Inyalo Siko Kibolori e Bwo Tem

1-3. En ang’o ma janabi moro ma nowuok Juda ne ok otimo, to mano nokelone ang’o? (Ne picha man malo.)

KA NE Ruoth Jeroboam locho e Israel, Jehova nooro janabi moro mawuok Juda mondo oterne ote mager nikech nosemiyo Jo-Israel odonjo e tim lamo nyiseche manono. Janabi moboloreno notimo migawo ma nomiye e yo maber kendo Jehova norite ma Ruoth Jeroboam ne ok ohinye.​—1 Ru. 13:1-10.

² Ka koro janabino ne ni e yo kodok thurgi, noromo gi jaduong’ moro machiegni gi Bethel. Jaduong’no nonyise ni en bende en janabi mar Jehova. Jaduong’no nowuondo janabino mi ne ok otimo kaka Jehova nosechike ni ‘kik ocham chiemo kata modho pi’ e piny Israel kendo ni kik ‘odog gi yo ma ne odhigo.’ Jehova ne ok mor gi gima janabino notimo. Bang’e ka ne janabino dok thurgi, sibuor moro nobiro monege.​—1 Ru. 13:11-24.

³ Ang’o ma ne nyalo miyo janabi ma noboloreno oyie dok gi jaduong’ ma ne owuondeno? Muma ok nyiswa. Kata kamano, nyalo bedo ni janabino wiye nowil ni nonego obolre ‘kowuotho gi chuny mamuol gi Nyasache.’ (Som Mika 6:8.) Sama Muma wacho ni ng’ato wuotho gi Jehova, mano nyiso ni ng’atno ogeno Nyasaye chuth, oriwo lwedo ratiro ma en-go mar locho, kendo oluwo kaka Jehova chike. Ng’at mobolore wuoyo gi Jehova e lamo kinde duto. Janabino ne nyalo penjo Jehova gima nonego otim ka ne jaduong’ ma nowuondeno obirone, to Muma ok nyiswa ni notimo kamano. Wan bende nitie kinde ma chuno ni watim yiero moko matek, kendo kawo okang’ mowinjore samoro ok yot. Ka wabolore ma wakwayo Jehova mondo otawa sama wadwaro timo yiero moro, obiro konyowa mondo kik watim yiero ma ok owinjore.

4. Wadwaro nono ang’o e sulani?

⁴ E sula mokalo, ne waneno gimomiyo bolruok en kido ma dwarore kod kaka Jokristo nyalo nyiso kidono. Kata kamano, gin ang’o ma nyalo miyo bedo joma obolore obednwa matek? To ere kaka wanyalo nyago kido maberni mondo wasik ka wabolore kata mana seche ma waromo gi tembe? Mondo wayud dwoko mag penjogo, wadwaro neno gik moko adek ma nyalo miyo bolruok obednwa matek, kod kaka wanyalo timo sama wan e bwo tembe ma kamago.​—Nge. 11:2.

SAMA LOKRUOGE MOKO OTIMORE E NGIMAWA

5, 6. Barzillai nonyiso nade ni obolore?

⁵ Sama lokruoge moko otimore e ngimawa kata owilnwa migawo, mano nyalo miyo bolruok obednwa matek. Nyaka bed ni Barzillai, ma ne en jaduong’ ma ja higni 80 nowinjo maber ahinya ka ne Daudi onyise ni gidag kode e od ruoth. Timo kamano ne dhi miye thuolo mar bedo machiegni gi ruoth kinde duto. Kata kamano, Barzillai notamore. Nikech ang’o? Nikech koro noseti, nonyiso Daudi ni ne ok odwar miye ting’ mapek. Omiyo, Barzillai nokwayo Daudi ni mondo okaw Chimham, ma samoro ne en wuod Barzillai.​—2 Sa. 19:31-37.

⁶ Bolruok nomiyo Barzillai ong’ado paro maber. Ne ok otamore kwayo mar Daudi mana nikech ne ok odwar ting’ momedore kata nikech nodwaro mana dhi yueyo mos e dalane nikech koro noseti. Kar mano, nong’eyo ni ngimane noselokore, omiyo noyie ni nitie gik ma ne ok onyal timo nikech hike. Ne ok odwar yie ayiea gi migepe kata ma ne ok onyal timo. (Som Jo-Galatia 6:4, 5.) Ka waketo pachwa mana kuom yudo duong’ kod huma, kata timo gik moko mana ni mondo jomoko onewa, mano nyalo miyo wabed gi chuny mar piem kod nyiego ma gikone wayud wich kuot maduong’. (Gal. 5:26) Bedo gi bolruok nyalo konyo Jokristo duto mondo oti gi nyalo ma gin-go e miyo Jehova duong’ kendo e konyo jomamoko.​—1 Kor. 10:31.

7, 8. Ere kaka bolruok biro konyowa mondo kik wagenre wawegi?

⁷ Nyalo bedonwa matek bedo gi bolruok sama omiwa migawo moro maduong’. Ka ne Nehemia owinjo ni joma ne ni Jerusalem ne chandore, nolamo Jehova gi kinda. (Neh. 1:4, 11) Jehova nodwoko lamo mar Nehemia ka ne Ruoth Artashashta okete gavana mar Jerusalem. Kata obedo ni Nehemia ne nigi migawo maduong’ kamano kod mwandu gi teko, ne ok ogeno kuom riekone owuon kata lony ma ne en go. Nodhi nyime wuotho gi Nyasaye. Kinde duto nodwaro ng’eyo pach Jehova, omiyo nosomoga chikene. (Neh. 8:1, 8, 9) Nehemia ne ok chik jomoko gi agoko koketonegi ting’ mapek. Kar mano, nokonyo jomamoko kotiyo gi thuolone kaachiel gi mwandune owuon.​—Neh. 5:14-19.

⁸ Ranyisi mar Nehemia nyalo konyowa mondo kik wagenre wawegi sama migawo ma wan-go olokore kata sama wayudo migepe momedore. Jaduong’-kanyakla mogenore owuon nyalo chako timo migepe mag kanyakla ka ok okwayo Jehova e lamo mondo okonye. Jomoko to nyalo kwongo ng’ado paro kae to e ka gikwayo Jehova mondo oguedh paro ma ging’adono. Be mano en bolruok adier? Ng’at mobolore en ng’at ma kinde duto biro paro winjruok ma en go gi Nyasaye e gik moko duto motimo. Nyalo ma wan-go ok e gima duong’. Onego watang’ mondo kik wachak genore wawegi sama waromo gi pek kata chandruoge moko ma ne wasenyagorego e kinde mokalo. (Som Ngeche 3:5, 6.) Kik wapar ni bedo gi migepe biro miyo wabed maber moloyo joodwa kata owete gi nyimine man wan-go e kanyakla. Kar mano, onego wati kanyachiel gi owete gi nyiminewa.​—1 Tim. 3:15.

SAMA IJAROWA KATA SAMA IPAKOWA

9, 10. Bolruok nyalo konyowa nade sama ijarowa?

⁹ En adier ni ok yot geng’o mirima sama jomoko jarowa. Hanna ne siko ywak nikech nyieke ma Penina ne siko jare. Chwor Hanna ne ohere ahinya, en mana ni ne ok onyal nyuol. Bang’e, ka ne Hanna odhi lemo e tabernakel, Eli, ma ne en Jadolo Maduong’ nowacho ni Hanna omer. Parie wachno! Kata kamano, nikech Hanna nobolore, ne ogeng’o ich-wang’ kendo ne ok odwoko Eli e yo marach. Lamo ma Hanna nolamo kowuok e chunye ondik e Muma. Lamono nyiso yie motegno ma Hanna ne nigo, kaka nogone Jehova erokamano, kod kaka nopake.​—1 Sa. 1:5-7, 12-16; 2:1-10.

¹⁰ Bolruok bende nyalo konyowa mondo wasik ka waloyo “gima rach kuom timo gima ber.” (Rumi 12:21) Ngima e piny mitayo gi Satanni opong’ gi gik maricho, kendo nyaka watem matek mondo timbe jomaricho kik chwanywa. (Zab. 37:1) Ka chwanyruok obedo e kind owete kata nyimine ma Jokristo, mano nyalo kelo lit mang’eny ahinya. E chal ma kamano, ng’at mobolore biro luwo ranyisi mar Yesu. Muma wacho kama kuom Yesu: “Sama ne ijare, en to ne ok odwoko ka oyenyo . . . , kar mano, ne oketore owuon e lwet Jal ma ng’ado bura kare.” (1 Pet. 2:23) Yesu nong’eyo ni Jehova kende e ma nigi ratiro mar chulo kuor. (Rumi 12:19) Jokristo duto bende ijiwo ni gibolre kendo kik ‘gichul gima rach kar gima rach.’​—1 Pet. 3:8, 9.

11, 12. (a) Bolruok nyalo konyowa mondo watim ang’o sama jomoko pakowa e yo mokalo tong’? (b) Bolruok nyalo konyowa nade e wach rwakruok kod bidhruok kaachiel gi timbewa?

¹¹ Sama ipako ng’ato ahinya, mano nyalo miyo bolruok obedone matek. Ne ane ranyisi maber ma Esther noketo sama ngimane nolokore mobedo maber apoya nono. Ne en nyako ma jaber ahinya, kendo nomiye gik ma nonyalo dusorego kuom higa achiel mondo omed bedo ma jaber moloyo. Ne en achiel kuom nyiri mang’eny ma nogol kuonde duto ma piny Persia ne lochoe ma bende ne dusore mondo ruoth ohergi. To nosiko kobolore kendo komiyo ji duto luor. Ne ok ochako bedo gi wang’ teko kata ka ne ruoth oseyiere mondo obed chiege.​—Est. 2:9, 12, 15, 17.

¹² Bolruok biro miyo warwakre, wabidhre, kendo watim gik moko e yo mowinjore kendo ma nyiso luor. Ji biro herowa mana ka wabedo gi “chuny ma terore mos kendo mamuol,” to ok ka wasungore kata timo gik moko mana ni mondo ji onewa. (Som 1 Petro 3:3, 4; Yer. 9:23, 24) Achaya ma wanyalo bedogo ei chunywa gikone biro nenore e timbewa. Kuom ranyisi, wanyalo chako timo gik ma miyo jomoko ng’eyo ni wan gi migepe moko makende, ni wang’eyo weche ma jomoko ok ong’eyo, kata ni wamako osiep gi owete matayo. Kata wanyalo chako wuoyo e yo mamiyo wan wawegi e ma wayudo pak nikech gik ma wasetimo, kata obedo ni jomoko bende okonyowa timogi. Yesu noketonwa ranyisi maber e wi wachno. Thoth weche ma nowacho ne ogolo achiel kachiel e Ndiko mag dho Hibrania kata ne otudore gi Ndikogo. Ne otimo kamano mondo jowinjone ong’e ni weche ma nowacho nowuok kuom Jehova to ok kuome owuon.—Joh. 8:28.

SAMA OK WANG’EYO GIMA NYALO TIMORENWA

13, 14. Bolruok nyalo konyowa nade mondo watim yiero e yo maber?

¹³ Bolruok nyalo bedo matek sama ochuno ni watim yiero e weche moko kata sama jomoko otimo yiero ma mulo ngimawa. Ka ne jaote Paulo ni Kaisaria, janabi Agabo nonyise ni ka odhi Jerusalem, to ne idhi tueye e jela. Janabino nonyise ni ne inyalo kata mana nege. Ka owete nowinjo wechego, ne gisayo Paulo mondo kik odhi Jerusalem. Kata kamano, mano ne ok omiyo Paulo oloko pache. Ne ok obedo gi chir mokalo tong’, to bende ne ok oweyo mondo luoro oloye. Ne en gadier chuth ni Jehova ne dhi konye kendo noikore timo migawone kamoro amora ma Jehova ne dhi dwaro ni odhiye. Ka ne owete owinjo mano, ne gibolore ma giyie mondo Paulo odhi Jerusalem mana kaka noseng’ado.​—Tich 21:10-14.

¹⁴ Bolruok nyalo konyowa mondo watim yiero maber kata ka ok wang’eyo maber kaka weche biro bedo bang’e. Kuom ranyisi, ka wayiero mar tiyo ne Jehova gi thuolowa duto, wabiro timo nang’o ka wabedo matuwo? To nade kapo ni dwarore ni wakony jonyuolwa ma koro oseti? Wabiro konyore nade ka waseti? Kata walem ma watim nonro e okang’ maromo nade, ok wanyal yudo dwoko mag penjogo e yo makare chuth. (Ekl. 8:16, 17) Yie ma wan-go kuom Jehova biro konyowa mondo wayie ni nitie gik ma ok wanyal timo. Bang’ timo nonro, wuoyo gi jomoko, kendo lemo mondo Jehova otawa, onego wakaw okang’ mowinjore mar timo kaka roho mar Jehova tayowa. (Som Eklesiastes 11:4-6.) Timo kamano biro miyo Jehova oguedhwa kata onyalo konyowa ma walok chenro ma wan-go.​—Nge. 16:3, 9.

KAKA WANYALO BEDO JOMA OBOLORE

15. Paro matut kuom kido mabeyo ma Jehova nigo biro jiwowa mondo watim ang’o?

¹⁵ Nikech bolruok en kido ma kelo ber mang’eny, ang’o ma nyalo konyowa mondo wabed joma bolore moloyo? We wane ane gik moko ang’wen ma nyalo konyowa mondo wabed joma obolore. Wach achiel ma nyalo konyowa siko ka wabolore en paro matut kuom kido mabeyo ma Jehova nigo. (Isa. 8:13) Par ni wawuotho gi Nyasaye Manyalo Duto, to ok malaika kata dhano moro. Ng’eyo wachno biro jiwowa mondo ‘wabolre e bwo lwet Nyasaye ma nigi teko.’—1 Pet. 5:6.

16. Ng’eyo ni Jehova oherowa konyowa nade mondo wasik ka wabolore?

¹⁶ Mar ariyo, paro kaka Jehova oherowa biro miyo wabed mobolore. Jaote Paulo nondiko ni Jehova nochueyowa e yo ma miyo fuonni ma nenore ni ok long’o ahinya bedo gi “duong’ moloyo.” (1 Kor. 12:23, 24) Kamano bende e kaka Jehova dewowa ng’ato ka ng’ato kata obedo ni wan gi nyawo moko. Jehova ok pimwa gi jomamoko, to bende ok ojwang’wa sama ok watim gik moko kaluwore gi yorene. Nikech wang’eyo ni Jehova oherowa, mano miyo wawinjo maber e migawo moro amora ma wan-go.

17. Keto pachwa kuom gik mabeyo ma jomoko timo biro konyowa nade?

¹⁷ Mar adek, wabiro medo hero migawo ma wan-go sama wadhi nyime keto pachwa kuom gik mabeyo ma jomoko timo mana kaka Jehova timoga. Kar manyo huma kata temo chiko jomamoko, bolruok biro miyo wamany paro kuom jomoko kendo wati gi paro ma ging’adonwago. (Nge. 13:10) Wabiro bedo mamor kodgi sama giyudo migepe, kendo wabiro pako Jehova sama waneno kaka oguedho ‘riwruokwa mar owete e piny ngima.’​—1 Pet. 5:9.

18. Ere kaka tiego chunywa mar pogo ber gi rach biro konyowa mondo wabed joma bolore?

¹⁸ Mar ang’wen, ka watiego chunywa mar pogo ber gi rach ka watiyo gi puonj mag Muma, wabiro bedo joma obidhore kendo ma timo gik moko e yor luor. Wabiro timo yiero mabeyo ka wabolore ma wapuonjore neno gik moko kaka Jehova nenogi. Ka wapuonjore wawegi kendo walemo ma ok wabare kae to watiyo gi gik ma wapuonjorego, mano biro konyowa mondo watieg chunywa mar pogo ber gi rach. (1 Tim. 1:5) Wabiro puonjore keto dwach jomoko obed motelo ne magwa. Ka watimo ma korwa, Jehova singo ni obiro ‘miyo tiegruokwa obed moromo chuth,’ kokonyowa mondo wabed gi bolruok kod kido mamoko mabeyo.​—1 Pet. 5:10.

19. Ang’o ma biro konyowa mondo wasik ka wabolore?

¹⁹ Janabi ma ne wuok Juda noketho winjruokne gi Nyasaye kendo nolalo ngimane nikech ne ok obolore. Kata kamano, inyalo siko kibolori e bwo tem. Ngima jotich Nyasaye machon kod ma kindegi osenyiso ni mano en gima nyalore. Kaka wamedo tiyo ne Jehova, e kaka onego wamed bedo joma obolore. (Nge. 8:13) Kata bed ni wan e chal mane gie sani, tiyo ne Jehova en gima ber miwuoro kendo onge tich moro amora minyalo pimego. Watimuru duto ma wanyalo mondo wadhi nyime tiyo ne Jehova ka wabolore nyaka chieng’.