Watchtower LAYIBULALI YAHAINTANETI
Watchtower
LAYIBULALI YAHAINTANETI
Lunda
  • BAYIBOLU
  • NYIKANDA
  • KUPOMPA
  • Anamwihujoli muSanihedirini, nawa Anamutwali Kudi Pilatu
    Yesu—Diyi Njila, Chalala, niWumi
    • Yesu nemani kumesu aPontusi Pilatu

      KAPETULU 127

      Anamwihujoli Musanihedirini, Nawa Anamutwali Kudi Pilatu

      MATEWU 27:1-11 MAKU 15:1 LUKA 22:66–23:3 YOWANU 18:28-35

      • ANAMWIHUJOLI NANTETEMENA MUSANIHEDIRINI

      • YUDASI ISAKAROTI NAKUKEÑA KUDIKUDIKA

      • YESU ANAMUTWALI KUDI PILATU KULONDA AMUJAHI

      Hikukuya nakucha hampinji yinamukaaniwu Yesu kudi Petulu kapampa kamuchisatu. Antu amuSanihedirini anamanishi dehi kumusompesha nawa anapalañani. Chikunachi Hachitanu nantetemena, anapompi cheñi kulonda amwekeshi nawu analondeli nshimbi. Yesu anamuleti kudi wena.

      Cheñi chota chinamuleji nawu: “Tuleji, neyi yeyi Kristu.” Yesu nayakuli nindi: “Hela chakwila nukuyileja, mukwiteja wanyi. Cheñi nawa, neyi niyihula, mukwakula wanyi.” Hela chochu, Yesu nahamuki nakuyileja yomweni neyi chashimwineñahu dehi haDanyeli 7:13. Nahoshi nindi: “Kufuma dalelu Mwana kamuntu akamushakamisha kuchikasa chaNzambi chachidiilu chañovu.”—Luka 22:67-69; Matewu 26:63.

      Anatwalekihu kumukanjikija nawu: “Komana eyi, wudi Mwana kaNzambi?” Yesu nayakuli nindi: “Enu aweni munahoshi nenu yami.” Chumichi chinakumwekesha nawu chidi hohu chiwahi kumujaha Yesu hamuloña wakasawuntu. Anadihuli nawu, “tukukeñeladi wunsahu wukwawu?” (Luka 22:70, 71; Maku 14:64) Dichi anamukasi Yesu nawa anamutwali kudi Nguvulu wawaRoma Pontusi Pilatu.

      Hadaha Yudasi Isakaroti nakumona Yesu anakumutwala kudi Pilatu. Yudasi chinamoniyi nindi Yesu anamufwishi namuloña wakumujaha, natiyi kutama nawa naneñi. Hela chochu, chatela adanakeni kudi Nzambi nakubalumuka mumuchima, yena nafuntishi yikunku yasiliva 30. Yudasi nayileji akulumpi jawatupristu nindi: “Chinafukejela mashi akadi muloña navulumuni.” Ilaña anamwakuli munjila yakuneñesha nawu: “Nsañu yetu wanyi; oji jeyi.”—Matewu 27:4.

      Yudasi nanatili yikunku yasiliva 30 mutembeli nawa nabombeliku cheñi muloña wukwawu kuhitila mukukeña kudijaha. Hampinji yinakukeña kudikudikayi, hadaha mutayi kwakasilayi monji nahatuki. Dichi mujimba windi wunaholokeli hamalola, chakwila wunabusiki.—Yilwilu 1:17, 18.

      Kuchidi ntetemena hanamutwaliwu Yesu kuchipañu chaPontusi Pilatu. Ilaña aYudeya anakumutwala anakaani kwiñila. Anakutoñojoka nawu neyi adimona nawaJentili akwikala namajilu. Chumichi chikuyiletesha kubula kuda yakuda haNisani 15, ifuku datachi daChawija chaMankendi Akadi Iluñi, adimonaña nawu Chipandakenu chichidi.

      Pilatu nediki hanji nakuyihula nindi: “Muloñanyi imunamwinki iwu muntu?” Wena anakuli nawu: “Neyi iwu muntu hadiña mukakukoña chatamaku, mutenowu hitwadi kumuleta kudi eyiku.” Pilatu namoni nindi anakukeña kumwinka mwiyena, dichi nahoshi nindi: “Musendenu enu aweni mwakamusompeshi kwesekeja namwaya nshimbi yenu.” AYudeya, anamwekeshi yilwilu yawu yawumbanji, chinamwakuliwu nawu “Nshimbi hiyatwiteja kujaha muntu hela wumuku.”—Yowanu 18:29-31.

      Kafwampi, neyi amujaha Yesu hampinji yaChipandakenu chikuleta kukala hadi antu. Ilaña neyi aletesha aRoma kumujaha Yesu hansañu jachiyuulu, chuma chayitejawu aRoma, aYudeya akwikala wanyi namuloña kudi antu.

      Akulumpi jakwitiya anamuleji wanyi Pilatu nawu anakufwisha Yesu muloña wakasawuntu. Anamwinki nyiloña yacheñi nawu: “Iwu muntu twamuwana [1] nakuluwañesha muza wetu [2] nikukaanisha antu kufweta nyisonku kudi Kesari, nawa [3] waditenaña nindi diyi Kristu mwanta.”—Luka 23:2.

      Chineli Pilatu hiñimenu yawaRoma, nakameni hanyiloña yinakumwinkawu Yesu nawu himwanta. Dichi Pilatu neñili muchipañu, namutambiki Yesu nawa namwihuli nindi: “Yeyi Mwanta wawaYudeya?” Munjila yikwawu, ‘wunafumpi lushimbi lwamuwanta nakuditena eyi aweni neyi wumwanta nikudikaña naKesari?’ Hadaha nakukeña eluki yuma yinatiyiyi Pilatu hadi yena, Yesu namwihuli nindi: “Wunakwihula chumichi nayitoñojoka yeyi eyi aweni, tahindi kudi antu acheñi anakuleji hadi ami?”—Yowanu 18:33, 34.

      Hakumwekesha nindi nadiwuli walala hadi Yesu iku nakukeña kwiluka, Pilatu nakuli nindi: “Komana ami nidi kaYudeya?” Nabombelihu nindi: “Muza weyi niakulumpi jawatupristu diwu anakuleti kudi ami. Chumanyi chiwuneli?”—Yowanu 18:35.

      Yesu naleki wanyi kuhosha hansañu yinakuhoshawu yakwikala mwanta. Namwakuli munjila yakwila namuhayamishi Nguvulu Pilatu.

      MPATA YAMASHI

      Yudasi nanatili yikunku 30 yasiliva mutembeli

      Akulumpi jawatupristu aneluki wanyi chatela kwilawu namali asiliva anatilayi Yudasi mutembeli. Anahoshi nawu: “Chetejewa wanyi kuyisha mwiluña dajila mwakuhembela maheta, muloña himali amashi.” Dichi anazatishi awa mali kulonda alandi mpata yakujiikamu antu acheñi. Atachikili kuyitena nawu “Mpata yaMashi.”—Matewu 27:6-8.

      • AkaSanihedirini anapompelidi nantetemena?

      • Yudasi nafwi munjilanyi, nawa chumanyi chinamwekani kudi yikunku 30 yasiliva?

      • Muloñanyi wunakukeña aYudeya nawu Pilatu amujahilihu Yesu?

  • Hiyanamuwani Namuloña Kudi Pilatu Hela Herodiku
    Yesu—Diyi Njila, Chalala, niWumi
    • Herodi niamashidika indi anakumusawula Yesu

      KAPETULU 128

      Hiyanamuwani Namuloña Kudi Pilatu Hela Herodiku

      MATEWU 27:12-14, 18, 19 MAKU 15:2-5 LUKA 23:4-16 YOWANU 18:36-38

      • YESU ANAMWIHUJOLI KUDI PILATU NAHERODI

      Yesu nadisweki wanyi kudi Pilatu nindi himwanta. Hela chochu, Wanta windi hiwukuyitiyisha aRoma womaku. Yesu nahoshi nindi: “Wanta wami wambadi yakanu kaayi wanyi. Neyi Wanta wami wadiña wambadi yakanu kaayi, mutenowu ambuñami adi kuzuña kulonda abuli kwiteja kuntwala kudi aYudeya. Ilaña, Wanta wami wambadi yakanu kaayi wanyi.” (Yowanu 18:36) Yesu wukweti Wanta, ilaña wamukanu kaayi wanyi.

      Pilatu hanakumini hohenahaku, nehuli nindi: “Komana wudi mwanta?” Yesu nakukeña Pilatu akunkululi yomweni, namwakuli nindi: “Eyi aweni wunadihosheli neyi ami nindi mwanta. Ichi dichinavwalikilili nawa dichinenjilili mukaayi nami nishimuni wunsahu wachalala. Muntu wejima wakeña chalala, watiyililaña kwizu dami.”—Yowanu 18:37.

      Yesu hakusambila wamulejeli Tomasi nindi: “Ami yami njila, chalala niwumi.” Pilatu niyena ichi natiyi nindi Yesu wenjili hamaseki nakushimwina wunsahu ‘wachalala,’ chalala chaWanta windi. Yesu nakufwila chikupu kwikala washinshika kunichi chalala hela chakwila wukufwilahu. Pilatu namwihuli nindi: “Chalala hichumanyi?” Ilaña hanakukeña nindi amulumbulwilihu nsañu yikwawuku. Namoni nindi nsañu yinatiyiyi yinashikili kumusompeshelahu iwu muntu.—Yowanu 14:6; 18:38.

      Pilatu nafunti kudi izaza dinakuhembelela hanji. Yesu hadaha wudi hamu nindi hanakulejayi akulumpi jawatupristu niantu adiyi nawu, nindi: “Iwu muntu hinnamuwani namuloñaku.” Anazuwi chikupu nachinafuukuliwu, dichi izaza dinakoleshimu nawu: “Wasañumunaña antu kudikaña kuhitila mukutañisha muYudeya mwejima, kutachikila kuÑaliliya kushika nikunu.”—Luka 23:4, 5.

      Yilwilu yawaYudeya yinamuhayamishi Pilatu. Chineli akulumpi jawatupristu niakulumpi anatwalekihu kubidika, Pilatu namwihuli Yesu nindi: “Wunatiyi nyiloña yinakukwinkawu?” (Matewu 27:13) Yesu namwakuli wanyi. Chumichi chinamuhayamishi Pilatu.

      AYudeya anashimuni nawu Yesu ‘watachikilili muÑaliliya.’ Pilatu chinatiyiyi iyi nsañu, nenzi nakwiluka nindi Yesu himwini Ñaliliya. Dichi Pilatu nawani hakuleyela kulonda abuli kumusompesha Yesu. Herodi Antipasi (mwana kaHerodi Muneni) diyi nyuuli wamuÑaliliya, nawa wudi muYerusalema kunichi Chipandakenu. Dichi Pilatu namutemeshi Yesu kudi Herodi. Herodi Antipasi diyi wamuketwili Yowanu Mpapatishi mutu. Kufumahu, chatiyiliyi nawu Yesu nakukoña yihayamisha, Herodi wadakameneni nindi hamwaha Yowanu nasañuki mudi afu.—Luka 9:7-9.

      Ichi Herodi natiyi kuwaha kulonda amumoni Yesu. Bayi neyi muloña nakukeña kumukwasha Yesu hela kufwila kwiluka neyi nyiloña yinakumwinkawu yalalaku. Herodi natiyi kuwaha nawa nakufwila “kumona chinjikijilu chadi kukoñayi.” (Luka 23:8) Hela chochu, Yesu haneli chuma chinakukeñayi Herodiku. Kafwampi, Herodi chinamwihuliyi malwihu, Yesu hanahoshihu niizu nidimuku. Herodi hamu niamashidika indi anatiyi kutama chakwila ‘anamusawuli.’ (Luka 23:11) Anamuvwiki chakuvwala chawuseya nawa anatachiki kumuseha. Nkumininaku, Herodi namufuntishi Yesu kudi Pilatu. Herodi naPilatu atiyañanaña wanyi, ilaña ichi anekali amabwambu.

      Yesu chinafuntiyi, Pilatu natambiki akulumpi jawatupristu, anyuuli awaYudeya niantu nawa nahoshi nindi: “Namwihujola hamesu enu, ilaña hinnamuwani nayiluwa yimunakumwinkelahu nyiloñaku. Kafwampi, Herodi niyena hamuwanahu namuloñaku, muloña wamufuntisha cheñi kudi etu, tiyenu! hanakoñihu chuma chatelela kufwilahuku. Dichi ami nukumubabesha hohu nawa nimuumbiku.”—Luka 23:14-16.

      Pilatu nakufwila kumumbaku Yesu, muloña neluki nindi atupristu anakutiya ichima dihanafumi amukwati nakumuleta. Pilatu chinakufwila kumumbaku Yesu, anamutemesheli mazu kulonda eli mwenimu. Iku wuchidi washakama hetanda dindi dakusompeshela, ñodindi namutemesheli mazu nindi: “Bayi wukoña chuma chidi chejima hadi owu muntu waloñaku, muloña ami dalelu nakabakani nankashi muchilota [chakadi nikujina chinafumi kudi Nzambi] muloña wayena.”—Matewu 27:19.

      Pilatu wukumumbaku ñahi iwu muntu wakadi muloña neyi chatela kwilayi?

      • Yesu nashimuni ñahi “chalala” kutalisha hachekala wanta windi?

      • Pilatu nakunkululi nindidi hadi Yesu, antu aneli ñahi, nawa chumanyi chineliyi Pilatu?

      • Muloñadi Herodi Antipasi chinatiyiliyi kuwaha kumumona Yesu, nawa namwili ñahi?

      • Muloñadi Pilatu chinakukeña kumumbaku Yesu?

  • Pilatu nabidiki nindi: “Talenu! Diyi iwu muntu!”
    Yesu—Diyi Njila, Chalala, niWumi
    • Yesu, navwali chibaaba chanyiña nimunkukumba wawusombu, anamuleti hanji kudi Pilatu

      KAPETULU 129

      Pilatu Nabidiki Nindi: “Talenu! Diyi Iwu Muntu!”

      MATEWU 27:15-17, 20-30 MAKU 15:6-19 LUKA 23:18-25 YOWANU 18:39–19:5

      • PILATU NESEKI KUMUMBAKU YESU

      • AYUDEYA ANAKUKEÑA AYINKI BARABA

      • YESU ANAMUSAWULI NIKUMUKABISHA

      Pilatu naleji izaza dinakukeña kumujaha Yesu nindi: “Hinnamuwani nayiluwa yimunakumwinkelahu nyiloñaku. Kafwampi, Herodi niyena hamuwanahu namuloñaku.” (Luka 23:14, 15) Hakwila nawu yamumbiki Yesu Pilatu neseki kuzatisha njila yikwawu, nakuleja antu nindi: “Cheñi nawa, mwekala nachaaku chakwila nenu natela kuyuumbilaku muntu haChipandakenu. Dichi munakukeña niyuumbiliku Mwanta wawaYudeya, tahindi?”—Yowanu 18:39.

      Pilatu weluka kayili wejina daBaraba, elukawu nawu hikapondu, himukakwimakena nfulumendi nawa himbanji. Dichi Pilatu nayihuli nindi: “Hinyi imunakukeña nenu niyuumbiliku, Baraba tahindi Yesu atenañawu nawu Kristu?” Chineli akulumpi jawatupristu niwena anakukeña nawu ayumbiliku Baraba, bayi Yesuku, antu niwena analondeli mwomumu. Pilatu nayihuli cheñi nindi: “Hadi awa ayedi, wumu yodihi imunakukeña nenu niyuumbiliku?” Izaza dinabidiki nawu: “Baraba.”—Matewu 27:17, 21.

      Iku nahayami Pilatu nehuli nindi: “Indi iwu Yesu atenañawu nawu Kristu nimwilidi?” Antu anabidiki nawu: “Mujahilenu hamutondu!” (Matewu 27:22) Okuhalwa anakukeña mashi amuntu wakadi muloña. Pilatu nalembi nindi: “Muloñadi? Chumanyi chatama chinakoñiyi iwu muntu? Hinnamuwani namuloña watelela kufwilahuku; Dichi ami nukumubabesha hohu nawa nimuumbiku.”—Luka 23:22.

      Hela chakwila Pilatu nazati nañovu kulonda amwamwini, izaza dinabidiki iku dinazuwi nawu: “Mujahilenu hamutondu!” (Matewu 27:23) Anlomboli jakwitiya diwu anakuletesha antu kukeña kwila chumichi! Nawa anakukeña kujaha muntu wabula kwikala ikombi hela mbanji. Anakukeña kujaha muntu wakadi muloña watambwilawu muYerusalema neyi Mwanta mafuku atanu anahitihu. Neyi atumbanji twaYesu adi hohu, atela anamweni nawa anaswami.

      Pilatu namoni nindi antu anakumutiyilila wanyi. Anaswejeliku nikuswejelaku, dichi natambuli menji nakwisuka kumakasa hamesu ezaza dawantu. Nayileji nindi: “Ami hinikweti muloña wamashi aniwu muntuku. Enu aweni mumoni chimukwila.” Hela chakwila neli mwenimu, antu hiyanahimpiku. Ilaña, anahoshi nawu: “Tuneteji mashi indi ekali hadi etu nihadi anyanetu.”—Matewu 27:24, 25.

      Nguvulu nakukeña kuyitiyisha antu kuwaha chatela eli chuma chinelukiyi nindi chaloña. Dichi kwesekeja nachinakukeñawu, Pilatu nayumbiliku Baraba. Neteji Yesu kumuvuula nikumweta yikoti.

      Hanyima yakumweta chatama, amashidika anamutwali Yesu muchipañu changuvulu. Izanvu dawamashidika dinapompi nawa anamukabishiliku. Anatuñi chibaaba chanyiña nawa anamuvwikichu kumutu windi. Amashidika cheñi anashi iteti muchikasa chaYesu chachidilu nawa anamuvwiki munkukumba wuchinana, neyi wavwalañawu anyanta. Anakumusupisha nawu: “Kolaku, eyi Mwanta wawaYudeya!” (Matewu 27:28, 29) Kubombelahu, anamufwijili Yesu nawa anatwalekihu kumweta jimbezi. Anamutambuli iteti, nawa anamweti nachu kumutu, chumichi chinakojeji nyiña yidi “kuchibaba” chakumusupisha nachu kwiñila chikupu.

      Kalemesha nichomikiliyi Yesu muyuma yejimiyi chinamuhayamishi Pilatu nawa nakukeña kwisukamu, nahoshi nindi: “Tiyenu! Inakumwidisha nakumuleta kudi enu kulonda mwiluki nenu ami kwami namuwanihu namuloña wanyi.” Pilatu chinamuletiyi Yesu hanji, iku wudi nayilonda nawa nakupweka mashi, nakukeña nindi antu amutiyili wushona tahindi? Iku Yesu nemani kumbidi yawantu atama nyichima, Pilatu nabidiki nindi: “Talenu! Diyi iwu muntu!”—Yowanu 19:4, 5.

      Hela chakwila wudi nayilonda ninyinkakambu, Yesu kwindi nawundi chakwila niPilatu neluki, muloña mazu indi akalemesha anakumwekesha nawu natiyi wushona.

      KUVUPOLA

      Chikoti chakuvupola nachu

      Dr. William D. Edwards walumbulwili muThe Journal of the American Medical Association chavupoleleñawu aRoma nindi:

      “Chikoti chazatishileñawu chadiña chachihi, chadiña nanyonji yimu yampapa hela yayivulu, hamanuñi akasilileñahu tuyikuñu twanjiñumuki hela mafwaha awambuka amukoku. . . . Neyi amashidika awaRoma anakumweta muntu nañovu jejima, tuyikuñu twanjiñumuki tukumushila yilonda nawa nyonji yampapa nimafwaha amukoku akumutapola hekowa. Neyi atwalekahu kumweta, yilonda yikutoha nawa muyilonda mukutachika kututumuka nyisunyi.”

      • Pilatu nakukeña kumumbaku Yesu munjilanyi nakwisuka munyiloña?

      • Yumanyi yadibombela mukuvupola?

      • Hanyima yakumuvupola Yesu, yumanyi yikwawu yinamwiliwu?

  • Yesu Anamuhani Nawa Anamutwali Nakumujaha
    Yesu—Diyi Njila, Chalala, niWumi
    • Yesu nakukabakana kusenda mutondu walema wakuyandishila, nawa amashidika anamuleji Shimona wakuKireni kumusendelaku

      KAPETULU 130

      Yesu Anamuhani Nawa Anamutwali Nakumujaha

      MATEWU 27:31, 32 MAKU 15:20, 21 LUKA 23:24-31 YOWANU 19:6-17

      • PILATU NESEKI KUMUMBAKU YESU

      • YESU ANAMUFWISHI NAMULOÑA NAWA ANAYI NAKUMUJAHA

      Hela chakwila Yesu anamwili chatama nikumusawula, Pilatu chinakukeñayi kweseka kumumbaku chinayikwashi wanyi akulumpi jawatupristu niamakwawu. Anakukeña wanyi chuma chikumukañesha Yesu kumujaha. Anatwalekihu nakubidika nawu: “Mujahilenu hamutondu! Mujahilenu hamutondu!” Pilatu nayakuli nindi: “Musendenu enu aweni mwakamujahi, muloña ami kwami namuwanihu namuloña wanyi.”—Yowanu 19:6.

      AYudeya anakañanyi kumushinjila Pilatu nawu Yesu watela kufwila hansañu yachiyuulu, indi hansañu yakwitiya? Anakoleli hamuloña wamutwikiliwu Yesu kudi akaSanihedirini nawu watukanaña. Anahoshi nawu: “Tukweti lushimbi, nawa kwesekeja nanilu lushimbi, watela kufwa, muloña wadilishili yomweni kwikala mwana kaNzambi.” (Yowanu 19:7) Diwu wunsompeshi wawuha waPilatu.

      Nafunti cheñi kuchipañu nawa nakukeña kuwana njila yakumumbilamu iwu iyala wavwalikila makabi asweja nawa alotawu kudi ñoda Pilatu muchilota. (Matewu 27:19) Indi muloña wawuha wunakumutwikawu aYudeya, nawu iwu kayili ‘himwana kaNzambi’? Pilatu weluka nindi Yesu wafuma kuÑaliliya. (Luka 23:5-7) Ilaña nakumwihula Yesu nindi: “Wafuma kudihi?” (Yowanu 19:9) Kwila Pilatu nakutoñojoka nindi Yesu wadiña dehi kwoku nawa munjila yikwawu wafuma kudi Nzambi nehi?

      Pilatu naditiyili yomweni Yesu chahoshayi nindi himwanta ilaña Wanta windi hiwambadi yakanu kaayiku. Yesu chatela alumbululi yuma yahoshayi cheñi, nadimwenenihu kwindi. Chinakaaniyi kumwakula, Pilatu nahili nawa namuzuwili Yesu nindi: “Eyi wunakukaana kuhosha nanami? Wuneluki wanyi neyi nikweti wuswa wakukuumbaku hela wakukujaha?”—Yowanu 19:10.

      Yesu nahoshi hohu nindi: “Eyi hiwunateli kwikala nawuswa hadi amiku, chiña neyi anakwinkiwu kufuma mwiwulu. Ichi dichinakojeji muntu wunanhani kudi eyi ekali nanshidi yasweja.” (Yowanu 19:11) Yesu watela nakutena muntu wumu hohu wanyi. Ilaña, nakuhosha nindi Kayafwasi, antu anakumuhakwilaku niYudasi Isakaroti adi namuloña weneni kubadika Pilatu.

      Pilatu neseki cheñi kumumbaku Yesu, hanyima yakutiya mazu amawahi anahoshiyi, natiyi woma nindi hadaha Yesu wafuma kudi Nzambi. Hela chochu, aYudeya anamuchiinishi Pilatu nachuma chatiyañayi woma. Anamuchiinishi nawu: “Neyi wukumuumbaku iwu muntu, dikwila nawu hiwudi ibwambu daKesariku. Muntu wejima wadilishaña kwikala mwanta, wadikañaña naKesari.”—Yowanu 19:12.

      Nguvulu namuleti cheñi Yesu hanji, nawa iku nashakami mwitanda dakusompela, nayileji antu nindi: “Talenu! Mwanta wenu!” AYudeya akuleka wanyi kwawu. Anabidiki nawu: “Mufumishi aha! Mufumishi aha! Mujahili hamutondu!” Pilatu nalembi nindi: “Nimujahi mwanta wenu?” Hela chakwila aYudeya atiyaña kutama chiyuulu chawaRoma, ilaña akulumpi jawatupristu anakuhosha nawu: “Hitukweti mwantaku, chiña Kesari hohu.”—Yowanu 19:14, 15.

      Muloña wawoma wawaYudeya anakukeña hohu kumujaha, Pilatu namuhani Yesu kulonda amujahi. Amashidika anamuvuuli Yesu chakuvwala chichinana nawa anamuvwiki chakuvwala chindi chahewulu. Chinakumutwalawu Yesu, anamusendeshi mutondu windi wakuyandishila.

      Hintetemena Hachitanu, Nisani 14. Yesu nakaamihu wanyi kufuma tuhu Hachiwana nantetemena nawa anamukabishi munjila yashiyashana chikupu. Yesu nazeyi chikupu muloña mutondu wunasendiyi nalemi. Dichi amashidika anamukanjikiji muntu wunakuhita, Shimona wakuKireni muAfrica, kulonda amusendishiku mutondu kushika kwiluña kwakumujahilawu. Antu amavulu anamulondeli, amakwawu anakudila makumbu nikutumpa hachuma chinamwekani.

      Yesu nayileji awambanda anakudila nindi: “Enu anyana kaYerusalema awambanda, lekenu kundila. Ilaña didilenu enu aweni nianyanenu; muloña tiyenu! mafuku anakwinza hakahoshawu antu nawu, ‘Adi namuzañalu wowu ambanda anshinta, nimavumu abulili kuvwala anyana nimayeli abulili kwamwisha!’ Kuhiñahu akatachika kuleja mapidi nawu, ‘Tuholokelenu!’ nitupidi nawu, ‘Tubutenu!’ Neyi elaña yumiyi henohu mutondu wuchidi wutuuta, hanu dinu, chumanyi chakamwekana neyi wunoomi dehi?”—Luka 23:28-31.

      Yesu nakutena muza wawaYudeya. Wudi neyi mutondu wunakukeña kuuma, wuchidi namukekemena wanti, chineli Yesu wuchidi wamumi niaYudeya amukuhwelela niwena. Neyi awa ayifumisha mumuza, kukushala hohu muza woma kuspiritu, neyi mutondu woma. Kukwikala kudila chikupu neyi amashidika awaRoma amukwashaku Nzambi kujilumuna iwu musumba!

      • Muloñanyi wunakumutwikawu Yesu kudi anlomboli jakwitiya?

      • Muloñadi Pilatu chinakutiyilayi woma?

      • Akulumpi jawatupristu anakojeji ñahi Pilatu kumujaha Yesu?

      • Yesu natalishi mudihi nanochu chinateniyi mutondu nindi wudi “namukekemena” kuhiñahu nindi “wunoomi”?

  • Mwanta Wakadi Muloña Nakabakani haMutondu
    Yesu—Diyi Njila, Chalala, niWumi
    • Yesu nakumukana kapondu anakudikiwu kukamwihi nayena nindi, “Wakekala nanami muParadisa”

      KAPETULU 131

      Mwanta Wakadi Muloña Nakabakani Hamutondu

      MATEWU 27:33-44 MAKU 15:22-32 LUKA 23:32-43 YOWANU 19:17-24

      • YESU ANAMUPOPELI HAMUTONDU WAKUYANDISHILA

      • MAZU ANASONEKIWU HEWULU DAMUTU WAYESU ANALETI KAPWELI

      • YESU NAHANI KUCHIÑEJA KWAWUMI MUPARADISA HAMASEKI

      Yesu anamutwali kwiluña didi hakamwihi namusumba kunakukeña kumujahilawu yena niatupondu ayedi. Idi iluña aditenaña nawu Gologota, hela iluña daMafwaha, nawa damwekanaña “hahalehi.”—Maku 15:40.

      Awa amayala asatu anamoniwu nawu atela kufwa anayivuuli yakuvwala. Kuhiñahu anamwinki vinyu mwakusha mora niwalwa wabatuka. Hadaha, ambanda amuYerusalema diwu ayema, nawa aRoma aneluki chichakataña neyi muntu anakumujaha. Hela chochu, hanyima yakusupitamu, Yesu nakaani kuwinwa. Muloñadi? Nakukeña kwikala nayitoñojoka yayiwahi haniyi mpinji yejima yakweseka, nakukeña kwikala nachinleji chachiwahi nawa washinshika ninochu chikufwayi.

      Yesu anamukaamiki hamutondu. (Maku 15:25) Amashidika anamupopeli nyisumali mumakasa nikunyendu, yinahanuki munyisunyi nimanuñi, nawa chumichi chinamukatishi chikupu. Mutondu chinawimikiwu zululu, kukata dinu kunaswejeliku chineli kulema kwamujimba windi kunakusunya muyilonda munamupopeliwu. Hela chochu, Yesu hanayihoshi chatama amashidikaku. Nalombi nindi: “Tata, yanakeni, muloña hiyaneluki chuma chinakwilawuku.”—Luka 23:34.

      ARoma avula kusoneka chinjikijilu hewulu nakushimuna muloña wakoña muntu anajahiwu. Haniyi mpinji, Pilatu nashihu chinjikijilu chidi nawu: “Yesu wakuNazareta Mwanta wawaYudeya.” Anasoneki muchiHeberu, chiLatini nimuchiGiriki kulonda antu ejima atañeña. Chuma chineliyi Pilatu chinamwekeshi chinaheliyi aYudeya hakumukanjikija kumujaha Yesu. Akulumpi jawatupristu anahili anahoshi nawu: “Bayi wusoneka neyi, ‘Mwanta wawaYudeyaku,’ ilaña neyi wahosheli nindi, ‘Yami Mwanta wawaYudeya.’” Hela chochu, hanakukeña kuyitilila cheñiku, Pilatu nayakuli nindi: “Chinnasoneki, nasoneki dehi.”—Yowanu 19:19-22.

      Atupristu anahili anafuntishi wunsahu wakutwamba wowumu waleteliwu kudi akaSanihedirini. Chakuyamba wanyi, antu anakuhita anakumuhosha kasawuntu nakumusupisha nawu: “Aha-a! Eyi wunateli kusanda tembeli nakuyituña mumafuku asatu, daamwini eyi aweni nakusuluka hamutondu wakuyandishila.” (Maku 15:29-32) Niatupondu anapopiwu wumu kuchidilu mukwawu kuchimunswa niwena anakumuhosha kasawuntu, hela chakwila yena hohu diyi wakadi muloña.

      Amashidika awana awaRoma anakumuseha Yesu. Hadaha ananweña walwa wabatuka, dichi hakumusupisha hekwawu anakumwinka Yesu nawu atambuli, henohu mukwawu wukutwesha wanyi kutambula. ARoma anakutaña mazu anasonekiwu hewulu damutu waYesu nakumwila nawu: “Neyi wudi Mwanta wawaYudeya, daamwini eyi aweni.” (Luka 23:36, 37) Toñojokenu hachumichi! Muntu wunadimwekeshi chikupu nawu diyi njila, chalala nawa wumi diyi anakusupishawu nikumuseha. Hela chochu, nomiki yuma yejima iyi, chakadi kuyizuwila aYudeya anakumutala, amashidika awaRoma anakumusupisha, hela atupondu ayedi anapopiwu hamu nayena hanyitonduku.

      Amashidika anakuzatisha chinjikijilu chakusakula nachu kulonda adanzañeni chakuvwala chaYesu chamukachi

      Amashidika awana ananoni yakuvwala yaYesu nakuyanzañana hawana. Anazatishi chinjikijilu kulonda eluki wukusenda ichi hinyi. Ilaña chakuvwala chaYesu chamukachi, chasweja kulema nankashi, “hichadiña namuchiminuku, muloña chadiña chakupikula kufuma kwiwulu kushika kwishina.” Amashidika anatoñojoki nawu: “Bayi tuchitabulaku, ilaña tusakulenu nachinjikijilu kulonda twiluki wukuchisenda.” Dichi ashikijili nsona yahosha nawu: “Adanzañeneni mulwawu yakuvwala yami, nawa asakwili yakuvwala yami nachinjikijilu.”—Yowanu 19:23, 24; Masamu 22:18.

      Chihanahiti mpinji, kapondu wumu namoni nindi Yesu mwamweni watela himwanta. Namuzuwili mukwawu kapondu nindi: “Komana eyi niwoma wakumutiya Nzambi kwosi, kutoña nineyi anakukubabeshela hamu naniwu muntu? Etu tunateleli kutubabesha, muloña tunakutambula wufwetu wayuma yitwakoñeli; ilaña iwu muntu hanakoñihu chuma chatamaku.” Kuhiñahu namulombi Yesu nindi: “Wakañanukaña neyi wuneñili dehi muWanta weyi.”—Luka 23:40-42.

      Yesu namwakuli nindi: “Inakukuleja chalala dalelu nami, wakekala nanami muParadisa.” (Luka 23:43) Ichi chikaninu chinambukiku nachakaniniyi Yesu apostolu indi, nindi akashakama hamatanda nayena muWanta. (Matewu 19:28; Luka 22:29, 30) Hela chochu, iwu kapondu kaYudeya watela watiyahu dehi haparadisa hamaseki yashiliku Yehova hakusambila kwikala mukala waAdama naEva nianyanawu akavwalikaña. Dichi iwu kapondu wukufwa naniyi yitoñojoka.

      • Muloñadi Yesu chinakaaniniyi kunwa vinyu yinamwinkiwu?

      • Chinjikijilwinyi chinashiwu hamutu waYesu, nawa aYudeya anelidi nanichi chinjikijilu?

      • Wuprofwetu wunashikijewi ñahi kutalisha kuyakuvwala yaYesu?

      • Kuchiñejanyi kunamulejiyi Yesu kapondu wumu?

  • “Chalala Iwu Iyala Wadiña Mwana kaNzambi”
    Yesu—Diyi Njila, Chalala, niWumi
    • Hanyima yakwila Yesu nafwili dehi hamutondu hamu nawatupondu ayedi, mukulumpi wawamashidika nahoshi nindi: “Chalala iwu wadiña Mwana kaNzambi”

      KAPETULU 132

      “Chalala Iwu Iyala Wadiña Mwana Kanzambi”

      MATEWU 27:45-56 MAKU 15:33-41 LUKA 23:44-49 YOWANU 19:25-30

      • YESU NAFWILI HAMUTONDU

      • CHUMA CHAKUHAYAMISHA HAKUFWA KWAYESU

      Mpinji yinashiki dehi “ora yamu 6,” namwana. Mwidima wakuhayamisha wunaholokeli “munodu iluña dejima kushika nihaora yamu 9.” (Maku 15:33) Iwu mwidima wakubula kumonahu dehi, hiwunendi muloña iseki anadibuti kudi kakwejiku. Chumichi chavula kumwekana kumatachikilu akakweji, ilaña iyi himpinji yaChipandakenu, henohu kakweji kamukuma. Nawa iwu mwidima wunashimbuli kubadika wekalañaku neyi itena anadibuti kudi kakweji. Dichi Nzambi diyi wunakojeji iwu mwidima!

      Toñojokenu chumichi chichinayihayamishi antu anamusupisheña Yesu. Hayoyeniyi mpinji yamwidima, ambanda awana anayi kumutondu wakuyandishila. Adi mama yaYesu, Salomi, Mariya Mandaleni niMariya mama yakapostolu Yakoba wakansi.

      Kapostolu Yowanu wudi namama yaYesu “kwakwihi namutondu wakuyandishila.” Mariya namushinshiki swi-i mwanindi avweliyi nikulelayi chinakutunyayi hamutondu. Nakumona tuhu neyi “mpoku yakabali” yinakuhanuka mudi yena. (Yowanu 19:25; Luka 2:35) Hela chakwila jinakumuyeña chikupu, Yesu namutoñojokeliku chikahandañayi. Ilaña nadishiku kulonda amutali Yowanu nakumuleja mama yindi nindi: “Eyi mumbanda, talaña mwaneyi owu!” Kuhiñahu, natalishili kudi Mariya, namuleji Yowanu nindi: “Talaña mama yeyi owu!”—Yowanu 19:26, 27.

      Yesu nahani mama yindi nawu amuhembeña kudi kapostolu kindi akeñeliyi, chakadi nikujina hintuluwa haniyi mpinji. Yesu neluki nindi amanakwindi akuwanamu, anyana kaMariya amakwawu, achidiña kanda amukuhweleli. Dichi nakumushilaku njila yakumwakamena mama yindi kumujimba nikuspiritu. Twatela kwimbujola cheliliyi!

      Hampinji yinakumana mwidima, Yesu nahoshi nindi: “Natiyi mpwila.” Chinahoshiyi awa mazu nakushikija nsona. (Yowanu 19:28; Masamu 22:15) Munjila yikwawu, chidi tuhu neyi Yesu namoni neyi Tata yindi naleki kumukiña kulonda kashinshi kaMwanindi akeseki chikupu. Kristu nabidiki muchiAramayiki chakuÑaliliya nindi: “Eli, Eli, lama sabakatani?” neyi kuyibalumuna, aya mukwila nawu, “Nzambi yami, Nzambi yami, wunanshiyilidi nkawami?” Amakwawu adi mukamwihi anatiyili mwacheñi nawa anahoshi nawu: “Tiyenu! Nakutambika Elija.” Wumu hakachi kawu nayi lufuchi, hanyima yakutumpika siponji muvinyu yabatuka neteti naleti nakumwinka nindi anwi. Ilaña amakwawu anahoshi nawu: “Mulekenu! Tutali neyi Elija wukwinza nakumufumishahu.”—Maku 15:34-36.

      Yesu nabidiki nindi: “Yuma yejima yinazatiki dehi!” (Yowanu 19:30) Eña, namanishi yuma yejima yamutemesheleliwu kudi Tata yindi hamaseki kwila. Nkumininaku Yesu nahoshi nindi: “Tata, nashi spiritu yami mumakasa eyi.” (Luka 23:46) Yesu nahani wumi windi kudi Yehova, nakukuhwelela nindi Nzambi wukumufuntishilawu cheñi. Iku namukuhweleli chikupu Nzambi, Kristu nanoñami mutu windi nawa nafwi.

      Hayoyenoyu mpinji, mutentashi weneni wunenzi, nawa wunabaloli malola. Weneni chakwila nimajamu adi hanji yaYerusalema anajikoki nawa yibimbi yidimu yinediki hanji. Antu anakuhita chinamoniwu yibimbi anayi nakwiñila “mumusumba wajila” nakushimuna yuma yinamoniwu.—Matewu 12:11; 27:51-53.

      Yesu chinafwiyi, ihina deneni, dadita dambulaña Mwajila naMwamweni Mwajila mutembeli yaNzambi dinatabuki hayedi kufuma kwiwulu nakushika kwishina. Ichi chuma chinamwekani, chinakumwekesha nawu Nzambi natiyi kutama nawantu anajahi Mwanindi nawa chinakumwekesha nawu njila yakuya Mwamweni Mwajila, Mwiwulu yinenzunuki.—AHeberu 9:2, 3; 10:19, 20.

      Muloña wachumichi, antu anatiyi woma nankashi. Mukulumpi wawamashidika anamujahi nabidiki nindi: “Chalala iwu iyala wadiña Mwana kaNzambi.” (Maku 15:39) Hadaha wadiña hohu hamusompeshañawu Yesu kudi Pilatu, muloña wahosheli nindi hiMwana kaNzambi. Ichi neluki chikupu nindi Yesu himuntu wakadi muloña nawa chakadi nikujina hiMwana kaNzambi.

      Antu amakwawu anamoni yumiyi anayi kumatala awu iku “anakweta hantulu jawu” kulonda amwekeshi nawu anatiyi kutama chikupu nawa anatiyi nsonyi. (Luka 23:48) Antu anemeni hahalehi nakutalaku, hadi niatumbanji twaYesu awambanda amavulu endeleña naYesu mpinji jikwawu. Niwena anahayami chikupu naniyi yuma yinamwekani.

      “HAMUTONDU”

      Ayilumbu jaYesu anakubidika nawu: “Mujahili hamutondu!” (Yowanu 19:15) Izu dachiGiriki dabalumunawu nawu “mutondu” muNsañu Yayiwahi hi stau·rosʹ. Mukanda waHistory of the Cross washimuna nawu: Izu dakwila nawu “Stauros datalisha ‘kumutondu woloka,’ wakola, wudi neyi ona azatishañawu andimi hakushimika hamaseki kulonda atuñi ikoli, diyi azatishañawu hohu kunahu.”

      • Tukuhosheladi netu iseki hiyanadibuti kudi kakweji hakwila kwikali mwidima hadi maora asatuku?

      • Tukumwimbujola ñahi Yesu kutalisha kukwakamena anvwali akula dehi?

      • Chumanyi chinamwekani muloña wamutentanshi, nawa chinatabuki ihina damutembeli hakachi chinakumwekeshadi?

      • Kufwa kwaYesu niyuma yinamwekani yinaleteshi antu adihu kwiladi?

  • Mujimba waYesu Anawuloñeshi naKuwujiika
    Yesu—Diyi Njila, Chalala, niWumi
    • Mujimba waYesu anakuwuloñesha kulonda awujiki

      KAPETULU 133

      Mujimba Wayesu Anawuloñeshi Nakuwujiika

      MATEWU 27:57–28:2 MAKU 15:42–16:4 LUKA 23:50–24:3 YOWANU 19:31–20:1

      • MUJIMBA WAYESU ANAWUFUMISHI HAMUTONDU

      • MUJIMBA ANAWULOÑESHI KULONDA AWUJIKI

      • AMBANDA ANAWANI MWIJAMU MWOSI MUJIMBA

      Hikukuya nakwiyila Hachitanu namwana, haNisani 14. Itañwa chidahuma, Sabata yaNisani 15 yikutachika. Yesu wafwa dehi, ilaña atupondu ayedi achidi amomi. Kwesekeja naNshimbi, mujimba ‘hiwatela kukaama wufuku wejima hamutonduku,’ Ilaña, atela kuwujiika “hadodenodu ifuku.”—Kuhituluka 21:22, 23.

      Kubombelahu, Hachitanu namwana atenañahu nawu ifuku daKuloñeshelahu muloña antu aloñeshelañahu yakuda nikumanisha nyidimu yikwawu yinateli kubula kuzatawu haSabata. Hakuhuma kwetañwa, dihu hakutachika Sabata‘yalema’ hela maSabata ayedi. (Yowanu 19:31) Chinekali mwenimu muloña Nisani 15 dikwikala ifuku datachi damafuku 7 aChawija Chamankendi Akadi Iluñi, ifuku datachi mpinji yejima dekalaña hiSabata. (ALevi 23:5, 6) Haniyi mpinji, ifuku datachi dinekaliku hefuku dodimu nefuku daSabata yamumulungu, ifuku damu 7.

      Dichi aYudeya anamulombi Pilatu neyi chakwila wukuyiteja kujaha Yesu niatupondu ayedi adiyi nawu. Akuyijaha ñahi? Kuhitila mukuyikotola nyendu. Muloña chumichi chikuyikañesha kunyamuna nyendu yawu kulonda oni. Amashidika anenzi nawa anakotoli nyendu yawatupondu ayedi. Ilaña chinashikiwu hadi Yesu anamuwani nafwi nawa hiyanamukotoli nyendu yindiku. Chumichi chinashikiji Isamu 34:20: “Nakuhemba mafwaha indi ejima; kwosi nidimu dinakotokiku.”

      Hakwila eluki chikupu nawu nafwi, mushidika wumu nanoni iyoña nakumupwika kukabavu, kwekalila muchima. ‘Hohenohu mashi nimenji anediki.’ (Yowanu 19:34) Chumichi chinashikiji nsona yikwawu yahosha nawu: “Akatala kudi owu apwikiliwu.”—Zekariya 12:10.

      Yosefu wakumusumba waAramateya, “samaheta,” nawa membala alemeshawu muchota chaSanihedirini, niyena wudi hohu hanakumujahawu. (Matewu 27:57) Amwiluka nawu “wamuwahi nawa waloña,” wadiña “nakutalila Wanta waNzambi.” Kafwampi, “wadiña kambanji kaYesu, owu wadiswekeleña muloña watiyileña aYudeya woma,” hetejeli mwafuukwili chota hadi Yesuku. (Luka 23:50; Maku 15:43; Yowanu 19:38) Yosefu nahamuki nawa nalombi mujimba waYesu kudi Pilatu. Pilatu namutambiki mukulumpi wawamashidika, wunalumbululi nindi Yesu nafwi. Hohenohu Pilatu namwiteji Yosefu kwila munakeñiyi.

      Yosefu nalandi ihina dadiwahi nawa nafumishi mujimba waYesu hamutondu. Nawujiñili mwihina kulonda awuloñeshi kuwujika. Nikodemu, “wenjili katachi kudi Yesu nawufuku,” namukwashiku kuwuloñesha. (Yowanu 19:39) Naleti kwakwihi namapawundi 100 awaRoma (makonu himakeji 33) amora yakubomba naalowe yawuseya. Mujimba waYesu anawujiñajiñi nawa anashiku manji amavumba amawahi, kwesekeja nachajikañawu aYudeya.

      Yosefu wukweti ijamu dakupokola mwilola dekala kwakwihi nawa mujimba waYesu anawukamiki mwenomu. Kuhiñahu, kwijamu analañumwiniku ilola. Aneli chumichi mukunyakashana henohu Sabata kanda yitachiki. Mariya Mandaleni, niMariya mama yaYakoba Wakansi atela adiña nakumukwashaku kuwahisha mujimba waYesu. Dichi anayi swayi-swayi kumatala “nakuloñesha yuma yevumba dadiwahi nimanji evumba dadiwahi” akwinza nakuwayawu mujimba waYesu hanyima yaSabata.—Luka 23:56.

      Ifuku dalondelelihu, haSabata, akulumpi jawatupristu niaFwarisi anayi kudi Pilatu nakuhosha nawu: “Mwanta, tunaanuki mazu ahosheliyi ona mukakuluwañesha antu hadiñayi wamumi nindi, ‘Neyi munahiti dehi mafuku asatu akansañula.’ Dichi, lejaku antu ayi nakuhemba ijamu kushika nihefuku damuchisatu, kuchiina atumbanji twindi kumwiyamu nakuleja antu nawu, ‘Anamusañuli dehi mudi afu!’ Nawa iku kutwamba kwakukuminaku kwakabadika kutama kutwamba kwakusambila.” Dichi Pilatu nayileji nindi: “Sendenu anhembi akahembi ijamu. Yenu mwakahembi ijamu chikupu kwesekeja nahanakumini ñovu jenu.”—Matewu 27:63-65.

      Hamulungu nantetemena yayeni, Mariya Mandaleni, Mariya mama yaYakoba niambanda amakwawu analeti manji evumba dadiwahi mwijamu kulonda amuwayi Yesu. Anakudileja wumu namukwawu nawu: “Hinyi wukutulañumwinaku ilola nakudifumisha kuchiisu chejamu?” (Maku 16:3) Ilaña kwadiña mutentashi. Kubombelahu, kañelu kaYehova kanadilañumuniku ilola, amashidika anayi nawa mwijamu mwosi chuma!

      • Muloñadi Hachitanu chiyateneneñahu nawu kuloñesha, nawa muloñadi iyi Sabata chiyinekalili ‘yalema’?

      • Yosefu naNikodemu anelidi namujimba waYesu, nawa wubwambwinyi wudiwu naYesu?

      • Chumanyi chinakukeñawu atupristu nawu eli, ilaña kunamwekani chumanyi haMulungu nantetemena yayeni?

Lunda Publications (2006-2025)
Fumenumu
Iñulenu
  • Lunda
  • Inkenuhu akwenu
  • Hakusetiñila
  • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
  • Nshimbi Jakulondela
  • Nshimbi Jakujinda
  • Privacy Settings
  • JW.ORG
  • Iñulenu
Inkenuhu akwenu