WACH MADUONG’ MA GASET WUOYOE | KAKA INYALO HERO TIJI
Kaka Inyalo Hero Tiyo Tich Matek
‘Ma e mich moa ka Nyasaye, mondo ng’ato ka ng’ato ochiem kendo ometh, obedi mamor kuom tichne duto.’ (Eklesiastes 3:13) Ka Nyasaye dwaro ni wabed mamor gi tijewa, donge obiro nyisowa kaka wanyalo yudo morno? (Isaiah 48:17) Wamor ni otimo kamano kokalo kuom Wachne ma en Muma. Non ane puonj mag Muma ma luwogi ma nyalo konyowa hero tijewa.
BED GI PARO MOWINJORE KUOM WACH TICH
Bed ni tiji en mano mitiyoe gi pachi ahinya, kata en mitimo gi teko mang’eny, kata en mitimo gi pachi kod tekoni, kinde duto ng’e ni “ohala nitie kuom tich duto.” (Ngeche 14:23) En ohala mane mantie? Tich konyowa chopo dwarowa mag ringruok. En adier ni Nyasaye osingo ni obiro chiwo ne jogo malame gadier gigo ma gichando. (Mathayo 6:31, 32) Kata kamano, odwaro ni wan bende wati matek mondo wayud kaka dwakonyre e ngima.—2 Jo-Thesalonika 3:10.
Omiyo, wanyalo neno tijewa kaka gima konyowa chopo chenro ma wan-go. Tich en yo makare mar chopo ting’ ma wan-go. Jal moro miluongo ni Joshua ma jahigni 25 wacho kama: “Tiyo matek mondo inwang’ kaka dikonyri e ngima miyo iwinjo ka imor e chunyi. Ka inyalo chulo gik midwaro, to mano nyiso ni tich mitiyo konyi chopo gimomiyo itime.”
E wi mano, tije lwedo miyo ng’ato ok chare owuon. Kuom adier, tije lwedo gin tije matek. Ka watimo kinda mondo wamakre gi tijewa, kata obedo ni ginyalo bedo tije ma ok morwa kata gin tije matek, wabet mamor ng’eyo ni ne watimo gima owinjore. Timo kamano geng’owa kik wadonj e obadho mar bedo josamuoyo ma manyo yore mayot mag timo gimoro. (Ngeche 26:14) Mano miyo wabedo mamor ahinya e chunywa. Aaron ma ne wawuoyo kuome e sula mokalo, wacho kama: “Awinjoga mamor ahinya bang’ tiyo matek odiechieng’ mangima. Seche moko awinjoga ka ajony ahinya, kendo samoro ji ok ne tich ma ne atimo, kata kamano, amor ng’eyo ni asetimo gimoro.”
KET CHUNYI E TICH MITIYO
Muma pwoyo ahinya dichwo “molony e tije,” kod dhako ma ‘tiyo gi lwete ka chunye mor.’ (Ngeche 22:29, Luo New Testament, 2003; 31:13) Kuom adier, bedo ng’at molony e tich ok en gima biro abira kende. Ji mang’eny ok ohero timo tije ma ok ging’eyo maber. Nyalo bedo ni mano e momiyo ok gihero tijegi, tiende ni pok gitimo kinda ma dwarore mondo gibed molony e tiyo tijno.
Adiera en ni, ng’ato nyalo hero tiyo tich moro amora ka obedo gi paro mowinjore, tiende ni ka opuonjore timo tijno e yo mong’ith. Ng’at miluongo ni William ma jahigni 24 wacho niya: “Sama itimo kinda mondo ing’e tiji maber, kae to ineno ber mokelo, mano miyo ibedo mamor ahinya. Ok ibed gi gombo mar manyo yore mayot mag timo tich moro, kata bedo jasamuoyo e tich.”
PAR KUOM KAKA TICH MITIYO KONYO JOMAMOKO
Kik iket pachi mana kuom pesa ma ibiro yudo e tiji. Kar mano, penjri ane penjo maluwogi: ‘Ang’o momiyo onego atim tijni? Ang’o ma nyalo timore ka ok atimo tijni, kata ka ok otime e yo maber? Tich ma atimoni konyo jomamoko e yore mage?’
Ber mondo wapar matut penjo mogikno, nikech wabedo mamor moloyo e tijwa sama waneno kaka okonyo jomamoko. Yesu nowacho kama: “Chiwo kelo mor mogundho moloyo kawo.” (Tich Joote 20:35) Tich mwatiyo konyo kastembe kod joma ondikowa tich. To nitie jomamoko bende ma tich mwatiyo konyo. Jogo gin joodwa kod joma dwaro kony.
Joodwa. Sama wi ot tiyo matek mondo opidh joode, okonyogi e yore ariyo. Mokwongo, ochopo dwarogi mag ringruok, ma gin chiemo, lewni, kod kar dak. Kuom timo kamano, ochopo migawo ma Nyasaye omiye mar ‘chiwo gik ma dwarore ne joma gin joge owuon.’ (1 Timotheo 5:8) Mar ariyo, wuoro ma jakinda e tich puonjo joode gimomiyo dwarore ni wabed joma tiyo matek. Shane ma ne wawuoyo kuome e sula mokalo wacho kama: “Wuonwa noketo ranyisi maber mar bedo ng’at ma ohero tiyo matek. En dichwo ma ja ratiro ma osebedo ka tiyo matek e ngimane duto, to ng’enyne notiyo kaka fundi bao. Asepuonjora kuome ber mar tiyo tije lwedo, ka agero gik ma biro konyo jomamoko.”
Joma dwaro kony. Jaote Paulo nonyiso Jokristo ni mondo ‘giti matek mondo gibed gi gimoro ma ginyalo miyo ng’at machielo mochando.’ (Jo-Efeso 4:28) En adier ni ka watiyo matek mondo wapidh joodwa kod wan wawegi, to wanyalo konyo bende joma ochando. (Ngeche 3:27) Omiyo, tiyo matek biro miyo wayud mor mogundho ma bedoe kuom chiwo.
TIM MOKALO MA DWARORE
E twak ma Yesu nogolo e wi got, nowacho kama: “Ka ng’at manie telo chuni mondo itine ka udhi mail achiel, dhi kode mail ariyo.” (Mathayo 5:41) Ere kaka inyalo tiyo gi puonjno e tiji? Kar timo mana ma dwarore, inyalo manyo yore mag timo mokalo ma dwarore. Ket chenro mar gik ma idwa chopo, kae to itim kinda mar timo tiji e yo mong’ith kata mapiyo moloyo. Tem nono kata weche matindo tindo mag tijino.
Sama itimo mokalo ma dwarore, ibiro hero tiji moloyo. Nikech ang’o? En nikech in iwuon e ma ichiko gima itimo. Itimo momedore nikech in e ma idwaro timo kamano, to ok nikech ng’ato e ma chuni ni itim kamano. (Filemon 14) Wachni paronwa puonj manie Ngeche 12:24 ma wacho niya: “Ng’a ma luete tiyo tich gi kinda nobedi gi loch; to noket ng’a ma jasamwoyo e tich misumba.” En adier ni joma nok kuomwa noket e tich misumba. Kata kamano, ng’at matimo mana ma idwaro kuome nyalo neno ni okete misumba, ka kinde duto ichune achuna gi tich. Kata kamano, ng’at ma timo mokalo ma dwarore nikech en e ma odwaro timo kamano, winjo ka gima en e ma ochiko ngimane. Ng’at ma kamano chiko tije owuon.
KIK WATI MOKALO TONG’
Tich matek en gima ber, kata kamano, onego wang’e ni nitie gik mamoko monego watim e ngima to ok tich kende. En adier ni Muma jiwowa ni wabed jokinda. (Ngeche 13:4) Kata kamano, ok ojiwwa ni wati mokalo tong’. Eklesiastes 4:6 wacho niya: “Chiemo moromo theng luedo gi chuny mokuwe, oloyo gi ber chiemo moromo lueti ariyo gi tich mapek kod chando chuny.” Puonj mane mwayudo kanyo? Ng’at ma tiyo mokalo tong’ ok bi yudo ber ma tije matek kelo, kapo ni tijeno kawo thuolone duto kod tekone. Tich motiyo bedo gima nono kendo ma “chando chuny.”
Muma nyalo konyowa bedo gi paro mowinjore kuom wach tich. Kata obedo ni Muma jiwowa ni waket chunywa kuom tijewa, bende onyisowa ni ‘wayang gadier gik ma dwarore moloyo.’ (Jo-Filipi 1:10) Gik ma dwarore moloyogo gin mage? Gigo oriwo yudo thuolo mar bedo gi joodi kod osiepeni. To ma dwarore ahinya gin luwo weche mag lamo, kaka somo Wach Nyasaye kendo paro matut kuome.
Joma keto tong’ mowinjore e ngimagi nyalo hero tijegi ahinya. William ma ne wawuoyo kuome motelo wacho kama: ‘Jal moro ma yande ne tiyona noketo ranyisi maber kuom bedo ng’at ma nigi paro mowinjore kuom wach tich. Otiyo matek, kendo en gi winjruok maber gi kastembewa nikech otiyo tije e yo maber. Kata kamano ka sa tich orumo, ok odhi adhiya nyime gi tich to koro oketo pache kuom joode kod wechege mag lamo. En achiel kuom joma morie moloyo ma ang’eyo!’