Munafumi Nsañu Yakuzatisha muChihandilu niMudimu Wanetu AkwaKristu Mukanda waKupompa
JANUARY 1-7
YUMA YALEMA YAMWIZU DANZAMBI | MATEWU 1-3
“Wanta waMwiwulu Wunaswini Dehi Kwakwihi”
(Matewu 3:1, 2) Mumafuku wenowu, Yowanu Mupapatishi wenjili nakushimwina mwisaña damuYudeya, 2 nindi: “Balumukenu munyichima, muloña Wanta wamwiwulu wunaswini dehi kwakwihi.”
nwtsty nsañu yakudiza yidi haMat 3:1, 2
kushimwina: Izu dadeni dachiGiriki datalisha “mukuhosha kudi antu amavulu.” Dashimuna njila yakuhoshelamu: sweje-e kuhosha hatooka, kuhosha kudi antu amavulu bayi neyi hikuhosha neyi mpanji yakuhana kwizanvu dawantuku.
Wanta: Izu dachiGiriki datachi dakwila nawu ba·si·leiʹa, datalisha kunfulumendi yikweti iluña niantu ayuulañawu kudi mwanta. Idi izu dachiGiriki dekalamu mapampa 162 muNsona jawakwaKristu jachiGiriki, mumukanda waMatewu dawanikañamu kapampa 55 nawa kakavulu datalisha kuchiyuulu chaNzambi chamwiwulu. Matewu wazatisha chikupu idi izu chakwila Nsañu yindi Yayiwahi anateli kuyitena nawu Nsañu Yayiwahi yaWanta.
Wanta wamwiwulu: Iyi nhoshelu yawanikañamu kapampa 30 nawa yekala hohu muNsañu Yayiwahi yaMatewu. MuNsañu Yayiwahi yaMaku niLuka azatishamu nhoshelu yakwila nawu “Wanta waNzambi” yamwekeshaña nawu “Wanta waNzambi” wekala mwiwulu nawa dimu wayuulilaña.—Mat 21:43; Mak 1:15; Luk 4:43; Dan 2:44; 2 Ti 4:18.
wunaswini dehi kwakwihi: Wahosheli awa mazu kutalisha mukwila nindi, Nyuuli wakayuulaña Wanta wamwiwulu wadiña kwakwihi nakushika.
(Matewu 3:4) Yowanu wavwalileña yakuvwala yamavuji angameli nimushipi wachitembi mumbunda yindi. Wadiileña tubola niwuchi wamwisaña.
nwtsty intaneti
Nvwalilu niMmwekenu yaYowanu Mupapatishi
Yowanu wavwalileña yakuvwala yakutuña namavuji angameli nawa wakasileñamu mushipi wachitembi, wasendeleleñaku tuyuma twanyanya. Dichavwalileñayi nikaprofwetu Elija. (2 An 1:8) Yakuvwala yamavuji angameli yadiña yatama nawa ayivwalileña hohu kudi atuzweñi. Ilaña antu aheta avwalileña yakuvwala yayiwahi yakutuña namahina amawahi. (Mat 11:7-9) Chineli Yowanu wadiña kaNazareta, nsuki jindi hiyajitewileñaku. Yakuvwala nimmwekenu yindi yamwekesheleña nawu washakamineña chihandilu chapela, wadihanini chikupu kwila nkeñelu yaNzambi.
Tubola
Neyi chadizatishawu muBayibolu, izu dakwila nawu “tubola” dinateli kutalisha kunyichidi yampasu yikweti tumaseñu twatwihi, sweje-e mpasu yendaña mumazanvu. Kwesekeja nakusandujola kwadiña muYerusalema, tubola twamuyinkalampata twekala namanji akushika kumapesenti 75. Hakutwida makonu, afumishañaku nyitu, nyendu, mapulwa ninyijiñwa. Jashalañaku dijadañawu jajisu hela jakuteleka. Itu tubola twatowala neyi nkala (mbanzi) nawa twekala namanji amavulu.
Wuchi Wamwisaña
Hiwuchi washañawu mwisa (hela mwishila) kudi ampuka (1) hela ipuma dawuchi (2). Wuchi wadileñayi Yowanu atela awutuñili kudi ampuka atenañawu nawu, Apis mellifera syriaca adiña mudina iluña. Awa ampuka ashakamaña mumaluña atata nawa oma muchinkalampata chamuYudeya, hiyeñilaña munyoma yawantuku. Hela chochu, kumatachikilu ayaaka nkulakaji yakusambila B.C.E antu ashakamineña muIsarela atachikili kutudika nyoma yamawumba. Nyoma yayivulu ayivumbwili kwiluña dakuChinekineki chaYodana (dinakutenawu nawu Tel Rehov). Wuchi wadiña muniyi nyoma awutuñileña kudi ampuka afumineña kwiluña datenañawu nawu Turkey.
Kukeña Yuma Yalema yakuSpiritu
(Matewu 1:3) Yuda wavweli Perezi niZera nañodindi Tamari; Perezi wavweli Hezeroni; Hezeroni wavweli Rami;
nwtsty nsañu yakudiza yidi haMat 1:3
Tamari: Diyi mumbanda watachi hakachi kawambanda atanu ashimunawu mumukanda waMatewu amuchisaka mwavwalikililiyi Mesiya. Ambanda amakwawu awana hiRahaba niLuti mwayedi wawu hiyadiña aIsarelaku (vs. 5); Batisheba “ñoda Uriya” (vs. 6); niMariya (vs. 16). Awa ambanda chakadi nikujina ayibombeli munichi chisaka hamu nawamayala muloña kwadiña chuma chimu chalema cheliliwu chaletesheli ekali ankakulula jaYesu.
(Matewu 3:11) Ami nayipapatishaña mumenji hamuloña wakubalumuka munyichima yenu, ilaña owu wunakwinza hanyima yami wambadika ñovu nawa hinukutwesha kumusubula nkwabilu jindiku. Yena wakayipapatisha naspiritu yajila nikesi.
nwtsty nsañu yakudiza yidi haMat 3:11
nayipapatishaña: Hela “nayijimikaña.” Izu dachiGiriki dakwila nawu ba·ptiʹzo datalisha mukwila nawu “kujimika hela kwiñija.” MaBayibolu amakwawu amwekeshaña nawu kupapatisha hikujimika chikupu mumenji. Mpinji yimu, Yowanu wapapatishileña antu kwiluña dakuChinekineki chaYodana kwakwihi naSalimi “muloña kwadiña menji amavulu nankashi.” (Ywn 3:23) Fwilipu chapapatishileñayi ntuñu kaEtiyopiya wejima wawu “akunkumukilili mumenji.” (Yil 8:38) Izu dodimu dachiGiriki didazatishiliwu muSeptuagint ha 2 An 5:14 hakuhosha nawu Nayamani “hakukunkumuka hakujimina muYodana mapampa katanu nakayedi.”
Kutaña Bayibolu
(Matewu 1:1-17) Mukanda wahosha hachihandilu chaYesu Kristu, mwana kaDavidi, mwana kaAbarahama: 2 Abarahama wavweli Isaka; Isaka wavweli Yakoba; Yakoba wavweli Yuda nianakwindi; 3 Yuda wavweli Perezi niZera mudi Tamari; Perezi wavweli Hezeroni; Hezeroni wavweli Rami; 4 Rami wavweli Aminadabi; Aminadabi wavweli Nashoni; Nashoni wavweli Salimoni; 5 Salimoni wavweli Bowazi mudi Rahaba; Bowazi wavweli Obedi mudi Luti; Obedi wavweli Yesi; 6 Yesi wavweli mwanta Davidi. Davidi wavweli Solomoni mudi ona wadiña ñoda Uriya; 7 Solomoni wavweli Rehobowami; Rehobowami wavweli Abiya; Abiya wavweli Asa; 8 Asa wavweli Yehoshafwati; Yehoshafwati wavweli Yehorami; Yehorami wavweli Uziya; 9 Uziya wavweli Yotami; Yotami wavweli Ahazi; Ahazi wavweli Hezekiya; 10 Hezekiya wavweli Manasi; Manasi wavweli Amoni; Amoni wavweli Yosiya; 11 Yosiya wavweli Yekoniya nianakwindi hampinji yadiñawu kwakwihi nakuyitwala kuBabiloni. 12 Hadiñawu muBabiloni, Yekoniya wavweli Sheyaleteli; Sheyaleteli wavweli Zerubabeli; 13 Zerubabeli wavweli Abiyudi; Abiyudi wavweli Eliyakimu; Eliyakimu wavweli Azori; 14 Azori wavweli Zadoki; Zadoki wavweli Akimu; Akimu wavweli Eliyudi; 15 Eliyudi wavweli Eleyazari; Eleyazari wavweli Matani; Matani wavweli Yakoba; 16 Yakoba wavweli Yosefu nfumwa Mariya, Mariya wavweli Yesu atenañawu nawu Kristu. 17 Dichi kufuma hadi Abarahama nakushika hadi Davidi hadiña makiñu 14; kufuma hadi Davidi nakushika hampinji yayitwaliliwu kuBabiloni hadiña makiñu 14; kufuma hampinji yayitwaliliwu kuBabiloni nakushika hampinji yaKristu hadiña makiñu 14.
JANUARY 8-14
YUMA YALEMA YAMWIZU DANZAMBI | MATEWU 4-5
“Yuma Yitunadizili kuMpanji yaYesu yahaMpidi”
(Matewu 5:3) “Adi namuzañalu wowu antu eluka nawu atela kudiza hadi Nzambi, muloña Wanta wamwiwulu wawu.
nwtsty nsañu yakudiza yidi haMat 5:3
Muzañalu: Bayi neyi datalisha mukutiya kuwaha kwatiyañayi muntu neyi nakudiluñishaku. Ilaña, neyi anakutena antu, datalisha kukuwaha kwatiyañayi muntu neyi anamukiswili kudi Nzambi nawa neyi wudi nawubwambu wawuwahi nayena. Idi izu adizatisha cheñi kulumbulula chatiyañayi Nzambi niYesu mukulema kwamwiwulu.—1 Ti 1:11; 6:15.
antu eluka nawu atela kudiza hadi Nzambi: Izu dazatishawu dakwila nawu “eluka nawu” muchiGiriki, ‘hiyatuzweñi (akwakukaankila; akwakulomba-lomba; antu abula yuma),’ muniwu mukuku wamazu dinatalishi kudi antu anakankili nawa anakufwila chikupu yuma yakuspiritu. Izu dodimu adizatisha kutalisha kudi Lazaru “mukwakulomba-lomba” wekala haLuk 16:20, 22. Izu dachiGiriki dazatishawu mumaBayibolu amavulu dakwila nawu “atuzweñi muspiritu” datalisha kudi antu eluka nawu hiyatuzweñi kuspiritu niakeñaña kudiza hadi Nzambi.
(Matewu 5:7) Adi namuzañalu wowu antu akweti luwi, muloña akayitiyila luwi.
nwtsty nsañu yakudiza yidi haMat 5:7
akweti luwi: Mazu amuBayibolu akwila nawu “akweti luwi” ‘niluwi’ hiyatalisha hohu kukwanakena hela kukusompeshaku. Kakavulu atalisha kuwushona niluwi lwatiyañayi muntu hakwila yakwashi antu adi mukukaankila.
(Matewu 5:9) “Adi namuzañalu wowu antu aletaña kuwunda, muloña akayitena nawu anyana kaNzambi.
nwtsty nsañu yakudiza yidi haMat 5:9
aletaña kuwunda: Hiyantu ahembaña kuwunda nawa akuletaña hikunabuli.
Kwashenu Mwanenu Yekali Mukuwunda
Anvwali akwaKristu afwilaña chikupu kudizisha anyanawu kulonda ‘akeñakeñeña kuwunda nakukufwila chikupu.’ (1 Petulu 3:11) Kuwaha kwafumaña mukuleta kuwunda kwabadika yuma yatela kwilayi muntu hakwila nawu yabuleña kujinooka, kuhila nikuhemba nkunyi.
Kukeña Yuma Yalema yakuSpiritu
(Matewu 4:9) Nawa wamwilili nindi: “Neyi wukudibuka heseki nakudifukula kudi ami kamu hohu, nukukwinka yuma yejimiyi.”
nwtsty nsañu yakudiza yidi haMat 4:9
kudibuka heseki nakudifukula: Izu dachiGiriki dinateli kubalumunawu nawu “kudifukula” hikwila chuma hakapinji kantesha hohu. Izu dakwila nawu ‘difukuli’ damwekeshaña nawu Diyabolu hamwilili Yesu nindi yadifukuleña kudi yena mpinji yejimaku; ilaña wamwilili nindi ‘yadifukuli’ kamu hohu.
(Matewu 4:23) Kuhiñahu wayili mwahita Ñaliliya mwejima, nakutañisha mumasinagogi awu, kushimwina nsañu yayiwahi yaWanta, kuuka nyisoñu niyikatu yeñi-nayeñi yadiña nawantu.
nwtsty nsañu yakudiza yidi haMat 4:23
kutañisha . . . kushimwina: Kutañisha kwambuka nakushimwina, muloña ntañishi wahoshaña, wahanaña nshimbi, walumbululaña, wazatishaña mazu akushinjila nachu nawa wololaña.
Kutaña Bayibolu
(Matewu 5:31-48) “Ahosheli cheñi nawu: ‘Muntu wukuseña ñodindi, yamwinki mukanda wakumuseñelahu.’ 32 Ilaña ami inakuyileja nami, muntu wejima wukuseña ñodindi hakadi muloña wawuvumbi, wukumuleñela yeli wujila, nimuntu wukusumbula owu mumbanda anaseñiwu, neli wujila. 33 “Cheñi nawa, mwatiyili dehi mwayilejeliwu antu akushankulu nawu: ‘Bayi musanyika chakadi kwilamuku, ilaña chiña mwila mumwamukanini Yehova.’ 34 Ilaña ami inakuyileja nami: Bayi musanyika hela hantiku, hela kutena iwulu, muloña hiitanda daNzambi; 35 hela kutena iseki, muloña hichitwamu chakudata nyendu yindi; hela kutena Yerusalema, muloña himusumba waMwanta muneni. 36 Bayi wusanyikila kumutuku, muloña hiwukutwesha kubalumuna lusuki lumu lwiikali lutooka hela lwiyilaku. 37 Neyi mwiteja nenu ‘Eña,’ ilenu mwomwenomu nawa neyi mukaana nenu ‘Inehi,’ ilenu mwomwenomu, muloña mazu ejima imukushilahu anafumi kudi watama. 38 “Mwatiyili dehi mwahosheliwu nawu: ‘Disu nadisu nawa izewu nezewu.’ 39 Ilaña ami inakuyileja nami: Bayi mudikaña namuntu watamaku, ilaña wejima wukuyeta kwikidi dachidiilu, mushetumwinenu nikudikwawu. 40 Neyi muntu nakukeña kukuholokela kuchota chanyiloña nawa yakutambula chakuvwala cheyi chamukachi, mwinki nichakuvwala cheyi chahewulu; 41 nawa neyi mukwawuswa nakuleji nindi wuyi nindi mayilu yimu, yaku nindi mamayilu ayedi. 42 Muntu wunakukulomba mwinki nawa muntu wunakukeña nindi wumukongweshi, bayi wumuminaku. 43 “Mwatiyili dehi mwahosheliwu nawu: ‘Keñaku mukwenu nawa helaku chilumbu cheyi.’ 44 Ilaña ami inakuyileja nami: Twalekenuhu kukeña ayilumbu jenu nawa yilombelenuñaku antu ayikabishaña, 45 kulonda mwiikali anyana kaTata yenu wekala mwiwulu, muloña watuntwishaña itena dindi hadi antu ejima atama niamawahi nawa wanokeshaña nvula hadi antu ejima aloña niabula kuloña. 46 Muloña neyi mukukeña hohu antu ayikeña, mukuwanamu wufwetwinyi? Hidimu mwelañawu niakwakutambula nyisonkuku? 47 Nawa neyi mukwimusha anakwenu hohu, chumanyi chabadika kuwaha chimunakwila? Hidimu mwelañawu niantu akunyuzaku? 48 Dichi ninenu mwatela kwikala awanina, neyi chawaninayi Tata yenu wekala mwiwulu.
JANUARY 15-21
YUMA YALEMA YAMWIZU DANZAMBI | MATEWU 6-7
“Twalekenuhu Kusambila Kukeña Wanta”
(Matewu 6:10) Wanta weyi winzi. Nkeñelu yeyi ayili hamaseki neyi chayilañawu mwiwulu.
Kukooleka Kwakulomba
Yumanyi yasweja kulema yitwatela kusha mukulomba kwetu? Yehova ninkeñelu yindi. Twatela kumusakilila nankashi hayuma yejima yinakutwililayi. (1 Kushindulula 29:10-13) Tuneluki muloña chenjiliyi Yesu hamaseki, wayilejeli atumbanji twindi chakulomba. (Tañenu Matewu 6:9-13.) Wahosheli nindi atela kusambila kulomba nawu ijina daNzambi atela kudijilika hela kudilemesha. Yesu wahosheli cheñi nindi twatela kulomba Wanta waNzambi kwinza kulonda nkeñelu yaYehova yizatiki heseki dejima. Yesu wasambilili kulomba iyi yuma yasweja kulema kufumahu dinu hakutena yuma yakumujimba yatulejeliyi nindi tulombeña. Neyi tumutwamijaku Yehova ninkeñelu yindi mukulomba kwetu, tukumwekesha yuma yitwalemesha.
(Matewu 6:24) Hikudi muntu wunateli kukalakela anyanta ayediku; watela kuhelahu wumu nakukeñahu mukwawu, hela wukukakelahu wumu nakusekeshahu mukwawu. Himunateli kukalakela Nzambi hampinji yoyimu niMahetaku.
nwtsty nsañu yakudiza yidi haMat 6:24
kukalakela: Idi izu dachiGiriki datalisha kukukazata neyi nduñu, dikwila nawu, muntu wudi namwanta wumu anakukalakelayi. Yesu watalishili mukwila nindi mukwaKristu hanateli kumukalakela Nzambi chikupu kwesekeja naChakeñañayi hampinji yoyimu nakukeñakeña mahetaku.
(Matewu 6:33) “Dichi, twalekenuhu kusambila kukeña Wanta nikuloña kwindi, nawa yuma yejimiyi yikwawu akayishilahu.
nwtsty nsañu yakudiza yidi haMat 6:33
Twalekenuhu . . . kukeña: Idi izu dachiGiriki dinakumwekesha chinyika chakutwalekahu kwila yuma nawa anateli kudisoneka nawu “Keñakeñenuña.” Atumbanji twaYesu hiyatela kukeña Wanta hakapinji kantesha, kuhiñahu hiyakukeña yuma yikwawuku. Ilaña, dichuma chiyatela kutwamijaku mpinji yejima muchihandilu chawu.
Wanta: Mumamanyusikiliputi amakwawu akushankulu achiGiriki asonekamu nawu “Wanta waNzambi.”
kwindi: Idi izu datalisha kudi Nzambi, “Tata. . . wekala mwiwulu” ashimunawu haMat 6:32.
kuloña: Antu akeñaña kuloña kwaNzambi eleña nkeñelu yindi nawa alondelaña nshimbi yindi yahosha hayuma yayiwahi niyatama. Iyi ntañishilu yambukaku chikupu nayawaFwarisi adimweneña nawu aloña.—Mat 5:20.
Keñenu Wanta Bayi Mahetaku
Tañenu Matewu 6:33. Atumbanji twaYesu atela kutwamijaku Wanta muchihandilu chawu. Neyi tukwila mwenimu, Yesu wahosheli nindi, “niyuma yejimiyi” akatushilaku. Muloñadi chahosheleliyi awa mazu? Walumbulwili muvasi 32 nindi: “Tata yenu wamwiwulu neluki chimunakaankili yuma yejimiyi,” dikwila nawu yuma yakeñekaña muchihandilu. Henohu kanda twiluki netu tunakukeña yakuda, yakuvwala nihakukama, Yehova welukañahu dehi. (Fwi. 4:19) Welukaña yitukavwala ifuku dikwawu. Welukaña yakuda yitwatela kuda nihakukama hatelela, kwesekeja nachisaka chitukweti. Yehova wukutwinkaña yuma yitunakukeña.
Kukeña Yuma Yalema yakuSpiritu
(Matewu 7:12) “Dichi yuma yejima yimunakukeña nenu antu ayilili enu, ninenu nawa mwatela kuyilila mwomumu. Kafwampi, dimwatalisha Nshimbi nimazu awaTuprofwetu.
Londelenuña Lushimbi Lwalema muMudimu Wenu Wakushimwina
Twili netu munatambwili nshiña dichi munakañanyi kwiluka izu damuntu wunayitemesheli. Himuntu itunabuli kwiluka, nawa hakwihula yakudya yitwakeñesha nankashi. Dichi tunamwiluki wanyi niyuma yinakukeñayi. Hamuloña wakubula kukeña kumutiyisha nsonyi, tunateli kuhanjeka nindi chantesha, ilaña tumuleja netu hitukutwalekahu nakuhanjekaku. Munjila yikwawu, fwikijenu nenu muntu wunayitemesheli nshiña nadilumbululi yomweni, tweluka netu watalaña hansañu yayakudya, nawa hakutuleja nindi wukweti nsañu yatela kutukwasha. Tukutiyilila nankashi kunsañu yinakutulejayi. Muloña twatiyaña kuwaha nankashi neyi antu ashikena kutuleja yuma yinakukeñawu nawa munjila yayiwahi. Tunateli kwila ñahi munjila yoyimu nawantu itwawanaña mumudimu wetu wakushimwina?
Mumaluña amavulu, twatela kumuleja mwiniitala chuma chitunendeli. Eñañi, tukweti nsañu yalema yabula kwilukayi mwiniitala, indi neyi chakwila tunadilumbululi wanyi nawa tushikena dakumwihula netu: “Neyi chakwila mukweti ñovu yakumanisha kukala mukaayi, kukalanyi kumunateli kumanisha?” Tweluka netu nkeñelu yakwihula lwihu lwamuchidiwu yekala yakwiluka yuma yinakutoñojokayi muntu kulonda tumuleji chahosha Bayibolu. Hela chochu, mwiniitala nateli kudihula nindi: ‘Indi iwu muntu hinyi, nawa muloñadi wunakuñihwilayi ilu lwihu? Natalishi mudihi?’ Dichi twatela kuhosha munjila yikuleñela mwiniitala yabuli kutujinoka. (Fwi. 2:3, 4) Tunateli kwila ñahi mwenimu?
Nkoñi wumu wendaña wawana nindi iji njila jinalondeluhu jamukwashaña hama. Neyi anadimushi dehi namwiniitala wukumwinka tilakiti yinakuhosha nawu, Komana Munakukeña Kwiluka Ñakwilu Yanawa Malwihu? nakuhosha nindi: “Tunakuhana iyi tilakiti kudi antu ejima amwiluña detu lelu. Yinakushimuna hamalwihu atanu nalumu ehulañawu antu amavulu. Tambulenu kopi yenu iyi.” Mana kwetu washimwini nindi antu amavulu atulishaña muchima neyi eluka chuma chitunendeli. Neyi twila mwenimu, chekalaña chaswayi kutwalekahu nakuhanjeka. Nkoñi wendaña wamwihulaña cheñi mwiniitala nindi: “Mwatoñojokahu dehi hanawa malwihu?” Neyi chakwila mwiniitala yatondahu lwihu lumu, mana kwetu wabakulaña tilakiti nakuhanjeka chahosha Bayibolu hanolu lwihu. Neyi nehi, watondaña lwihu nikutwalekahu kuhanjeka chakadi kumwekesha neyi kwosi yuma yelukayi mwiniitala. Hela chochu, kudi njila jajivulu jakutachikilamu kuhanjeka. Kumaluña amakwawu, enimatala akeñaña musambili kwila yuma yakeñañawu henohu kanda muyileji chuma chimunendeli. Chuma chalema hikuhimpa njila yakushimwinamu kwesekeja nachakeñañawu antu amwiluña detu.
(Matewu 7:28, 29) Yesu chamanishiliyi kuhosha awa mazu, mazaza awantu ahayamini chikupu nantañishilu yindi, 29 muloña wayitañishileña neyi muntu wukweti wuswa, bayi neyi ansoneki awuku.
nwtsty nsañu yakudiza yidi haMat 7:28, 29
ahayamini chikupu: Izu dachiGiriki dazatishawu haniyi nsona anateli kudilumbulula nawu “kutiya woma chikupu chakwila muntu yashika nihachipimu chakuzala.” Awa mazu amwekeshaña nawu mazaza atwalekelihu kwanuka mazwindi.
ntañishilu yindi: Awa mazu atalisha kuntañishilu yaYesu, njila yatañishilileñamu, yinabombelimu yuma yatañishileñayi kushilahu niyuma yejima yahosheliyi muMpanji yindi yahaMpidi.
bayi neyi ansoneki awuku: Chatela yahosheña neyi chahosheleñawu antañishi kwesekeja nachisemwa chawansoneki, Yesu wahosheleña neyi mukwakumwimenaku Yehova, muntu wukweti wuswa, wahosheleña nsañu yaMwizu daNzambi.—Ywn 7:16.
Kutaña Bayibolu
(Matewu 6:1-18) “Babalenu kulonda chimukuzataña nyidimu yenu yayiwahi abuli kuyimona kumesu awantu; neyi nehi, Tata yenu wekala mwiwulu hakayinka wufwetuku. 2 Dichi neyi wuhana yawaana yaluwi, bayi wuvumisha mpuña kuwunakuyaku neyi chelañawu anfwikiji mumasinagogi nimunyikwakwa kulonda ayilemesheña kudi antu. Inakuyileja chalala nami, anatambuli dehi wufwetu wawu wejima. 3 Ilaña enu neyi munakuhana yawaana yaluwi, chikasa chenu chachimunswa bayi chiluka chuma chinakwila chikasa chenu chachidiiluku, 4 kulonda yawaana yenu yaluwi yiikali yakujinda. Dichi Tata yenu wamonaña yuma yejima wakayifweta. 5 “Cheñi nawa, neyi munakulomba, bayi mwila neyi chelañawu anfwikijiku, muloña akeñaña kulomba henohu anemani mumasinagogi nihamaakenu anyikwakwa yamaneni kulonda ayimoneña kudi antu. Inakuyileja chalala nami, anatambuli dehi wufwetu wawu wejima. 6 Ilaña eyi neyi hiwukulomba, iñilaku mukapeka keyi kamukachi nawa neyi wunenzeli dehi chenzelu, lombaku kudi Tata yeyi wabulaña kumonawu. Dichi Tata yeyi wamonaña yuma yejima wakakufweta. 7 Neyi hiwukulomba, bayi wufuntisha-funtishahu mazu wowamu neyi chelañawu antu akunyuzaku, muloña atoñojokaña nawu neyi avulisha mazu akuyitiya. 8 Dichi bayi mwikala neyi wenaku, muloña Tata yenu neluki yuma yimunakaankili henohu kanda mumulombi. 9 “Ichi dichimwatela kulomba, nenu: “‘Tata yetu wekala mwiwulu, ijina deyi diikali dajila. 10 Wanta weyi winzi. Nkeñelu yeyi ayili hamaseki neyi chayilañawu mwiwulu. 11 Twinki yakuda yitunakukeña yefuku dalelu; 12 nawa twanakeni nyikudi yetu neyi chitunanakeni adi nanyikudi yetu. 13 Nawa tukwashi kulonda kweseka kubuli kutuzeyesha, ilaña twamwini kudi watama.’ 14 “Muloña neyi mukwanakena antu yuma yatama yelañawu, Tata yenu wekala mwiwulu niyena wukuyanakena; 15 ilaña neyi mubula kwanakena antu yuma yatama yelañawu, Tata yenu niyena hakuyanakena nshidi jenuku. 16 “Neyi mushakama chakadi kuda, bayi mudihomba kumesu neyi chelañawu anfwikijiku, muloña atamishaña kumesu awu kulonda ayimoni kudi antu nawu anashakami chakadi kuda. Inakuyileja chalala nami, anatambuli dehi wufwetu wawu wejima. 17 Ilaña eyi neyi hiwukushakama chakadi kuda, wayaku manji kumutu weyi nawa welaku kumesu eyi, 18 kulonda antu abuli kukumona nawu wunakushakama chakadi kuda, ilaña chiña akumonaña kudi Tata yeyi wabulaña kumonawu. Dichi Tata yeyi wamonaña yuma yejima wakakufweta.
JANUARY 22-28
YUMA YALEMA YAMWIZU DANZAMBI | MATEWU 8-9
“Yesu Wakeñeli Antu”
(Matewu 8:1-3) Chelili nakunkumuki dehi hampidi, mazaza amaneni awantu amulondeleleli. 2 Kukashimuka, mukwambumba wenjili nawa wadifukwili kudi yena nakuhosha nindi: “Mwanta, neyi wunakeñi, wunateli kuntookesha.” 3 Dichi, cholweliyi chikasa chindi, wamukwatili nakuhosha nindi: “Nakeñi! Tookaku.” Hohenohu mbumba yindi yamufumini.
nwtsty nsañu yakudiza yidi haMat 8:3
wamukwatili: Nshimbi jaMosi jahosheli nawu akwambumba atela kwikala hahalehi kuchina kusambwisha akwawu. (Lev 13:45, 46; Kuc 5:1-4) Hela chochu, anlomboli awaYudeya ashililiku nshimbi jikwawu. Chakutalilahu, kwosi muntu etejeliwu kuswina mukamwihi namukwambumba kwakwihi na 1.8 mitaku, ilaña wena ashililiku nakushika hamamita 45 mumpinji yampepela. Iji nshimbi jaletesheli akwambumba abuleña kuyitiyila luwi. Antu ahosheleña nawu antañishi elileña chiwahi hakuswama neyi amona mukwambumba nikuyasa malola kulonda abuleña kuswina mukamwihi nawena. Kwambukaku, Yesu wamutiyilili luwi mukwambumba wadiña nakumulembelela chakwila wamukwatili iwu iyala chuma chamweneñawu aYudeya nawu chatama. Wamukwatili iwu mukwambumba hela chakwila wadi kumuuka hohu chakadi kumukwata.—Mat 8:5-12.
nakeñi: Yesu watiyili mwalombeliyi iwu mukwambumba nawa wamwilili nindi wukumukwasha, wamwekesheli nindi wadiña namuchima wakukwashana bayi neyi muloña wakwila dichuma chateleliyi kwilayiku.
(Matewu 9:9-13) Kuhiñahu, Yesu chafumineñayi kwadiñayi, wamweni iyala wejina daMatewu nashakami mukasanji mwakutambwila nyisonku, wamwilili nindi: “Ikalaku mukwakunlondela.” Hohenohu wanyamukili nakumulondela. 10 Chimwahitili mpinji, henohu Yesu nakuda yakuda mwitala, akwakutambula nyisonku amavulu niakwanshidi enjili nakudiila hamu naYesu niatumbanji twindi. 11 Ilaña aFwarisi chamweniwu chumichi, ayihwili atumbanji twindi nawu: “Muloñadi ntañishi yenu chadiilañayi hamu nawakwakutambula nyisonku niakwanshidi?” 12 Chayitiyiliyi, wahosheli nindi: “Antu akola hiyakeñaña ndotoluku, chiña akata hohu. 13 Dichi, yenu mwakadizi mwatalisha awa mazu akwila nawu: ‘Nakeñi luwi, bayi mulambuku.’ Muloña nenjili nakutambika akwanshidi, bayi aloñaku.”
nwtsty nsañu yakudiza yidi haMat 9:10
kuda: Hela “kushakama kaheña kumesa.” Kushakama kaheña kumesa namuntu kwamwekesheleña wubwambu wadiña hakachi kanowu antu. Dichi, aYudeya amumafuku aYesu hiyadiña nakushakama kumesa hela kuda yakuda hamu namuntu wabula kwikala kaYudeyaku.
akwakutambula nyisonku: A Yudeya amavulu adiña nakutambula nyisonku nakutwala kudi anyuuli awaRoma. Antu aheleli aYudeya atambwileña nyisonku muloña adibombeleña hamu nawanyuuli amumatuña acheñi nawa atambwileña nyisonku yayivulu kubadika yateleleli kutambulawu. Akwakutambula nyisonku ayiheleli kudi akwawu aYudeya nawa ayimweneña neyi chamweneñawu akwanshidi niayivumbi.—Mat 11:19; 21:32.
(Matewu 9:35-38) Dichi Yesu wayili nakuhitañana munyisumba nimunyikala yejima, nakuyitañisha mumasinagogi awu nikushimwina nsañu yayiwahi yaWanta nikuuka nyisoñu niyikatu yeñi-nayeñi. 36 Chamweniyi mazaza awantu, wayitiyilili wushona, muloña ayikabishileña nikuyidiwula neyi anyikoku akadi kabiña. 37 Kuhiñahu, walejeli atumbanji twindi nindi: “Chalala, mudimu wakwaañula weneni, ilaña akwakukalakala anakehi. 38 Dichi, mulembelelenu Mwini mudimu wakwaañula kulonda yatemeshi akwakukalakala kumudimu windi wakwaañula.”
nwtsty nsañu yakudiza yidi haMat 9:36
wayitiyilili wushona: Izu dachiGiriki dakwila nawu splag·khniʹzo·mai dazatishiliwu dadifwana nezu dakwila nawu “nyijiñwa” (splagʹkhna), damwekeshaña chatiyañayi muntu mukachi kamujimba, kuneña chikupu. Dekala hakachi kamazu achiGiriki azatishañawu chikupu kutalisha kukutiyila muntu luwi.
Kukeña Yuma Yalema yakuSpiritu
(Matewu 8:8-10) Mukulumpi wamashidika wamwilili nindi: “Mukulumpi, ami hinnateleli kukutambwila eyi mwitala damiku, ilaña kuminaku dakuhosha hohu izu nawa ñamba yami wukukola. 9 Muloña ninami nidi nawantu akweti wuswa hadi ami, ilaña ninami nikweti mashidika inatalaña, nalejaña iwu nami, ‘Yaña!’ hakuya, mukwawu nami, ‘Twaya!’ hakwinza nawa nduñu yami nami, ‘Ilaku ichi!’ hakuchiila.” 10 Yesu chatiyiliyi chumichi, wahayamini nawa walejeli adiña nakumulondela nindi: “Inakuyileja chalala nami, kanda niwaneñahu dehi muntu wudi nachikuhwelelu cheneni muIsarela neyi ichiku.
w02 8/15 13 ¶16
Ami Nayileji Chakutalilahu
Munjila yoyimu, chelili mukulumpi wamashidika (hadaha wadiña Kajentili hela kaRoma) yayi nakumuwana Yesu nakumwila nindi yamukili nduñu yindi wakatili, Yesu welukili nindi iwu mushidika wadiña nayiluwa. Akulumpi amashidika amunana mafuku chakadi nikujina adiña namadombu, amwañileña mashi nawa adifukwileña kudi anzambi akutwamba. Ilaña Yesu washili maana hachuma chachiwahi chadiña naniwu muntu, chikuhwelelu. (Matewu 8:5-13) Kuhiñahu, chelili Yesu yahoshi namukwanshidi apopeleliwu hamutondu wakuyandishila wadiña kwakamwihi nayena, Yesu wamukaanini wanyi iwu iyala, ilaña wamukundejeli nakumuleja kuchiñeja kwakumbidi. (Luka 23:43) Yesu welukili chikupu nindi antu akuneña neyi wukuyimonaña munjila yatama. Chineli wamweneña yuma yayiwahi mudi antu, amavulu akolesheweli nakwila yuma yayiwahi.
(Matewu 9:16, 17) Kwosi muntu wachiminaña chikamba chehina dadiha hachakuvwala chahewulu chachikuluku, muloña chitabu chachiha chikudikoka nawa chakuvwala chikusweja kutabuka. 17 Nawa antu hiyaloñaña vinyu yayiha mumapakumuna avinyu amakuluku. Neyi aloñamu, mapakumuna avinyu abusikaña nawa vinyu yamwañikaña nimapakumuna avinyu akisikaña. Ilaña antu aloñaña vinyu yayiha mumapakumuna avinyu amaha nawa jejima jiyedi hijikukisikaku.”
jy 70 ¶6
Muloñadi Atumbanji twaYesu Chabulileñawu Kushakama Chakadi Kuda
Yesu nakukwasha atumbanji twaYowanu Mupapatishi kulonda eluki nawu kwosi muntu watela kukuhwelela nindi atumbanji twaYesu akulondelaña yaaku yawaYudeya yidi neyi chaaku chakukama nanzalaku. Henjili nakufumisha hela kukolesha njila jayaaka jakudifukwilamuku, dikwila nawu njila jakudifukwilamu jakunyaaka jateleli kulekawu. Yesu hadiña nakuleja antu nindi adifukuleña kwesekeja nachadifukwileñawu aYudeya amuyina mpinjiku. Hashileña chikamba chehina dadiha hehina dadikuluku hela kuloña vinyu yayiha mumapakumuna avinyu amakuluku.
Kutaña Bayibolu
(Matewu 8:1-17) Chelili nakunkumuki dehi hampidi, mazaza amaneni awantu amulondeleleli. 2 Kukashimuka, mukwambumba wenjili nawa wadifukwili kudi yena nakuhosha nindi: “Mwanta, neyi wunakeñi, wunateli kuntookesha.” 3 Dichi, cholweliyi chikasa chindi, wamukwatili nakuhosha nindi: “Nakeñi! Tookaku.” Hohenohu mbumba yindi yamufumini. 4 Dichi Yesu wamulejeli nindi: “Kulejaku muntu nehi, ilaña yaña wakadimwekeshi kudi kapristu nawa wulambuli mulambu wayilejeliwu kudi Mosi kulonda wukayilili wunsahu kudi wena.” 5 Cheñililiyi muKaperinamu, mukulumpi wamashidika wenjili kudi yena nakumulembelela 6 nindi: “Mukulumpi, ñamba yami nakaami mwitala muloña wakata musoñu wakalepa nawa nakukabakana chikupu.” 7 Yesu wamwakwili nindi: “Neyi nashiki kudiyi, nukumuuka.” 8 Mukulumpi wamashidika wamwilili nindi: “Mukulumpi, ami hinnateleli kukutambwila eyi mwitala damiku, ilaña kuminaku dakuhosha hohu izu nawa ñamba yami wukukola. 9 Muloña ninami nidi nawantu akweti wuswa hadi ami, ilaña ninami nikweti mashidika inatalaña, nalejaña iwu nami, ‘Yaña!’ hakuya, mukwawu nami, ‘Twaya!’ hakwinza nawa nduñu yami nami, ‘Ilaku ichi!’ hakuchiila.” 10 Yesu chatiyiliyi chumichi, wahayamini nawa walejeli adiña nakumulondela nindi: “Inakuyileja chalala nami, kanda niwaneñahu dehi muntu wudi nachikuhwelelu cheneni muIsarela neyi ichiku. 11 Ilaña inakuyileja nami antu amavulu akenza kufuma kumusela nikumujika nawa akashakama kaheña kumesa hamu naAbarahama, Isaka niYakoba muWanta wamwiwulu; 12 hakwila anyana kaWanta akayinatila hanji mumwidima. Mwenomu dimu mwakadililañawu nikudisumona kumazewu.” 13 Kuhiñahu, Yesu wamulejeli iwu mukulumpi wamashidika nindi: “Yaña. Chuma chiwunakuhweleli chikuzatika.” Dichi owu ñamba wakoleli hayoyenoyu mpinji. 14 Nawa Yesu cheñililiyi mwitala daPetulu, wamweni muku waPetulu wamumbanda nakaami muloña wakatili mashika. 15 Dichi wamukwatili kuchikasa, mashika amumanini nawa wahindukili nakutachika kumuloñeshela yakuda. 16 Chikwelili melela, amuleteleli antu amavulu adiña nawandemoni; nawa wafumishili aspiritu nezu nikuuka ejima adiña akata, 17 kulonda mazu ahosheleliwu kuhitila mudi kaprofwetu Isaya ashikijewi, akwila nawu: “Yena watambwili yikatu yetu nawa wasendeli nyisoñu yetu.”
JANUARY 29–FEBRUARY 4
YUMA YALEMA YAMWIZU DANZAMBI | MATEWU 10-11
“Yesu Wahizumwishileña Antu”
(Matewu 10:29, 30) Komana anzwimba ayedi hiyayilandishaña nakadiwayawaya kabula kulema wuseyaku? Hela chochu, kwosi nzwimba niwumu wunateli kuholoka heseki chakadi Tata yenu kwilukaku. 30 Ilaña ninsuki jenu jakumutu jejima ajichinda dehi.
nwtsty nsañu yakudiza yidi haMat 10:29, 30
anzwimba: Izu dachiGiriki dakwila nawu strou·thiʹon dekala izu dakukehesha nachu yuma dikwila nawu kada kadi kejima kanyanya, ilaña kakavulu datalisha kuzwimba, kada kalandishileñawu namali antesha chikupu.
kadiwayawaya kabula kulema wuseya: MuchiGiriki “asariyoni yimu,” mali amwinkeleñawu muntu neyi nazati maminetisi 45. Hampinji yayiliyi kuÑaliliya kamuchisatu, Yesu wahosheli nindi anzwimba ayedi ayilandishileña nasariyoni yimu. Hampinji yikwawu, chimwahitili chaaka chimu hayileñayi nakushimwina kuYudeya, Yesu wahosheli nindi anzwimba atanu anateli kuyilandisha namasariyoni ayedi. (Luk 12:6) Iyi nsañu yinakumwekesha nawu, anzwimba ayilandishileña natumali twanyanya chikupu chakwila kanzwimba kamu kadiña mpasela hohu.
ninsuki jenu jakumutu jejima ajichinda dehi: Kuvula kwansuki yamuntu akushimuna nawu kwashika kuavaleji yakubadika 100,000. Chumichi chinakumwekesha nawu Yehova wakamenaña kambanji hikambanji waKristu.
nwtsty intaneti
Nzwimba
Anzwimba dituda twalandishileñawu nawuseya wantesha chikupu. Tuyedi anateli kutulanda namali azatilileñayi muntu mumaminetisi 45. Idi izu dachiGiriki dinateli kutalisha kunyichidi yejima yatuda twanyanya kushilahu nianzwimba ahembañawu (Passer domesticus biblicus) nianzwimba akuSpain (Passer hispaniolensis), adikwoku nimuIsarela yamakonu.
(Matewu 11:28) Twayenu kudi ami, enu ejima munakukabakana nawa munasendi yiteli yalema, nukuyihizumwisha.
nwtsty nsañu yakudiza yidi haMat 11:28
munasendi yiteli yalema: Antu atambikiliyi Yesu kwinza kudi yena ‘asendeli yiteli yalema’ yakwakama nikukabakana. Chayikalilili kudifukula kudi Yehova muloña wayisemwa yabombeleleliwu kunshimbi jaMosi. (Mat 23:4) Chayikalili cheñi kulondela niSabata yayihizumwishileña.—Kwi 23:12; Mak 2:23-28; Luk 6:1-11.
nukuyihizumwisha: Izu dachiGiriki dakwila nawu “kuhizumwisha” dinateli kutalisha kukunooka (Mat 26:45; Mak 6:31) nikufuma mumakabi kulonda muntu yakoli nikwikala nañovu cheñi (2 Ko 7:13; Fwim 7). Iyi nsañu yinakumwekesha nawu kusenda “mpanda” yaYesu (Mat 11:29) kwabombelamu kuzata bayi neyi kunookaku. Izu dachiGiriki dahosheliyi Yesu datalisha mukunookesha nikukolesha antu anazeyi kulonda asendi mpanda yindi yaswayi kusenda.
(Matewu 11:29, 30) Sendenu mpaanda yami nawa dizilenu kudi ami, muloña ami nadikehesha nikudizoza mumuchima nawa mukuhizumuka. 30 Muloña mpaanda yami yaswayi kusenda nawa chiteli chami chapepela.”
nwtsty nsañu yakudiza yidi haMat 11:29
Sendenu mpaanda yami: Yesu wazatishili “mpanda” yachifwikija kutalisha kukwovwahila nikulondela wunlomboli. Neyi wahosheleña hampanda yamuyedi yashiliyi Nzambi hadi Yesu, dikwila nawu watambikileña atumbanji twindi kusenda mpanda hamu nindi nawa wadi kuyikwasha. Neyi dichi chadiña, kachi wayilejeli nindi: “Twayenu tusendi hamu mpanda yami.” Neyi Yesu diyi washaña mpanda hadi antu amakwawu, dikwila nawu twatela kwovwahila nikulondela wunlomboli waKristu hamu neyi atumbanji twindi.
Kukeña Yuma Yalema yakuSpiritu
(Matewu 11:2, 3) Ilaña Yowanu henohu wudi mukaleya, watiyili nyidimu yakalakeleñayi Kristu, dichi atumbanji twindi wayitemesheli 3 kulonda amwihuli Yesu nawu: “Komana Yeyi itwatalilaña nawu wunakwinza tahindi kudi wacheñi?”
jy 96 ¶2-3
Yowanu Wakeñeleña Kutiya Kudi Yesu
Ilu lwihu lunakutiyakana neyi kwiji lwawenyi? Yowanu wadiña muntu wadihana henohu kunashali yaaka yiyedi kufuma hehwiliyi lwihu, wamweni spiritu yaNzambi yinakwinza hadi Yesu nawa watiyili izu daNzambi dakumwekesha nawu Yesu wadiña mwana kaNzambi hampinji yamupapatishileñayi. Kwosi wunsahu wukuletesha tutoñojoki netu chikuhwelelu chaYowanu chadiña chazeya. Neyi chadiña chazeya, kachi Yesu wamuhamekeli wanyi Yowanu neyi cheliliyi haniyi mpinji. Neyi Yowanu wajinokeleña wanyi, muloñadi chamwihwililiyi Yesu ilu lwihu?
Yowanu wakeñeleña kutiya kudi Yesu yomweni neyi chakwila diyi Mesiya. Chumichi chadi kumukoolesha Yowanu hampinji yakabakeneñayi mukaleya. Kudi cheñi chuma chikwawu chakojejeli Yowanu yehuli ilu lwihu. Welukili wuprofwetu wamuBayibolu wahosheleña nawu, Wawayishewa waNzambi wakekala mwanta nawa nkuuli. Hela chochu, Yowanu wadiña mukaleya hadi tukweji twatuvulu kufuma hamupapatishiliyi Yesu. Dichi Yowanu wehwili kulonda yeluki neyi chakwila kudi muntu mukwawu wunakwinza wakamuhiña Yesu, wakashikija yuma yejima yashimwineñawu dehi nawu Mesiya diyi wakayishikija.
(Matewu 11:16-19) “Indi idi ikiñu nukudesekeja kudanyi? Didi neyi anyana anyanya anashakami hayisankanu anakubidika akwawu, 17 nawu: ‘Twayimbila mapeleli, ilaña enu mwahañana wanyi; twakaloka nyitetu, ilaña enu mwadishona wanyi.’ 18 Chochimu, Yowanu chenjiliyi, hadiileña hela kunwaku, ilaña antu ahoshaña nawu, ‘Wudi nandemoni.’ 19 Mwana kamuntu chenzayi wadaña nikunwa, ilaña antu ahoshaña nawu, ‘Talenu! Muntu wafwa hakuda nawa wanwaña vinyu, ibwambu dawakwakutambula nyisonku niakwanshidi.’ Hela chochu, yuma yaloña yelañayi muntu, diyamwekeshaña nawu wukweti maana.”
jy 98 ¶1-2
Oyi Yihuñu Yakamona idi Ikiñu Dachinchika
Yesu wamulemesheli chikupu Yowanu mupapatishi. Hanu dinu antu amumweneña ñahi Yowanu? Yesu wahosheli nindi, “idi ikiñu. . . didi neyi anyana anyanya anashakami hayisankanu anakubidika akwawu, nawu: ‘Twayimbila mapeleli, ilaña enu mwahañana wanyi; twakaloka nyitetu, ilaña enu mwadishona wanyi.’”—Matewu 11:16, 17.
Yesu watalishili mudihi? Walumbulwilili nindi: “Yowanu chenjiliyi, hadiileña hela kunwaku, ilaña antu ahoshaña nawu, ‘Wudi nandemoni.’ Mwana kamuntu chenzayi wadaña nikunwa, ilaña antu ahoshaña nawu, ‘Talenu! Muntu wafwa hakuda nawa wanwaña vinyu, ibwambu dawakwakutambula nyisonku niakwanshidi.’” (Matewu 11:18, 19) Munjila yikwawu, Yowanu washakamini chihandilu chapela hamu neyi kaNazareta, wanwineña wanyi walwa, ilaña idi ikiñu dahosheli nawu wudi nandemoni. (Kuchinda 6:2, 3; Luka 1:15) Yesu niyena wadiña tuhu neyi chochadiña antu ejima. Wadiileña nikunwa munjila yayiwahi, ilaña amwilili nawu wafwa hakuda. Chakala kutiyisha antu kuwaha.
Kutaña Bayibolu
(Matewu 11:1-19) Yesu chamanishiliyi kuleja atumbanji twindi 12 nshimbi, wafumini kwenoku nakuya nakutañisha nikushimwina munyisumba yikwawu. 2 Ilaña Yowanu henohu wudi mukaleya, watiyili nyidimu yakalakeleñayi Kristu, dichi atumbanji twindi wayitemesheli 3 kulonda amwihuli Yesu nawu: “Komana Yeyi itwatalilaña nawu wunakwinza tahindi kudi wacheñi?” 4 Yesu wayakwili nindi: “Funtenu kudi Yowanu mwakamuleji yuma yimunakutiya nikumona nenu: 5 Amputamesu anakumona, akwakubalakata anakwenda, akwambumba anakuyitookesha, ajika matu anakutiya, afu anakuyisañula nawa atuzweñi anakuyishimwina nsañu yayiwahi. 6 Wudi namuzañalu yowu muntu wabulaña kuwana chuma chakumuhukesha mudi ami.” 7 Chelili awa hiyakuya, Yesu watachikili kuleja mazaza awantu hansañu yaYowanu nindi: “Chumanyi chimwayili nakutala mumasaña? Iteti dalelukileña nampepela tahindi? 8 Chumanyi dinu chimwayili nakutala? Muntu wavwalili yakuvwala yayiwahi tahindi? Muloña antu avwalaña yakuvwala yayiwahi ekalaña mumatala awanyanta. 9 Hanu dinu, mwayililidi? Nakutala kaprofwetu tahindi? Inakuyileja nami, Yowanu hikaprofwetu, ilaña yena walema kubadika nikaprofwetu. 10 Iwu diyi ona asonekawu hadi yena nawu: ‘Tiyaña! Ami nukutemeshañahu dehi ntemesha yami kuwunakuya, wakakuloñeshelañahu dehi njila yeyi!’ 11 Inakuyileja chalala nami, hadi antu avwalika kudi ambanda, kanda kwikaleñahu dehi muntu wamubadika Yowanu Mupapatishiku, ilaña muntu wakehelamu muWanta wamwiwulu wamubadika yena. 12 Kufuma tuhu mumafuku aYowanu Mupapatishi nakushika nikulelu, antu afwilaña Wanta wamwiwulu nawa antu awufwilaña awuwanaña. 13 Muloña yuma yejima, Nshimbi nimazu awaTuprofwetu, ayiprofweteli kushika nimpinji yaYowanu; 14 nawa neyi munakeñi kuchiteja, diyi ‘Elija wakenza.’ 15 Dichi muntu wukweti matu, yatiyi. 16 “Indi idi ikiñu nukudesekeja kudanyi? Didi neyi anyana anyanya anashakami hayisankanu anakubidika akwawu, 17 nawu: ‘Twayimbila mapeleli, ilaña enu mwahañana wanyi; twakaloka nyitetu, ilaña enu mwadishona wanyi.’ 18 Chochimu, Yowanu chenjiliyi, hadiileña hela kunwaku, ilaña antu ahoshaña nawu, ‘Wudi nandemoni.’ 19 Mwana kamuntu chenzayi wadaña nikunwa, ilaña antu ahoshaña nawu, ‘Talenu! Muntu wafwa hakuda nawa wanwaña vinyu, ibwambu dawakwakutambula nyisonku niakwanshidi.’ Hela chochu, yuma yaloña yelañayi muntu, diyamwekeshaña nawu wukweti maana.”