yayeni. Antu amakwawu ayitenaña nawu yuma yatiyishaña woma.”—KEN HUDNUT, U.S. GEOLOGICAL SURVEY.
[Mazu aKusakilila eniMwevulu wudi hefu 4]
© William Daniels/Panos Pictures
-
-
2. NzalaKaposhi Kakutalila—2011 | July 1
-
-
2. Nzala
“Kwakaholoka nzala.”—MAKU 13:8.
● Muntu wumu nenzi mumukala waQuaratadji kwituña daNiger, nakuhweleli nindi wukuwana yakudya. Asonyindi, amana kwindi niahelindi, niwena anatemuki kwiluña kwashakamañawu muloña wanzala. Hela chochu, iwu iyala hakwalañana hachisalu hamaseki. Muloñadi chinenjiliyi nkawindi? Sidi mwanta wamukala wahosheli nindi, “Hanakukeña kumona chisaka chindi chichinakuyanda nanzalaku.”
IYI NSAÑU YINAKUMWEKESHADI? Mukaayi kejima, muntu wumu hadi antu atanu nawumu hekalaña nayakudya yatelela kudya hefuku hefukuku. Chihandilu chakala nankashi kuSub-Saharan Africa. Antu amavulu akamaña nanzala. Fwikijenu muchisaka mudi tata yawantu, mama yawantu nimwana. Neyi chakwila kudi yakudya yawantu ayedi hohu, anvwali akuleka mwana yadyi yekuti, hanu dinu hinyi wukukama nanzala, tata yawantu tahindi mama yawantu? Dichuma chafuukulaña yisaka yamuchidiwu mafuku ejima.
YUMANYI YAVULA KUHOSHAWU ANTU? Iseki dasoñaña yakudya yayivulu yatela kudya antu ejima. Maheta aheseki atela kuyizatisha hohu chiwahi.
KOMANA AHOSHAÑA MWALALA? Kafwampi andimi anateli kwidisha yakudya yayivulu nikuyitwala kumaluña acheñi kubadika hakusambila. Eña nfulumendi yawantu yinateli kutala hansañu yayakudya kulonda amanishi nzala. Hela chakwila anazati nañovu hadi yaaka yayivulu anakañanyi kumanisha nzala.
MWATOÑOJOKAÑA NENUDI? Komana mukanda waMaku 13:8 wunakushikijewa? Hela chakwila antu anakuyilaku hambidi mujakutuñatuña, komana antu mukaayi kejima anakukabakana wanyi nanzala?
Nyitentanshi ninzala kakavulu yaletaña kukala kukwawu kwekala hachinjikijilu chamafuku akukuminina.
[Mazu ekoku adi hefu 5]
“Hakachi kawanyana amavulu afwaña nachikatu chakukañanya koona chatenañawu nawu Pneumonia, hela musoñu wakuhitisha ninyisoñu yikwawu anateli kuhanda neyi chakwila ayidiishaña chiwahi.”—ANN M. VENEMAN, WADIÑA MUKULUMPI WAMUTAYI WA UN CHILDREN’S FUND.
[Mazu aKusakilila eniMwevulu wudi hefu 5]
© Paul Lowe/Panos Pictures
-
-
3. YipupuKaposhi Kakutalila—2011 | July 1
-
-
3. Yipupu
“Kwakaholoka . . . niyipupu.”—LUKA 21:11.
● Bonzali wazatileña kuchipatela mwituña daAfrica dasweja njita wazatileña hakumina ñovu jindi kulonda yoki akwakuzata hamukoti mwituña dawu afwileña namusoñu waMarburg.a Walombeleña wukwashu kudi akulumpi amumusumba weneni ilaña hiyamukwashiluku. Chimwahitili tukweji tuwana akwakumukwasha Bonzali enjili, ilaña wadiña wafwa dehi. Wasambwili musoñu waMarburg kudi antu azatilileña hamukoti afwilileñayi kuuka.
IYI NSAÑU YINAKUMWEKESHADI? Yikatu yakukañanya koona (yidi neyi Pneumonia), nyisoñu yakuhitisha, HIV/AIDS, TB nimashika hinyisoñu yafwana chikupu yinakuyandisha antu. Mu 2004 iyi nyisoñu yitanu yajahili antu akushika ku 10,700,000. Munjila yikwawu iyi nyisoñu yajahileña muntu wumu mumasekondi asatu munichi chaaka.
YUMANYI YAVULA KUHOSHAWU ANTU? Antu mukaayi anakuvulilaku, dichi nyisoñu niyena yinakuvulilaku. Nawa antu amavulu anateli kusambula iyi nyisoñu.
KOMANA AHOSHAÑA MWALALA? Antu mukaayi anavuli nankashi. Antu niwena akweti wuswa wakwiluka nyisoñu chikupu nikuyuuka. Chineli antu aneluki chakuuka, kwila akeheshaku nyisoñu yinakuyandisha antu nehi? Ilaña nyisoñu yinakuswejelaku.
MWATOÑOJOKAÑA NENUDI? Komana antu anakuyanda nanyisoñu yafwana neyi chochashimwineñahu dehi Bayibolu?
Nyitentanshi, nzala, ninyisoñu hiyuma yinakujaha antu amavulu. Antu amavulu nankashi ayikabishaña kudi akwawu, amakwawu ayiyadishaña kudi antu atela kuyikiña. Talenu wuprofwetu waBayibolu chiwahosha hayuma yinakumwekana.
[Tumazu twaheshina]
a Marburg Hemorrhagic Fever, hichipupu chadifwana nachipupu chaEbola.
[Mazu ekoku adi hefu 6]
“Muntu neyi amujaha kudi mutupa hela kanyama wacheñi chatama, hohamu nakumona muntu wunakuyekela nayikatu nichikufwayi.”—MICHAEL OSTERHOLM WADIZA HANYISOÑU YAFWANA.
[Mazu aKusakilila eniMwevulu wudi hefu 6]
© William Daniels/Panos Pictures
-
-
4. Kubula KukeñañanaKaposhi Kakutalila—2011 | July 1
-
-
4. Kubula Kukeñañana
‘Antu akekala . . . abula kukeñañana mwasemwakenawu.’—2 TIMOTEWU 3:1-3.
● Chris wazataña kumutayi wakwashaña antu ahumpulañawu muyisaka kuNorth Wales. Chris wahosheli nindi, “Inakwanuka ifuku dimu mumbanda wumu wenjili iku anamuhumpuli chatama chakwila nakañenyi kumwiluka henohu namumonahu dehi. Ambanda amakwawu ayetaña chatama nankashi chakwila akañanyaña nikukutala.”
IYI NSAÑU YINAKUMWEKESHADI? Mwituña dimu damuAfrica hakachi kawambanda asatu, wumu amukanjikijahu dehi wuvumbi wakukanjikija henohu wuchidi kansi. Akwakwihujola awanini nawu amayala amavulu amunidi ituña ahosheli nawu chachiwahi kweta añodijawu. Hela chochu, bayi neyi ambanda diwu etañawu hohuku. Chakutalilahu, muCanada hakachi kawamayala 10, asatu ayetahu dehi kudi añodijawu hela kuyikabisha.
YUMANYI YAVULA KUHOSHAWU ANTU? Madombu muyisaka atachikili dehi kunyaka kwakweni. Makonu nsañu yamadombu anakuyishimuna hohu nankashi kubadika chichadiña kunyaka.
KOMANA AHOSHAÑA MWALALA? Makonu antu anashi chikupu maana kunsañu yamadombu amuyisaka. Chineli antu aneluki chikupu iku kukala, komana anakukeheshaku madombu wenawa? Kwakulehi. Kubula kukeñañana kunatandi chikupu.
MWATOÑOJOKAÑA NENUDI? Komana mukanda wa 2 Timotewu 3:1-3 wunakushikijewa? Komana antu amavulu anakumwekesha chikupu nawu ahela yisaka yawu chatela ayikeñeña chakufuma hamuchima?
Wuprofwetu wamuchitanu wunakushikijewa wahosha hadinu iseki ditwashakamaña. Shinshikenu Bayibolu chiyahosha haniyi nsañu.
[Mazu ekoku adi hefu 7]
“Ndombu yamuyisaka ayiluka nawu himuloña wumu hakachi kanyiloña yabulaña kushimunawu nankashi mwituña. Haavareji ambanda ayikatishaña kudi anfumu jawu kapampa 35 hakwila ashimuni kukapokola.”—KAMBA NSAÑU WAMUMBANDA WAKUWALES DOMESTIC ABUSE HELPLINE.
-
-
5. Kukisañana IsekiKaposhi Kakutalila—2011 | July 1
-
-
5. Kukisañana Iseki
‘[Nzambi wamba] kajilumuna akisañanaña iseki.’—CHIMWEKESHU 11:18.
● Mukulumpi Pirri wazataña mudimu wakukamuna vinyu yanyikoma muKpor, Nigeria. Mudimu windi awukañesha hamuloña wamanji amavulu amwañilañawu muKaloña kaNiger. Wahosheli nindi, “Manji wenawa ajahaña inshi jetu, akisañanaña ikowa detu nituloña twetu. Hinikweti nihakukwata chikasaku.”
IYI NSAÑU YINAKUMWEKESHADI? Kwesekeja nachahosheli akwakudiza amakwawu, matani akushika 6,500,000 amanji amajilu ayaña mutuluñalwiji hachaaka nichaaka. Mapasenti 50 anawa majilu ekala mapulasitiki ashakamaña yaaka yayivulu nankashi hakwila nawu atoki. Kubombela hakukisañana iseki, antu anakumanisha malola awuseya ahamaseki munjila yatama. Akwakudiza ashimuna nawu iseki dakeñekaña kushakama chaaka chimu natukweji tutanu kulonda yuma yazatishañawu antu hadi chaaka chimu yifuntumu. Chipapilu chansañu chakuAustralia chahosheli nawu, “Neyi antu avulilañaku nawa atwalekahu kuzatisha yuma muniyi njila, dikwila nawu twakakeña Maseki ayedi muchaaka cha 2035.”—Sydney Morning Herald.
YUMANYI YAVULA KUHOSHAWU ANTU? Antu akweti maana nawa tunateli kuwana jinjila jajiwahi mwakumanishila iku kukala.
KOMANA AHOSHAÑA MWALALA? Antu nimazanvu azataña nañovu hakusoñamisha antu haniku kukala. Hela chochu, antu atwalekahu kukisañana iseki neyi chansomu.
MWATOÑOJOKAÑA NENUDI? Komana Nzambi watela kudiñijamu kulonda antu abuli kukisañana iseki, neyi chochakaniniyi?
Kubombela haniwu wuprofwetu wutanu wutunatañi, Bayibolu yashimwineñahu dehi cheñi yuma yayiwahi yikamwekana mumafuku akukuminina. Shinshikenu chakutalilahu muwuprofwetu wamuchitanu nawumu.
[Mazu ekoku adi hefu 8]
“Natiyaña neyi kwiji najimbeshi paradisa nakuheta nswadi yafwana.”—ERIN TAMBER, WASHAKAMAÑA MUGULF COAST, UNITED STATES, WAHOSHELI KUTALISHA HAMANJI AMWAÑILUWU MU 2010 MUGULF YAKUMEXICO.
[Chikasha chidi hefu 8]
Komana Nzambi Diyi Wakojejaña Makabi?
Chineli Bayibolu yashimwineñahu dehi yuma yatama yitunakumona makonu, komana chaya mukwila nawu Nzambi diyi wakojejaña yuma yatama? Diyi waleñelaña tukabakaneña? Ñakwilu yayiwahi yanawa malwihu munateli kuyiwana mukapetulu 11 mumukanda waChumanyi Chacheni Chatañishaña Bayibolu? wasonekawu kudi aYinsahu jaYehova.
[Mazu aKusakilila eniMwevulu wudi hefu 8]
U.S. Coast Guard photo
-
-
6. Mudimu Wakushimwina Mukaayi KejimaKaposhi Kakutalila—2011 | July 1
-
-
6. Mudimu Wakushimwina Mukaayi Kejima
“Ninsañu iyi yawanta yayiwahi akayishimwañena mwahita matuña ejima mwashakamawu antu.”—MATEWU 24:14.
● Vaiatea washakamaña hachitutu chaPacific kuTuamotu Archipelago. Hela chakwila, muTuamotu mwekala tuyitutu twanyanya twakushika kwakwihi na 80 twanyeñumuka iluña dejima dikweti makilomita akubadika 802,900, kuvula kwawantu ashakamañamu ekala hohu 16,000. Hela chochu, Vaiatea niantuñi nindi ayendelahu dehi kudi aYinsahu jaYehova. Muloñadi? Muloña aYinsahu akeñaña kushimwina nsañu yayiwahi yaWanta waNzambi kudi antu ejima hichikweti muloña nakwashakamañawuku.
IYI NSAÑU YINAKUMWEKESHADI? Nsañu yaWanta anakuyishimwina mukaayi kejima. Mu 2010 hohu aYinsahu jaYehova azatili maora akubadika ha 1.6 biliyoni hakushimwina nsañu yayiwahi mumatuña akushika ku 236. Dikwila nawu Chinsahu wudi wejima wazatileña mumudimu wakushimwina haavareji yakushika kujiminiti 30 ifuku nifuku. Hayaaka ikumi yinahituhu, asoneka nikuhana nyikanda yashindamena haBayibolu yakubadika hamabiliyoni 20.
YUMANYI YAVULA KUHOSHAWU ANTU? Nsañu yamuBayibolu ayishimwina hadi yaaka yayivulu nankashi.
KOMANA AHOSHAÑA MWALALA? Eña, antu amavulu ashimwina nsañu yahosha haBayibolu. Hela chochu, amavulu ashimwina hakapinji kantesha hohu nawa mwiluña danyanya. Kwambukaku, aYinsahu jaYehova akalakalaña mudimu waloñeshawu hakushimwina antu amavulu nankashi mukaayi kejima. A Yinsahu omika hakukalakala mudimu wawu wakushimwina hela chakwila ayikañeshaña chikupu kudi mazanvu añovu nawa awukatu mukuhanda kwawantu.a (Maku 13:13) Kubombelahu, aYinsahu jaYehova ayifwetaña wanyi hakushimwina. Ilaña azatishaña mpinji yawu nawa ahanaña nyikanda yawu chakadi kufwetesha. Mudimu wawu wakwashewaña nayawaana yakudikeñela.
MWATOÑOJOKAÑA NENUDI? Komana “nsañu yayiwahi yawanta” anakuyishimwañena mukaayi kejima? Komana kushikijewa kwaniwu wuprofwetu kunakumwekesha nawu kumbidi kudi yuma yayiwahi?
[Tumazu twaheshina]
a Neyi munakukeña kwilukilahu nsañu yikwawu talenu mavidiyo asatu akweti nyitu yinakwila nawu, “Faithful Under Trials,” “Purple Triangles,” ni “Jehovah’s Witnesses Stand Firm Against Nazi Assault” atuñawu kudi aYinsahu jaYehova.
[Mazu ekoku adi hefu 9]
“Neyi Yehova natwiteji, tukutwalekahu kushimwina nsañu yayiwahi yaWanta neyena nakuzatisha njila jejima kulonda tushimwini antu ejima.”—2010 YEARBOOK OF JEHOVAH’S WITNESSES.
-
-
Chihandilu Chachiwahi Chidi KumbidiKaposhi Kakutalila—2011 | July 1
-
-
Chihandilu Chachiwahi Chidi Kumbidi
“Hakuleha chanti muntu watama hakekala nawa mwokuku . . . Ilaña akwakudizoza akaswana ituña, akatiya kuwaha nankashi nakushakama chachiwahi chamwena.”—MASAMU 37:10, 11.
KOMANA mwakeñaña kumona chikashikijewa iwu wuprofwetu wunatenuwu hewulu? Chakadi nikujina mwakeñaña. Kudi nyiloña yayiwahi nankashi yitwatela kukuhwelela netu keña wushikijewi.
Yibaaba yitunahanjekuhu yinashimuni wuprofwetu wukwawu wamuBayibolu wamwekeshaña chikupu nawu tunakushakama ‘mumafuku akukuminina.’ (2 Timotewu 3:1-5) Nzambi woneneni ansoneki aBayibolu kushimunañahu dehi iyi nsañu kulonda twikali nakuchiñeja. (Aroma 15:4) Kushikijewa kwaniwu wuprofwetu kwamwekeshaña nawu kukala kutunakumona keña kumani.
Chumanyi chikalondelahu neyi mafuku akukuminina anamani dehi? Wanta waNzambi wakayuula antu ejima. (Matewu 6:9) Talenu Bayibolu chiyalumbulula chikekala yuma hamaseki hayina mpinji:
● Nzala yamba kamana. ‘Hanu hamaseki hakavula kudya kwansaachi; hansa jampidi hakasweja kuvula yakudya.’—Masamu 72:16.
● Nyisoñu yamba kamana. “Mwenimbu hakahosha nindi, Ami nakataku.”—Isaya 33:24.
● Iseki akadiwahisha cheñi. “Niisaña nimpata yakadi antu yakatiya kuwaha; ikuna dakazañalala dakakenuka neyi wuluya walubanji.”—Isaya 35:1.
Iwu hiwuprofwetu wantesha hakachi kawuprofwetu wamuBayibolu watukoleshaña wukushikijewa katataka. Kwila mwihula aYinsahu jaYehova kulonda ayileji muloña wakuhwelelawu chikupu nawu chihandilu chachiwahi chidi kumbidi nehi?
-