JUMA ka juma, thoth kanyakla mag Joneno mag Jehova timo chenro mondo ogol twak mar ji duto mawuok e Muma. Ka in jaduong’-kanyakla kata jakony-tich e kanyakla, be inyiso maler ni ilony e golo twak mar ji duto, kaka japuonj adier? Ka en kamano, inyalo gweli mondo ichiw twak ne ji duto. Skul mar Tij Nyasaye osekonyo owete gana gi gana mondo obed molony ne migawo moyiedhini. Ka omiyi migawo mar golo twak ne ji duto, onego ichak kanye?

Non Maber Weche Momiyi Matayo Twak

Kapok itimo nonro moro amora, som weche momiyi matayo twak kendo ipar matut kuomgi ma ine ni ing’eyo tiend wechego. Ket e pachi wach maduong’ ma twagno wuoyoe, ma en e wi twagno. En ang’o midwaro puonjo jowinjo? Idwaro chopo ang’o?

Ng’e gima wiye moketi wacho. Non puonj madongogo. Ere kaka moro ka moro kuomgi otudore gi wach maduong’ miwuoyoe? E bwo moro ka moro kuom puonjgo, nitie paro masirogi. Weche masiro parogo bende oketi e bwogi. Non kaka moro ka moro kuom kuonde mopogi e twagno gero wach motelone, tudo wach maluwe, kendo kaka gikonyo e chopo gima twagno dwaro. Kiseng’eyo wach maduong’ miwuoyoe, gima twak dwaro chopo, koda kaka puonj madongo konyi chopo mano, koro eka iikori mar gero wechegi mag twak.

Mokwongo, inyalo kawo twagino ma ipoge e twege ang’wen kata abich matindo tindo, to moro ka moro obed gi wich ma en wach maduong’. Ik moro ka moro kuom twege matindogo.

Kalatas momiyi moting’o weche matayo twak en mana makonyi timo ikruok. Ok omiyigo ni en ema isome sama igolo twak. Ochalo gi ot migero mosetwe mana kore koda tate. Kapok ji odakie, dwarore ni oume, omuone, oketne dirise, koda dhoot.

Tiyo gi Ndiko

Yesu Kristo kaachiel gi jopuonjrene ne oteno puonj maggi kuom Ndiko. (Luka 4:16-21; 24:27; Tich 17:2, 3) In bende inyalo timo kamano. Ndiko ema onego obed mise mar twagi. Kar mana lero weche moko mayudore e kalatas momiyi matayo twak kendo nyiso kaka wechego tiyo, ng’e kaka osir wechego gi Ndiko, kae to ipuonj kowuok e ndiko.

Sama iiko twagi, non Ndiko duto mayudore e kalatas momiyi moting’o weche matayo twak. Ng’e weche molworo ndikogo. Ndiko moko nyalo mana konyo ng’eyo chal moro ma ne nitie. Ok ochuno ni isom kata iwuo kuom ndikogo duto sama igolo twak. Yier mana ndiko mabiro konyo jowinjoni ahinya. Ka inono maber ndiko manie weche momiyi matayo twak, ibiro yudo ni ok ochuno ni imed ndiko mamoko.

Golo twak maber ok otenore kuom kwan mag ndiko misomo, gibed mang’eny kata matin, to otenore kuom lony e puonjo. Sama ihulo ndiko monego osom, nyis gimomiyo isomogi. Kaw kinde mondo iler kaka gitiyo. Bang’ somo ndiko moro, we Mumbi koelore. Mano biro miyo jowinjoni bende owe Mumbegi koelore. Inyalo timo ang’o mondo imi jowinjoni omed siso kendo imi Wach Nyasaye okonygi chuth? (Neh. 8:8, 12) Inyalo timo kamano kuom lero, tiyo gi ranyisi, kata nyiso kaka ndikogo tiyo.

Lero Tiend Ndiko. Sama iikori lero tiend Ndiko, penjri ane kama: ‘Tiend ndikoni en ang’o? Ang’o momiyo atiyo kode e twak? Ang’o manyalo bedo ni jowinjo penjore kuom ndikoni?’ Nyalo dwarore ni inon weche molworo ndikono, kaka nondike, chal ma ne nitie kindego, teko mag wechego, gima ne jandikono dwaro chopo. Mano dwaro timo nonro. Ibiro yudo weche mabeyo mogundho e buge mogo gi “jatichno mogen, kendo mariek.” (Math. 24:45-47) Kik item lero gik moko duto kuom ndikono, to ler gimomiyo ikwayo jowinjoni mondo osome kaluwore gi puonj ma iwuoyoe.

Ranyisi. Gimomiyo itiyo gi ranyisi en mondo omi jowinjo ong’e wach moro e yo matut kata mondo okonygi paro puonj moro ma isewuoyoe. Ranyisi konyo ji otud gima iwachonegi kod gima ging’eyo. Mano e gima Yesu notimo e Twak mar Got. Tiyo gi ranyisi kaka mag “winy me polo,” “ondanyo mag thim,” “rangach madiny,” ‘ot e wi lwanda,’ koda mamoko mang’eny machalo kamago, nojiwo puonj mage, kaketogi maler kendo ma wich ok nyal wilgo.—Math., sula mag 5–7.

Nyiso Kaka Puonj Tiyo. Lero Ndiko kitiyo gi ranyisi konyo jowinjo mondo ong’e wach moro, to nyisogi kaka wachno tiyo e ngimagi, ema kelo nyak maber. En adier ni jowinjo ema nigi ting’ mar tiyo kod puonj mowuok e Muma, kata kamano inyalo konyogi gifweny gima onego gitim. Kisebedo gadier chuth ni jowinjo magi ong’eyo tiend ndiko miwuoyoe kendo gineno kaka ndikono otudore kod puonj michiwo, kaw kinde mondo inyisgi kaka wachno mulo yiegi koda timbegi. Jiw ber mayudore ka giweyo puonj maok kare kata timbe maok luwre gi adiera miwuoyo kuomeno.

Sama imedo paro kaka ibiro tiyo gi ndiko, ng’e ni jowinjo magi wuok e kit ngima mopogore opogore kendo gik ma gikaloe ng’eny. Nyalo bedo ni nitie joma eka ochako puonjore, rowere, joma hikgi ng’eny, koda jogo manyagore gi chandruoge mopogore opogore. We twagi obed makonyo kendo mamulo gik matimore adier. Kik ichiw puonj manenore ka gima nitie mana joma idwaro siemo.

Yiero ma Jagol-Twak Timo Owuon

Nitie weche moko ma twak osenyisi kaka onego itim. Oketni maler puonj madongo koda dakika monego itigo e lero moro ka moro kuomgi. Weche modong’ to in ema onego ing’adi. Inyalo yiero lero puonj moko kitiyo gi kinde mang’eny mohewo kinde milerogo puonj mamoko. Kik ipar ni nyaka iwuo kuomgi e okang’ marom. Timo kamano nyalo miyo irikni sama igolo twagino ma imi jowinjo weche mogundho maok ginyal mako. Inyalo ng’eyo nade weche mowinjore iler kuom kinde mang’eny koda monego iwuo kuomgi machuok? Penjri ane kama: ‘Gin weche mage mabiro konya chopo wach maduong’ mar twagni? Gin weche mage manyalo konyo jowinjo moloyo? Kapo ni aweyo ndiko moro oko kata wach moro malero ndikono, be mano biro ketho tudruok mantie e weche miwuoyo kuomgi?’

Tem ahinya kik imed gik maok in godo gadier kata mowuok e pachi iwuon. Kata mana Yesu Kristo, Wuod Nyasaye, ok ne wach ‘wechege owuon.’ (Joh. 14:10, Luo New Testament, 2003) Ng’e ni gimomiyo ji biro e chokruoge mag Joneno mag Jehova en ni mondo giwinj kilero Muma. Kapo ni ing’eri kaka jagol-twak maber, nyalo bedo ni en nikech kinde duto itiyo gi Wach Nyasaye, to ok wecheni iwuon. Kuom timo kamano, ji bedo mamor kod twegeni.—Fili. 1:10, 11.

Ka koro isetiyo gi weche momiyi matayo twak ma iiko twak malero Muma e yo maber, koro dwarore ni itiegri kaka ibiro gole. Ber timo kamano gi dwol. Gima duong’ en bedo gadier ni ing’eyo maber puonj duto mag twagno. Nyaka iikri golo twagino ka in gadier chuth, obed kaka ot mosetieki ma ng’ato gombo dakie, kendo iwuo gi ilo kuom adiera. Kapok igolo twagi, penjri ane kama: ‘Ang’o ma adwaro chopo e twagni? Be puonj madongo nenore maler? Be aketo Ndiko ema obed mise mar twak? Be moro ka moro kuom puonj madongo tudore gi nyawadgi e yo mayot? Be twagni gero yie mar jowinjo kuom Jehova koda chenro moketo? Be weche ma atiekogo twagno otudore achiel kachiel gi wach maduong’ miwuoyoe, konyiso jowinjo gima onego gitim, kendo jiwogi mondo gitim kamano?’ Ka in gadier ni en kamano, mano nyiso ni iikori wuoyo kuom ‘gima ing’eyo kare’ mondo ikony kanyakla kendo ikel pak ne Jehova!—Nge. 15:2.

EN ANG’O midwaro chopo sama ipuonjo jomoko? Ka nyocha eka ibedo jalendo mapok obatisi, nyaka bed ni in gi gombo mar ng’eyo kaka itayo puonjruok mar Muma gi ji, nimar Yesu nomiyo jolupne migawo mar timo ji jopuonjre. (Math. 28:19, 20) Kapo ni isebedo gi lony e tijni, nyalo bedo ni koro igombo medo timo maber moloyo mondo ichop e chuny joma idwaro konyo. Ka in janyuol, onge kiawa ni idwaro bedo japuonj manyalo jiwo nyithinde ochiwre ne Nyasaye. (3 Joh. 4) Kapo ni in jaduong’-kanyakla, kata itimo kinda mar bedo jaduong’, nyalo bedo ni idwaro ni ibed jagol-twak manyalo miyo jowinjo omed hero Jehova gi yorene. Inyalo timo ang’o mondo ichop gombo ma kamago?

Puonjri kuom ranyisi ma Japuonj Maduong’, Yesu Kristo noketo. (Luka 6:40) Bed ni Yesu ne wuoyo gi ji buora e tie got, kata nowuoyo gi ji manok sama giwuotho e yo, gima nowacho koda kaka ne owache ne mulo chuny ji ahinya. Yesu ne jiwo paro koda chuny jowinjo mage kendo nonyisogi e yo mayot kaka ginyalo tiyo kod puonj mage. Be inyalo timo kamano?

Gen Kuom Jehova

Gik manomiyo Yesu omedo bedo japuonj maber ne gin winjruokne maber gi Wuon mare me polo koda gweth mar roho mar Nyasaye. Be itimo kinda e kwayo Jehova mondo ibed gi nyalo mar tayo puonjruok mar Muma e yo maber? Ka in janyuol, be ilemo pile mondo Nyasaye otayi ipuonj nyithindi maber? Be igolo lamo mawuok e chunyi sama idwaro golo twak kata tayo migepe e kanyakla? Keto geno kuom Jehova e yor lamo kamano biro konyi imed bedo japuonj molony.

Wanyiso bende ni wageno Jehova kuom kaka watenore kuom Wachne ma en Muma. E lamo mare e otieno mogik kapok otho, Yesu jal ma ne onge richo, nowacho ne Wuon mare kama: “An asemiyogi wachni.” (Joh. 17:14) Kata obedo ni Yesu ne nigi lony mogundho, ok ne owacho weche mowuok kuome owuon. Kinde duto ne owacho weche ma Wuon mare nopuonje, koweyonwa ranyisi mondo waluw. (Joh. 12:49, 50) Wach Nyasaye mayudore e Muma, nigi teko mar mulo ngima ji—timbegi, pachgi maiye, koda kaka giwinjo e chunygi. (Hib. 4:12) Kaka imedo dongo e ng’eyo Wach Nyasaye koda ng’eyo tiyo kode maber e tij lendo, ibiro nyago lony mar puonjo maber maywayo ji ir Nyasaye.—2 Tim. 3:16, 17.

Mi Jehova Duong’

Bedo japuonj maluwo ranyisi mar Kristo ok en mana golo twak malombo ji. En adier ni ji ne wuoro kaka Yesu ne ywayo ji gi “weche mang’won.” (Luka 4:22) Kata kamano, ang’o ma Yesu ne dwaro chopo kuom tiyo gi weche maywayo ji kamano? Ne odwaro miyo Jehova duong’, to ok miyore duong’ en owuon. (Joh. 7:16-18) Kendo nojiwo jolupne niya: ‘Ler maru mondo orieny e nyim ji, mondo gine tichu mabeyo, kendo gimi Wuonu me polo duong’.’ (Math. 5:16) Wachno onego ota yo ma wapuonjogo. Dwarowa maduong’ onego obed miyo Jehova duong’ to ok yudo duong’ wan wawegi. Omiyo sama wachano gima wabiro wacho koda kaka wabiro wache wabiro penjore niya, ‘Be gin weche mabiro miyo jowinjo omed hero Jehova koso biro miyo gimiya duong’?’

Inyalo ti maber gi weche mosene kata ranyisi e puonjo ji. Kata kamano, kapo ni oti gi ranyisi mabor ahinya, kata oler weche mosene e yo matut, mano nyalo yimo wach maduong’. Kamano bende, wacho mana weche mamiyo ji nyiero nyalo golo pach ji kuom gima wadwaro chopo e tijwa ne Nyasaye. Timo kamano miyo japuonj miyore duong’ owuon kar chopo gima dwarore sie kuom puonjo ji wach Nyasaye.

‘Ket Pogruok’

Mondo ng’ato obed japuonjre gadier nyaka ong’e maler gima ipuonje. Nyaka owinj adiera kendo one kaka adierago opogore gi puonj mamoko. Nyiso pogruok konyo e chopo mano.

Jehova ne jiwo joge nyadinwoya mondo ‘oket pogruok’ e kind gima ler kod gima ok ler. (Lawi. 10:9-11) Nowacho ni jogo ma ne biro tiyo e hekalu mare maduong’ mar roho, ne dhi puonjo ji ‘ong’e kit gik maok ler kod gik maler.’ (Ezek. 44:23) Bug Ngeche opong’ gi weche manyiso pogruok e kind gik makare kod gik maricho, kendo pogruok mantie e kind rieko kod fuwo. Kata mana gik manenore ni chalre, podi inyalo nyis pogruok mantie e kindgi. Kaka ondik e bug Jo Rumi 5:7, jaote Paulo noketo pogruok e kind ng’at makare kod ng’at maber. Ei bug Jo Hibrania, nonyiso kaka tij Kristo ka en jadolo maduong’ ne ber moloyo mar Harun. Kuom adier, mana kaka jasomo miluongo ni John Amos Comenius nondiko e higini mag 1600, “puonjo tiende en mana nyiso pogruok mantie e kind gik moko, kaka gitiyo, kaka gichalo, koda chakruokgi. . . . Omiyo, jalno mong’eyo lero pogruok mantie e kind weche, en jal mapuonjo maber.”

Kuom ranyisi, kaw ane ni idwaro puonjo ng’ato e wi Pinyruodh Nyasaye. Ka ok ong’eyo gima Pinyruoth en, inyalo nyise kaka gima Muma wacho kuom Pinyruoth opogore gi puonj mar ni Pinyruoth en gima ni e chuny ng’ato. Kata inyalo nyiso kaka Pinyruoth opogore gi sirkande mag dhano. Kata kamano, kuom jogo mong’eyo adieragi, podi inyalo medo nyisogi pogruok e yo matut. Inyalo nyisogi kaka Pinyruodh Mesia opogore kod loch mar Jehova mar piny mangima, miwuoyo kuome e Zaburi 103:19, kata kaka opogore gi “pinyruodh Wuode mohero,” ma Jo Kolosai 1:13 wuoye, kata kaka opogore kod chenro mar riwo gik moko duto kaachiel e Kristo miwuoyo kuome e Jo Efeso 1:10. Nyiso pogruok mantie e kind gik moko nyalo konyo jowinjoni ong’e e yo maler puonj maduong’ni mayudore e Muma.

Yesu notiyo gi yorni nyadinwoya e puonjo. Nonyiso pogruok e kind kaka ji ne kawo Chik Musa kod gima Chikno ne dwaro kuom adier. (Math. 5:21-48) Nonyiso pogruok ma ne nitie e kind chiwruok ne Nyasaye gadier kod timbe wuondruok mag Jo-Farisai. (Math. 6:1-18) Nonyiso pogruok e kind chuny mar ‘tiyo gi loch kuom ji’ e yo marach kod chuny mar chiwruok ma jolupne ne onego onyis. (Math. 20:25-28) Kinde moro, kaluwore gi kaka ondiki e bug Mathayo 21:28-32, Yesu nokwayo jowinjone mondo gine giwegi pogruok ma ne nitie e kind nyisruok ni ng’ato en ng’at makare kod loko chuny gadier. Mano terowa e gimachielo makonyo e puonjo maber.

Jiw Jowinjo Oti gi Pachgi

E Mathayo 21:28, wasomo kaka Yesu ne chako nyiso pogruok e kind weche kopenjo niya: “To uneno nadi?” Japuonj maber ok nyis mana weche madier mantie kata chiwo achiwa dwoko. Kar mano, ojiwo jowinjo mage mondo oti gi pachgi. (Nge. 3:21; Rumi 12:1) Yo achiel mitimogo mano en kuom penjo penjo. Kaka ondiki e Mathayo 17:25, Yesu nopenjo niya: ‘Ineno nadi, Simon? Ruodhe piny juogo kata golo osuru kuom ng’a gini? Kuom yawuot pinygi, koso kuom welo?’ Penjo maywayo paro ma Yesu nopenjogo, nokonyo Petro chopo e paro makare kuom wach golo osuru. E yo ma kamano bende, kane odwoko penjo ma ne ng’ato openjo ni, “Wadwa to en ng’a?” Yesu nonyiso pogruok ma ne nitie e kind gima Ja-Samaria notimo gi gima jadolo koda Ja-Lawi notimo. Bang’e nopenjo kama: “Kuom ji adekgo, ere jal miparo ni notimo ka wadgi ng’at mane jomecho ogoyono?” (Luka 10:29-36, The Bible in Luo, 1976) Kae bende, kar mana dwoko japenjo, Yesu nomiyo japenjono thuolo mar tiyo gi pache oyud dwoko en owuon.—Luka 7:41-43.

Mul Chuny Jowinjo

Jopuonj mong’eyo Wach Nyasaye fwenyo ni lamo madier ok en mana mako adiera moko gi wich kod luwo chike moko moket. Otenore kuom winjruok maber gi Jehova koda hero yorene. Lamo ma kamano en manyaka wuog e chuny. (Rapar 10:12, 13; Luka 10:25-27) Ei Ndiko, kinde mang’eny wach motigo ni “chuny” ochung’ ne dhano maiye duto, moriwo gik machalo kaka gombo, gik ma ng’ato ohero, kaka ng’ato winjo e chunye, koda gigo majiwe timo gimoro.

Yesu nong’eyo ni kata obedo ni dhano ng’iyo kido maoko Nyasaye to ng’iyo chuny maiye. (1 Sam. 16:7) Gima onego omi wati ne Nyasaye en hera ma waherego to ok moro dhano wadwa. (Math. 6:5-8) Jo-Farisai to ne timo gik mathoth mondo ginyisrego. Ne gijiwo ahinya mako weche matindo tindo mag Chik koda luwo chike moko ma ne giketo giwegi. Kata kamano, ok ne ginyago e ngimagi kido mag Nyasaye ma ne giwacho ni gilamo. (Math. 9:13; Luka 11:42) Yesu nopuonjo ni kata obedo ni mako chik Nyasaye dwarore ahinya, ber mwayudo kuom timo kamano otenore kuom gima nie chunywa. (Math. 15:7-9; Mari. 7:20-23; Joh. 3:36) Yo ma wapuonjogo biro konyo ahinya ka waluwo ranyisi mar Yesu. Dwarore ni wakony ji mondo opuonjre gima Nyasaye dwaro ni gitim. Kata kamano, dwarore bende ni ging’e kendo giher Jehova mondo timbegi onyis kaka gikawo mapek winjruokgi gi Nyasaye madier.

En adier ni mondo giyud kony mowuok e puonj machalo kamano, ji nyaka non gima nie chunygi. Yesu nojiwo ji mondo ginon gimomiyo ne gitimo gik moko koda paro ma ne gin-go e chunygi. Kane orieyo paro moro maok kare, nopenjo jowinjo mage gimomiyo ne giparo, ne giwacho, kata timo e yo moro. Kata kamano, mondo kik owe wechego gikanyo, Yesu ne riwo penjone gi wach moro, ranyisi moro, kata gimoro ma ne otimore ma ne nyalo miyo jowinjo obed gi paro makare. (Mari. 2:8; 4:40; 8:17; Luka 6:41, 46) Wan bende wanyalo konyo jowinjowa kuom wachonegi ni gipenjre giwegi penjo kaka: ‘Ang’o momiyo adwaro timo gik moko kama? Ang’o momiyo atimo kama e chal ma kama?’ Kae to jiwgi gine gik moko kaka Jehova dwaro.

Nyis Kaka Wachno Tiyo

Japuonj maber ong’eyo ni “rieko en wach maduong’ moloyo duto.” (Nge. 4:7) Rieko en nyalo mar tiyo kod ng’eyo e yo maber mondo ilo chandruoge, kik idonj e masiche, ichop dwaro magi, kendo ikony jomoko. Japuonj nigi ting’ mar konyo jopuonjre mondo ong’e timo kamano, to ok onego ong’adnegi gima owinjore gitim. Sama uwuoyo kuom puonj mag Muma, kony japuonjre mondo oti gi pache. Inyalo nyise chal moro e ngima mapile, kae to ipenj japuonjre kaka puonjno nyalo konye ka oromo gi chal ma kamano.—Hib. 5:14.

E twak ma ne ogolo chieng’ Pentekost 33 E.N., jaote Petro noketo ranyisi kuom kaka inyalo ti gi puonj e yo mamulo ngima ji. (Tich 2:14-36) Bang’ wuoyo kuom Ndiko adek ma jowinjone noyiego, Petro nonyiso kaka ndikogo chopo kaluwore gi gik ma ne giduto gia neno. Nikech mano, ogandano noneno ni dwarore ni gitim gik ma ne giwinjogo. Be yo mipuonjogo miyo ji odwar timo gik miwachonegi? Kar mana wacho weche madier mantie, be ikonyo ji ng’eyo gimomiyo gik moko gin kamano? Be ijiwogi mondo ginon kaka weche ma gipuonjore mulo ngimagi? Nyalo bedo ni ok gibi kok ni, “Watim ang’o?” mana kaka ogandano notimo chieng’ Pentekost, kata kamano, kitiyo gi Ndiko e yo maber, mano nyalo mulo chunygi ma gikaw okang’ madwarore.—Tich 2:37.

Un jonyuol, sama usomo Muma gi nyithindu, mano bedo thuolo majaber mar tiegogi gipar kaka ginyalo tiyo gi puonj mag Muma. (Efe. 6:4) Kuom ranyisi, inyalo yiero ndiko moko manok e somo mar Muma mar jumano mondo uwuo kuomgi, kae to ipenj penjo kaka magi: ‘Ere kaka wechegi tayowa? Wanyalo tiyo nade gi ndikogi e tij lendo? Ang’o ma gipuonjowa kuom Jehova koda yorene mag timo gik moko, kendo ere kaka mano miyo wamed here?’ Jiw joodi mondo gichiw parogo sama iwuoyo kuom puonj mayudore e somo mar Muma e Skul mar Tij Nyasaye. Nyalo bedonegi mayot chiwo paro e wi ndiko ma ne usewuoyoe.

Ket Ranyisi Maber

Ok ipuonj mana kokalo kuom weche miwacho, to bende itimo kamano kokalo kuom gik mitimo. Timbeni keto ranyisi mar kaka onego oti kod gik miwacho. Kamano e kaka nyithindo puonjore. Sama giluwo tim jonyuolgi ginyiso ni gidwaro bedo kaka jonyuolgi. Gidwaro ng’eyo ni timo gik moko kaka jonyuolgi timo bedoga nade. E yo machalo kamano, ka jogo mipuonjo ‘bedo joma luwo timni, kaka in bende iluwo tim Kristo,’ gibiro yudo gweth mag luwo yore Jehova. (1 Kor. 11:1) Gibiro neno lwet Nyasaye e ngimagi giwegi.

Mani paronwa ni keto ranyisi maber en gima duong’. Bedo ‘jo maler e ngimawa ka waluoro Nyasaye,’ biro konyo ahinya e jiwo jogo mwapuonjo oti kod puonj mag Muma nikech wabedonegi ranyisi ma gineno. (2 Pet. 3:11) Kapo ni ijiwo japuonjre Muma mondo osom Wach Nyasaye pile ka pile, in bende bed ng’at matimo kamano gi kinda. Kidwaro ni mondo nyithindi opuonjre luwo puonj mag Muma, ne ni ranyisi miketo nyiso ni timbeni luwore gi dwaro mar Nyasaye. Kapo ni ipuonjo kanyakla mondo obed gi kinda e tij lendo, ne ni in bende itimo duto kaka dwarore e tijno. Ka itimo gigo mipuonjo, jiwo jomoko biro bedoni mayot.—Rumi 2:21-23.

Mondo imed timo dongruok e yo mipuonjogo, penjri kama: ‘Be apuonjo e yo mamiyo jowinjo timo lokruok e yo ma ginenogo gik moko, kaka giwuoyo, koda e timbegi? Mondo aket weche owinjre maler, be anyiso pogruok mantie e kind paro kata yore ariyo mopogore? Ang’o ma atimo e konyo jopuonjrena, nyithinda, kata jowinjo manie chokruok mondo opar gima awacho? Be anyiso jowinjona e yo maler kaka onego giti gi puonj ma giyudo? Be ginyalo neno kaka aketonegi ranyisi e timo kamano? Be ging’eyo ni yo ma girwakogo gima ipuonjogi nyalo loso kata ketho winjruokgi gi Jehova?’ (Nge. 9:10) Dhi nyime keto wechegi e pachi sama imedo timo dongruok mondo ibed japuonj molony. “Tim kinda e wechego, kiritori iwuon, kendo kirito weche mipuonjo. Kitimo kamano iniresri iwuon, kendo nires bende jogo ma winjo weche mipuonjo.”—1 Tim. 4:16.