Ikruok ne Kend Mabiro Dhi Maber

1, 2. (a) Yesu ne ojiwo nade ni bet piny kendo goyo kwan en gima dwarore ahinya? (b) To moloyo, goyo kwan dwarore ahinya ka ng’ato dwaro timo ang’o?

GERO ot en gima dwaro ikruok maber. Ka podi ok oket mise, nyaka many kama ibiro gedoe, kendo goro kaka odno biro chalo. Kata kamano, nitie gima chielo ma dwarore. Yesu nowacho kama: “Ere ng’ato kuomu ma dwaro gero ohinga, ma ok bed piny mondi, kendo okwan nengo, mondo one ka en kod gi ma dotiekego? ”​—⁠Luka 14:⁠28.

² Gima itimo ka ng’ato dwaro gero ot, chalo gi mano mitimo kidwaro gero kend mabiro dhi maber. Thoth ji wacho ni: “Adwaro kendo kata dhi tedo.” Kata kamano, ji adi mabet piny ma go nengo mar timo kamano? Kata obedo ni Muma wuoyo maber kuom kend, owuoyo bende e wi chandruoge ma kend kelo. (Ngeche 18:22; 1 Jo Korintho 7:28) Kuom mano, jogo maparo donjo e kend, onego obed gi paro mowinjore kuom gweth mabedoe koda gi ting’ manie kend.

3. Ang’o momiyo Muma en buk makonyo jogo madwaro donjo e kend, to gin penjo mage adek ma obiro konyowa dwoko?

³ Muma nyalo konyo. Puonj manie iye, ondiki kokalo kuom much Jachak kend, ma en Jehova Nyasaye. (Jo Efeso 3:​14, 15; 2 Timotheo 3:16) Ka watiyo gi chike koda puonj mayudore ei bugno, ma en buk machon to ma wechege pod tiyo ndalogi, we mondo wanon ane penjogi, (1) Ng’ato nyalo ng’eyo nade gadier ni oikore ne kend? (2) Gin ang’o giri ma ng’ato onego onon kuom ng’ama odwaro kendorego? kod (3) Kisera inyalo tim nade e yo manyiso luor?

BE ISEIKORI NE KEND?

4. Gima duong’ mokwongo madwarore e rito kend en ang’o, to nikech ang’o?

⁴ Nengo mar gero ot nyalo bedo matek, to kata kamano, nengo mar rito odno bende ok yot. Mano e kaka kend chalo. Donjo e kend nenore ni ok en gima yot; kata kamano rito kend higa ka higa en gima bende onego opar. Ang’o madwarore mondo orit kend e yo maber? Gima duong’ mokwongo madwarore en chiwruok gi chuny duto. Muma lero tudruok manie kend kowacho kama: “Dichwo nowe wuon gi min, mi nopadre gi chiege: mi ginibedi ringruok achiel.” (Chakruok 2:24) Yesu Kristo ne ochiwo gimoro achiel kende ma Ndiko nyiso ni nyalo miyo ng’ato oketh kend chuth, mi ochak okend ng’ama chielo⁠—⁠gino en “terruok,” tiende ni, nindruok gi ng’ama ok ukendorugo. (Mathayo 19:⁠9) Kapo ni iparo donjo e kend, ket chike koda puonj ma Ndiko chiwogi e paro. Ka ok iikori ne chiwruok makendeni, to kare podi ok iikori ne kend.​—⁠Rapar mar Chik 23:21; Eklesiastes​5:⁠4, 5.

5. Kata obedo ni jomoko oluoro wach chiwruok gi chunygi duto e kend, ang’o momiyo jogo madwaro donjo e kend onego okaw wach chiwruokno kaka gima duong’?

⁵ Chiwruok gi chuny duto en gima ji mang’eny oluoro. Dichwo moro nowacho kama: “Ng’eyo ni wan ji ariyo ne wachiwore chuth mondo wadag ma onge werruok e ngimawa duto, ne miyo awinjo ka gima ogeng’na, kendo olorna kamoro ma diny.” Kata kamano, kadier ihero ng’at midwaro kendorigo, chiwruok ok bi bedoni kaka ting’. Kar mano, ibiro neno chiwruokno kaka gima ber ma riti kendo konyo. Tiend chiwruok miwuoyoe e kend, en gima biro miyo joma okendore oher bedo kanyachiel e kinde ma gik moko ber kata rach, kendo gibiro konyore ng’ato gi wadgi kata ang’o timore. Paulo jaote ma Jakristo nondiko ni hera madier “odhil e weche duto” kendo “otimo kinda e weche duto.” (1 Jo Korintho 13:⁠4, 7) Miyo moro wacho ni: “Chiwruok mitimo e kend en gima medo kweyo chunya ahinya. Gima moro chunya en ni ne wayie kendo wawacho e lela e nyim ji, ni wadwaro siko kanyachiel ka wan gimoro achiel.”​—⁠Eklesiastes 4:​9-12.

6. Ang’o momiyo ok ber rikni donjo e kend ka ng’ato pod en rawera ahinya?

⁶ Mondo ng’ato odag kaluwore gi chiwruok motimo e kend, dwarore ni obed gi paro motegno. Kuom mano, Paulo siemo Jokristo ni gitimo maber ka girito ma ok gidonj e kend nyaka bang’e ka “osekalo higinigo ma rowere thiewoe,” ma gin kinde mopong’ ahinya gi gombo mag nindruok, manyalo miyo ng’ato ong’ad paro e yo ma ok ber. (1 Jo Korintho 7:​36, NW) Joma rowere dendgi lokore piyo kaka gimedo dongo. Thoth jogo ma donjo e kend ka gin rowere ahinya, nwang’o ni bang’ higini matin kende, dwaro koda gombo ma ne gin-go kaachiel gi mago mag jal ma gikendorego oselokore. Nonro nyiso ni rowere ma rikni donjo e kend ng’enygi ok bed mamor kendo gimanyo kaka ginyalo ketho kendruokgi chuth, mopogore gi jogo ma kendo ka gin joma otegno. Omiyo, kik irikni donjo e kend. Ka idak higini moko moromo kapok idonjo e kend nyalo miyi ibed gi lony makare mabiro miyo imed bedo gi paro motegno, kendo ibed jaot maber. Weyo rikni bende nyalo konyi mondo ing’eri in iwuon e yo maber​—⁠ma en gima dwarore e gero tudruok e kend mabiro dhi maber.

NG’ERI IN IWUON MOKWONGO

7. Ang’o momiyo jogo machano donjo e kend onego ononre giwegi mokwongo?

⁷ Be iyudo ka yot kwano kido midwaro neno kuom jaodi ma ubiro kendorugo? Thoth ji timo kamano. To nade kido magi in iwuon? Gin kido mage ma iwuon in godo mabiro konyi miyo kend odhi maber? In iwuon ibiro bedo dichwo kata dhako machalo nade? Kuom ranyisi, be iyudo ka yotni yie piyo ka iketho kendo yie gi puonj kata paro ma imiyi? Koso in ng’at ma kinde duto ok yie kethone? Be in ng’at ma pile nyiso chuny mamor ma ok jog piyo, koso in ng’at mohero sin asina, ka isiko iywagori aywaga? (Ngeche 8:33; 15:15) Ng’e ni kend ok bi loko kiti. Ka in ng’ama jasunga, ma ok tal, kata ma kinde duto gik moko osino asina, kamano bende e kaka ibiro bedo e kend. To nikech ok yot neno kitwa kaka chalo e yo ma jomoko nenowago, donge inyalo penjo janyuol kata osiepni moro migeno onyisi chalni adimba e yo makare, kendo omiyi paro manyalo konyi? Ka iyudo ni nitie lokruok monego itim, tem timo lokruokgo kapok ikawo okang’ mar donjo e kend.

8-10. Gin puonj mage ma Muma chiwo mabiro konyo ng’ato mondo oikore ne kend?

⁸ Muma jiwowa ni mondo wawe roho maler mar Nyasaye oti kuomwa, mondo rohono onyag kido kaka, “hera, mor, kuwe, horuok, miwafu, ng’wono, bedo adiera, muolo, ritruok.” Muma bende nyisowa ni ‘parowa kod chunywa mondo olos manyien’ kendo ni ‘warwak dhano manyien mochwe e kido mar Nyasaye ma nyisore e tim makare kendo maler adier.’ (Jo Galatia 5:​22, 23; Jo Efeso 4:​23, 24) Timo kaka owachi kae kapok idonjo e ngima mar kend, biro miyo ichal ka ng’ama kano pesa e bengi ​—⁠ma en gima biro konyo ahinya e kinde mabiro ka idonjo e kend.

⁹ Kuom ranyisi, ka in ng’ama dhako, tem ahinya mondo ‘bidhruokni obed ma iye’ moloyo bidho mana kido ma oko. (1 Petro 3:​3, 4) Bidhruok kaachiel gi ritruok e paro, biro konyi bedo gi rieko, ma e “osimbo mar duong’.” (Ngeche 4:9; 31:​10, 30; 1 Timotheo 2:​9, 10) Ka in ng’ama dichwo, puonjri bedo mang’won ne mine ka imiyogi luor. (1 Timotheo 5:​1, 2) Seche ma ipuonjori ng’ado paro kendo kawo ting’ ma in-go, puonjori bende bedo ng’ama bidhore kendo ma bolore. Bedo ng’ama dwaro ni gik moko otimore mana kaka in iwuon idwaro, biro kelo chandruok e kend.​—⁠Ngeche 29:23; Mika 6:8; Jo Efeso 5:​28, 29.

¹⁰ Kata obedo ni ok en gima yot loko paro chuth kuom wechegi, magi gin gik ma Jokristo duto onego oked ka temo mondo otim. Kendo timo kamano biro konyi bedo jaot maber moloyo.

KIDO MONEGO INON KUOM NG’AMA IDWARO KENDORIGO

11, 12. Ji ariyo nyalo ng’eyo nade kabe giwinjore kata ok giwinjore mar kend?

¹¹ Be en kit anyuolau ni ng’ato madwaro kendo kata mondo okende, manyo jaot en owuon? Ka en kamano, to kare onego itim ang’o kapo ni iyudo nyako kata wuowi ma chunyi mor godo? Mokwongo, penjri niya, ‘Be en adier ni kend e gima adwaro? ’ En gima rach ahinya tugo gi chuny ng’ato kimiye ogeno gima onge. (Ngeche 13:12) Kae to imed penjri kendo niya, ‘Be aikora kawo ting’ mar kend? ’ Kinyalo dwoko penjogi ni ee, to okang’ mibiro kawo, koro biro luwore gi tim alworau. E pinje moko, bang’ nono ng’ato kuom kinde, inyalo dhi ire kendo nyise ni igombo ng’eye maber. Ka otamore, to kik ichune ma chop kama koro ikelo chwanyruok. Ng’e ni en bende en gi ratiro mar yiero gima odwaro kuom wachno. Kata kamano, kapo ni oyie, koro unyalo chano kinde mag bedo kanyakla, ka utimo gik moko e yo makare maok kel wichkuot. Mano biro miyi thuolo mar ng’eyo kabe kendruok gi ng’atno nyalo bedo gima owinjore.a Kochopo kanyo, en ang’o monego obed ni idwaro ng’eyo kuome?

¹² Mondo iyud dwoko mar penjono, kaw ane gige thum ariyo, piano kod gita obed kaka ranyisi. Ka gitiyo maber, moro ka moro nyalo golo thum mamit kigoye kende. To nade ka igoyogi kanyachiel? Koro, moro ka moro nyaka winjore gi nyawadgi. Mano e kaka in koda jal ma idwaro kendorigo, uchalo. Nyalo bedo ni ng’ato ka ng’ato kuomu osetiyo matek mondo obed gi kido mabeyo. Kata kamano, penjo koro en niya: Be uikoru maber ne kend ng’ato gi ng’ato? Ka okete e yo machielo, be uwinjoru?

13. Ang’o momiyo ok en tim mariek manyo kendruok gi jal ma ok nigi yie machalo gi mari?

¹³ Dwarore ni uduto ji ariyo ubed joma nigi yie achiel kuluwo puonj kod chike machalore. Jaote Paulo ne ondiko ni: “Kik uriwru gi jo ma ok oyie.” (2 Jo Korintho 6:14; 1 Jo Korintho 7:39) Kendruok gi ng’ato ma ok un-go e yie achiel kuom Nyasaye, nyalo miyo ubed gi ywaruok marach e kindu. To ka uduto uchiworu ne Jehova Nyasaye, mano biro keto mise motegno moloyo mar bedo gi winjruok. Jehova dwaro ni mondo ibed mamor kendo mondo ubed gi tudruok maber gi jal ma ikendori godo. Odwaro mondo hera oriwu ng’ato gi ng’ato, kanyachiel Kode kaka tol mikado gi tonde adek.​​—⁠Eklesiastes 4:​12.

14, 15. Be bedo e yie achiel e gima dwarore kende mondo kend obed gi winjruok? Ler ane.

¹⁴ Kata obedo ni lamo Nyasaye kanyachiel e gima duong’ moloyo e kelo tudruok e kindu, nitie gik mamoko ma bende dwarore. Mondo winjruok obedie maber, in kaachiel gi jal midwaro kendorigo, nyaka ubed gi dwaro machal e ngima. Dwaro magi e ngima gin mage? Kuom ranyisi, ng’ato ka ng’ato kuomu neno nade wach bedo gi nyithindo? Gin gik mage makwongo e ngimani? b (Mathayo 6:33) E kend madhi maber gadier, dhako gi dichwo bedo osiepe moherore ndi kendo gimor bedo kanyachiel. (Ngeche 17:17) Mondo mani otimore, dwarore gibed joma ohero gik machalre. Pile ok en gima yot rito osiep, to nade ka koro un ei kend to ok un osiepe. Kata kamano, kapo ni nitie gimoro ma jal midwaro kendorigo ohero, kaka goyo kendo neno opira to in ok ihero, be mano nyiso ni koro ok onego ukendru? Ok ochuno ni nyaka bed kamano. Nyalo bedo ni nitie gik mamoko mabeyo ma morou uduto. E wi mano, inyalo medo mor ne jal ma idwaro kendorigo, ka utimo kode gik makare nikech jalo ohero timogi.​—⁠Tich Joote 20:35.

¹⁵ Kuom adier, winjruok luwore ahinya gi kaka uduto uikore timo lokruok, to ok kaka gik ma uhero chalre. Kar penjo ni, “Be wawinjore e gik moko duto? ” penjo moko mabeyo gin kaka: “Ang’o ma wabiro timo kapo ni ok wawinjore? Be wanyalo wuoyo e yor kuwe ma onge koko, ka ng’ato ka ng’ato miyo nyawadgi luor? Koso ka utemo wuoyo, be kinde ka kinde wecheu dhi mana kama pong’ gi mirima? ” (Jo Efeso 4:​29, 31) Kidwaro donjo e kend, bed motang’ gi ng’ama jasunga ma ng’ayo wach kodwaro mana ni pache kende ema mondo oti, ng’at ma ok dwar ni uwinjru, kata ma kinde duto chuno kendo manyo e yo maling’ling’ kaka dwache ema nyaka luw.

NON GIK MOKO MOTELO

16, 17. Wuowi kata nyako nyalo dwaro ng’eyo gik mage kuom ng’at ma gidwaro kendorego?

¹⁶ Ei kanyakla mar Jokristo, jogo ma imiyo migawo dwarore ni “otemgi mokwongo,” eka one ka giromo. (1 Timotheo 3:10) In bende inyalo tiyo gi puonjni. Kuom ranyisi, nyako nyalo penjore niya, “Jalni nigi nying’ machal nade? Osiepene gin ng’a gini? Be ohore? Otimone joma oti nade? Joodgi chalo nade? En gi winjruok machalo nade gi joodgi? Oneno pesa e yo mane? Be otiyo marach gi kong’o? Be en ng’ama iye wang’ piyo, ma seche moko ger pino? En gi migawo mage ei kanyakla, to otimogi nade? Be anyalo miye luor ahinya? ”​—⁠Tim Jo-Lawi 19:32; Ngeche 22:29; 31:23; Jo Efeso 5:​3-5, 33; 1 Timotheo 5:8; 6:10; Tito 2:​6, 7.

¹⁷ Ng’ama dichwo nyalo penjore kama, “Be nyakoni nyiso luor koda hera ne Nyasaye? Be onyalo rito ot? Joodgi biro geno ang’o koa kuomwa? Be en nyako mariek, ma jatich, kendo mong’eyo tiyo gi pesa? Ang’o mohero wuoyoe? Be odwaro ne jomoko ber kuom adier, koso oherore mana kende owuon, kata ochuogore e weche jomoko? Be en ng’at ma inyalo gen? Be oikore mar bolruok ne chenro mar wich moketi, koso wiye tek kendo seche moko ohero ng’anjo? ”​—⁠Ngeche 31:​10-31; Luka 6:45; Jo Efeso 5:​22, 23; 1 Timotheo 5:13; 1 Petro 4:⁠15.

18. Ka nyawo moko matindo tindo nenore e kinde mag kisera, en ang’o monego oket e paro?

¹⁸ Kik wiyi wil ni jal midwaro kendorigo en nyakwar Adam monyuol e richo. Ng’ato ka ng’ato nigi kuonde ma oremie kendo nyaka wayie dak gi nyawogo​—⁠magi koda mag jal midwaro kendorigo. (Jo Rumi 3:23; Jakobo 3:⁠2) E wi mago, gima wanyalo neno ni nyawo nyalo chiwo thuolo mar dongo ka ng’ato medo nyago kidogo ma Nyasaye dwaro. Kuom ranyisi, wakaw ni ubedo gi ywaruok moro e kinde ma utimo kisera. Ng’e ni: Kata mana joma oherore kendo omiyore luor, bedo gi ywaruok seche moko. (Pim gi Chakruok 30:2; Tich Joote 15:39.) Be dibed ni uduto ji ariyo dwarore mana mondo umed ng’eyo kaka unyalo ‘rito chunyu,’ mondo upuonjore tieko weche ma uwuoyoe e yor kuwe? (Ngeche 25:28) Be jal ma udwaro kendorugo nyiso ni en gi gombo mar timo lokruok? To nade in? Be inyalo puonjri bedo ng’ama hoyo mirima? (Eklesiastes 7:⁠9) Ng’eyo kaka itieko weche makelo ywaruok, nyalo miyo uket mise maber mar wuoyo e yo ma ratiro, ma en gima dwarore ahinya kuomu ji ariyo, mondo kend maru osiki.​—⁠Jo Kolosai 3:13.

19. En ang’o ma onego ng’ato otim manyiso rieko, kapo ni ywaruok moko madongo obedoe e kinde kisera?

¹⁹ To nade kapo ni ineno kuome gik machando chunyi ahinya? Gik makelo kiawa kaka mago onego onon ahinya. Kata bed ni ihero jalo machalo nade, kata bed ni igombo donjo e kend ahinya, kik ium wang’i ne gik madongo manyalo kelo chandruok. (Ngeche 22:3; Eklesiastes 2:14) Kapo ni itimo osiep mar kendruok gi ng’ama in-gi kiawa moko kuome, da ber king’ado osiep manie kindu, kendo ng’ado chiwruogno.

TIM KISERA E YO MANYISO LUOR

20. Ere kaka joma timo kisera nyalo miyo timbegi obed ma ok kel wich kuot?

²⁰ Ere kaka inyalo timo kisera e yo manyiso luor? Mokwongo, ne ni timbeu obed ma ok kel wich kuot. Be makruok lwedo, nyodhruok, kata kwakruok ineno kaka tim mowinjore otim gi joma podi eka timo kisera e alworau? Kata kapo ni timbe ma kamago ok kwedi e alworau, onego gitimre mana ka kiserano osechopo e okang’ ma kendruok nenore ni dhi timore adier. Tang’ ahinya mondo gik ma kamago kik mi udonji e timbe ma ok ler kata mana donjo e terruok. (Jo Efeso 4:​18, 19; pim gi Wer Mamit Moloyo 1:2; 2:6; 8:​5, 9, 10.) To nikech chuny dhano opong’ gi wuond, uduto ji ariyo onego utang’ gi bet kar kendu, e ot, ei mtoka, kata kamoro amora manyalo miyou thuolo mar donjo e tim ma ok kare. (Yeremia 17:⁠9) Bedo gi timbe maler seche ma itimo kisera nyiso ni in gi kido mar ritruok, kendo ni iketo dwaro mag nyawadu motelo ne gombo magi iwuon. Gima duong’ moloyo en ni bedo gi kisera maler biro moro Jehova Nyasaye, ma chiko jotichne mondo owere gi tim ma ok ler kod terruok.​—⁠Jo Galatia 5:​19-21.

21. Wacho adiera dwarore e wuoyo kuom gik mage, mondo omi kisera obed gima itimo gi luor?

²¹ Mar ariyo, kisera mitimo gi luor oriwo kata wuoyo ma iwachoe adier. Kaka kiserau medo dongo kochomo kendruok, e kaka nitie gik moko mabiro dwarore ni uwuo kuomgi ayanga ma onge pando. Ubiro dak kanye? Be uduto ubiro tiyo tij andika? Be udwaro bedo gi nyithindo? Bende, en gima ber lero gik moko ma dibed ni ne otimoreni chon, gigo manyalo hinyo kend maru. Gigi nyalo bedo gik moko kaka gope kata ting’ madongo, kata tuoche moko madongo minyalo bedogo. To nikech ji mathoth ma nigi kute makelo AYAKI ok nyis mapiyo e dendgi ni gin gi kutego, ok bi bedo gima rach, ka ng’ato kata mana jonyuol okwayo ni mondo opim remb ng’at ma ne ja chode chon, kata ma ne chwowore sindan gi yedhe mamero. Ka dwoko onyiso ni kute nitie, jal ma nigi kute ok onego chun jal machielono mondo gidhi nyime gi kisera, kapo ni jal machielono dwaro ketho kiserano. Kuom adier, ng’ato ang’ata ma ne odak e ngima mar anjawo, biro timo maber ka oyie dhi mondo opim rembe mondo ong’e ka en gi AYAKI kapok ochako kisera.

NG’IYO NGIMA MA BANG’ ODIECHIENG’ KENDRUOK

22, 23. (a) Ere kaka ng’ato nyalo kalo tong’ seche ma oikore ne odiechieng’ kend? (b) En paro mane ma owinjore ng’ato obedgo kuom nyasi mar odiechieng’ kend, koda kend wuon?

²² E dweche mogik kapok ukendoru, en adier ni uduto ubiro bedo modich ka uchano odiechieng’ kend maru. Unyalo duoko parruok mang’eny chien, ka uketo ting’ magu obed mayot. Timo nyasi maduong’ mar kendruok nyalo moro wede kod joma odak e alworau, to kata kamano, mano nyalo weyo joma kendore kaachiel gi joodgi odong’ gi pesa matin kendo ka giol ahinya. Luwo timbe moko mag anyuola nyalo bedo gima ok rach, to kata kamano timo nyasi maduong’ ma seche moko kelo piem nyalo miyo tiend nyasino kik nenre, kendo nyalo mayou mor ma onego bed ni nyasino kelo. Kata obedo ni paro manie chuny jomoko nyaka winji, dichwo madwaro kendo ema nigi ratiro mar ng’ado paro kuom gik ma onego otimore e nyasi mar kendne.​—⁠Johana 2:​9.

²³ Ng’e maber ni nyasi mar kend en gima timore kuom odiechieng’ achiel kende, to kend en gima siko e ngimau duto. Tang’ kik iket pachi ahinya mana kuom kaka idonjo e kend. Kar mano, many kony kuom Jehova Nyasaye kendo ichan gik moko ka iparo ngima ma nobed kakoro usekendoru. Timo kamano biro miyo ibed moikore chuth ne kend mabiro dhi maber.