Kapetulu 2
Munateli Kwikala Ñahi naChinleji chaMuchima Chachiwahi?
“Ikalenu nachinleji chamuchima chachiwahi.”—1 PETULU 3:16.
1, 2. Muloñadi chichalemena kudi muntu kwikala natoochi neyi nakwenda mumwidima, nawa tunateli kufwanisha ñahi toochi nachinleji?
FWIKIJENU neyi wufuku wuneeli henohu muntu wudi hawenyi. Chumanyi chikusendayi kulonda yabuli kuhukana nakudimbuka nawa yabuli kumona wubanji? Chikubadika kuwaha neyi wukusenda toochi yakumunyika nachu munjila.
2 Neyi himukweti toochuku, himukutwesha kumona munjilaku, munateli kuhukana nakudimbuka hela kumona wubanji. Toochi yamunyikaña munjila nawa yinateli kuyipulwisha. Munjila yikwawu anateli kuyesekeja nachawaana chalema chatwinkayi Yehova, chinleji. (Yakoba 1:17) Chakubula chinleji tukujimbala chikupu. Neyi tuzatisha chiwahi chinleji, chinateli kutwikwasha kuwana njila yalala muchihandilu nawa tukwendañamu. Dichi tusambilenu kutala chekala chinleji nichichazatikaña. Kufumahu tukuhanjeka haniyi yikuma: (1) Chakufumba chinleji chetu, (2) chitwatela kutoñojokelaku chinleji chawakwetu, ni (3) chitwahetelañamu neyi twikala nachinleji chachiwahi.
CHINLEJI CHAMUCHIMA HICHUMANYI NAWA CHAZATIKAÑA ÑAHI?
3. Indi izu daGiriki ‘dachinleji chamuchima’ dalumbulukadi, nawa wuswanyi wambukaku wukwetuwu antu wunatenuwu?
3 MuBayibolu izu dachiGriki dakwila nawu ‘chinleji chamuchima’ dalumbuluka “kwiluka kwelukayi muntu yomweni.” Kwambukaku nayileñaleña yikwawu yahamaseki, tukweti wuswa watwinkayi Nzambi wakudiluka etwaweni. Tunateli kudisandujola nakudeseka neyi tukweti yililu yayiwahi hela nehi. Chineli chinleji chetu chekala neyi chinsahu hela nsompeshi, chinateli kusandujola yililu yetu, yitoñojoka yetu niyuma yitwatondaña. Chinateli kutwikwashaku kufuukula chiwahi hela kutubabesha hachuma chatama. Nkumininaku chinateli kutukundeja hakutonda chuma chachiwahi hela kutukabisha muloña wakufuukulahu chatama.
4, 5. (a) Tweluka ñahi netu Adama niEvu adiña nachinleji, nawa chumanyi chafuminumu hamuloña wakudiwula nshimbi yaNzambi? (b) Yakutalilahwinyi yinakumwekesha nawu amayala ashinshika adiñaku henohu akwaKristu kanda ekaluku azatishili yinleji yawu?
4 Mumbanda niiyala ayileñeli nawuswa weniwu hakutachika. Adama niEvu wejima wawu amwekesheli nawu adiña nachinleji. Tuneluki netu adiñi nachinleji muloña wansonyi yatiyiluwu hanyima yakuvulumuna. (Kutachika 3:7, 8) Chawushona, chinleji chayikabishileña hichatwesheli kuyikwasha hayina mpinjuku. Adiwili nshimbi yaNzambi mumushikila. Hamuloña wanichi atondeluhu kwikala akwakudikaña, ayilumbu jaYehova Nzambi. Hamu neyi antu aloña, elukili chuma chelileñawu, nawa hiyadi kufunta kudi Nzambuku.
5 Kwambukaku naAdama niEvu, antu amavulu abula kuloña atiyililaña chinleji chawu. Chakutalilahu, iyala wakashinshi Yoba wahosheli nindi: “Kuloña kwami nukukukakela mbe-e, hinukukuumbaku; muchima wami hiwakanyinka muloñaku mafuku ami ejima.”a (Yoba 27:6) Chalala Yoba wadiña washinshika. Watiyilileña nakanañachima chikupu chinleji chindi, nikuchiteja kulombola nzatilu yindi niyuma yafuukwileñayi. Dihafumini yahoshi namuzañalu waweni nindi chinleji chindi hichamwinkeli muloña hela kumukabisha nansonyuku. Talenu chaambu chidi hakachi kaDavidi naYoba. Hampinji yelili Davidi yabuli kumulemesha Sawulu mwanta wawayishewa waYehova, “nkumininaku muchima waDavidi hiwukumutapa.” (1 Samweli 24:5) Ayina yikatu yachinleji yamukwashili Davidi, nakumudizisha kulonda kubula kuhiñishahu chuma chamuchidiwu.
6. Chumanyi chamwekeshaña nawu chinleji hichawaana chawantu ejima?
6 Komana ichi chawaana chachinleji chekala nawambuña aYehova hohu? Toñojokenu hamazu akapostolu Pawulu onenewa akwila nawu: “Hela aJentili abula nshimbi, chakwilawu yuma yekala kunshimbi mwaya chisemwa chawu, wenawa abula nshimbi anadilili dehi lushimbi awenawu; amwekeshaña nachu nyidimu yanshimbi jakusoneka dehi munyichima yawu, chinleji chawu chamuchima hichikwikala chinsahu, niyitoñojoka yawu hiyikuya ninimu ninimu, hekwawu kuyitanyisha, hekwawu kuyiyiñisha.” (Aroma 2:14, 15) Hela tuhu antu abula kwiluka chikupu nshimbi yaYehova, mpinji yikwawu chinleji chawu chinateli kuyileñela kuzata kwesekeja nanshimbi jaNzambi.
7. Muloñadi chinleji chichinateli kutwileja mwaluwa mpinji yikwawu?
7 Hela chochu, mpinji yikwawu chinleji chinateli kutwileja mwaluwa. Muloñadi? Chachiwahi, toñojokenu hachakutalilahu chatoochi. Neyi malola amana kesi hiyikutwesha kumunyika munjilaku. Dichuma chinateli kumwekana kuchinleji chetu, neyi hitwadizaña Izu daNzambuku, hitukutwesha kwambula chuma chaloña nachabula kuloñaku. Chochimu, neyi kufwila kwachisemwa kwamuchima wetu kutuluwañesha chikupu, chinleji chetu chinateli kutwilombola chatama. Dimu, hakwila nawu chinleji chetu chizatiki chiwahi twatela kwiteja wunlomboli waspiritu yajila yaYehova. Pawulu wasonekeli nindi: ‘Chinleji chami chamuchima hichinsahu hamu naspiritu yajila.’ (Aroma 9:1) Hanu dinu, tunateli kwiluka ñahi netu chinleji chetu chinakwendela hamu naspiritu yajila yaYehova? Tunateli kwila mwenimu kuhitila mukufumba chinleji chetu.
CHAKUFUMBA CHINLEJI CHETU CHAMUCHIMA
8. (a) Indi muchima wunateli kuluwañesha ñahi chinleji, nawa chumanyi chitwatela kulemesha chikupu hakufuukula? (b) Muloñadi kwikala nachinleji chachiwahi chichabulila kwikala chashikila kudi mukwaKristu? (Talenu tunsona twaheshina.)
8 Munateli kufuukula ñahi kushindamena hachinleji? Chamwekana neyi antu amakwawu asandujolaña hohu hayitoñojoka yawu nakufuukula mwakwilila. Nkumininaku ahoshaña nawu, “Muchima wami wutooka to-o.” Yuma yafwilaña muchima yinateli kuleta ikoku chikupu, nawa yinateli kuluwañesha chinleji. Bayibolu yahosha nawu: “Muchima wasweja kudimbana, wadimbana chakubadika yuma yejima, wasweja nikukata, wukutwesha kuwiluka hinyi?” (Yeremiya 17:9) Komana bayi tusweja kulemesha yuma yakeñaña muchima wetuku. Ilaña twatela kusambila kushinshika hayuma yamuzañaleshaña Yehova Nzambi.b
9. Indi kwakama Nzambi hichumanyi, nawa kunateli kukwasha ñahi chinleji chetu?
9 Neyi tuzatisha chinleji chakufumba hakufuukula, chikumwekesha nawu twamwakamaña Nzambi, bayi yuma yitwakeñañaku. Toñojokenu hachakutalilahu chatelela. Nguvulu wakashinshi Nehemiya wadiña nawuswa wakulomba wufwetu ninyisonku kudi antu amuYerusalema. Ilaña helili mwenimuku. Muloñadi? Waheleli yitoñojoka yayeni yakumuhilisha Yehova kuhitila mukukabisha antu jaNzambi. Wahosheli nindi: “Ami kwami kwila mwenomu nehi, muloña wakumutiya Nzambi woma.” (Nehemiya 5:15) Dichi chachiwahi kumwakama Nzambi chikupu, nikwikala nawoma wakubula kumuneñesha Tata yetu wamwiwulu namuchima wejima. Woma wamuchidiwu wukutuleñela kukeña Izu daNzambi ditulomboleña neyi hitukufuukula hachuma.
10, 11. Nshimbinyi jamuBayibolu jahosha hansañu yakunwa walwa, nawa Nzambi nateli kutulombola ñahi hakwila tujizatishi?
10 Chakutalilahu, toñojokenu hansañu yawalwa. Etu amavulu neyi tunapompi hachidika twadihulaña netu, Komana natela kunwa walwa tahindi nehi? Chatachi twatela kudifumba. Nshimbinyi jamuBayibolu jahosha haniyi nsañu? Chalala Bayibolu hiyakaanisha kunwa walwa wanteshaku. Yamuhamekaña Yehova hakuhana chawaana chavinyu. (Masamu 104:14, 15) Ilaña, Bayibolu yakaanisha kusweja kunwa walwa namapumba. (Luka 21:34; Aroma 13:13) Kubombelahu, yatanjika kusheta hamu nanshidi jamaneni, chidi neyi wuvumbi niwujila.c—1 Akorinda 6:9, 10.
11 Chinleji chamukwaKristu achidizishaña nawa chalombolewaña naniji nshimbi. Dichi neyi tunakukeña kunwa walwa hachidika, twatela kudihula malwihu adi neyi awa: ‘Hichidika chamuchidinyi chinakuloñeshawu? Komana hakwikala kubula kutiyashana, nikunwa nepumba? Yaaku yamuchidinyi yinukweti? Komana nafwilaña kunwa walwa, nashindamena hawalwa, nanwaña walwa kulonda nihimpi yililu yami nakutachika kutalumoka? Komana nikweti chililu chakudihemba chikunkwashaku kubula kusweja kunwa?’ Hampinji yitunakutoñojoka hanshimbi jamuBayibolu nihamalwihu yitwadihulaña, chikuwaha neyi tukumulomba Yehova kulonda yatukwashi. (Masamu 139:23, 24) Kwila mwenimu, tunakwiteja Yehova kutulombola naspiritu yindi yajila. Cheñi dikwila nawu tunakufumba chinleji chetu kwendela hamu nanshimbi jaNzambi. Ilaña, kwekala cheñi chuma chikwawu chitwatela kutoñojokahu nakanañachima hayuma yitwafuukulaña.
MULOÑADI CHITWATELA KUTOÑOJOKELAKU CHINLEJI CHAMUCHIMA CHAWAKWETU?
12, 13. Nyiloñanyi yaleñelaña yinleji yawakwaKristu kushiyashana, nawa twatela kwila ñahi nakushiyashana kwamuchidiwu?
12 Mpinji yikwawu munateli kuhayama hakushiyashana kwayinleji yawakwaKristu. Muntu wumu watela kumona chaaku chimu neyi chatama; mukwawu wachitiyaña kuwaha nawa hakweti hakuchifwisha namuloñaku. Chakutalilahu hansañu yakunwa walwa hachidika, muntu wumu wukutiya kuwaha kunwa nawakwawu hampinji yinakuhanjekawu namelela; mukwawu hakutiya kuwahaku. Muloñadi antu chiyekalila nayinleji yashiyashana, nawa kushiyashana kwayinleji yeniyi kunateli kutukwasha ñahi hayuma yitwafuukulaña?
13 Antu ekala ambuka hanyiloña yayivulu. Chitachi chawantu chambuka chikupu. Chakutalilahu amakwawu eluka chikupu kuzeya kwawu kuyalwishileñawu naku kunyima, hadaha akañenyeña kukwishinda mpinji yikwawu. (1 Anyanta 8:38, 39) Kutalisha hawalwa, antu amuchidiwu anateli kwikala nachinleji chikuyiletesha kutoñojokahu chikupu hansañu yamuchidiwu. Neyi muntu wamuchidiwu yenza kwitala denu nakuyihempula, chinleji chindi chinateli kumukaanisha kunwa walwa neyi mumwinka. Neyi yokaana mukuhila? Komana mukumukanjikija? Inehi. Hela muneluki muloña wunakaaniniyi hela nehi, nimuloña wunabuliliyi kuyileja haniyi mpinji, kukeña kutwakeña amana kwetu kukutuleñela kubula kumukanjikija.
14, 15. Indi yinleji yawantu amuchipompelu chamuyaaka nkulakaji yakusambila yadiña yashiyashana munsañwinyi, nawa Pawulu wahosheli nindidi?
14 Kapostolu Pawulu welukili nindi akwaKristu amakwawu amuyaaka nkulakaji yakusambila adiña nayinleji yashiyashana chikupu. Hayina mpinji, akwaKristu amakwawu atiyileña kutama kutalisha hayakudya yalambwileñawu kudi ankishi. (1 Akorinda 10:25) Chinleji chaPawulu hichamukaanishili kudya yakudya yamuchidiwu yalandishileñawu hayisankanuku. Kudi yena, ankishi adiñi amukunkulwayi; ankishi hidiwu adiña eni yakudya yafumineña kudi Yehova nawa Mwiniyakudyaku. Hela chochu, Pawulu welukili nindi antu amakwawu hiyatoñojokeleña neyi chatoñojokeleñayi haniyi nsañuku. Amakwawu atela apesheleña chikupu henohu kanda ekali akwaKristu. Kudi wena, chuma chejima chakundamini kukupesha chadiña hichishimashima. Indi Pawulu wamanishili ñahi iku kukala?
15 Pawulu nindi: “Ichi dinu, etu twakola twadi kusenda kuzeyazeya kwawantu abula ñovu, bayi kuditiyisha etu aweni kuwahaku. Muloña Kristu haditiyishili yomweni kuwahaku.” (Aroma 15:1, 3) Pawulu wahosheli nindi twatela kutwamijaku yuma yakeñañawu ana kwetu kubadika yitwakeña, neyi cheliliyi Kristu. Mumpanji yadifwanaku, Pawulu wahosheli nindi hatela kudya mbijuku neyi yinakudimbwisha mukoku walema wafwililiyi Kristu.—1 Akorinda 8:13; 10:23, 24, 31-33.
16. Muloñadi antu adi nayinleji yayikaanishaña kwila yuma yikwawu chiyakubulilawu kusompesha akwawu akweti chinleji chambukaku nachawu?
16 Hela chochu, antu akubula kwila yuma yikwawu muloña wachinleji chawu chinakuyikaanisha, hiyatela kusha akwawu mukukala, nakukanjikija ejima nawu atela kufuukula hayuma yatela kudifuukwilayi muntu neyi chafuukulañawu wenaku. (Aroma 14:10) Eña, twatela kuzatisha chinleji chetu kulonda kudisompesha nachu, bayi kusompesha nachu akwetuku. Anukenu mazu aYesu akwila nawu: “Bayi musompeshaña akwenuku, kulonda abuli kuyisompesha ninenu.” (Matewu 7:1) Ejima muchipompelu bayi ataadikaña hansañu yakundama kuchinleji chamuntuku. Ilaña twafwilaña kuwana njila mwakuswejeshela kukeña nikunuñañana, nikudikolesha wumu namukwawu, bayi kudineñeshañaku.—Aroma 14:19.
CHITWAHETELAÑAMU NEYI TWIKALA NACHINLEJI CHAMUCHIMA CHACHIWAHI
17. Chumanyi chamwekana kuyinleji yawantu amavulu makonu?
17 Kapostolu Petulu wasonekeli nindi: “Ikalenu nachinleji chamuchima chachiwahi.” (1 Petulu 3:16) Chinleji chitooka kumesu aYehova Nzambi hichawaana chasweja kuwaha. Hichidi neyi yinleji yawantu amavulu makonuku. Pawulu walumbulwili antu akweti “chinleji chawu chamuchima chaha dehi, chidi neyi anachochi nachikuñu chakesi.” (1 Timotewu 4:2) Chikuñu chitaata chochaña ikowa, nakushiya chibata chachinchika. Antu amavulu yinleji yawu yafwa, yikweti yibata nawa yachinchika chakwila hiyatweshaña kuyibabesha, hela kuyikabisha hela kuyitisha nsonyi chili kuyifwisha namuloña hachiluwa chinakoñuwuku. Antu amavulu makonu adiwulaña chinleji chawu neyi hichikuyisompesha.
18, 19. (a) Chumanyi chitunateli kuhetelamu neyi chinleji chetu chinakutukabisha? (b) Chumanyi chitwatela kwila neyi chinleji chetu chitwalekahu kutukabisha hanshidi yitwakoñeli kunyima yatwanakenawu dehi?
18 Kuhosha mwalala, neyi chinleji chetu chinakutukabisha dikwila nawu chinakutuleja nawu tunakoñi chuma chatama. Yitoñojoka yamuchidiwu yamuleteshaña mukwanshidi kubalumuka mumuchima, hela nshidi yindi yasweja kutoha anateli kuyanakena. Chakutalilahu, Mwanta Davidi wadiñi namuloña wanshidi yeneni yavulumwiniyi, ilaña amwanakeneni muloña wabalumukili mumuchima chikupu. Hamuloña wakuhela yililu yindi yatama nikufwila chikupu kwovwahila nshimbi jaYehova kufuma hayina mpinji, kwamuletesheli kumona chikupu nindi Yehova ‘himuwahi waanakenaña.’ (Masamu 51:1-19; 86:5) Chumanyi chitwatela kwila neyi chinleji chetu chitwalekahu kutukabisha nikutiya nsonyi chikupu hanyima yakwila tunabalumuki mumuchima nawa anatwanakeni dehi?
19 Mpinji yikwawu chinleji chinateli kusompesha nikukabisha chikupu mukwakuputola hadi mpinji yeneni chakwila yitoñojoka yamuchidiwu yaleka dehi kuzata nkeñelu yachu. Neyi chidi mwenimu twatela kuleja muchima wetu wunakutukabisha netu Yehova himuneni kubadika yitoñojoka yejima yawantu. Twatela kukuhwelela nikwiteja kukeña nikwanakena kwindi neyi chitwakoleshaña antu amakwawu kukuhwelela. (1 Yowanu 3:19, 20) Hela chochu, chinleji chitooka chaletaña kuwunda nimuzañalu weneni wabula kwikala nawantu mukanu kaayi. Antu amavulu akoñeli nshidi jamaneni akasunuka chikupu nawa makonu anakumukalakela Yehova nachinleji chachiwahi.—1 Akorinda 6:11.
20, 21. (a) Indi awunu mukanda anawusonekeli kuyikwasha kwila chumanyi? (b) Hakwikala akwaKristu, chawaananyi chitukweti, nawa twatela kuchizatisha munjilanyi?
20 Awunu mukanda anawusoneki kulonda wuyikwashuku kwikala namuzañalu, kwikala nachinleji chachiwahi mukanu kaayi kaSatana kamakabi kamafuku akukuminina. Hela chochu, bayi neyi awunu mukanda wunalumbululi nshimbi niyishina yejima yamuBayibolu yimwatela kutoñojoka nakuzatisha muyuma yejima yamwekanaña mafuku ejimaku. Kubombelahu, bayi neyi mukuwana nshimbi yalumbululawu chikupu hansañu yatela kudifuukwilayi muntuku. Nkeñelu yawunu mukanda yidi yakuyikwashaku kudizisha nikulombola chinleji chenu kuhitila mukudiza chakuzatisha Izu daNzambi muwumi wenu mafuku ejima. Kwambukaku naNshimbi yamwinkeluwu Mosi, “lushimbi lwaKristu” lwatuleja kushakama kwesekeja nachinleji niyishina kubadika nshimbi yakusoneka. (Aŋalija 6:2) Dichi Yehova wayinka akwaKristu chawaana chabadika. Ilaña Izu dindi datwilejaña kubula kuzatisha ichi chawaana neyi chuma ‘chakubuta nachu kuluwaku.’ (1 Petulu 2:16) Ilaña ichi chawaana chatwinkaña kukooleka kweneni kwakumwekesha nawu twamukeña Yehova.
21 Kuhitila mukulomba kulonda mwiluki chimwatela kuzatisha nshimbi yamuBayibolu chiwahi nikuzatisha yuma yimwafuukulaña, mukutwalekahu nanjila yalema yatachikili hampinji yimwamwilukili Yehova katachi. “Yitoñojoka” yenu yikafumbewa ‘nakwinjilila.’ (Aheberu 5:14) Chinleji chenu chakufumba naBayibolu chakayiheteshaña mafuku ejima akuhanda kwenu. Kufwana toochi yayimunyikilaña munjila, chinleji chenu chikayikwasha kufuukula hayuma yinateli kumuzañalesha Tata yetu wamwiwulu. Iyi diyi njila yayiwahi yimwatelela kushakama mukukeña kwaNzambi.
[Tumazu twaheshina]
a MuNyikanda yachiHeberu himwekala izu dadeni ‘dachinleji chamuchimaku.’ Hela chochu, mazu azatishiluwu hakutena chinleji amwekena muniyi yakutalilahu. Izu dakwila nawu “muchima” kakavulu datalishaña kumuntu wamukachi. Yakutalilahu yamuchidiwu yinakutena chuma chacheni chamuntu wamukachi—chinleji chindi. MuNyikanda yawakwaKristu yachiGriki, izu dachiGriki dazatishawu nawu “chinleji chamuchima” damwekana mapampa 30.
b Bayibolu yashimuna nawu kwikala nachinleji chachiwahi hichekala chashikila mpinji yejimaku. Chakutalilahu, Pawulu wahosheli nindi: “Ami hineluki chuma chakudinka nachu muloñaku; hela chochu, hidichi chinayiñiluku; Mwanta diyi wansompeshaña.” (1 Akorinda 4:4) Niantu akabishaña akwaKristu neyi chayikabishileñayi Pawulu, anateli kwila mwenimu nachinleji chachiwahi muloña atoñojokaña nawu Nzambi wetejaña yililu yawu. Dichi chikuwaha neyi tukwikala nachinleji chachiwahi kumesu awantu nikumesu aNzambi.—Yililu 23:1; 2 Timotewu 1:3.
c Twatela kwiluka netu andotolu amavulu ahoshaña nawu antu ateñuka nawalwa hiyatweshaña kunwa walwa wanteshaku; muloña kudi wena ‘kunwa walwa wantesha’ hikubula kunwa.
MUKWAKULA NENUDI?
▪ Indi chinleji chatela kutwikwasha ñahi hakwiluka netu Yehova watumonaña mpinji yejima?—Aheberu 4:13.
▪ Indi chinleji chaYosefu chamukwashili ñahi kukaana kweseka?—Kutachika 39:1, 2, 7-12.
▪ Muloñadi chitwatela kwikalila nachinleji chitooka hakumusolomoka Yehova?—Aheberu 10:22.
▪ Muloñadi chitwatela kutoñojokelaku yinleji yawantu abula kwitiya?—2 Akorinda 4:1, 2.
[Mwevulu wudi hefu 21]
Chinleji chadizishewa naBayibolu chatela kuyikwasha kufuukulahu kunwa walwa chili nehi
[Mwevulu wudi hefu 22]
Chinleji chachiwahi chinateli kutwilombola munjila yaya kuwumi, nakuleta muzañalu nikuwunda