Mukanda wamuBayibolu Naambala 57—Fwilemoni
Nsoneki: Pawulu
Awisonekeleli: muRoma
Awimanishili Kuwisoneka: Kwakwihi na 60–61 C.E.
IWU MUKANDA waPawulu wamaana nawa wawuwahi wayizañaleshaña chikupu eniKristu makonu. Bayi neyi himukanda wawihi wasonekeluwu kudi ‘kapostolu kawenimatuñaku,’ ilaña muBayibolu yejima Yowanu Wamuchiyedi niWamuchisatu diwukweti nsañu yantesha hohu. Cheñi, iwu dimukanda waPawulu ‘wahalwindi,’ muloña hasonekeleli chipompelu hela nkoñuku, ilaña wasonekeleli hohu muntu wumu nawa wahosheleña hohu hakukala kumu kwakeñeleñayi Pawulu kuhanjeka naniwu mana kwindi wawiniKristu, hadaha wadiña Fwilemoni samaheta, washakamineña mumusumba waFwirijiya wakuKolose, musumba weneni wamuAsia Minor.—Rom. 11:13.
2 Nkeñelu yaniwu mukanda anayimwekeshi chachiwahi: Hampinji yamukasiliwu katachi muRoma (59-61 C.E.), Pawulu wadiña wakasunuka chikupu kushimwina haWanta waNzambi. Onesimusa, nduñu watemukili kwitala daFwilemoni ibwambu daPawulu, wadiña hakachi kawantu atiyilili nsañu yashimwineñayi. Nkumininaku Onesimusa wekalili mwiniKristu, nawa Pawulu wetejeli kufuukula kwaOnesimusa kwakumufuntisha kudi Fwilemoni. Haniyi mpinji dihasonekeliyi cheñi Pawulu nyikanda kuyipompelu yamuAefwesesa nikuKolose. Munyikanda yejima, wahanini kufumba kwakuwahi nankashi kudi anduñu awiniKristu nianyanta jawu chatela kudihembawu. (Efwes. 6:5-9; Kol. 3:22–4:1) Hela chochu, kubombela haniyi nsañu, Pawulu wamusonekeleli Fwilemoni mukanda wakumulembelaku Onesimusa. Iwu mukanda wawusonekeli nachikasa chindi yomweni—chuma chabulilañayi kwilayi Pawulu kakavulu. (Fwile. 19) Awa mazu asonekeliyi yomweni aletesheli kulemba kwindi kutiyakani chikupu.
3 Hadaha iwu mukanda awusonekeli kwakwihi na 60-61 C.E., chineli Pawulu watela washimwinini hadi mpinji yayilehi muRoma nakubalumuna antu. Cheñi, hamuloña wakwila muvasi 22, wahosha hachikuhwelelu chakumumbaku, tunateli kukunkulula netu iwu mukanda awusonekeli chimwahitili mpinji kufuma hiyamukasiluwu. Chidi neyi iyi nyikanda yisatu, waFwilemoni, niyakuyipompelu muEfwesesa nimuKolose, ayitemesheli naTikikusa niOnesimusa.—Efwes. 6:21, 22; Kol. 4:7-9.
4 Tunelukili muvasi yakutachikilahu netu Pawulu diyi wasonekili mukanda waFwilemoni, muloña amutena hejina. Origen niTertullian etejeli nawu Pawulu diyi wawisonekeli.a Cheñi, walala waniwu mukanda wamwekenaña kuhitila mukwikala handandanda yamukanda waMuratorian Fragment wamuyaaka nkulakaji yamuchiyedi C.E., hekala nyikanda yikwawu yaPawulu.
CHIWAWAHILA
7 Neyi chinashimuni iwu mukanda, Pawulu hadiñi nakushimwina hohu ‘nsañu yamuchihandilu,’ nakudiwula yuma yadiña nakumwekena niyaaku yidi neyi wuduñuku. Hakuminini dakukasununa anduñu awiniKristuku, ilaña, wamufuntishili Onesimusa nduñu watemukili halwendu lwamakilomita 1400 kufuma kuRoma kushika kuKolose, kwadiña nkaka yindi Fwilemoni. Dichi Pawulu walemesheli mudimu windi wamwinkeluwu wawukapostolu, wakakeleli kumudimu windi wakufuma kudi Nzambi ‘wakushimwina wanta waNzambi, nikutañisha nsañu yaMwanta Yesu Kristu.’—Yil. 28:31; Fwile. 8, 9.
8 Mukanda wamusonekeleluwu Fwilemoni wawuwahi muloña watulejaña hakukeña nikunuñañana kwadiña hakachi kaweniKristu amuyaaka nkulakaji yatachi. Twadizañamu nawu eniKristu atachi adiña nakuditena nawu “mana kwami” “nimuheletu.” (Fwile. 2, 20) Cheñi, walejaña eniKristu kulema kwakuzatisha nshimbi jawiniKristu hakachi kawamana kwetu awiniKristu amakonu. Twamonaña chazatishiliyi Pawulu izu dakukeñañana nawana kwenu, kulemesha nfulumendi nikulemesha chuma chamukwenu, kubabala, nikudizoza kwakuwahi. Chatela yamukakeji Fwilemoni kulonda yamwanakeni Onesimusa kuzatisha ñovu yindi chineli wadiña nkoñi walombweleña muchipompelu chawiniKristu, mukudizoza Pawulu wamulembeleli Fwilemoni kushindamena hakukeña kwawiniKristu nihawubwambu windi. Makonu ankoñi anateli kuhetelamu neyi alondela njila yayiwahi yazatishiliyi Pawulu hakuhosha naFwilemoni.
9 Chakadi kujina Pawulu wakuhweleleli Fwilemoni kwiteja mwamulejeliyi, neyi Fwilemoni wetejeli dikwila nawu wazatishili mazu ahosheliyi Yesu haMatewu 6:14 niahosheliyi Pawulu haAefwesesa 4:32. EniKristu niwena makonu atelela kumwekesha wushona nikwanakena mana kwawu wunavulumuni. Neyi Fwilemoni wamwanakeneni nduñu yindi nawa wateleleliyi kuzatisha mwejima mwakeñeliyi, eniKristu makonu atela kwanakena amana kwawu anavulumuni—chuma chakala chikupu.
10 Kuzatika kwaspiritu yaYehova kwamwekenaña mumukanda wasonekeleluwu Fwilemoni. Kwamwekenaña munjila yayiwahi yazatililumu Pawulu nakuna kukala kweneni. Kwamwekenaña mukutiyila wushona, kukeña, nikukuhwelela mukwawu mwiniKristu kwamwekesheliyi Pawulu. Kunamwekeni mumukanda wamusonekeleluwu Fwilemoni, neyi chochikwamwekenaña muNyikanda yikwawu, yatañishaña nshimbi jawiniKristu, yakoleshaña eniKristu kunuñañana, nawa yaswejeshaña kukeña nikukuhwelela hadi “akwakujila ejima,” achiñejaña Wanta waNzambi nawa akweti yililu yamwekeshaña luwi lwaYehova.—Vasi 5.
[Tumazu twaheshina]
a The International Standard Bible Encyclopedia, wahitulukiluwu kudi G. W. Bromiley, Vol. 3, 1986, ifu 831.