1-3. (a) Ang’o momiyo Joshua en ranyisi maber mar jal ma notimo yiero maber e ngima? (b) Ang’o monego waket e paro sama onego watim yiero moro?

WACH motigo ni “yieruru” en wach mapek ahinya. Ng’at monego otim yiero, en ng’ama nigi thuolo kod nyalo mar chiko kaka ngimane biro chalo. Kuom ranyisi: Kaw ane ng’at mawuotho e yo, to mapiyo nono ochopo e yo mokagore ariyo. Obiro yiero luwo mane? Kapo ni ong’eyo kama odwaro dhiye, nenore ni yo achiel ema biro chope kuno, to machielono nyalo tere mabor gi kama odhiyeno.

² Muma oting’o ranyisi mang’eny mag joma nonego otim yiero e yo ma kamano. Kuom ranyisi, Kain ne nyaka yier kabe obiro weyo mirima ochike kata en ema ochik mirimbe. (Chak. 4:​6, 7) Joshua ne nyaka yier e kind tiyo ne Nyasaye madier kata tiyo ne nyiseche mag miriambo. (Josh. 24:15) Gimaduong’ ma Joshua ne dwaro ne en siko machiegni gi Jehova; omiyo noyiero yo ma ne dhi konye chopo dwaroneno. Kain to ok ne nigi gombo ma kamano, kendo noyiero yo ma ne dhi medo kete mabor gi Jehova.

³ Seche moko nyalo dwarore ni watim yiero e weche moko ma korgi tek e ngimawa. Kapo ni onego itim yiero machalo kamano, ket e paro ni dwaro mari maduong’ en miyo Jehova duong’ e gimoro amora mitimo kendo itang’ gi gimoro amora manyalo miyo iwe Jehova. (Som Jo Hibrania 3:​12.) E sulani koda e sula maluwo, wabiro nono weche moko abiriyo e ngimawa maok onego wawe opogwa gi Jehova.

TIJE MAG MANYO YUTO

4. Ang’o momiyo tije ma miyowa yuto en gima dwarore ahinya?

⁴ Jokristo nigi ting’ mar rito ngimagi koda mag joodgi. Muma wacho ni ng’at maok dwar rito joode rach moloyo ng’at maok oyie. (2 Thes. 3:​10; 1 Tim. 5:8) Nenore maler ni tije mag manyo yuto gin gik madwarore ahinya e ngimawa, mak mana ni ka ng’ato ok otang’ to wach manyo yuto nyalo kete mabor gi Jehova. E yo mane?

5. Gin weche mage manyaka wakwong wanon kapok wayie kawo tich moro amora?

⁵ To nade kapo ni imanyo tich. Kapo ni idak e piny kata e gweng’ kama yudo tich ok yot, inyalo donjo e tem mar kawo tich moro amora mikwongo rodhnogo. To nade kapo ni tijno ok winjre gi puonj mag Muma? To nade kapo ni chenro mag tich kata wuodhe motudore gi tijno biro moni timo migepe mag Jokristo, kata keti mabor gi joodi? Be onego iyie ayieya gi tijno, kiparo ni ber bedo gi tich moro amora moloyo bedo maonge tich? Ber king’eyo ni timo yiero maok kare, nyalo keti mabor gi Jehova. (Hib. 2:1) Kata bed ni imanyo tich kata inono chal mar tich mitiyo gie sani, ere kaka inyalo timo yiero e yo mariek?

6, 7. (a) Gin ang’o ma ng’ato nyalo dwaro chopo kaluwore gi tich moyiero timo? (b) En paro mane mabiro konyi bedo machiegni gi Jehova, to nikech ang’o?

⁶ Mana kaka ne wakwongo wacho, ket e paro kama gima itimono biro chope kodi. Penjri kama, ‘Tich matiyoni biro chopa kanye? ’ Kapo ni ineno ni tich mamiyi yuto konyi kaachiel gi joodi sama utiyo ne Jehova, mano biro miyo Jehova ogwedh kinda mitimo. (Math. 6:​33) Sama ilalo tiji, kata yuto mari odok piny apoya nono, mano ok mon Jehova konyi. (Isa. 59:1) Jehova “ong’eyo reso e temruok jo ma oluore.”​—2 Pet. 2:9.

⁷ To nade kapo ni gombo mari en mana bedo gi mwandu? Samoro inyalo yudo mwandugo. To kata weche odhini maber, ber mondo ing’e ni mwandu ok bi nono​—onyalo keloni hinyruok mathoth. (Som 1 Timotheo 6:⁠9, 10.) Keto paro ahinya e manyo mwandu nyalo pogo ng’ato gi Jehova.

8, 9. Ang’o ma jonyuol onego oket e paro kaluwore gi kaka gikawo tijegi mag ringruok? Ler ane.

⁸ Ka in janyuol, par ane kaka ranyisi miketo nyalo mulo ngima nyithindi. En ang’o ma nyithindi neno ni ikawo kaka gimaduong’ e ngimani​—tich mitiyo koso osiep manie kindi gi Jehova? Kapo ni gineno ni manyo mwandu gi huma ema ikawo kaka gimaduong’ e ngimani, donge nyalo bedo mayotnegi luwo ranyisi marachno ma gikone biro miyo gihinyre? Be pod ginyalo dhi nyime miyi luor kaka janyuol? Jakristo moro ma nyako ma jahigini 17 wacho kama: “Kanyalo paro, wuonwa en ng’at mosebedo kodich ahinya e tich chakre chon. Mokwongo, ne nenore ka gima otiyo matek nikech nodwaro mondo wadag e ngima maber ahinya maonge chandruok. Nodwaro ni oritwa maber e yor ringruok kaka nyalore. Kata kamano, machiegni-ni, lokruok moro osebetie. Oketo pache duto e tije, kae to onyiewo gik maok ochuno. Nikech mano, wang’ere kaka joot ma nigi pesa mang’eny, to ok kaka joot majiwo jomoko oket dwaro mag pinyruoth obed mokwongo. An daher mondo wuonwa okonya ajiw winjruokna gi Nyasaye kar miya pesa.”

⁹ Un jonyuol, kik ubed mabor gi Jehova kuom keto pachu ahinya e tijeu mutiyo. Kokalo kuom ranyisi miketo, nyis nyithindi ni iyie gadier ni mwandu maduong’ie moloyo, en bedo gi winjruok maber gi Nyasaye to ok en bedo gi gige ringruok.​—Math. 5:3.

10. En ang’o ma rawera onego oket e paro sama oyiero tich modwaro timo e ngimane?

¹⁰ Kapo ni in rawera maparo manyo tich mabiro kelone yuto, inyalo timo ang’o mondo itim yiero maber? Mana kaka nosewach motelo, dwarore mondo ing’e kama ngimani ochomo. Be tiegruok e kos midwaro, koda tich mibiro timo bang’e, biro weni thuolo mar luwo dwaro mag Pinyruoth e okang’ mamalo, koso biro keti mabor gi Jehova? (2 Tim. 4:10) Be dwaro mari maduong’ en luwo kit ngima jomoko, ma mor margi luwore gi kwan mar pesa manie bengi, kata mwandu ma gisechoko? Koso ibiro yiero mar luwo ranyisi mar Daudi ma nondiko kama gi chir: “Nabedo nyathi, to koro ati; to ok aseneno ng’at matir kojwang’, kata kothe ka kwayo ji chiemo”? (Zab. 37:25) Ng’e ni yo achiel biro keti mabor gi Jehova, to machielo biro teri e ngima maberie moloyo. (Som Ngeche 10:22; Malaki 3:10.) In ibiro yiero yo mane?a

YORE MAG MANYO MOR

11. Muma wacho ang’o kuom wach manyo mor, to en ang’o monego wang’e kuom wachni?

¹¹ Muma ok kwed bedo gi kinde mag mor kendo ok onyis ni timo kamano en ketho seche. Paulo nondiko ne Timotheo niya: “Rieyo del mondo obed mojing’ konyo matin.” (1 Tim. 4:8) Muma bende wacho ni nitie “chieng’ nyiero” kod “chieng’ timo miel,” kendo ojiwo ni ber ka ng’ato oyudo yweyo moromo. (Ekl. 3:4; 4:6) Kata kamano, ka ng’ato ok otang’, to weche mag manyo mor nyalo kete mabor gi Jehova. E yo mane? Nitie gik moko ariyo manyalo miyo mano otimre​​—⁠kit mor miyiero koda thuolo mitiyogo e yudo mor.

12. Gin penjo mage monego ipenjri kaluwore gi kit mor midwaro yiero?

¹² Mokwongo, non kit mor miyiero. Ng’e ni nitie kendo wanyalo yudo kit mor mabeyo. En adier ni kit mor mang’eny mayudore e yo mayot, jiwo mana gik ma Nyasaye osin-go, kaka timbe gero, timbe juok, koda timbe terruok. Kuom mano, dwarore inon maber ahinya kit mor miyiero. Kit morno biro miyo ibed ng’at machalo nade? Be ojiwi ibed ng’at mager, ng’at mohero piem, kata bedo ng’at mohero piny ma onyuolee moloyo? (Nge. 3:​31) Be kit mor miluwono miyo itiyo gi pesa mokalo tong’? Be kit mor miyierono biro chwanyo jomoko? (Rumi 14:21) Kit osiepe mibiro tudorigo sama in e morno, chal nade? (Nge. 13:20) Be dibed ni kit morno miyi gombo mar timo timbe maricho?​​—⁠Jak. 1:⁠14, 15.

13, 14. En ang’o manyaka iket e paro kaluwore gi thuolo mitiyogo e yoreni mag manyo mor?

¹³ Par bende ni kit mor miyierono biro kawo thuolo mari maromo nade. Penjri kama, ‘Be atiyo gi kinde mang’eny e manyo mor, mamiyo ok ayud kinde moromo tiyo tije Nyasaye? ’ Kapo ni iyiero tiyo gi kinde mang’eny e yudo mor, ibiro fwenyo ni thuolono ok kelni mor kaka owinjore. Kuom adier, jogo maketo weche manyo mor kama owinjore, yudo mor moloyo. Nikech ang’o? Nikech ging’eyo ni gisetiyo gi thuologi e chopo “weche makare” tiende ni timo gik mochuno, omiyo sama gitiyo gi thuolo moko e yweyo, gitimo kamano gi chuny maonge bura.​​—⁠Som Jo Filipi 1:⁠10, 11.

¹⁴ Kata obedo ni tiyo gi thuolo mang’eny e manyo mor nyalo nenore ka gimaber, kawo okang’ makamano nyalo keti mabor gi Jehova. Nyaminwa moro ma jahigni 20 miluongo ni Kim noduogo ofwenyo wachno bang’e. Owacho kama: “Ne ajadhi kuonde duto mitimoe mor. Giko juma ka juma ne nitie gima ne timore kochakore Tich abich, Ngeso koda Jumapil. Kata kamano, sani koro aneno ni nitie gik mochuno monego atim. Kuom ranyisi, nikech an painia, achiewo sa 12 okinyi mondo achak tij lendo, mano miyo ok anyal dhi e nyasi marumo sa abiriyo kata aboro otieno. Ang’eyo ni kit mor moko ok richo, kata kamano ginyalo chocho chenro mag ng’ato. Mana kaka gik mamoko, mor bende nyaka bed gi tong’.”

15. Ere kaka jonyuol nyalo konyo nyithindgi mondo oyud kit mor maber?

¹⁵ Jonyuol nigi ting’ mar neno ni gin kaachiel gi nyithindgi giyudo gige ringruok, gibedo gi winjruok maber gi Nyasaye, kendo chopo dwaro mag chunygi. Mano oriwo bedo gi thuolo mar yudo mor kanyachiel. Kik ibed janyuol mosiko mana ni yore duto mag manyo mor ok owinjore. To bende kik iwe kit mor maricho oywa nyithindi. (1 Kor. 5:⁠6) Kiparo motelo to ibiro yudo kit mor mabiro miyo joodi duto oyud mor mowinjore.b Kuom timo kamano, in kaachiel gi nyithindi ubiro yiero yo makelou machiegni gi Jehova.

WINJRUOK MANIE KIND JOOT

16, 17. En lit mane moseyudo jonyuol mang’eny, to wang’eyo nade ni Jehova ong’eyo lit ma giwinjo e chunygi?

¹⁶ Hera manie kind janyuol gi nyathi otegno ahinya kendo mano ema nomiyo Jehova otiyo gi ranyisino konyisogo kaka nohero joge. (Isa. 49:15) Omiyo sama achiel kuom joot oweyo Jehova, yot mondo joot obed gi kuyo e chunygi. Nyaminwa moro ma nyare nogol oko e kanyakla wacho niya: “Nawinjo malit e chunya. Napenjora niya, ‘Ang’o momiyo ne oweyo Jehova? ’ Ne achayora awuon kendo winjo ka gima nitie gima ok natimo.”

¹⁷ Jehova ong’eyo lit miwinjo e chunyi. En owuon nowinjo ‘malit e chunye’ kane dhano mokwongo kaachiel jomamoko mane odak kane Ataro podi, nong’anyo. (Chak. 6:​5, 6) Nyalo bedo matek ne joma pok okalo e gima chalo kamano mondo owinj lit ma jomoko nigo. Kata kamano nyalo bedo tim ma ok nyis rieko weyo mondo tim ng’at mogol oko e kanyakla oketi mabor gi Jehova. Kare wanyalo nyagore nade gi kuyo mabetie sama achiel kuom joodwa oweyo Jehova?

18. Ang’o momiyo jonyuol ok onego oket ketho kuomgi giwegi ka nyathi oweyo Jehova?

¹⁸ Kik ichari iwuon nikech gima ne otimore. Jehova osemiyo dhano duto thuolo mar timo yiero, omiyo ng’ato ka ng’ato kuom joot ma en Jakristo mosebatisi, nyaka ‘ting’ ting’ne owuon.’ (Gal. 6:5) E wi mano Jehova keto ketho e wi jal motimo richono, to ok kuomi, nikech jalo ema oyiero timo richo. (Eze. 18:20) To bende, kik iket ketho e wi jomoko. Nyis luor ne chenro ma Jehova oketo mar chiwo kum. Chung’ motegno e kwedo Jachien to ok jokwath ma rito kanyakla.​​—⁠1 Pet. 5:​8, 9.

19, 20. (a) Jonyuol ma nyithindgi ogol oko mar kanyakla nyalo timo ang’o mondo ginyagre gi lit ma gin-go? (b) Jonyuol ma kamago nyalo bedo gi geno mane makare?

¹⁹ To komachielo, kibedo gi chuny malit nikech kum ma Jehova ochiwo, to mano iyiero yo maketi mabor gi Jehova. Ka kuom adier, gima jal momi kumno onego one kuomi, en kaka imakori motegno gi Jehova moloyo gimoro amora moriwo kata mana winjruok manie kindu kaka joot. Omiyo mondo inyagri gi chal ma kamano, chung’ motegno e winjruokni gi Jehova. Kik ipogri gi Jokristo weteni mochung’ motegno. (Nge. 18:1) Nyis Jehova e lamo kaka iwinjo e chunyi kuom wachno. (Zab. 62:​7, 8) Kik imany yore mag rendruok mondo omi itudri gi jal mogol oko mar kanyakla kitiyo gi yore machalo kaka e-mail. (1 Kor. 5:​11) Bed modich e tije mag Nyasaye. (1 Kor. 15:58) Nyaminwa ma ne owuo kuome motelocha wacho niya, “Ang’eyo ni nyaka abed modich e tije Jehova kendo bedo gi winjruok motegno kode, mondo mi ka nyara oduogo ir Jehova to obedna mayot mar konye.”

²⁰ Muma wacho ni hera ‘geno duto.’ (1 Kor. 13:​4, 7) Ok en gima rach paro ni achiel kuom jooduno chieng’ moro noduog ir Jehova. Higa ka higa, joma thoth ma ne ogol oko mar kanyakla loko chunygi gadier kendo giduogo e riwruok mar oganda Jehova. Jehova ok tamre rwakogi kendo ka giloko chunygi gadier. Oikore mar “weyo richo.”​​—⁠Zab. 86:5.

TIM YIERO MANYISO RIEKO

21, 22. Ing’ado mar timo ang’o kodok korka timo yiero?

²¹ Jehova nomiyo dhano thuolo koda nyalo mar timo yiero. (Som Rapar mar Chik 30:⁠19, 20.) Kata kamano thuolo ma kamano kelo ting madwaro ni wapar matut kendo e yo maliw. Ng’ato ka ng’ato ma Jakristo onego openjre kama: ‘Be an e yo mowinjore? Koso dibed ni aweyo weche mag tich, manyo mor, koda winjruok manie kind joot oketa mabor gi Jehova? ’

²² Hera ma Jehova nigo kuom joge ok rum ngang’. Yo achiel kende ma wanyalo bedogo mabor gi Jehova en ka wayiero luwo yo marach. (Rumi 8:⁠38, 39) To mano ok ochuno ni nyaka timorenwa! Ng’ad e chunyi ni ok ibi weyo gimoro amora oketi mabor gi Jehova. Sula maluwo biro wuoyo e wi weche mamoko ang’wen minyalo nyisogo ni ing’ado mar timo kamano.

1, 2. (a) ‘Riekni’ mag Satan gin mage? (b) Ang’o mabiro konyowa mondo wasud machiegni gi Nyasaye?

JEHOVA NYASAYE nochweyo dhano gi gombo mar sudo machiegni kode. Kata kamano Satan dwaro ni wabed gi paro machalo gi mare ni Jehova ok onego otawa. Mano en miriambo ma Satan osejiwo nyaka ne owuond Hawa e puodho mar Eden. (Chak. 3:​4-6) Chakre kindeno ji mang’eny osebedo gi paro machalo kamano.

² Gima morowa en ni ok ochuno ni nyaka wadonj e obadho mar Satan. “Wang’eyo riekone.” (2 Kor. 2:​11) Satan temo ketowa mabor gi Jehova kuom chwalowa mondo watim yiero maricho. Kata kamano, mana kaka sula mokalo ne onyiso, wanyalo timo yiero makare kaluwore gi weche mag tich, manyo mor koda weche motudore gi ngima joot. Sulani biro konyowa ng’eyo kaka keto tong’ mowinjore kuom weche mag teknoloji, weche mag thieth, pesa, kod sunga nyalo konyowa mondo ‘wasud machiegni gi Nyasaye.’​​—⁠Jak. 4:8.

TEKNOLOJI

3. Chiw ane ranyisi manyiso ni teknoloji inyalo tigo e yo maber kata marach.

³ Masinde mag teknoloji tinde gin gik monya e piny mangima. Masindego gin gik makonyo ahinya kapo ni oti kodgi maber. Kapo ni ok oti kodgi maber to ginyalo ketowa mabor gi Wuonwa manie polo. Wapar ane matin e wi kompyuta. Gaset misomoni ondik kendo ogo kitiyo mana gi kompyuta. Kompyuta nyalo konyo ahinya e timo nonro kendo bedo gir tudruok, to seche moko bende onyalo bedo gima konyowa e manyo mor mowinjore. Kata kamano wanyalo bedo joma keto chunygi ahinya e weche mag kompyuta e yo mokalo tong’. Jolok ohala temo yondho ji mondo opar ni nyaka gibed gi gik mowuok manyien. Rawera moro nogombo ahinya bedo gi gimoro michomo kitiyogo e kompyuta, mi nouso aling’ ling’ achiel kuom nyirokene mondo onyiewgo gino. To mano doko tim fuwo!

4. Ang’o ma Jakristo moro notimo mondo mi nolo tim mar tiyo gi kompyuta e yo mokalo tong’?

⁴ En gima rach moloyo ka ng’ato oketho winjruok mare gi Jehova mana nikech tiyo gi teknoloji e yo marach kata e yo mokalo tong’. Jona ma en Jakristo ma jahigni 28 wacho kama: “Ang’eyo ni Muma wacho ni ok onego ‘waketh kinde ma wan-go’ ne weche mag lamo. To kodok korka tiyo gi kompyuta, to ritruok tama.” Kinde mang’eny Jon ne tiyo gi kompyuta nyaka chuny otieno. Owacho kama, “Kaka ne amedo ol e kaka ne amedo yudo ka tekna weyo tudruok gi jomoko kata weyo ng’iyo tuke moko mag vidio maok beyo.” Mondo mi Jon ne we tim marachno, nochiko kompyutane mondo olorre kende owuon ka sane mar dhi nindo oromo.​​—⁠Som Jo Efeso 5:⁠15, 16.

5, 6. (a) Gin ting’ mage ma jonyuol nigo kuom nyithindgi? (b) Jonyuol nyalo timo ang’o mondo gibed gadier ni nyithindgi nigi osiepe mabeyo?

⁵ Un jonyuol, ok ochuno ni uchik gimoro amora ma nyithindu timo, to kata kamano unyalo temo nono kaka gitiyo gi kompyuta. Kik uyienegi mondo gine timbe mag terruok, tuke mag gero, timbe juok, koda osiepe maricho mana nikech udwaro ni gibed modich mondo kik gichandu. Kiweyogi, to ginyalo bedo gi paro ni, ‘Ka Baba gi Mama ema oyienwa mondo wane gigi, nyakabed ni gigi ok richo.’ Un kaka jonyuol, un gi ting’ mar rito nyithindu moriwo koda rowere, mondo kik gidonj e gimoro amora manyalo miyo gibed mabor gi Jehova. Kata mana le bende geng’o nyithindgi kik gimoro hiny. Par ane gima ondieg dubu nyalo timo kapo ni ng’ato obwogo nyithinde!​​—⁠Pim gi Hosea 13:8.

⁶ Kony nyithindi mondo omak osiep gi Jokristo ma nigi ranyisi maber kata bed ni Jokristogo gin rowere kata joma dongo. Kendo ng’e bende, ni nyithindi dwaro ni in ema mondo ikaw thuolo mar bedo machiegni kodgi! Omiyo yud thuolo mar nyiero kodgi, tugo kodgi, tiyo kodgi kendo “suduru ir Nyasaye” ka un kanyachiel.b

WECHE MAG THIETH

7. Ang’o momiyo dwarore warit ngimawa kik wabed matuwo?

⁷ “Iwinjo nade e dendi?” Penjoni nyiso gima osebedo ka timore e ngima dhano. To nikech jonyuolwa mokwongo ne oyie mondo Satan opoggi gi Jehova, waduto wabedo matuwo. Sama watuwo, Satan bedo mamor, nikech bedonwa matek tiyo ne Jehova. To ka watho, to koro ok wanyal tiyone ni chuth. (Zab. 115:17) Omiyo, wadwaro timo duto mwanyalo mondo wabed mangima.c Kendo onego wadew ngima mar owete gi nyiminewa kaachiel gi chal ma gikaloe.

8, 9. (a) Ere kaka wanyalo neno ni ok wakal tong’ e weche mag thieth? (b) Gin ber mage mayudore kuom bedo joma mor?

⁸ Kata kamano, en gima dwarore ahinya ni kik wakal tong’. Owete gi nyiminewa moko osetimo kinda e lando kit chiemo moko, yore moko mag thieth kata yedhe moko​​—⁠moloyo kata mana kinda ma gitimo e lando wach maber mar Pinyruodh Nyasaye. Ginyalo timo kamano gi chuny maler ka giparo ni gidwaro konyo jomoko. Kata kamano, ok owinjore lando weche mag thieth kata yedhe mamiyo del bedo mapichni, bed ni gitimo kamano kapok chokruok ochakore kata bang’ chokruok e Utewa mag Romo kata e chokruogewa madongo. Nikech ang’o?

⁹ Wajachokore kanyachiel mondo wajiwre e weche mag lamo kendo mondo wamed mor ma wan-go nikech mor en nyak mar roho maler mar Nyasaye. (Gal. 5:​22) Ok en gima owinjore chiwo paro e wi weche mag thieth kata chiwo yedhe mag thieth bed ni okwayi kata ok okwayi, e kinde ma ji odhi e chokruok nikech mano ketho mor ma ji nigo kuno. (Rumi 14:17) Ng’ato ka ng’ato onego otim yiero mamare owuon e wi kit thieth mobiro tiyogo. Onge ng’ato ang’ata manyalo thiedho tuoche duto. Kata mana lakteche mabeyo machalo nade, pod bedo moti kendo tuwore to bang’e githo. Kendo bedo gi parruok mokalo tong’ kuom wach tuoche machandowa ok nyal miyo wadag aming’a. (Luka 12:25) To komachielo, “chuny mamor chal gi yath maber.”​​—⁠Nge. 17:22.

10. (a) Gin kido mage ma Jehova morgo? (b) Ngima makare chuth noyudre kinde mane?

¹⁰ En gima owinjore mondo wanon kaka wanenore gi oko. Kata kamano, ok onego watim gik moko mondo watem nenore ka joma pok oti. Lokruok mag del manyiso ni ng’ato oti nyalo nyiso ni wan joma otegno e paro, monego omi luor kendo ma nigi lony. Kuom ranyisi, Muma wacho ni: ‘Luar en osimbo mar duong’ konwang’e e yor tim makare.’ (Nge. 16:31) Kamano e kaka Jehova nenowa, kendo onego watem mondo wanenre kaka Jehova nenowa. (Som 1 Petro 3:​3, 4.) Kuom mano, be en gima nyiso rieko adier mondo ng’ato okaw okang’ manyalo hinyo ngimane kuom manyo thieth mitimone yeng’o mondo dende onenre ni pod otin kendo opichni? Kata kamano, “mor mar Jehova” ema miyo ng’ato bedo jachia gadier kendo morno nenore kata bed ni ng’ato oti kata en gi midekre. (Neh. 8:​10) Wabiro bedo mangima chuth e ringrewa kendo nenore mapichni mana e piny manyien. (Ayub 33:25; Isa. 33:24) Kapok kindeno ochopo, nyiso rieko kendo bedo gi yie biro konyowa siko machiegni gi Jehova sama watemo rito ngimawa.​—1 Tim. 4:8.

PESA

11. Pesa nyalo bedonwa obadho e yo mane?

¹¹ Bedo gi pesa ok rach, kata mana bedo gi ohala moro mitimo e yo maratiro bende ok rach. (Ekl. 7:12; Luka 19:12, 13) Kata kamano, ka ng’ato obedo gi chuny mar “hero pesa,” onge kiawa ni mano nyaka kete mabor gi Jehova. (1 Tim. 6:9, 10) “Parruok mar piny,” ma en keto wach manyo gige ringruok obed motelo, nyalo thung’o wach Nyasaye. Kamano bende, “wuond mar mwandu,” ma en paro maok kare ma ji nigo ni mwandu ema kelo mor mosiko, bende nyalo thung’o wach Nyasaye. (Math. 13:22) Yesu noketo wachno maler ni ‘onge ng’ato’ manyalo tiyo ne Nyasaye kendo tiyo ne mwandu.​—Math. 6:24.

12. Gin obadho mage mag manyo pesa ma ji ohero donjoe ndalowagi, to wanyalo kwedo obadhogo e yo mane?

¹² Bedo gi paro maok kare e wi pesa nyalo miyo watim gik maok owinjore. (Nge. 28:20) Geno yore mag yudo pesa e yo mapiyo oseyondho jomoko mondo odonj e tuke mag loyo mich kuom hawi, kata donjo e ohala manyalo miyo giyud pesa e yo mapiyo, ka giywayo kata jomamoko manie kanyakla. Owete moko osekwayo jowadgi manie kanyakla mondo oholgi pesa ka gisingore ni gibiro dwoke gi pesa moko e wiye. Kapo ni waweyo ich lach ohondwa, wanyalo donjo e ohelni mamiyo walalo pesa mang’eny. Omiyo tang’ kik ibed gi ich lach. Kapo ni inyisi ni ohala moro biro keloni pesa piyo piyo, par diriyo.

13. Paro ma Jehova nigo e wi pesa, opogore nade gi ma jopiny nigo?

¹³ Ka waketo mokwongo “pinyruodhe, gi wachne makare,” Jehova gwedho kinda ma watimo mondo omi wayud mana gik mochuno e ngima. (Math. 6:33; Efe. 4:28) Ok odwar ni wabed joma nindo tero e chokruok nikech tiyo kuom seche mang’eny, kata bedo joma siko parore ahinya e wi wach pesa ka wan e Od Romo. Kata kamano, thoth ji e piny masani paro ni ka ng’ato ochiwore matek e loso pesa, to mano kende e gima biro miyo obed gi ngima maber e kinde mabiro. Thothne gijiwo nyithindgi bende mondo obed gi dwaro mar manyo mwandu. Kata kamano, Yesu nonyiso ni paro ma kamano ok en gima nyiso rieko. (Som Luka 12:15-21.) Wachni nyalo paronwa jal miluongo ni Gehazi, ma ne paro ni onyalo chopo gombone mag ich lach, to pod odhi nyime bedo gi winjruok maber gi Jehova.​​—⁠2 Ruo. 5:​20-​27.

14, 15. Ang’o momiyo ok en gima nyiso rieko paro ni ka wan gi pesa mang’eny to koro wabiro bedo mamor? Chiw ane ranyisi.

¹⁴ Wachore ni moko kuom winj ongo, osenimo e pi sama gimako rech moro mapek to ok gidwar weyo. Be gima kamano nyalo timore ne Jakristo? Alex ma en jaduong’ kanyakla wacho kama: “Thothne an ng’at mohero kungo gik moko. Kapo ni aolo sabun mang’eny, ajadwoko moko e chupa.” Alex nodonjo e ohala moro koparo ni bang’ yudo pesa, to obiro weyo ohalano kae to obedo painia. Nomedo siko pache e somo weche mang’eny motudore gi wach ohandeno. Notiyo gi pesa ma nokano ma kendo oholo pesa moko mondo omed losogo pesa mang’eny. Kata kamano, ohandeno nopodho. Alex wacho niya: “Nang’ado e chunya ni nyaka to ayud pesaga ma ne oselalgo. Naparo ni katimo kinda, to pesana moko ne dhi duogo.”

¹⁵ Kuom dweche mang’eny, Alex noketo pache e yudo pesago. Noyudo ka tekne keto pache e weche mag lamo kendo nindo ne ok tere gotieno. Kata kamano, peseka ok nodwogo. Pesa ma Alex noyudo okano norumo te, kendo nochune ni nyaka koro ous ode. Owacho niya: “Nakelo ne jooda lit miwuoro.” Kata kamano, nopuonjore wach moro maduong’. Owacho kama: “Koro ang’eyo ni ng’ato ang’ata maketo genone e piny Satan nyaka chieng’ winjie malit bang’e.” (Nge. 11:28) Kuom adier, ka waketo genowa kuom pesa ma wakano, e ohelni magwa, kata mana nyalo ma wan-go e yudo pesa e piny masani, mano chalo gi keto genowa kuom “nyasach pinyni,” ma en Satan. (2 Kor. 4:4; 1 Tim. 6:​17) Chakre kanyo, Alex oseketo ngimane obedo mayot ‘nikech wach maber.’ Onyalo nyisi kaka timo kamano osemiye en kaachiel gi joode gibedo gi mor kendo gimedo sudo machiegni gi Jehova.​​—⁠Som Mariko 10:⁠29, 30.

SUNGA

16. Sunga makare opogore nade gi sunga marach?

¹⁶ Bedo gi sunga kuom gik makare nyalo bedo gima ber. Kuom ranyisi, kinde duto onego wabed gi sunga moro ni wan Joneno mag Jehova. (Yer. 9:​24) Nikech wan Joneno mag Jehova, kinde duto watemo ng’ado paro makare kendo makruok chuth gi chike mag Nyasaye. Kata kamano onego watang’ mondo sunga marach kik donj kuomwa mondo wachak paro ni wariek moloyo Jehova nikech mano nyalo pogowa kode.​​—⁠Zab. 138:6; Rumi 12:3.

17, 18. (a) Chiw ane ranyisi mayudore e Muma mag joma nonyiso bolruok kod mane nigi sunga. (b) Owadwa moro notimo ang’o mondo sunga kik kete mabor gi Jehova?

¹⁷ Muma oting’o ranyisi mathoth mag joma ne nigi sunga koda jogo ma nonyiso bolruok. Ruoth Daudi ne obolore koweyo mondo Jehova otaye kendo Jehova nogwedhe. (Zab. 131:​1-3) Kata kamano, Jehova nokwodo wi Ruoth Nebukadnezzar kod Ruoth Belshaza. (Dan. 4:​30-​37; 5:​22-​30) E kindegi bende, nitie gik majatimre manyalo miyo obednwa matek nyiso kido mar bolruok. Kuom ranysi Ryan, ma jahigni 32 kendo ma en jakony tich e kanyakla nodar modhi e kanyakla machielo. Owacho kama: “Naparo ni ne idhi keta jaduong’-kanyakla mana bang’ kinde matin. Kata kamano, higa achiel nokalo to mano ok otimore.” Be mano ne dhi miyo Ryan obed mager kata obed gi chuny malit koparo ni jodong-kanyakla ne ok miye luor mowinjore? Be mano ne dhi miyo owe dhi e chokruoge, koweyo sunga mondo opoge gi Jehova kaachiel gi joge? In dine itimo ang’o?

¹⁸ Ryan wacho kama: “Nasomo bugewa duto ma ne wuoyo e wi gik ma ng’ato nyalo geno to budho kapok oyudo.” (Nge. 13:12) Odhi nyime kowacho niya: “Nafwenyo ni ne dwarore abed ng’at ma hore mos kendo manyiso bolruok. Ne dwarore mondo awe Jehova otiega.” Ryan nochako paro matut kaka onyalo konyo jomoko e kanyakla koda e tij lendo. Mapiyo bang’ mano, nochako tayo jopuonjre mang’eny mag Muma matimo dongruok. Owacho kama: “Kane oketa jaduong’-kanyakla bang’ higa achiel gi nus, wachno ne obwoga. Noyudo asegolo wachno e pacha nikech ne ayudo mor mang’eny ahinya e tij lendo.”​​—⁠Som Zaburi 37:​3, 4.

SIKI MACHIEGNI GI JEHOVA!

19, 20. (a) Wanyalo timo ang’o mondo gik ma wamanyo pile e ngima kik ketwa mabor gi Jehova? (b) Gin ranyisi mage mag joma nosiko machiegni gi Jehova ma wanyalo luwo?

¹⁹ Gik moko abiriyo ma wawuoye e sulani kaachiel gi sula mokalo ok gin gik maricho. Wan gi sunga mowinjore ni wan jotich Jehova. Bedo gi joot mamor kaachiel gi ngima maonge tuoche ahinya gin gweth madongo ma Jehova omiyowa. Wang’eyo ni tije mag andika kod pesa nyalo konyowa yudo gik madwarore e ngima. Wang’eyo bende ni weche mag yudo mor nyalo konyowa e rieyo dendwa, to teknoloji bende nyalo konyo. Kata kamano manyo gigo e seche maok owinjore, ka watiyo gi thuolo mang’eny mokalo tong’, kata weyo mondo gigo odonjre gi lamo marwa, nyalo miyo wabed mabor gi Jehova.

²⁰ Kuom adier, Satan diher ni mano ema mondo otimre. Kata kamano, inyalo geng’o mondo masira ma kamano kik yudi in kaachiel gi joodi! (Nge. 22:3) Sud machiegni gi Jehova kae to isik machiegni kode. Wan gi ranyisi mang’eny e Muma manyalo konyowa kuom wachni. Enok gi Noa “nowuotho gi Nyasaye.” (Chak. 5:​22; 6:9) Musa “nodhil ka ng’a moneno Nyasaye ma ok ne.” (Hib. 11:27) Yesu ne yudo jip mowuok kuom Nyasaye nikech kinde duto notimo gik mamoro Wuon mare manie polo. (Joh. 8:​29) Luw ranyisi kaka mago. Muma jiwowa niya: “Moruru pile, lamuru ma ok uwe, gouru erokamano kuom weche duto.” (1 Thes. 5:​16-​18) Kik iwe gimoro amora oketi mabor gi Jehova!