Miyo Jonyuol Moseti Luor

1. Wan gi gowi mane kuom jonyuolwa, to onego wanegi kendo timonegi nade?

JAL moro mariek ma nodak chon ahinya nowacho niya, “Winj wuoru ma nonyuoli, kendo kik icha meru koseti.” (Ngeche 23:22) Mita diwachi ni, ‘Ok anyal chayogi ngang’!’ Kar chayo minewa kata wuonewa, thothwa oherogi gi hera matut ahinya. Wang’eyo maber ni wan gi gopgi maduong’ ahinya. Mokwongo tiktik, jonyuolwa ne omiyowa ngima. Kata obedo ni Jehova e Soko mar ngima, dine bed ni jonyuolwa onge, dikoro waonge. Onge gima wanyalo miyo jonyuolwa ma nengone rom gi ngima sie. Par ane chiwruok ma iye, rit maber, pesa kod hera madwarore mondo okony nyathi dongo nyaka chop obed maduong’. Omiyo, mano kaka en gima ber ni Wach Nyasaye puonjo ni: “Mi wuoru gi meru duong’, mondo ine ber, kendo idag ndalo mang’eny e piny”!​—⁠Jo Efeso 6:⁠2, 3.

NG’EYO DWARO MANIE CHUNYGI

2. Ere kaka nyithindo mosebedo madongo nyalo ‘konyo’ jonyuolgi?

² Jaote Paulo ne ondiko ne Jokristo ni: ‘Ber [nyithindo kata nyikwayo] okwong onyis ni giluoro Nyasaye kuom jo utegi giwegi kendo gikony jo ma nopidhogi, nikech mano e ma long’o ni Nyasaye.’ (1 Timotheo 5:⁠4) Nyithindo mosebedo madongo chiwo ‘konyno’ ka ginyiso erokamano kuom hera, tich, koda rit ma jonyuolgi, moriwo nyaka kwaro, gi dayo ne oritogigo kuom higini mogwaro. Achiel kuom yore ma nyithindo nyalo timogo mae en ng’eyo ni joma oseti bende dwaro ni mondo ogen-gi kendo onyisgi hera, mana kaka jomoko. Gidwaro neno ni pod ogen-gi mana kaka waduto. Bende gidwaro neno ni bedogi mangima en gima pod konyo.

3. Ere kaka wanyalo nyiso jonyuolwa luor moriwo nyaka kwaro gi dayo?

³ Omiyo wanyalo nyiso jonyuolwa luor, moriwo nyaka kwaro gi dayo, kuom miyo ging’e ni waherogi. (1 Jo Korintho 16:14) Ka jonyuolwa ok odak kodwa, onego wang’e ni winjo wach mowuok kuomwa, miyo giwinjo maber ahinya. Barua mondik maber, goyo simo, kata timonegi limbe nyalo medogi mor. E  piny Japan, dayo moro ma jahigini 82 miluongo ni Miyo, nondiko kama: “Nyara [ma chwore en jarit malworo] jawachona ni: ‘Mama, kiyie bi “iwuoth” kilworo kodwa.’ Oja orona chenro margi manyiso kanyakla ma gibiro limo juma ka juma koda nembni mag simo. Omiyo anyalo nono kalatas moting’o chenrogino mi awach ni: ‘Eroo. Koro gin kae! ’ Kinde duto agoyo ne Jehova erokamano kuom bedo gi nyathi kaka mano.”

KONYOGI GI GIK RINGRUOK

4. Ere kaka tim din mar Jo-Yahudi ne jiwo ji mondo kik dew kendo rito jonyuolgi moseti?

⁴ Be nyiso jonyuol luor oriwo kata miyogi gik ringruok? Ee. Pile en kamano. E ndalo mag Yesu, jotend din mar Jo-Yahudi nomakre gi timgi mawacho ni ka ng’ato olando ni pesane kata mwandune gin “chiwo mowal ni Nyasaye,” ni to mano gonye kuom ting’ mar tiyo gi mwandugo e rito jonyuolne. (Mathayo 15:​3-6) Mano kaka ne ok gin joma dewo! Kuom adier, jotend din-go ne jiwo ji mondo kik nyis jonyuolgi luor, to mana mondo ginyisgi achaye kuom weyo goyiem ma ok gikonyogi. Wan ok wadwar timonegi kamano ngang’!​—⁠Rapar mar Chik 27:⁠16.

5. Kata obedo ni e pinje moko nitie chenro ma sirkal oketo mar chiwo kony, ang’o momiyo nyiso jonyuol luor dwaro ni seche moko okonygi gi pesa bende?

⁵ E pinje mang’eny ndalogi, nitie chenro moket gi sirkal mar konyo joma onge gi nyalo, machiwo kony kaka chiemo, lewni, koda ot ne jogo moti ma nigi chandruok. E wi mano, joma oti wegi nyalo bedo ni nikod agulu moro mar pesa ma ne gikano ni biro konyogi ka giseti. Kata kamano, ka pesa ma ne gikano orumo kata ka pesago koro ok rom, nyithindo nyiso jonyuolgi luor kuom temo kar ma diginyal e konyo jonyuolgi. Kuom adier, ka ng’ato rito jonyuolne makoro oseti, mano en gima nyiso maler ni ochiwore chuth ne Jehova Nyasaye, jal ma e Jachak chenro mar joot.

HERA KODA CHIWRUOK CHUTH

6. Gin chenro mage ma nyithindo moko madongo osetimo mondo gikony jonyuolgi?

⁶ Thoth nyithindo mosebedo madongo osenyiso hera koda chiwruok chuth e konyo jonyuolgi ma tuwore. Moko oserwako jonyuolgi mondo odag kodgi e pachogi, kata dhi dak machiegni kod kama jonyuolgi nitie. To moko osedhi dak e dala jonyuolgi. Kinde mang’eny, chenro ma kamano osekonyo jonyuol koda nyithindo ahinya.

7. Ang’o momiyo ok en gima ber rikni ng’ado paro kuom wach jonyuol moseti?

⁷ Kata kamano, seche moko chenrogo ok dhi maber kaka dwarore. Nikwop ang’o? Seche moko en nikech ing’ado parogo kirikni ahinya, kata ka ok opar kuomgi e yo matut. Muma siemo e yo mariek kama: “Ng’a ma jaterre mos oparo maber yo ma dowuothie.” (Ngeche 14:15) Kuom ranyisi, wawach ni minu makoro oseti yudo ka dak kende tekne, to iparo ni nyalo bedo maber kobiro dak kodi. Kiparo maber mos gimidwaro timo, inyalo penjri penjo maluwogi: Dwaro sie mag minu gin mage? Be nitie chenro mag sirkal kata ma ok mag sirkal machiwo kony madwarore ne jomoti? Be odwaro dar? Kapo ni odwaro, mano biro kelo lokruok e yore mage e ngimane? Be biro chuno ni mondo minu owe osiepege chien? Be mano nyalo chando chunye? Be isewuoyo kode kuom wachno? In iwuon, jaodi kata mana nyithindi biro rwako wachno nade? Ka biro dwarore mondo ng’ato orit minu, en ng’ano mabiro timo kamano? Be ting’no en gima inyalo nywakone? Be isewuoyo gi jogo duto ma wachni biro mulo ngimagi?

8. Ng’a gini minyalo wuoyogo seche ming’ado paro kuom wach konyo jonyuol moseti?

⁸ To nikech ting’ mar rito jonyuol moseti omako nyithindo duto manie odno, nyalo bedo gima ber ka uromo kaka joot mondo uduto ukony e chiwo paro. Wuoyo gi jodongo ma Jokristo kata osiepe mosekalo e gima chalo kamano, bende nyalo konyo. Muma siemo ni: “Ka onge jong’ad rieko ji ok yud gi ma gidwaro; to ka nitie jong’ad rieko mang’eny, giyudogi.”​—⁠Ngeche 15:⁠22.

KECHGI KENDO NG’E CHALGI

9, 10. (a) Kata obedo ni hikgi medo sudo, ere kaka onego omed paro jo moti? (b) Kata bed ni nyathi mosebedo maduong’ kawo okang’ mane e konyo jonyuolne, en ang’o ma kinde duto onego onyisgi?

⁹ Nyiso jonyuolwa moseti luor dwaro ni wakechgi kendo wang’e chalgi e yo maber. Kaka hikgi medo sudo, joma oseti nyalo yudo ni wuotho, chiemo koda paro gik moko bedo mateknegi. Ginyalo dwaro kony e timo gigi. Pile nyithindgi dewogi ahinya kendo gitemo chiwo kony madwarore. Kata kamano, joma oseti gin joma dongo ma nigi lony kod rieko mar ndalo mang’eny, kendo gisebedo ka giritore kendgi giwegi kendo ng’ado paro kuom gima gidwaro timo gin giwegi. Kargi kaka jonyuol kendo joma dongo kaachiel gi luor margi ok onego olal mana ni nikech nyithindo ritogi. Jonyuol ma nyithindgi ema koro timonegi gik moko duto e ngimagi, nyalo bedo gi kuyo kata mirima kuom wachno. Moko tamore gik mitimonegi ka gineno ni mayogi thuologi.

¹⁰ Ng’ado paro mowinjore chuth kuom wechegi ok en gima yot, to kata kamano weyo jonyuol mondo oritre giwegi ka ging’ado paro giwegi kaka nyalore en gima nyiso ni ikechogi. Ok en gima nyiso rieko ng’ado paro kuom gima mulo jonyuolni kapok iwuoyo kodgi mokwongo. Nyalo bedo ni giseol ahinya nikech tiyo. Wenegi thuolo ma margi. Inyalo nwang’o ni kaka imedo weyonegi thuologi, e kaka winjruok maber medo betie e kindi kodgi. Gibiro medo bedo mamor, to kata in bende. To kata kapo ni dwarore ichung’ motegno kuom weche moko nikech kelonegi ber, miyo jonyuolni luor dwaro ni mondo imigi duong’ mowinjore kodgi. Wach Nyasaye puonjo kama: “Chungi ni ng’a ma wiye otimo lwar; kendo luor wang’ ng’a moti.”​—⁠Tim Jo-Lawi 19:⁠32.

DHI NYIME KAWO WECHE E YO MOWINJORE

11-13. Kapo ni winjruok e kind jonyuol kod nyathi makoro duong’ ne ok ber chon, ere kaka pod onyalo nyagore gi ting’ mar ritogi ka koro hikgi ogwaro?

¹¹ Seche moko chandruok ma nyithindo madongo bedogo korka miyo jonyuolgi moseti luor luwore gi winjruok ma ne nie kindgi kane pod gitindo. Nyalo bedo ni wuonu ne ok dewi kata nyisi hera, to minu nyalo bedo ni ne ger kojiwo mana dwache kende. Nyalo bedo ni podi ikecho kendo iyi wang’ nikech ne ok gitimo kaka niparo ni dwarore. Be inyalo loyo paro ma kamago?a

¹² Basse, ma ne opon e piny Finland, wacho kama: “Wuonwa ma ok masie ne onwang’o osetiyo kaka jalweny mar Jo-Nazi e piny Jerman. Mirima ne make piyo, kendo ne okiny ahinya. Ne ojarodho minwa e nyima nyading’eny. Chieng’ moro kane iye owang’ koda, ne ochwado wang’a gi msip mar long. Msibno nogoya matek mi ang’ielora e otanda kocha.”

¹³ Kata kamano, pod nitie gik moko ma bende onego wang’e. Basse medo wacho kama: “Wuonwano ne tiyo matek ahinya kendo ne ochiwore chuth e rito joot kochiwo gik madwarore. Ne ok odewa ahinya kaka wuoro, to kata kamano nang’eyo ni chunye ne nigi lit moro. Min-gi noriembe kane pod en wuowi matin. Ne odongo e ngima mopong’ gi dhawo, modonjo e lweny ka podi orawera. Ne anyalo ng’eyo e okang’ moromo gimomiyo ne otimore kamano, omiyo ne ok achaye. Kane asebedo maduong’ moromo, ne adwaro nakonye kaka ne anyalo nyaka chop thone. Timo kamano ne ok yot, kata kamano ne atimo kar nyalo mara. Ne atemo bedo wuowi maber nyaka gikone, kendo aparo ni ne oyie koda.”

14. En ndiko mane matiyo e weche duto, moriwo nyaka mago matayo wach rito jonyuol moseti?

¹⁴ Kuom weche mag joot, mana kaka e weche mamoko bende, puonjni manie Muma tiyo: “Beduru gi miwafu, ng’wono, paro mamuol, muolo, kod horuok. Ng’wonreuru, kendo weyoreuru richo ng’ato gi ng’ato ka ng’ato ni gi wach kod wadgi. Kaka Ruoth noweyonu richou, un bende onego utim kamano.”​—⁠Jo Kolosai 3:​12, 13.

JOMA RITO JONYUOL BENDE OWINJORE ORITI

15. Ang’o momiyo rito jonyuol seche moko en gima kelo parruok?

¹⁵ Rito jonyuol ma tuwore en gima tek, madwaro ting’ gi tije mang’eny koda seche mogwaro. Kata kamano, gima tek ahinya en parruok mang’eny ma mano kelo e chuny. En gima lit neno ka jonyuolni tuwore, bedo gi wich wil, kendo bedo joma ok nyal ritore kendgi. Sandy ma a e piny Puerto Rico, wacho kama: “Minwa ema ne en siro mosiro joodwa. Neno kochandore ne en gima lit. Mokwongo, nochako wuotho komo; bang’e ne dwarore osirore gi luth, bang’e chuma molos makonye wuoth, kae to kom midhiro. Bang’ mano ngimane nochako dhi marach manyaka ochopo kama othoe. Nobedo gi kansa mar choke kendo ne dwarore ni orite kinde duto​—⁠odiechieng’ gotieno. Ne waluoke, wagage, kendo somone. Ne en tich matek ahinya​—⁠to moloyo nokelo paro mang’eny e chunywa. Kane afwenyo ni ero koro minwa tho, ne aywak ndi nikech nahere ahinya.”

16, 17. En puonj mane manyalo konyo jal marito jatuwo mondo one gik moko e yo mowinjore?

¹⁶ Ka gima kamano oyudi, inyalo nyagori nade? Winjo gima Jehova wacho kokalo kuom somo Muma kendo wuoyo kode e lamo nyalo konyi ahinya. (Jo Filipi 4:​6, 7) Kanyalore, tem ahinya mondo icham chiemo magero del, kendo tem inind moromo. Kitimo mae, ibiro bedo mochwiny e dendi koda e paro mondo omi irit jal mihero matuwono. Bende inyalo chano mar bedo gi kinde mag yueyo kuom tijeni moko mapile. Kata ka ok inyal dhi mabor, podi ber chano kinde moromo mag yueyo. Mondo omi iyud kinde mag dhi kamoro, nyalo dwarore mondo ichan gi jal machielo manyalo rito janyuolni matuwono.

¹⁷ Pile joma dongo ma rito jatuwo jobedoga gi geno mar timo gik ma ok ginyal. Kata kamano, kik iket ketho kuomi kuom gigo ma ok inyal timo. Seche moko nyalo dwarore mondo iter jal mihero matuwono e achiel kuom kuonde miritoe jomoti. Ka in gi jal marito jatuwo, gen mana gigo minyalo chopo. Nyaka inwang’ kaka inyalo rito ok mana jonyuolni kende, to bende nyithindi, jaodi kaachiel gi in iwuon.

TEKO MALOYO MAPILE

18, 19. Jehova osesingore ni obiro konyo nade, to ang’o ma ne otimore manyiso ni orito singruok motimo?

¹⁸ Kokalo kuom Wachne, ma en Muma, Jehova osechiwo e yor hera puonj manyalo konyo ng’ato ahinya e rito jonyuol mati, to kata kamano, mano ok e kony kende ma ochiwo. Ka otelne gi roho mar Nyasaye, jandik-zaburi nondiko kama, “Jehova chiegni ni ji duto ma luongo nyinge, . . . nowinj ywakgi bende, mi noresgi.” Jehova biro reso kendo rito joge mochung’ motegno, kata mana e bwo chandruok matek ahinya.​—⁠Zaburi 145:​18, 19.

¹⁹ Myrna, modak e piny Philippines, noyudo ni wachni en adier e kinde ma ne orito min-gi ma tuwo mar abach (stroke) ne ogoyo. Myrna ndiko ni: “Onge gima kelo parruok e chuny maloyo neno ka jal mihero chandore malit, to ok onyal nyisi gima rame. Ne chalo ka gima anene kaka onimo mos mos e pi, to onge gima ne anyalo timo. Kinde mang’eny ne agoyo chonga piny mi anyis Jehova kaka gino ne ola. Ne aywak mana kaka Daudi, ma ne okwayo Jehova mondo okan pi wang’e e chupa mondo obi opare. [Zaburi 56:⁠8] To mana kaka Jehova ne osingore, ne omiya teko ma ne adwaro. ‘Jehova nobedo sirona.’ ”​​—⁠Zaburi 18:18.

20. Gin singo mage manie Muma manyalo miyo jogo marito joma tuwo obed gi geno, kata kapo ni jal ma giritono otho?

²⁰ Osewachi ni rito jonyuol moti chalo gi “goyo sigana ma gikone ok mit.” Kata rit ng’ato e okang’ maber nade, gikone joma oti nyalo tho, mana kaka min Myrna ne otho. To jogo ma geno kuom Jehova ong’eyo ni tho ok e giko. Jaote Paulo nowacho ni: “An gi geno kuom Nyasaye . . . ni nobedie chier mar jo makare gi jo ma ok kare.” (Tich Joote 24:15) Jogo moselalo jonyuolgi moti e tho nyalo yudo hoch kuom geno mar chier, kaachiel gi singo mar piny manyien kendo maber mar Nyasaye, kama “tho ok nobedie kendo.”​—⁠Fweny 21:⁠4.

21. Gin ber mage mabedoe kuom nyiso luor ne jonyuol moseti?

²¹ Jotich Nyasaye nyiso jonyuolgi luor matut, kata bed ni jonyuolgi oseti. (Ngeche 23:​22-24) Gimiyogi duong’. E timo kamano, giyudo ni weche mag ngero mowuok e much Nyasaye mawacho ni: “Wuoru kod meru mondo omor; kendo dhako ma nonyuoli oil,” gin weche madier. (Ngeche 23:25) To moloyo duto, jogo manyiso jonyuolgi moseti luor bende moro Jehova, kendo nyiso ni gimiye duong’.