Watchtower LAYIBULALI YAHAINTANETI
Watchtower
LAYIBULALI YAHAINTANETI
Lunda
  • BAYIBOLU
  • NYIKANDA
  • KUPOMPA
  • Nazatishi Mutondu waChikuyu Kulonda Adizishi haChikuhwelelu
    Yesu—Diyi Njila, Chalala, niWumi
    • Yesu niatumbanji twindi anamoni nawu chikuyu wabulaña kusoña nomi

      KAPETULU 105

      Nazatishi Mutondu Wachikuyu Kulonda Adizishi Hachikuhwelelu

      MATEWU 21:19-27 MAKU 11:19-33 LUKA 20:1-8

      • MUTONDU WOMA WACHIKUYU WATUDIZISHAÑA CHIKUHWELELU

      • ANTU ANAJINOKI WUSWA WAYESU

      Yesu nafumi muYerusalema Hachimu namwana, nafunti kuBetani yekalila kumukunkumuki wamusela kuMpidi yaNyiolivi. Hadaha nakaami kwitala dawamabwambu jindi aLazaru, Mariya niMata.

      Hintetemena haNisani 11. Yesu niatumbanji twindi adi cheñi munjila anakufunta kuYerusalema kukwikalayi hatembeli kakukumishaku. Nawa idi didu ifuku dakukumishaku kushimwina kudi antu amavulu henohu kanda anuki Chipandakenu nikutachika Chanukishu chakufwa kwindi, kumukabisha nikumujaha.

      Hampinji yinakuyawu munjila kufuma kuBetani kupandakana Mpidi yaNyiolivi kukamwihi naYerusalema, Petulu namoni mutondu ashiñawu kudi Yesu haloshi nantetemena. Namwili nindi: “Rabi, talaña! mutondu wachikuyu iwashiña wunoomi.”—Maku 11:21.

      Muloñadi Yesu chakojejayi mutondu kuuma? Nashimuni chuma chaletesha muñakwilu yindi, nindi: “Inakuyileja chalala nami, neyi mukweti chikuhwelelu nawa mubula kujinoka, bayi neyi mukwila hohu chinneli naniwu mutondu wachikuyuku, ilaña hela muleja iyi mpidi nenu, ‘Fumaku aha wudinatili mukaluñalwiji,’ yikwila mwomwenomu. Nawa yuma yejima yimukulomba, mukutambwila neyi mukweti chikuhwelelu.” (Matewu 21:21, 22) Dichi nafuntishihu chikuma chashimunayi hakusambila nindi chikuhwelelu chinateli kutuntulula mpidi.—Matewu 17:20.

      Dichi chomishayi mutondu, Yesu wadizisha chikuma chakumukuhwelela Nzambi. Nahoshi nindi: “Yuma yejima yimukulomba, kuhwelelenu nenu munayitambwili dehi nawa mukekala nayu.” (Maku 11:24) Ichi hichikuma chalema chatela kudizilaku akakumulondela Yesu ejima! Chalema nankashi sweje-e kudi apostolu nakweseka kukumonawu katataka. Hadi cheñi kunuñañana hakachi kamutondu wachikuyu wunomi nachikuhwelelu.

      Kufwana iwu mutondu wachikuyu, muza waIsarela wamwekanaña chambukaku. Antu amuniwu muza akweti chitiyañenu naNzambi, nawa anateli kumwekana neyi alondelaña Nshimbi. Hela chochu, iwu muza wejima wunamwekeshi nawu hiwukweti chikuhweleluku, nawa wunakañanyi kumwekesha nyikaabu yayiwahi. Anamukaani niMwana kaNzambi! Dichi, chinaleteshi iwu mutondu wabulaña kusoña nyikaabu kuuma, Yesu namwekeshi chakekala kukuma kwaniwu muza wabula chikuhwelelu nawa wabulaña kusoña.

      Hanashimbuli wanyi Yesu niatumbanji twindi aneñili muYerusalema. Neyi chelañayi dikalu, Yesu nayi mutembeli nawa natachiki kutañisha. Akulumpi jawatupristu niakulumpi jawantu, hamwaha anakwanuka chuma chayililiyi Yesu akakuhimpa mali adina ifuku, anamwihuli nawu: “Yuma yejimiyi wayikoñaña nañovu janyi? Hela hinyi wakwinkeli iyi ñovu yakukoña yumiyi?”—Maku 11:28.

      Yesu nayakuli nindi: “Ninami nawa nukuyihulaku lwihu. Muñakuli, ninami nukuyileja kunafumishaña ñovu yinakoñaña nachu yumiyi. Komana ñovu yaYowanu yakupapatisha, yafumini mwiwulu tahindi kudi antu? Ñakulenu.” Dichi antu anakumwihula diwu anafwishiyi namuloña. Atupristu niakulumpi anadihuli chatela kwakulawu, nawu: “Neyi tuhoshi netu, ‘Mwiwulu,’ wukuhosha nindi, ‘Hanu dinu, muloñadi chimwabulilili kumukuhwelela?’ Cheñi neyi tweseki kuhosha netu, ‘Wayifumishili kudi antu’?” Anatoñojoki chenichi muloña anakutiya antu woma “muloña awa antu ejima elukili chikupu nawu Yowanu wadiña kaprofwetu.”—Maku 11:29-32.

      Awa antu anakumudimbulula Yesu anakañanyi kumwakula chiwahi. Dichi anakuli nawu: “Tuneluki wanyi.” Yesu niyena nayileji nindi: “Ninami nawa nukuyileja wanyi kunafumishaña ñovu yinakoñaña nachu yumiyi.”—Maku 11:33.

      • Muloñadi ifuku daNisani 11 chidinalemeni?

      • Yesu natañishi chikumanyi kuzatisha mutondu wachikuyu womishayi?

      • Yesu nayakuli ñahi awa anamwihuli nawu wakoñaña yuma yejima nañovu janyi?

  • Yakutalilahu Yiyedi haMatempa aNyivinyu
    Yesu—Diyi Njila, Chalala, niWumi
    • Akakudima anakujaha mwana kamwini itempa danyivinyu

      KAPETULU 106

      Yakutalilahu Yiyedi Hamatempa Anyivinyu

      MATEWU 21:28-46 MAKU 12:1-12 LUKA 20:9-19

      • CHAKUTALILAHU CHAWANYANA AYEDI

      • CHAKUTALILAHU CHAWAKAKUDIMA MWITEMPA

      Hatembeli Yesu nayihayamishi akulumpi jawatupristu niakulumpi jawantu amwihula kwafumishañayi wuswa wakwila nachu yuma. Chinayakuliyi anakañanyi nimwakuhoshela. Nkumininaku nashimuni chakutalilahu chinakumwekesha chekalawu.

      Yesu nalumbululi nindi: “Muntu wumu wadiña nawanyanindi ayedi. Chayiliyi kudi mwanindi wamukulumpi wamulejeli nindi, ‘Mwanami, yaku wakazati mwitempa danyivinyu dalelu.’ Yena waakwili nindi, ‘Nukuya wanyi,’ ilaña kwashaliliyi, watiyili kutama nachahosheliyi, dichi wayili nakuzata. Chayiliyi cheñi kudi mwanindi wakansi wamulejeli mwomumu. Yena waakwili nindi, ‘Nukuya Tata,’ ilaña hayili nakuzataku. Hadi awa anyana ayedi, hinyi welili mwakeñeleñayi tata yindi?” (Matewu 21:28-31) Ñakwilu yapela, mwana watachi diyi welili nkeñelu yatata yindi.

      Dichi Yesu naleji akakumudimbulula nindi: “Inakuyileja chalala nami, akakutambula nyisonku niayivumbi anatwaminiku dehi hambidi yenu muWanta waNzambi.” Akakutambula nyisonku niayivumbi hakusambila hiyamukalakeleleña Nzambiku. Hela chochu, kufwana mwana watachi, enjili nakubalumuka nawa ichi anakumukalakela. Kwambukaku, anlomboli jakwitiya adi neyi mwana wamuchiyedi atwambaña kumukalakela Nzambi ilaña akañanyaña kwilamu. Yesu nahoshi hadi wena nindi: “Yowanu [Mpapatishi] wenjili kudi enu munjila yaloña, enu himwamukuhweleleliku. Ilaña akakutambula nyisonku niayivumbi amukuhweleleli, dichi hela chakwila mwamweni chumichi, himwahimpili yitoñojoka yenu kulonda mumukuhweleliku.”—Matewu 21:31, 32.

      Yesu nabombelihu chakutalilahu chikwawu, haniyi mpinji, Yesu namwekeshi nindi anlomboli akwitiya anakukañanya kumukalakela Nzambi. Atama chikupu. Yesu nalumbululi nindi: “Iyala wumu wadimini itempa danyivinyu, washiliku ikoli nawa wapundilimu wukamwinu wavinyu, watuñili nikaposhi, nkumininaku wadishili mumakasa awakakudima nawa yena wayili kwituña dacheñi. Chilaaka chakwaañula chichashikili, watemesheli nduñu kudi akakudima kulonda akamutambwili nyikaabu yamwitempa danyivinyu. Ilaña akakudima amukwatili, amweteli nawa amufuntishili makasakasa. Watemesheliku cheñi nduñu mukwawu, iwu yena amukatishili kumutu nikumutukola. Watemesheliku cheñi mukwawu, iwu amujahili nawa amakwawu amavulu atemesheliyi, ayeteli, amakwawu ayijahili.”—Maku 12:1-5.

      Komana antu anakumutiyilila Yesu anatiyishishi munatalishi ichi chakutalilahu? Hadaha ananuki mazu aIsaya akwila nawu: “Itempa danyivinyu daYehova wamazaza hiyantu amwitala daIsarela; amayala akumuchidi waYuda hiiha dakeñeliyi nankashi. Wadiña nakukuhwelela wuñanji, Ilaña talenu! kwadiña wuñanji waheña.” (Isaya 5:7) Chakutalilahu chaYesu chinadifwani. Mwini itempa hiYehova, nawa itempa danyivinyu himuza waIsarela dakolekawu nawa dakiñawu naNshimbi jaNzambi. Yehova watemesheli atuprofwetu kulonda adizishi antu jindi nikuyikwasha kusoña nyikaabu yayiwahi.

      Hela chochu, “akakudima” ayilili anduñu chatama atemesheliwu nawa ayijahili. Yesu nalumbululi nindi: “Dichi [mwini itempa] washalili hohu nawumu, mwanindi akeñeliyi nankashi. Nkumininaku, niyena wamutemesheli kudi wena nakuhosha nindi, ‘Mwanami akumulemesha.’ Akakudima ahosheli mulwawu nawu, ‘Iwu diyi nswana. Tumujahenu nawa wuswana wukwikala wetu.’ Dichi amukwatili nakumujaha.”—Maku 12:6-8.

      Ichi Yesu nayihuli nindi: “Chumanyi chakelayi mwini itempa danyivinyu?” (Maku 12:9) Anlomboli jakwitiya anamwakuli nawu: “Chineli hiyantu atama, wakayijilumuna chatama nawa wakahana itempa dindi danyivinyu kudi akakudima acheñi akamwinkaña nyikaabu neyi yinahi dehi.”—Matewu 21:41.

      Chakadi kwiluka awa antu anakudisompesha aweni, muloña niwena hadi hakachi ‘kawakakudima mwitempa’ daYehova, muza waIsarela. Nyikaabu yinakukeñayi Yehova nindi asoñeña awa akakudima munabombeli kumukuhwelela Mwanindi, Mesiya. Yesu nayitali swi-i awa anlomboli jakwitiya nawa nahoshi nindi: “Komana kanda mutañeñahu dehi iyi nsona yahosha nawu: ‘Ilola dadiwiliwu akakutuña, dinekali dehi ilola dalema damwiwombu dahewulu? Komana kanda mutañeñahu dehi nawu ‘idi ilola dinafumi kudi Yehova nawa dakuhayamisha kumesu etu’?” (Maku 12:10, 11) Yesu nalumbululi jiika nindi: “Dichinaleteshi niyileji nami, Wanta waNzambi akayitambulawu nawa akawuhana kumuza wasoñaña nyikaabu.”—Matewu 21:43.

      Awa ansoneki niakulumpi jawatupristu aneluki nawu Yesu nakutena “wena munichi chakutalilahu.” (Luka 20:19) Ichi dinu anaswejeliku kukeña kumujaha, “nswana,” watelela. Ilaña anakuchina mazaza awantu, amwiluka Yesu nawu hikaprofwetu, dichi anakukeña kumujahila aha wanyi.

      • Anyi anakwimenaku anyana ayedi muchakutalilahu chaYesu?

      • Muchakutalilahu chamuchiyedi anyi anakwimenaku ‘mwini mpata,’ ‘mwini itempa danyivinyu’ “anduñu” ‘ninswana’?

      • Yumanyi yikayimwekena akakudima kumbidi?

  • Mwanta Natambiki Antu Atambikiliyi kuChawija Chawulu
    Yesu—Diyi Njila, Chalala, niWumi
    • Mwanta namunatili hanji muntu wunabuli kuvwala chakuvwala chachawija chawulu

      KAPETULU 107

      Mwanta Natambiki Antu Atambikiliyi Kuchawija Chawulu

      MATEWU 22:1-14

      • CHAKUTALILAHU CHACHAWIJA CHAWULU

      Mudimu waYesu chiwunakuya nakumana, natwalekihu kuzatisha yakutalilahu kulonda asololi tufuta twawansoneki niakulumpi jawafwarisi. Dichinaleteshi akeñeña kumujaha. (Luka 20:19) Ilaña Yesu natwalekihu kusolola tufuta twawu. Nashimuni chakutalilahu chikwawu, nindi:

      “Wanta wamumawulu anateli kuwesekeja namwanta waloñesheli chawija chawulu wamwanindi weyala. Dichi watemesheli anduñu jindi kulonda ayi nakuleja antu atambikiliyi nindi enzi kuchawija chawulu, ilaña hiyakeñeleña kwinzaku.” (Matewu 22:2, 3) Yesu natachiki kulumbulula chakutalilahu chindi nakutena “Wanta wamumawulu.” Chakadi nikujina, “mwanta” wunakutenayi hiYehova. Indi mwana kamwanta niantu atambikiliyi kuchawija chawulu? Cheñi chakala wanyi kwiluka mwana kamwanta nawu, himwana kaYehova, yena wunakuhana chakutalilahu, nawa chapela kwiluka nawu antu atambikiliwu akekala naMwana muWanta wamumawulu.

      Anyi atachi kutambika? Anyi adiña nakushimwinayi Yesu niapostolu haWanta? AYudeya. (Matewu 10:6, 7; 15:24) Iwu muza watiyañeni chitiyañenu chaNshimbi mu 1513 B.C.E., dichi diwu wadi kwikala watachi kwikala “wanta wawatupristu.” (Kwidika 19:5-8) Hanu dinu mpinjinyi yayitambikiliwu “kuchawija chawulu”? Tukukunkulula netu, iwu mutambi wadiñaku mu 29 C.E. heliliyi Yesu atachiki kushimwina haWanta wamumawulu.

      Nawa aIsarela amavulu elili ñahi naniwu mutambi? Neyi chahosheliyi Yesu, “hiyakeñeleña kwinzaku.” Anlomboli jakwitiya amavulu niantu, amwitejeli wanyi nawu diyi Mesiya nawa diyi Mwanta anatondiwu kudi Nzambi.

      Hela chochu, Yesu namwekeshi nindi aYudeya adi kwikala nakukooleka kukwawu, nahoshi nindi: “Cheñi [mwanta] watemesheli anduñu amakwawu, wayilejeli nindi, ‘Yenu muleji antu ejima innatambiki nenu: “Tiyenu! Ami naloñeshi dehi yakuda, najahi yizamba yami yañombi niyimuna yanuna nawa yuma yejima yakuloñesha dehi. Inzenu kuchawija chawulu.”’ Ilaña wena ashiliku maana wanyi, elili iwu aya kwiha dindi, mukwawu niyena kumudimu windi wakulanda nakulandulula; Ilaña awa amakwawu chakwatiliwu owu anduñu jindi, ayikabishili nakuyijaha.” (Matewu 22:4-6) Chumichi chinesekani nachuma chikumwekana neyi Chipompelu chawakaKristu chinatuñewi. Haniyi mpinji aYudeya amavulu adiña nakukooleka kwakwikala muWanta, ilaña amakwawu akaanini iwu mutambi, nikukabisha ‘anduñu jamwanta.’—Yilwilu 4:13-18; 7:54, 58.

      Chumanyi chikamwekena muza? Yesu nalumbululi nindi: “Mwanta wazuwili nankashi nawa watemesheli mashidika indi kuya nakujaha owu antu ajahañeni nikuyochela musumba wawu.” (Matewu 22:7) AYudeya amweni chumichi mu 70 C.E. hampinji yelili Aroma ajilumuni “musumba wawu,” waYerusalema.

      Komana chakaaniniwu mutambi wamwanta wawu chinatalishi mukwila nawu kwosi muntu mukwawu atambikiliwu? Kwesekeja nachakutalilahu chaYesu, inehi. Natwalekihu kuhosha nindi: “Kuhiñahu [mwanta] walejeli anduñu jindi nindi, ‘Chawija chawulu anachiloñeshi dehi, ilaña antu inatambika hiyanateleliku. Dichi, yenu munyikwakwa yinafumi mumusumba kulonda mutambiki muntu wejima wumukuwana enzi kuchawija chawulu.’ Owu anduñu ayili munyikwakwa kwesekeja nachayilejeliwu nawa apompesheli antu ejima awaniniwu, atama niamawahi; nawa kapeka kachidika chawulu kenzeli to-o nawantu enjili nakuda.”—Matewu 22:8-10.

      Chuma chalema, kapostolu Petulu watachikili kukwasha antu abulili kwikala aYudeya hela abalumukili, kwikala akaKristu alala. Mu 36 C.E., mushidika wawaRoma Konelisu nichisaka chindi atambwilili spiritu yaNzambi, nakwikala hadi antu akekala muWanta wamumawulu wateneniyi Yesu.—Yilwilu 10:1, 34-48.

      Yesu namwekeshi nindi bayi neyi ejima akwinza kuchawija akushikena dakuyiteja kudi ‘mwantaku.’ Nahoshi nindi: “Mwanta cheñililiyi nakutala antu enjili, wamweni iyala wumu wabulili kuvwala chakuvwala chahawulu. Dichi wamwihwili nindi, ‘Eyi mukwetu, wuneñili ñahi munu chakadi chakuvwala chahawulu?’ Yena wakañenyi kumwakula. Kuhiñahu mwanta walejeli ambuñindi nindi, ‘Mukasenu kumakasa nikunyendu mumunatili hanji mumwidima. Mwenomu dimukudililañayi nikudisumona kumazewu.’ Muloña anatambikiwu amavulu, ilaña anatondiwu antesha.”—Matewu 22:11-14.

      Anlomboli jakwitiya anakutiya chinakuhoshayi Yesu, anatiyishishi wanyi munatalishiyi Yesu. Hela chochu, anatiyi kutama nawa anakufwila chikupu kumufumishahu yeniwu muntu wunakuyisawisha.

      • Muchakutalilahu chaYesu, “mwanta” hinyi, “mwanindi,” nawa anyi anatambikiwu kuchawija?

      • Mpinjinyi yatambikiliwu aYudeya, nawa kuhiñahu anyi atambikiliwu?

      • Chumanyi chinakumwekesha nawu amavulu diwu akatambikawu ilaña antesha hohu diwu akatondawu?

  • Yesu Nasawuli Kafuta Kakukeña Kumukwata
    Yesu—Diyi Njila, Chalala, niWumi
    • Yesu nakwati iwayawaya damusonku nawa nakuli malwihu awaFwarisi akumusupisha

      KAPETULU 108

      Yesu Nasawuli Kafuta Kakukeña Kumukwata

      MATEWU 22:15-40 MAKU 12:13-34 LUKA 20:20-40

      • YUMA YAKESARI MWINKENU KESARI

      • WULU MUMPINJI YAKUSAÑUKA?

      • NSHIMBI JABADIKA

      Ayilumbu jaYesu akakwitiya anahili chikupu. Nafumi tuhu nakushimuna yakutalilahu yinamwekeshi chatamawu. Dichi aFwarisi anakukasa kafuta kakumulawu nachu. Anakukeña ahoshi yuma yinateli kuletesha amutwali kudi nguvulu wawaRoma, nawa anafweti atumbanji indi amakwawu kulonda amukwati.—Luka 6:7.

      Anahoshi nawu: “Ntañishi, tweluka netu wahoshaña nikutañisha mwalala nawa hiwamwekeshaña chaambuku, ilaña watañishaña njila yaNzambi muchalala: Komana nshimbi yeteja etu kuhana nyisonku kudi Kesari tahindi nehi?” (Luka 20:21, 22) Yesu nashikeni kwiluka kafuta kawu, muloña mumazu awu mudi wunfwikiji nimakudi. Neyi ahosha nindi, ‘Inehi, chatelela wanyi kuhana nyisonku,’ akumwinka muloña nawu nakwimakena aRoma. Ilaña neyi ahosha nindi, ‘Eña, hanenu nyisonku,’ antu chineli ahela kuyiyuula kudi aRoma, anateli kutiya kutama nawa akumubalumukilamu. Hanu wukwakula nindidi?

      Yesu nakuli nindi: “Munakuñesekeladi, enu anfwikiji? Nlejenu iwayawaya damusonku.” Analeti denari, hohenohu nayihuli nindi: “Indi iwu mutu ninsona jidi aha, janyi?” Anakuli nawu: “JaKesari.” Kuhiñahu Yesu nahani lushimbi nindi: “Yuma yaKesari, mwinkenu Kesari nawa yuma yaNzambi, mwinkenu Nzambi.”—Matewu 22:18-21.

      Antu anahayami namazu aYesu. Chinayimweneshiwu nanochu chinayakuliyi, anayi. Ilaña kuchidi mwaana, nawa anakukeña kafuta kacheñi kakumukwatilamu. Hanyima yakwila aFwarisi anakañanyi, anlomboli akwitiya kukwawu anamuwani Yesu.

      ASadusi, akuhwelela nawu kwekala kwosi kusañuka, anenzi nalwihu lunakuhosha hakusañuka niwulu wawushaku. Anehuli nawu: “Ntañishi, Mosi wahosheli nindi: ‘Neyi iyala wudi wejima afwa chakadi kuvwala anyana, manakwindi watela kusumbula ñodindi nakumuvwalilamu manakwindi anyana.’ Dichi twadiña nawamayala 7 evumu dimu. Watachi wasumbwili ilaña wafwili chakadi kuvwalahu mwana, dichi wamushilili manakwindi ñodindi. Chuma chochimu chamwekeni nikudi wamuchiyedi niwamuchisatu ndo-o nikudi ejima 7. Nkumininaku, owu mumbanda niyena wafwili. Hanu dinu hakusañuka, hadi awa 7, wakekala ñodanyi? Muloña wejima wawu amusumbwilihu.”—Matewu 22:24-28.

      Kutalisha hansañu yasonekeliyi Mosi, yetejawu niaSadusi, Yesu nayakuli nindi: “Enu dinu mwajimbelamu, muloña himweluka Nsona hela ñovu yaNzambiku. Hakusañuka kufuma mudi afu, amayala hiyakasumbulañaku nawa ambanda niwena hiyakasumbukañaku, ilaña akekala neyi chekalawu añelu mwiwulu. Kutalisha hansañu yawafu akasañulawu, komana kanda mutañeñahu dehi munsañu yahosha hachiputa mumukanda waMosi, mwahosheliyi Nzambi nayena nindi: ‘Yami Nzambi yaAbarahama, Nzambi yaIsaka nawa Nzambi yaYakoba’ tahindi? Yena hiNzambi yawantu amomi, bayi afuku. Enu mwajimbelamu chikupu.” (Maku 12:24-27; Kwidika 3:1-6) Mazaza anahayami nachinakuliyi.

      Yesu nayimweneshi aFwarisi niaSadusi, dichi awa mazanvu awakakwitiya anadibombi hamu kulonda amweseki cheñi. Nsoneki wumu namwihuli nindi: “Ntañishi, lushimbinyi lwabadika chikupu haNshimbi jejima?”—Matewu 22:36.

      Yesu nakuli nindi: “Lwatachi dilu ilu, ‘Eyi Isarela, tiyaku, Yehova Nzambi yetu hiYehova wumu hohu, nawa watela kukeña Yehova Nzambi yeyi namuchima weyi wejima, nawumi weyi wejima, nayitoñojoka yeyi yejima ninañovu jeyi jejima.’ Lushimbi lwamuchiyedi dilu ilu, ‘Watela kukeña mukwenu neyi chiwadikeña eyi aweni.’ Hikudi lushimbi lukwawu lwabadika ijiku.”—Maku 12:29-31.

      Nsoneki chinatiyiyi chinamwakuliyi, nahoshi nindi: “Ntañishi, wunahoshi chiwahi kwesekeja nachalala, ‘Yena diyi Wumu hohu, kwosi mukwawuku’; nawa kumukeña namuchima wejima, nayitoñojoka yejima, nañovu jejima nikukeña mukwenu neyi chiwadikeña eyi aweni, kwalema kubadika nyilambu yejima yakushita ninyilambu yayimuna.” Yesu chinamoniyi nindi nsoneki nakuli chachiwahi, namuleji nindi: “Hiwudi kwakulehi naWanta waNzambiku.”—Maku 12:32-34.

      Hadi mafuku asatu (Nisani 9, 10 ni 11) Yesu nadiña nakutañisha mutembeli. Antu amakwawu adi neyi ansoneki anamutiyilili nakanañachima. Ilaña anlomboli jakwitiya nehi, nawa kwosi niwumu wudi “nañovu yakumwihula cheñiku.”

      • AFwarisi anakwati kafutanyi kakukeña kumukwata Yesu, nawa yumanyi yinafumimu?

      • Hampinji aSadusi yinakumukwatilawu kafuta, Yesu nafuñununi ñahi kafuta kawu?

      • Hakwakula lwihu lwansoneki, chumanyi chinashimuniyi Yesu nindi dichasweja kulema?

  • Nayikonkololi Akakudimbulula
    Yesu—Diyi Njila, Chalala, niWumi
    • Yesu nasawuli akakudimbulula amukwitiya

      KAPETULU 109

      Nayikonkololi Akakudimbulula

      MATEWU 22:41–23:24 MAKU 12:35-40 LUKA 20:41-47

      • KRISTU HIMWANA KANYI?

      • YESU NAYISAWULI AKAKUDIMBULULA AFWIKIJI

      Akakudimbulula amukwitiya anakañanyi kumukwatila Yesu kafuta kulonda amuhani mumakasa awaAroma. (Luka 20:20) Iku wuchidi hatembeli haNisani 11, Yesu wahinwini jimesa nakudimwekesha chekalayi. Natachikilihu kuyihula nindi: “Mukuhoshahu nenudi hadi Kristu? Himwana kanyi?” (Matewu 22:42) Eluka nawu Kristu, hela Mesiya, wakavwalikila mwivumu daDavidi. Nawa diyi ñakwilu yinahaniwu.—Matewu 9:27; 12:23; Yowanu 7:42.

      Yesu nayihuli nindi: “Hanu dinu, Davidi hamuloña wakumwonena naspiritu yajila, muloñadi chamutenenañayi nindi Mwanta, nakuhosha nindi, ‘Yehova wamulejeli Mwanta wami nindi: “Shakamaku kuchikasa chami chachidiilu sampu nashi ayilumbu jeyi mwishina danyendu yeyi”’? Dichi, neyi Davidi wamutenaña nindi Mwanta, hanu dinu, wekala ñahi mwanindi?”—Matewu 22:43-45.

      AFwarisi anamweni, muloña wena akuhwelela nawu mwana kaDavidi wakayikuula kumakasa awaRoma. Ilaña kuzatisha mazu aDavidi ekala haMasamu 110:1, 2, Yesu nahoshi nindi Mesiya wakabadika anyuuli awantu. HiMwanta waDavidi, nawa neyi nashakami dehi kuchikasa chaNzambi chachidilu, wakekala nañovu. Ñakwilu yaYesu yinayimweneshi awa akakumudimbulula.

      Atumbanji niantu amakwawu anakutiyilila hohu. Ichi nahoshi kudi wena, nakuyisoñamisha hadi ansoneki niaFwarisi. Awa amayala “anadishi awenawu hachifulu chaMosi” nakutañisha Nshimbi jaNzambi. Yesu nayileji antu anakumutiyilila nindi: “Yuma yejima yikuyilejawu, ovwahilenuña, ilaña bayi mwileña neyi chelañawu wenaku, muloña ahoshaña, ilaña hiyelaña mwahoshañawuku.”—Matewu 23:2, 3.

      Yesu nashimuni chakutalilahu kutalisha hawunfwikiji wawu nindi: “Atoheshaña tuyikasha twansona twavwalañawu twakudikiña nachu.” AYudeya amakwawu avwalaña hamahamawu hela hamakasawu nsona janyanya jamazu amehi amuNshimbi. AFwarisi aleheshaña mazu awu kulonda chimwekani neyi alemesha chikupu Nshimbi. Cheñi, “aleheshaña nzombu jakuyakuvwala yawu.” AIsarela ashileña nzombu kuyakuvwala yawu, ilaña aFwarisi alehesheleña chikupu nzombu kuyakuvwala yawu (Kuchinda 15:38-40) Elaña yuma yejimiyi “kulonda antu ayimoneña.”—Matewu 23:5.

      Niatumbanji twaYesu anateli kwikala nayilwilu yakukeña wukulumpi, dichi nayifumbi nindi: “Bayi ayitena nawu Rabiku, muloña Ntañishi yenu wumu hohu nawa wejima wenu mudi amana kwamuntu. Cheñi nawa, bayi mutena muntu wudi wejima hanu hamaseki nenu tata yenuku, muloña Tata yenu wumu hohu, Yowu wekala mwiwulu. Nawa bayi ayitena nawu anlomboliku, muloña Nlomboli yenu wumu hohu, yowu Kristu.” Hanu dinu atumbanji twindi atela kudimonaña ñahi nikwila ñahi? Yesu nayileji nindi: “Wabadika hakachi kenu watela kwikala mukakuyikalakela. Muntu wejima waditoheshaña, akamuzozesha, nawa muntu wejima wadizozaña, akamutohesha.”—Matewu 23:8-12.

      Kuhiñahu, Yesu nashimuni yihuñu yikumonawu ansoneki niaFwarisi anfwikiji, nindi: “Oyihuñu yimwakamona enu ansoneki niaFwarisi, anfwikiji! muloña mwakiyaña kuyiisu yaWanta wamwiwulu kulonda antu abuli kwiñilamu; muloña enu aweni himweñilañamuku nawa antu anakukeña kwiñilamu, himwayitejaña kwiñilamuku.”—Matewu 23:13.

      Yesu nahishi aFwarisi nanochu chabulaña kulemeshawu yuma yakuspiritu, nachakoleshañawu yuma. Chakutalilahu, ahoshaña nawu: “Neyi muntu asanyika nakutena tembeli, chamukunkulwayi; ilaña neyi muntu asanyika nakutena wuru yamutembeli, owu muntu watela kwila munasanyikiyi.” Anamwekeshi nawu hiyamputamesu kuspiritu, muloña akonkomwenaña hawuru yidi mutembeli chatela alemesheña hayuma yalema yakuspiritu yidi mwiluña daYehova dakudifukwila. Wena adiwulaña “yuma yalema yamuNshimbi, dikwila nawu, wuñanji, luwi nikashinshi.”—Matewu 23:16, 23; Luka 11:42.

      Yesu nayiteni aFwarisi nindi “anlomboli amputamesu mwakelulaña mbwibu, ilaña ngameli mwamuminyaña!” (Matewu 23:24) Akelulaña mbwibu muvinyu muloña aka kabubu akimonaña nawu kamajilu. Ilaña, chadiwulañawu yuma yalema yamuNshimbi chidi neyi aminyaña ngameli, kanyama wamonañawu cheñi nawu wamajilu nawa weneni.—ALevi 11:4, 21-24.

      • Yesu chinayihuliyi aFwarisi hamazu ahosheliyi Davidi ekala haMasamu 110, muloñadi chinamweneniwu?

      • Muloñadi aFwarisi chaleheshelañawu mazu amunsona ashañawu mutuyikasha nikulehesha nzombu kuyakuvwala yawu?

      • Nayifumbi nindidi atumbanji twindi?

  • Ifuku Dakukumishaku Yesu haTembeli
    Yesu—Diyi Njila, Chalala, niWumi
    • Yesu nakushinshika ntuluwa kazweñi nakuumbila tumawayawaya tuyedi twanyanya muchikasha chayawaana

      KAPETULU 110

      Ifuku Dakukumishaku Yesu Hatembeli

      MATEWU 23:25–24:2 MAKU 12:41–13:2 LUKA 21:1-6

      • YESU NAYIFWISHI CHEÑI NAMULOÑA ANLOMBOLI JAKWITIYA

      • TEMBELI AKAYIJILUMUNA

      • NTULUWA KAZWEÑI NAHANI TUMAWAYAWAYA TUYEDI

      Hampinji yadiñayi Yesu kakumishaku hatembeli, watwalekelihu kusolola wunfwikiji wawansoneki niaFwarisi, nakuyitena hatooka nindi anfwikiji. Nazatishi nhoshelu yayishimu nindi: “Mwatookeshaña hanji yakaapu nicheña, ilaña mukachi mwenzala ntuuya nikubula kudiyuula. Eyi kaFwarisi mputamesu, sambilaku kutookesha mukachi kakaapu nicheña, kulonda hanji nihena hatooki.” (Matewu 23:25, 26) Hela chakwila aFwarisi ababala, eluka kuditookesha nikumwekana chiwahi hanji, adiwulaña wuntu wamukachi nawa akañanyaña kutookesha muchima wachifwikija.

      Wunfwikiji wawu wunamwekani hatooka nanochu chatuñañawu nikuwahisha majamu awatuprofwetu. Hela chochu, neyi chinahoshiyi Yesu, hiyanyana “kawantu ajahili atuprofwetu.” (Matewu 23:31) Anamwekeshi chumichi chinakufwilawu kumujahawu Yesu.—Yowanu 5:18; 7:1, 25.

      Yesu nashimuni chuma chikuyimwekena awa anlomboli jakwitiya neyi abula kubalumuka mumuchima: “Enu atupela, anyana katubandayuula, mwakatemuka ñahi kusompesha kwamuGehena?” (Matewu 23:33) Chinekineki chaHinomi chidi mukamwihi achizatishaña kochelamu nswadi, mwevulu wunakumwekesha kujilumuka kunakuyitalila ansoneki nawaFwarisi atama.

      Atumbanji twaYesu akamwimenaku neyi “atuprofwetu, akamaana niantañishi.” Akayila yumanyi? Hakuleja anlomboli jakwitiya Yesu nayileji nindi: “Amakwawu mwakayijaha, amakwawu nawa mwakayijahila hanyitondu, amakwawu niwena mwakayivupolela mumasinagogi enu, amakwawu nawa mwakayikabishila mumusumba nimusumba, kulonda mashi ejima awantu aloña imwapwekesheli hamaseki ekali hadi enu, kutachika namashi amuntu waloña Abeli kushika nikumashi aZekariya . . . Imwajahilili.” Nayileji nindi: “Inakuyileja chalala nami, yuma yejimiyi yakamwekena idi ikiñu.” (Matewu 23:34-36) Chumichi chamwekeni mu 70 C.E. helili amashidika awaRoma ajilumuni Yerusalema nawa aYudeya amavulu ajilumukeña.

      Yesu chinatoñojokiyi haniyi nsañu yakutiyisha woma naneñi chikupu. Nahoshi nachineñi nindi: “Yerusalema, Yerusalema, mukakujaha atuprofwetu nawa mukakwasa malola antu anamutemesheliwu! Owu mapampa kuvula inakeñeleña kukuñwija anyaneyi hamu neyi chakuñwijañayi chaadi anyanindi mumpuula jindi! Ilaña enu himwakeñeleñaku. Talenu! Itala denu anayishilidu.” (Matewu 23:37, 38) Antu anakumutiyilila atela anahayami nawu “itala” damuchidinyi dinakutenayi. Nakutena tembeli yeneni yidi muYerusalema, yinakukiñayi Nzambi dinu indi?

      Kuhiñahu Yesu nabombelihu nindi: “Inakuyileja nami, himwamba kammonahu cheñiku, sampu nichimwakahosha nenu, ‘Wakiswilewa yowu muntu wenjilaña mwijina daYehova!’” (Matewu 23:39) Nazatishi mazu awuprofwetu ekala haMasamu 118:26: “Wakiswilewa yowu wenjilaña mwijina daYehova; tunayikiswilili mwitala daYehova.” Eña, neyi tembeli anayijilumuni, kwosi wukenzañamu mwijina daNzambiku.

      Yesu nayi kukabadi kakwawu katembeli kudi yikasha yasoñoloka mwakuhanina yawana. Antu ombilaña yawaana mukadiisu kanyanya kadi hewulu. Nawa Yesu namoni aYudeya ashiyashana anakumbilamu, aheta anakumbilamu “mawayawaya amavulu” neyi yawaana. Kuhiñahu Yesu namoni ntuluwa kazweñi nakumbilamu “tumawayawaya twanyanya tuyedi twapela wuseya nankashi.” (Maku 12:41, 42) Chakadi nikujina, Yesu neluki nindi Nzambi natiyi kuwaha nachawaana chinahaniyi.

      Chinayitambikiyi atumbanji twindi, Yesu nahoshi nindi: “Inakuyileja chalala nami iwu mumbanda ntuluwa kazweñi nombilimu mali amavulu kubadika ejima anombili mali muyikasha yamali.” Munjilanyi? Nalumbululi nindi: “Wejima wawu anombilimu mali anafumishiwu hamaheta awu, ilaña iwu mumbanda hela chakwila hikazweñi, nombilimu mali ejima adiñayi nawu akuhandilamu.” (Maku 12: 43, 44) Nambukiku chikupu nawanlomboli jakwitiya muyitoñojoka nimuyilwilu!

      Nisani 11 chiyinaswina kukamwihi, Yesu nafumi mutembeli kakukumishaku. Kambanji windi wumu nabidiki nindi: “Ntañishi, talaña! awa malola nimatala okuwaha!” (Maku 13:1) Diimu, malola amakwawu atuñawu nachu mbañu jatembeli amaneni kwamu, nawa chumichi chakolesha tembeli chikupu nawa yinateli kushimbula. Ilaña chakuhayamisha hakutiya Yesu nakuhosha nindi: “Awa matala amaneni wunayimoni? Awa malola adi hanu, hosi ilola nidimu dakashala hewulu delola dikwawu dakabula kwalumunawuku.”—Maku 13:2.

      Chinahoshiyi mazu awa, Yesu niapostolu indi anahiti muChinekineki chaKidironi nawa anakanduki hewulu haMpidi yaNyiolivi. Hampinji yimu wudi hohu nawatumbanji awana, Petulu, Anderi, Yakoba niYowanu. Hanidi iluña anateli kumona chiwahi tembeli yeneni.

      • Yumanyi yineliyi Yesu chinayiyi mutembeli kakukumishaku?

      • Yumanyi yinashimwiniyi chadimu Yesu kutalisha hatembeli?

      • Muloñadi Yesu chinahosheliyi nindi ntuluwa nahani kubadika asamaheta?

  • Apostolu Anamwihuli Chinjikijilu
    Yesu—Diyi Njila, Chalala, niWumi
    • Yesu nakuli lwihu lunamwihuliwu kudi apostolu indi awana

      KAPETULU 111

      Apostolu Anamwihuli Chinjikijilu

      MATEWU 24:3-51 MAKU 13:3-37 LUKA 21:7-38

      • ATUMBANJI AWANA ANAMWIHULI CHINJIKIJILU

      • CHIWASHIKIJEWELI MUMAFUKU AWAPOSTOLU NIKUYA KUMBINDI

      • TWATELA KWIKALA ASOÑAMA

      Hachiyedi namwaana, nawa Nisani 11 hiyikukeña kumana. Cheñi mafuku aYesu akudikita chikupu hanu hamaseki hiyakukeña kumana. Ifuku dejima wadiña nakutañisha mutembeli nawa nawufuku nakaami hanji yamusumba. Antu adi nampwila chikupu “ejima [anakwinza] kudi yena nabudidi nankashi nakutiyilila kudi yena mutembeli.” (Luka 21:37, 38) Yuma yejimiyi yinakumi, nawa Yesu nashakami haMpidi yaNyiolivi nawapostolu awana, Petulu, Anderi Yakoba niYowanu.

      Awa awana anenzi kudi yena kwakankawawu. Anakwakama hansañu yatembeli, muloña Yesu wayileja nindi kwosi niilola dikashala helola dikwawuku. Hela chochu, adi nayuma yayivulu yinakutoñojokawu. Hakusambila Yesu wayileja nindi: “Diloñeshelenu chadimu, muloña Mwana kamuntu wakenza hampinji yimwakabula kumukuhwelela nenu nakwinza.” (Luka 12:40) Cheñi wahosha “nihanodu ifuku neyi Mwana kamuntu anamusololi.” (Luka 17:30) Awa mazu komana anadifwani nansañu yahoshayi kutalisha kutembeli? Apostolu anakukeña kwiluka. Anamwili nawu: “Tuleji, mpinjinyi yakamwekana yumiyi, nawa chinjikijilwinyi chikamwekesha kwikalahu kweyi nikukuma kwanshakaminu yamakonu?”—Matewu 24:3.

      Hadaha anakutoñojoka kujilumuka kwatembeli yinakumonawu kudi mukamwihi. Cheñi, anehuli hakwikalahu kwaMwana kamuntu. Hadaha anakwanuka Yesu washimuna chakutalilahu nindi “Muntu wumu wamuchisaka chawanta” ‘wayili kwituña dakwakulehi nakutambula ñovu jawanta kuhiñahu hakafunta cheñi.’ (Luka 19:11, 12) Nkumininaku anakutoñojoka yuma yikamwekana “[hakukuma] kwanshakaminu yamakonu.”

      Muñakwilu yindi, Yesu nashimuni chinjikijilu chakwilukilaku kukuma kwanshakaminu yawaYudeya, kushilahu nitembeli. Ilaña, nayilejelihu nsañu yikwawu. Ichi chinjikijilu chikakwasha akaKristu kumbidi kwiluka neyi anakushakama mumpinji ‘yakwikalahu’ kwindi nikukuma kwanshakaminu yamakonu hanu hamaseki.

      Yaaka chiyinakuhita, apostolu anakumona chinakushikijewa wuprofwetu waYesu. Eñañi, yuma yayivulu yashimwiniyi yinatachiki kumwekana mumpinji yawu. Dichi, akaKristu anasoñami anashakami yaaka 37 kufuma hahosheleliyi, mu 70 C.E. anayishintakeshi wanyi hakujilumuka kwanshakaminu yawaYudeya nitembeli yachu. Hela chochu, yuma yejima yahosheliyi Yesu yinamwekani wanyi haniyi mpinji nakushika mu 70 C.E. Hanu dinu chumanyi chikamwekesha nawu natachiki kuyuula muWanta? Yesu nayileji apostolu ñakwilu.

      Yesu nashimuni dehi chadimu nindi kwakekala “majita ninsañu yamajita” nawa “muza wakanyamuka nakuzuña namuza wukwawu, wanta niwena wakanyamuka nakuzuña nawanta wukwawu.” (Matewu 24:6, 7) Nahoshi cheñi nindi “kwakekala nyitentanshi yamaneni nankashi, nawa mumaluña ashiyashana mwakakeha yakuda nawa mwakekala yipupu.” (Luka 21:11) Yesu nayileji atumbanji twindi nindi: “Antu akayikwata enu nikuyikabisha.” (Luka 21:12) Kwakekala atuprofwetu akutwamba nawa akadimba antu amavulu. Kutama kwakasweja, kukeña kwawantu amavulu kwakakeha. Kubombelahu nahoshi nindi “nsañu yayiwahi yaWanta akayishimwina mwahita iseki dejima mwashakamawu antu kulonda yakekali wunsahu kunyuza yejima, kuhiñahu dinu kukuma kwakenzi.”—Matewu 24:14.

      Hela chakwila wuprofwetu waYesu wunakushikijewa muniyi mpinji nihampinji yajilumwiniwu Yerusalema kudi Aroma, kwila Yesu nabombelihu nindi wuprofwetu wukashikijewa nikumbidi nehi? Komana munakumona wunsahu wunakumwekesha nawu wuprofwetu waYesu wenda wushikijewa munanu mafuku?

      Chuma chikwawu chateneniyi Yesu hachinjikijilu chakwikalahu kwindi hikumwekana “[kwachuma] chawuzondu chakojejaña kujilumuka.” (Matewu 24:15) Mu 66 C.E., chuma chawuzondu chamwekeni hampinji yelili “amashidika [awaRoma] atuñi yilombu” kunyeñumuka nayishimashima yawu hela yinjikijilu. Aroma akuchikili Yerusalema nawa ahumwini mbañu jindi jikwawu. (Luka 21:20) Dichi, “chuma chawuzondu” chinemani muchatela kubula kwikala, mwiluña damonañawu aYudeya nawu ‘dajila.’

      Yesu natwalekihu kushimuna chadimu nindi: “Kwakekala lukadi lwasweja lwakwila kanda lwikaleñaku dehi kufuma hatachikiliyi Nzambi kuleña yuma kushika nikulelu nawa hilwamba kekalaku cheñiku.” Mu 70 C.E., anajilumuni Yerusalema. Akuna kujilumuna nikushinda ‘musumba wajila’ wawaYudeya, kushilahu nitembeli, chinakumwekesha nawu hilukadi lwasweja, nawa antu amavulu anayijahi. (Matewu 4:5; 24:21) Kanda ajilumuneñahu dehi iwu musumba wawaYudeya muniyi njilaku, chakwila nikudifukula kwawaYudeya kwalondelihu hadi yaaka yayivulu akumanisha. Dikwila nawu kushikijewa kwawuprofwetu waYesu wakumbidi kukasweja chikupu.

      KUKUHWELELA MAFUKU ASHIMWINEÑAHU DEHI

      Nsañu yinahanjekiyi Yesu nawatumbanji twindi kutalisha hachinjikijilu chakwikala nañovu muWanta nikukuma kwanshakaminu yamakonu kanda yimani. Ichi dinu nayisoñamishi hakulondela “aKristu akutwamba niatuprofwetu akutwamba.” Nahoshi nindi akayeseka kulonda akatweshi “kuluwañeshela kumu niatondewa.” (Matewu 24:24) Ilaña awa atondewa akayiluwañesha wanyi. AKristu akutwamba akekalaku. Kwambukaku, Yesu neyi nenzi hiyakamumona namesu awuntuku.

      Yesu hakutena lukadi lweneni lwakekalaku hakukuma kwanshakaminu yamakonu, nahoshi nindi: “Itena dakeyila bwi-i, kakweji kakatoñeka wanyi, tutumbwa twakaholoka kufuma mwiwulu nawa yuma yamumawulu yasweja ñovu yakakanka.” (Matewu 24:29) Apostolu anakutiya awa mazu aneluki wanyi chikamwekana, ilaña chakekala chuma chakuhayamisha.

      Indi antu akela ñahi naniyi yuma yikamwekana? Yesu nahoshi nindi: “Antu akahwidijela muloña wawoma niyuma yikatalilañawu yakamwekena iseki hashakamaña antu, muloña yuma yamumawulu yasweja ñovu yakakanka.” (Luka 21:26) Yesu nalumbululi yihuñu yikamwekena antu yabulahu dehi kumwekana mukuhanda kwawantu.

      Yesu nayilumbulwili apostolu indi nindi bayi neyi ejima akatumpa mukeña neyi ‘Mwana kamuntu nenzi nañovu nikulema kwaswejaku.’ (Matewu 24:30) Washimuna dehi nindi Nzambi wakakwashana “muloña wawantu atondewa.” (Matewu 24:22) Indi atumbanji ashinshika atela kwila ñahi naniyi nsañu yakutiyisha woma yinakutenayi Yesu? Yesu nayikoleshi akakumulondela nindi: “Chikatachika kumwekana yumiyi, mwakemani zululu-u nakwinuna nyitu yenu kwiwulu, muloña wamwinu wenu wunakuswina kwakwihi.”—Luka 21:28.

      Hanu dinu, atumbanji twaYesu akashakamaña muniyi mpinji yinashimuniyi komana akeluka nawu kukuma kudi mukamwihi? Yesu nahani chakutalilahu chamutondu wachikuyu wanyanya nindi: “Neyi tunyitayi tutachika kumena nimafu atachika kusapuka, mwelukaña nenu mayinza adi kwakwihi. Munjila yoyimu, chimwakamona yuma yejimiyi, mwakeluki nenu wudi dehi hayiisu. Inakuyileja chalala nami, idi ikiñu dikahita wanyi, sampu yuma yejimiyi yinamwekani.”—Matewu 24:32-34.

      Dichi neyi atumbanji twindi amoni yinjikijilu yashiyashana yinakushikijewa, atela kwiluka nawu kukuma kudi mukamwihi. Yesu nayileji atumbanji twindi akekalaku haniyi mpinji nindi:

      “Kutalisha hanodu ifuku niora, hikudi muntu niwumu welukaku, chili añelu amumawulu hela Mwana, chiña Tata hohu. Neyi chadiña mafuku aNowa, dichakekala nikwikalahu kwaMwana kamuntu. Neyi chichadiña munowu mafuku henohu Dibaji kanda dinzi, adiileña nikunwa, amayala asumbwileña, ambanda ayisumbwishileña kushika niifuku deñililiyi Nowa muwatu, wena ashiliku maana wanyi sampu nichenjili Dibaji nakuyikumpula wejima wawu, dichakekala nimpinji yakwikalahu kwaMwana kamuntu.” (Matewu 24:36-39) Yesu nahoshi hayuma yamwekeni mumafuku aNowa, Dibaji Deneni dadiñaku mukaayi kejima.

      Apostolu anakumutiyilila Yesu hampidi yaNyiolive chakadi nikujina aneluki nawu atela kwikala atona. Yesu nahoshi nindi: “Dihembenuña enu aweni kulonda nyichima yenu yibuli kulema nakusweja kuda, kusweja kunwa nikwakama kwamuwumi, kulonda ifuku odu dakabuli kuyishikena mukukasumwisha neyi muhetu. Muloña dakashikena antu ejima ashakama hamaseki hejima. Dichi tonenuña, lombenuña nakulemba mpinji yejima kulonda mwakatweshi kupuluka kuyuma yejimiyi yakamwekana nikutwesha kwimana kumesu aMwana kamuntu.”—Luka 21:34-36.

      Cheñi Yesu nakushimwinahu chadimu nindi yumiyi yikamwekana mukaayi kejima. Hanakuprofweta yuma yakamwekana hadi yaaka yantesha yinakundami hohu kumusumba waYerusalema hela muza wawaYudeyaku. Ilaña nakushimuna yuma yikashikena “antu ejima ashakama hamaseki hejima.”

      Nakuhosha nindi atumbanji twindi atela kwikala asoñama nawa atona nikudiloñesha. Yesu nashimuni chumichi nachakutalilahu chikwawu, nindi: “Ilukenu chumichi: Neyi mwini itala welukili chilu chikwinzayi ikombi, mutenowu wadi kutwalekahu nakutona nawa hadi kumwiteja kulokola nakwiñila mwitala dindiku. Dichi hamuloña wachumichi, ninenu nawa diloñeshelenu chadimu, muloña Mwana kamuntu wakenza himwakabula kumukuhwelela nenu nakwinza.”—Matewu 24:43, 44.

      Yesu natwalekihu kuleja atumbanji twindi muloña waweni. Nayileji nindi neyi wuprofwetu windi hiwukushikijewa kwakela “nduñu” wasoñama nawa wakakalakalaña. Yesu nashimuni yuma yatela kutoñojoka apostolu nindi: “Indi nduñu wamaana nikashinshi atondawu kudi nkaaka yindi kumuhembela amwitala dindi nikuyinka yakuda yawu hampinji yatelela, hinyi? Wudi namuzañalu yowu nduñu akawanawu kudi nkaaka yindi nakwila mwenimu! Chalala, inakuyileja nami, wakamutonda kumuhembela yuma yindi yejima.” Ilaña neyi owu “nduñu” wakekala nayilwilu yatama nikukabisha akwawu, nkaaka yindi “wakamubabesha nankashi.”—Matewu 24:45-51; esekejenu Luka 12:45, 46.

      Hela chochu, Yesu nakuhosha wanyi nindi izanvu dindi dawakakumulondela dakekala nayilwilu yatama. Hanu dinu chumanyi chinakukeña Yesu nindi atumbanji twindi adiziliku? Nakukeña ekala asoñama nawa adikita, neyi chinashimuniyi muchakutalilahu chikwawu.

      • Chumanyi chinaleteshi apostolu kwihula chuma chikamwekana kumbidi, ilaña yumanyi yikwawu yinakutoñojokawu?

      • Mpinjinyi yatachikili kushikijewa wuprofwetu waYesu, nawa munjila?

      • Yumanyi yikamwekesha kwikalahu kwaKristu?

      • Chumanyi chikaletesha “chuma chawuzondu” kumwekana nawa yumanyi yikalondelahu neyi chinamwekani?

      • Antu akela ñahi chikamonawu wuprofwetu waYesu wunakushikijewa?

      • Yesu nayileji atumbanji twindi chakutalilahwinyi chikuyikwasha kwiluka nawu kukuma kudi mukamwihi?

      • Chumanyi chinakumwekesha nawu kushikijewa kwawuprofwetu waYesu kukekalaku mukaayi kejima?

      • Yesu nayifumbi nindidi atumbanji twindi anakushakama kwakwihi nakukuma kwanshakaminu yamakonu?

  • Chuma Chitwadizilaña Kudi Awa Ajiki haKwikala Adiloñesha
    Yesu—Diyi Njila, Chalala, niWumi
    • Ajiki atanu adi namanoñu awu anakubutuka

      KAPETULU 112

      Chuma Chitwadizilaña Kudi Ajiki Hakwikala Adiloñesha

      MATEWU 25:1-13

      • YESU NAHANI CHAKUTALILAHU CHAWAJIKI IKUMI

      Yesu wadiña nakwakula lwihu lwawapostolu indi kutalisha hachinjikijilu chakwikalahu kwindi nikukuma kwanshakaminu yamakonu. Hanyima yakuhanjeka haniyi nsañu, ichi nayifumbi kuzatisha chakutalilahu chikwawu. Kushikijewa kwachu akakumonaña kudi antu akashakamaña mpinji yakwikalahu kwindi.

      Natachiki kushimuna chakutalilahu nindi: “Wanta wamwiwulu akawufwikija neyi ikumi dawambanda ajiki asendeli manoñu awu, hiyakuya nakukinkilila nsumbuli. Atanu adiñi abula maana, atanu adiñi namaana.”—Matewu 25:1, 2.

      Yesu natalishi wanyi mukwila nindi chikunku chawatumbanji twindi chikaswana Wanta wamumawulu hiyayisupi nawa amakwawu ababala. Ilaña, nakushimuna kutalisha haWanta nindi, kambanji wejima wukweti wuswa wakwikala wadiloñesha hela nehi. Chakadi nikujina, Yesu neluki nindi kambuña indi wejima nateli kwikala washinshika nikutambwila nkisu jaTata yindi.

      Muchakutalilahu, ajiki ejima ikumi anayi nakutambwila kalemba nikudinuña nindi hachawija chawulu. Neyi nenzi, awa ajiki akwambula manoñu awu nakutooñeka munjila, nakumulemesha chikuletañayi nsumbuki kwitala kunamuloñesheliwu. Hanu dinu yuma yikwikala ñahi?

      Yesu nalumbululi nindi: “Ayisupi asendeli manoñu awu ilaña hiyasendelihu manji amakwawuku, hakwila ana ababala asendeli manoñu awu nimanji amakwawu munyilondu yawu. Chelili kalemba nalabi kwinza, atachikili kunoñoka nawa alezumukilili mutulu.” (Matewu 25:3-5) Kalemba nalabi kwinza. Nashimbuli nankashi, chinaleteshi ajiki kulezumukila mutulu. Apostolu atela ananuki nsañu yashimwiniyi Yesu hadi muntu wumu wamuchisaka chawanta wayili nawa wafuntili “hanyima yakutambula ñovu jawanta.”—Luka 19:11-15.

      Muchakutalilahu chawajiki ikumi, Yesu nalumbululi chuma chinamwekani chinashikiyi kalemba, nindi: “Hakachi kawufuku, atiyili antu anakubidika nawu: ‘Kalemba nashiki! Yenu mukamukinkilili!’” (Matewu 25:6) Yuma yidi ñahi chinayiwaniyi awa ajiki?

      Yesu natwalekihu nindi: “Dichi ana ajiki ejima ahindukili nawa aloñesheli manoñu awu. Ayisupi alejeli ana ababala nawu, ‘Twinkenuhu manji, muloña manoñu etu keña ajimi.’ Ana ababala aakwili nawu: ‘Hadaha hitukuwanina wejima wetuku. Ilaña yenu kudi ana alandishaña kulonda mulandi manji enu.’”—Matewu 25:7-9.

      Dichi ajiki atanu ayisupi asoñama wanyi nawa anadiloñeshi wanyi chinakwinza kalemba. Hiyakweti manji amavulu mumanoñu awuku, dichi anayi nakukeña manji amakwawu. Yesu nalumbululi nindi: “Chayileñawu nakulanda manji, kalemba wenjili. Ajiki adiloñesheli ayili nindi kuchawija chawulu nawa akiyili kuchiisu. Chimwahitili mpinji, ajiki ashalilihu niwena enjili, nakubidika nawu, ‘Kalemba, Kalemba, twenzunwiniku!’ Hakuyakula wayilejeli nindi, ‘Inakuyileja chalala, nayiluki wanyi.’” (Matewu 25:10-12) Oku kuhalwa muloña wakubula kudiloñesha nikwikala asoñama!

      Apostolu anamoni nawu kalemba anakutenayi Yesu diyi yomweni. Hakusambila wadesekeja yomweni nakalemba. (Luka 5:34, 35) Indochu ajiki akweti maana diwu anyi? Yesu chinakuhoshayi “mukanka wanyanya wanyikoku,” wakenkawu Wanta, Yesu nazatishi mazu akwila nawu: “Vwalenu nikudiloñeshela chadimu nawa manoñu enu abutukeña.” (Luka 12:32, 35) Dichi muchakutalilahu chawajiki, apostolu aneluki nawu Yesu nakutena wena. Dichi dinu nsañwinyi yinakushimunayi Yesu nanichi chakutalilahu?

      Yesu nalumbululi ñakwilu. Nakunkululi chakutalilahu chindi nindi: “Tonenuña, muloña himweluka ifuku hela mpinjiku.”—Matewu 25:13.

      Chakadi nikujina, Yesu nakuleja akakumulondela indi ashinshika kutalisha hakwikalahu kwindi , atela kwikala ‘atona.’ Wukenza, nawa atela kwikala adiloñesha nawa asoñama, kufwana ajiki atanu ababala, kulonda abuli kuleka kuchiñeja nikushalahu yuma yakayisomwenawu.

      • Indi ajiki atanu ababala anambukiku ñahi nawatanu ayisupi kutalisha hakwikala asoñama nikudiloñesha?

      • Kalemba hinyi nawa ajiki hiyanyi?

      • Nsañwinyi yinakushimunayi Yesu muchakutalilahu chawajiki ikumi?

  • Chuma Chitwadizilaña kuNtalenta haKwikala Adiloñesha
    Yesu—Diyi Njila, Chalala, niWumi
    • Nduñu navumbiki ipakumuna damali hamaseki

      KAPETULU 113

      Chuma Chitwadizilaña Kuntalenta Hakwikala Adiloñesha

      MATEWU 25:14-30

      • YESU NASHIMUNI CHAKUTALILAHU CHAJINTALENTA

      Henohu Yesu wuchidi nawapostolu indi awana haMpidi yaNyiolivi, nayileji chakutalilahu chikwawu. Mafuku antesha anahitihu, hadiñayi kuYeriku, washimuna chakutalilahu chamamina hakumwekesha nindi Wanta wakenza kumbidi chikupu. Ichi chakutalilahu chinashimuniyi chinadifwani nankashi nachamamina. Nakwakula lwihu lwawatumbanji twindi hakwikalahu kwindi nihakukuma kwanshakaminu yamakonu. Chinakushimuna nawu atumbanji atela kwikala adiloñesha nayuma yinayinkiwu.

      Yesu natachiki nindi: “Chidi hohu neyi muntu wunakukeña kuya kwituña dacheñi, hakutambika anduñu jindi nakuyishila yuma yindi.” (Matewu 25:14) Chineli Yesu hakusambila wadiña wadesekeja dehi namuntu wayili kwakulehi “nakutambula ñovu jawanta,” apostolu anashikeni dakwiluka nawu Yesu diyi “muntu” anakutenayi haniyi mpinji.—Luka 19:12.

      Henohu muntu wamunichi chakutalilahu kanda ayi kwakulehi, nenki anduñu jindi yuma yalema. Muyaaka yisatu nachikunku yamudimu windi, Yesu washili muchima hakushimwina nsañu yayiwahi yaWanta waNzambi, nawa wadizishili atumbanji twindi chakuzata iwu mudimu. Ichi hakuya, nawa nakuhweleli chikupu nindi atumbanji twindi akatwalekahu kwila yuma yinadizishiyi.—Matewu 10:7; Luka 10:1, 8, 9; Yowanu 4:38; 14:12.

      Muchakutalilahu, iwu muntu wayanzañeneni ñahi yuma yindi? Yesu nashimuni nindi: “Wumu wamwinkeli ntalenta jitanu, mukwawu jiyedi, mukwawu niyena yimu, wayinkeli wejima wawu kwesekeja nahakuminini ñovu jawu, kufumahu wayili kwituña dacheñi.” (Matewu 25:15) Hanu dinu chumanyi chakwilawu awa anduñu nayuma yinayinkiwu? Komana akuzata nañovu kwesekeja nachinakukeñayi nkaaka yawu? Yesu nayileji apostolu nindi:

      “Hohenohu, watambwili ntalenta jitanu wayili nakuselujola nawa wawanininihu jikwawu jitanu. Nawa, watambwili ntalenta jiyedi niyena wawanininihu jikwawu jiyedi. Ilaña nduñu watambwili ntalenta yimu wayili nakupunda heseki nawa waswekelihu mali ankaaka yindi.” (Matewu 25:16-18) Chumanyi chikamwekana neyi nkaaka yawu nafunti?

      Yesu natwalekihu nindi: “Chelili munahiti dehi mafuku amavulu, nkaaka yanowu anduñu wafuntili kulonda atali chinazatishiwu mali indi.” (Matewu 25:19) Atachi ayedi azatili hakumina ñovu yawu, “wejima wawu kwesekeja nahakuminini ñovu jawu.” Nduñu ninduñu wadiña wadiloñesha, wadikita nawa wazatili mudimu wamwinkeliwu. Nduñu ashaliliwu jintalenta jitanu wabombelelihu jikwawu jitanu, neyi chocheliliyi ninduñu ashaliliwu jintalenta jiyedi. (Kunyima mukakukalakala wazatileña kwakwihi nayaaka 19 hakwila amwinki mali esekeneña nantalenta yimu.) Nkaaka yawu nayisakilili chochimu wejima wawu nindi: “Wuzataña, eyi nduñu wamuwahi nawa washinshika! Wunashinshiki muyuma yantesha. Dichi inakukwinka mudimu wakuhemba yuma yayivulu. Zañalelaku hamu nankaaka yeyi.”—Matewu 25:21.

      1. Nduñu navumbiki ipakumuna damali hamaseki; 2. Nduñu yowumu anamunatili hanji mumwidima

      Ilaña nduñu watambwilili ntalenta yimu neli chambukaku. Nahoshi nindi: “Nkaaka, nelukili nami wudi muntu wakalisha, wamunaña hiwabulili kukuwa nawa wakuñulaña hiwabulili kupepela. Dichi natiyili woma nawa nayili nakusweka ntalenta yeyi hamaseki. Tambulaku ntalenta yeyi iyi.” (Matewu 25:24, 25) Hanatwali mali kubanki kulonda amuwaninihu nkanka yindi mali amakwawuku. Dichi neli chambukaku nachamulejeliwu kudi nkanka yindi.

      Chinateleli nkaaka yindi kumutena nindi “nduñu watama nawa wakatala.” Anamutambuli yuma yadiñayu nayu nawa anenki nduñu wadikita. Nkaaka yawu nashiku nshimbi nindi: “Muntu wejima wukweti, akamwinkelahu jikwawu nawa wukekala najajivulu. Ilaña muntu wunabuli, nichikwetiyi akamutambulachu.”—Matewu 25:26, 29.

      Atumbanji twaYesu anakushimwina

      Atumbanji twaYesu akweti yuma yayivulu yakutoñojokahu kwesekeja nanichi chakutalilahu. Anamoni nawu mudimu wunakuyinkayi Yesu, wakwilisha atumbanji walema nankashi. Nawa nakuhweleli nindi atela kudikita nankashi muniwu mudimu. Yesu hanakuhweleli nindi ejima atela kuzata chochimu mudimu wakushimwina wunayinkiyi kuzataku. Neyi chinalumbululiyi, muntu himuntu watela kuzata nañovu “kwesekeja nahakuminini ñovu [jindi].” Chumichi chinayi mukwila nawu Yesu wukatiya kuwaha wanyi neyi wumu ekala “wakatala,” nawa akañanya kuzata mudimu waNkaaka yindi.

      Dichi apostolu anatiyi kuwaha nanawa mazu akwila nawu: “Muntu wejima wukweti, akamwinkelahu jikwawu”!

      • Muchakutalilahu chajintalenta, hinyi wudi neyi nkaaka yawantu, nawa anyi adi neyi anduñu?

      • Yumanyi yinakudizishayi Yesu atumbanji twindi?

  • Kristu Wudi naÑovu naKusompesha Anyikoku niaMpembi
    Yesu—Diyi Njila, Chalala, niWumi
    • Antu akunyuza yejima anakutala mwiwulu hanakuhembelelawu wunsompeshi waYesu

      KAPETULU 114

      Kristu Wudi Nañovu Nakusompesha Anyikoku Niampembi

      MATEWU 25:31-46

      • YESU NASHIMUNI CHAKUTALILAHU CHAWANYIKOKU NIAMPEMBI

      Iku Yesu wudi haMpidi yaNyiolivi, nafumi tuhu nakushimuna yakutalilahu yawajiki 10 nintalenta. Nakunkululi nindidi hakwakula lwihu lwawapostolu indi lwachinjikijilu chakwikalahu kwindi nihamba kakuma nshakaminu yamakonu? Nakuli kuzatisha chakutalilahu chakukumishaku, chinakuhosha hadi anyikoku niampembi.

      Yesu natachiki kulumbulula yuma chiyikekala namazu akwila nawu: “Neyi Mwana kamuntu nenzi mukulema kwindi hamu nawañelu ejima, wakashakama hetanda dindi dakulema.” (Matewu 25:31) Nahiti mumbadi wanyi nakuditena yena, Yesu, nindi diyi wukakoña iyi yuma munichi chakutalilahu. Wavula kuditena nindi “Mwana kamuntu.”—Matewu8:20; 9:6; 20:18, 28.

      Yesu nashakami hetanda dajila nawa nakusompesha antu ashinshika neyi anyikoku

      Ichi chakutalilahu chikashikijewa mpinjinyi? Chikashikijewa neyi Yesu “nenzi mukulema kwindi” hamu nawañelu nawa nashakami “hetanda dindi dakulema.” Wadiña wahoshahu dehi nindi “Mwana kamuntu nakwinza hamavu amwiwulu nañovu nikulema kwasweja” niañelu jindi. Mpinjinyi? Neyi ‘lukadi lwamafuku owu lunamani.’ (Matewu 24:29-31; Maku 13:26, 27; Luka 21:27) Dichi ichi chakutalilahu chikashikijewa kumbidi neyi Yesu nenzi mukulema kwindi. Yumanyi yakelayi?

      Yesu nalumbululi nindi: “Neyi Mwana kamuntu nenzi . . . , nyuza yejima akayipompesha kumesu indi nawa wakaambula antu neyi chaambulañayi kabiña nyikoku nampembi. Nawa wakayisha anyikoku kuchikasa chindi chachidiilu, ilaña ampembi kuchikasa chindi chachimunswa.”—Matewu 25:31-33.

      Kutalisha kudi anyikoku, anashiwu kuchikasa chinakeñiyi, Yesu nahoshi nindi: “Kuhiñahu, Mwanta wakaleja adi kuchikasa chindi chachidiilu nindi: ‘Twayenu, enu anakiswiliwu kudi Tata yami, swanenu Wanta wayiloñesheleliwu kufuma haaliliwu chikuku chakaayi.’” (Matewu 25:34) Muloñadi anyikoku chakayikeñelawu kudi Mwanta?

      Mwanta nalumbululi nindi: “Muloña chinafwili nzala, mwanyinkeli yakuda; chinatiyili mpwila, mwanyinkeli menji. Hinadiña mwenyi, mwantambwilili nachisambu; nadiña nawuvu nawa mwanvwikili. Nakatili nawa mwanhembeli. Nadiña mukaleya nawa mwanhempwili.” Awa anyikoku, hela netu “aloña,” chinehuliwu nawu kudihi kutwelilili iyi yuma yayiwahi, yena nayakuli nindi: “Yuma yejima yimwakoñeleli wumu hakachi kanawa anakwami akehelamu, mwankoñeleli ami.” (Matewu 25:35, 36, 40, 46) Yuma yayiwahi yamuchidiwu hiyayililaña mwiwuluku, muloña mwekala akata hela atiyaña nzalaku. Iyi yatela kwikala yuma yeliliwu amanakwaKristu ahamaseki.

      Izanvu dawantu anasompeshiwu neyi ampembi abula kushinshika

      Indi ampembi anashiwu kuchikasa chachimunswa? Yesu nahoshi nindi: “Kuhiñahu [Mwanta] wakaleja adi kuchikasa chindi chachimunswa nindi: ‘Fumenu kudi ami, enu anashiñiwu, yenu mukesi kahaya nyaaka kanaloñesheliwu Diyabolu niañelu jindi. Chinafwili nzala, enu himwanyinkeli yakudaku; nawa chinatiyili mpwila, enu himwanyinkeli menjiku. Chinadiña mwenyi, enu himwantambwilili nachisambuku; nadiña nawuvu, enu himwanvwikiliku; nakatili nawa nadiña mukaleya, enu himwanhembeliku.’” (Matewu 25:41-43) Anayisompeshi muniyi njila muloña ampembi akañenyi kuyilila amanakwaKristu ahamaseki yuma yayiwahi, neyi chatela kuyililawu.

      Apostolu aneluki nawu iwu wunsompeshi wukekalaku kumbidi, yuma yakafumamu yahaya nyaaka. Yesu nayileji nindi: “Dichi [Mwanta] wakayakula nindi: ‘Inakuyileja chalala nami, yuma yejima yimwabulili kukoñela wumu hakachi kanawa akehelamu, himwankoñeleli amiku.’ Awa, akayijilumuna haya nyaaka, ilaña aloña akekala nawumi wahaya nyaaka.”—Matewu 25:45, 46.

      Yesu chinakuliyi lwihu lwawapostolu indi chinayileteshi kwikala nayuma yayivulu yakutoñojokahu, yikuyikwasha kushinshika yilwilu yawu niyuma yelañawu.

      • Muchakutalilahu chaYesu chanyikoku nampembi, “Mwanta” hinyi, nawa mpinjinyi yakashikijewa ichi chakutalilahu?

      • Muloñadi anyikoku chakayikeñelawu kudi Yesu?

      • Antu amakwawu akayisompesheladi neyi ampembi, nawa yumanyi yikayimwekena kumbidi anyikoku niampembi?

Lunda Publications (2006-2025)
Fumenumu
Iñulenu
  • Lunda
  • Inkenuhu akwenu
  • Hakusetiñila
  • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
  • Nshimbi Jakulondela
  • Nshimbi Jakujinda
  • Privacy Settings
  • JW.ORG
  • Iñulenu
Inkenuhu akwenu