Gik Moko Ariyo Mamiyo Kend Siko

1, 2. (a) Kend ne ochaki mondo osik kuom ndalo maromo nade? (b) Ere kaka mano nyalore?

KANE Nyasaye oriwo dichwo gi dhako mokwongo e kend, ne otimo kamano ka oonge paro moro ni riwruokno ne dhi bedo mana mar kinde machuok. Adam gi Hawa ne onego odag kanyachiel e ngimagi duto. (Chakruok 2:24) Dwaro mar Nyasaye kuom kend ma nigi luor, en riwo dichwo achiel gi dhako achiel. Terruok kende ema Ndiko nyiso ni nyalo miyo joma okendore oketh kend margi chuth mi gibed thuolo mar kendore gi ng’at machielo.​—⁠Mathayo 5:⁠32.

² Be en gima nyalore mondo ji ariyo odag kanyachiel gi mor kuom kinde mogwaro ma ok nyal kwano? Ee, kendo Muma nyiso gik moko ariyo madwarore ahinya, manyalo miyo mano timre. Gin gigo ma ka dichwo gi dhako otiyo godo, gibiro yudo mor koda gweth mogundho. To kare gik ariyogi gin ang’o?

GIMA DWARORE MOKWONGO

3. Kido adek mag hera ma joma okendore onego onyag gin mage?

³ Hera e gima dwarore mokwongo. En gima ber ng’eyo ni Muma wuoyo kuom kit hera mopogore opogore. Achiel en hera ma bedoe e kind osiepe machiegni. (Johana 11:⁠3) Hera machielo en mano mabedoe e kind jogo ma gin joot achiel. (Jo Rumi 12:10) Mar adek, en hera manyalo bedoe mana e kind ng’at ma dichwo gi ma dhako. (Ngeche 5:​15-20) Kuom adier, dichwo gi dhako onego onyag kit hera ma owachgi duto. Kata kamano, nitie kit hera moro mar ang’wen, maduong’ moloyo mamokogo.

4. Kit hera mar ang’wen en mane?

⁴ E dhok mokwongo ma nondikgo Ndiko mag Dho-Grik mag Jokristo, wach ma oti godo kuom hera mar ang’wenni en a·gaʹpe. Wachno oti godo e 1 Johana 4:​8, kama iwachonwae ni: “Nyasaye en hera.” Kuom adier, “wahere nikech en [Nyasaye] ema noherowa mokwongo.” (1 Johana 4:19) Mokwongo, Jakristo nyago hera machalo kamano ne Jehova Nyasaye, eka bang’e ne dhano wadgi. (Mariko 12:​29-31) A·gaʹpe bende oti godo e Jo Efeso 5:​2, mawacho ni: “Wuothuru e hera, kaka Kristo noherou, mi nochiworenwa.” Yesu nowacho ni kit hera machalo kama, ema ne idhi fwenyo godo jolupne madier: “Ma eri e ma nomi ji duto ong’e ni un jopuonjrena, ka un uheroru [a·gaʹpe] ng’ato gi ng’ato.” (Johana 13:35) Ne bende kaka itiyo gi a·gaʹpe e 1 Jo Korintho 13:13: “Omiyo, adekgi e mosiko: yie, geno, hera; to maduong’ ahinya moloyogi en hera [a·gaʹpe].”

5, 6. (a) Ang’o momiyo hera duong’ moloyo yie kod geno? (b) Gin gik moko kaka mage mamiyo hera konyo kend mondo osiki?

⁵ Ang’o mamiyo hera mar a·gaʹpe bedo maduong’ moloyo yie kod geno? En nikech oluwo chik​—⁠chike makare​—⁠mana kaka giyudore e Wach Nyasaye. (Zaburi 119:105) En hera mamiyo watimone jomoko gik makare kendo mabeyo e wang’ Nyasaye, kata ka nenore ni ok owinjore timone jogo kamano. Hera ma kamano miyo joma okendore luwo puonj manie Muma mawacho kama: “Ng’wonreuru, kendo weyoreuru richo ng’ato gi ng’ato, ka ng’ato ni gi wach kod wadgi. Kaka Ruoth noweyonu richou, un bende onego utim kamano.” (Jo Kolosai 3:13) Joma okendore moherore, nyago kendo ‘herore chutho [a·gaʹpe] ng’ato gi ng’ato, nikech hera umo richo mang’eny.’ (1 Petro 4:⁠8) Ne ni ndikono wacho ni hera umo ketho. Hera ok tiek ketho, nikech onge dhano ma jaricho ma ok chwanyre.​—⁠Zaburi 130:​3, 4; Jakobo 3:⁠2.

⁶ Ka joma okendore onyago hera machalo kamano kuom Nyasaye koda e kindgi ng’ato gi ng’ato, kend margi biro siko kendo gibiro bedo gi mor nikech “hera ok rem.” (1 Jo Korintho 13:⁠8) Hera e “ratego ma tueyo” riwruok. (Jo Kolosai 3:14) Ka in e ngima mar kend, ere kaka in gi jaodi unyalo nyago hera machalo kama? Somuru Wach Nyasaye kanyachiel, ka utwak kuom wachno. Puonjri yo ma Yesu ne nyisogo hera kendo tem luwo ranyisine,  ka iparo kendo  timo  kaka  notimo. E wi mano, dhi e chokruoge mag Jokristo, kama ipuonjoe Wach Nyasaye. Kendo lamuru ka ukwayo Nyasaye mondo okonyu nyago kit hera maduong’ni, ma en nyak mar roho maler  mar Nyasaye. ​—⁠Ngeche 3:​5, 6; Johana 17:3; Jo Galatia 5:22; Jo Hibrania 10:​24, 25.

GIMA DWARORE MAR ARIYO

7. Luor en ang’o, to ng’a gini monego onyis luor e kend?

⁷ Ka ji ariyo mokendore oherore gadier, mano biro miyo gibed gi luor e kindgi ng’ato gi ng’ato, kendo bedo gi luor e gino mar ariyo madwarore mondo omi kend obed ma nigi mor. Luor iwacho ni en “keto jomoko e paro, ka imiyogi duong’.” Wach Nyasaye puonjo Jokristo duto moriwo nyaka chwo gi mon mokendore ni: “Ng’ato ka ng’ato mondo omi owadgi duong’ moloyo en owuon.” (Jo Rumi 12:10) Jaote Petro ne ondiko ni: “Un chwo, daguru kod mondu gi winjruok kaka kod chuech mang’aw.” (1 Petro 3:⁠7) Ng’ama dhako inyiso mondo “omi chwore duong’.” (Jo Efeso 5:33) Ka idwaro miyo ng’ato duong’, ibedo mamuol gi ng’atno, imiye luor seche ma ochiwo pache, kendo ibedo moikore chopo kwayo ma en-go.

8-10. Gin yore kaka mage ma konyis godo luor to biro konyo e miyo kend obed motegno kendo mamor?

⁸ Jogo ma gombo bedo gi kend mamor nyiso luor ne joma gikendorego ka ‘ok gine mana gigegi giwegi, to gineno mag jomoko [joodgi] bende.’ (Jo Filipi 2:⁠4) Ok gine mana gik mabeyo ma konyogi kendgi giwegi​—⁠ma en gima nyalo bedo tim guondo. Kar timo mano, gimanyo timo gik mabeyo chuth ne joma gikendorego bende. Kuom adier, dwaro mag jaode ema bedone motelo.

⁹ Nyiso luor biro konyo joma okendore mondo giikore winjo paro mopogore ma ng’ato ka ng’ato e kindgi ni godo. Ok en gima owinjore paro ni ji ariyo onego obed gi paro machal kuom gik moko duto. Gima dichwo nyalo kawo kata neno kaka gima duong’ nyalo bedo gima tin ne chiege, to gima dhako ohero nyalo bedo gima dichwo ok ohero. Kata kamano, ng’ato ka ng’ato kuomgi onego omi nyawadgi luor kuom paro ma nyawadgi ong’ado, koda gima oyiero, tek mana ni gigo ok keth puonj koda chike Jehova. (1 Petro; 2:16; pim gi Filemon 14.) E wi mano, ng’ato ka ng’ato onego omi nyawadgi luor ka ok oti gi weche kata ngera mag achaye, obed e lela kata ka gin kar kendgi.

¹⁰ Ee, hero Nyasaye koda hera e kindu ng’ato gi nyawadgi kaachiel gi nyiso luor e kindu gin gik moko ariyo madwarore ahinya e miyo ngima mar kend odhi maber. Gik ariyogi inyalo ti godo nade e yore moko madwarore ahinya e ngima mar kend?

BEDO WICH KILUWO KRISTO

11. Kaluwore gi Ndiko, ng’ano ma en wich e kend?

¹¹ Muma nyisowa ni ne ochwe dichwo gi kido ma ne dhi miyo obed wich maber mar joode. Kuom timo kamano, dichwo ne dhi bedo gi ting’ e nyim Jehova mar rito chiege koda nyithinde e yore mag ringruok kendo tiegogi e Wach Nyasaye. Mano ne dhi dwaro ni ong’ad paro e yo mowinjore manyiso ni ong’eyo dwaro mag Jehova, kendo obed ranyisi maber e timbege koluwo chike Nyasaye. “Mon, winjuru chwou, kaka uwinjo Ruoth, nikech dichwo en wi dhako, kaka Kristo bende en wi kanisa.” (Jo Efeso 5:​22, 23) Kata kamano, Muma wacho ni dichwo bende nigi wich, ma en Jal moro ma nigi teko kuome. Jaote Paulo ne ondiko ni: “Adwaro mondo ung’e ni wi dichwo ka dichwo en Kristo, kendo wi dhako en dichwo, kendo wi Kristo en Nyasaye.” (1 Jo Korintho 11:⁠3) Dichwo mariek puonjore kaka onego obed wich ka oluwo ranyisi mar jal ma en wiye, tiendeni Kristo Yesu.

12. Yesu ne oketo ranyisi maber nade kuom bolruok koda tiyo gi teko mare kaka wich?

¹² Yesu bende nigi wich ma mare, ma en Jehova, kendo obolore kare ne Wiye. Yesu ne owacho: “Ok adwar timo gi ma ahero, to gi ma Jal ma noora ohero.” (Johana 5:30) Mano kaka ranyisino ber miwuoro! Yesu e ‘Wuowi ma nokwongo betie.’ (Jo Kolosai 1:​15) Ne obedo Mesia. Ne odhi bedo Wi kanyakla mar Jokristo mowal kuom roho kendo bedo Ruodh Pinyruodh Nyasaye, ka en e wi malaike duto. (Jo Filipi 2:​9-11; Jo Hibrania 1:4) Kata obedo ni ne en gi migawo man malo, kata ni ne ogeno bedo gi migawo mong’awore kaka mago, kane en dhano ne ok okwiny, nowinjo pach jomoko kendo ne ok ochun dwaro mage. Ne ok oti marach gi teko mar migawo ma ne en-go, kosiko oparo ne jopuonjrene ni nyaka giwinje. Yesu ne nyiso hera kendo ne ojang’wono, to moloyo, ne joma chunygi ool. Ne owacho kama: ‘Biuru ira, un duto mujony kendo mugangoru mapek, to anamiu yueyo. Rwakuru lota kuomu, kendo puonjreuru kuoma, nikech amuol, kendo adembora e chuny, to unubed gi kuwe e chunyu. Nikech lota yom, kendo ting’na yot.’ (Mathayo 11:​28-30) Bedo kanyachiel kode ne ber ndi.

13, 14. Ere kaka dichwo ma nigi hera biro tiyo gi migawone mar wich koluwo ranyisi mar Yesu?

¹³ Dichwo ma gombo bedo gi ngima mar joot mamor timo maber nono kido mabeyo mag Yesu. Dichwo maber ok kwiny kendo ok ochun gik moko, kotiyo marach gi migawo mare mar wich obedne kaka ludh goyo chiege. Kar timo mano, ohero kendo omiyo chiege luor. Ka Yesu ne ‘odembore e chunye,’ donge dichwo onego otim kamano moloyo, to nikech mopogore gi Yesu, en ojaketho. Seche motimo kamano, odwaro mondo chiege ong’e gimomiyo. Kuom mano, dichwo ma bolore yie gi ketho ma mage, kata bed ni wacho ni, “Ng’wonna; nende aketho,” gin weche matek wacho. Biro bedo mayot ne dhako chiwo luor ne dichwo ma bolore kendo yie gi ketho mare owuon, moloyo dichwo ma jang’ayi kendo ma wiye tek. Kamano bende, dhako manyiso chwore luor kwayo ng’wono ka oketho.

¹⁴ Nyasaye nochweyo dhako gi kido mabeyo monyalo tiyogo e miyo kend obed mamor. Dichwo mariek biro fwenyo mano kendo ok obi thiro kido mabeyo mag chiege. Thoth mon nyiso kech koda ng’wono e okang’ mamalo, to magi gin kido madwarore e rito joot kendo e miyo winjruok obedie e kind dhano. Pile, dhako olony ahinya e miyo pacho obed kama ber dakie. Dhako ma “wuon ot ma timne beyo” miwuoyo kuome e Ngeche sula 31 ne nigi kido mabeyo mang’eny, kendo joode ne yudo kony chuth kuom kidogo. Nikech ang’o? En nikech chwore ne “ogene gi chunye duto.”​—⁠Ngeche 31:​10, 11.

15. Ere kaka dichwo nyalo nyiso chiege hera gi luor kaka mar Kristo?

¹⁵ E kit ogendini moko, telo mar dichwo imiyo duong’ mokalo tong’, ma kata penje gimoro ineno ni en achaye. Onyalo kawo chiege kaka misumba. Tiyo marach gi migawo mar wich e yo machalo kamano miyo winjruok ma ok ber bedoe ok mana e kinde gi chiege kende, to koda e kinde gi Nyasaye. (Pim gi 1 Johana 4:​20, 21.) Mopogore gi mano, chwo moko to jwang’o migawogi kaka wich, ka giweyo mondegi locho ei ot. Dichwo ma bolore kare e bwo Kristo ok tim gigo ma hinyo chiege kata weyo ma ok omiye luor. Kar mano, oluwo ranyisi Yesu mar chiwruok kuom hera kendo timo kaka Paulo ne opuonjo kawacho ni: “Chwo, heruru mondu, kaka Kristo bende nohero kanisa, mi nochiwore nikech en.” (Jo Efeso 5:25) Yesu Kristo ne ohero jolupne ahinya mi notho negi. Dichwo maber biro temo luwo ranyisi mar Yesu ma onge guondo, ka omanyo timo gigo mamoro chiege, kar chuno mana dwache kuom chiege. Ka dichwo bolore ne Kristo kendo nyiso hera gi luor kaka mar Kristo, mano biro miyo obed mayot ne chiege bolorene.​—⁠Jo Efeso 5:​28, 29, 33.

BOLRUOK MAR DHAKO

16. Gin kido mage ma dhako onego onyis chwore?

¹⁶ Bang’ kane osechwe Adam, “Jehova Nyasaye nowacho niya, Ok ber mondo dhano obed kende; analosne jakony mowinjorene. ” (Chakruok 2:18) Nyasaye ne ochweyo Hawa mondo obed “jakony mowinjorene” chwore, to ok ng’ama gipiemgo. Riwruok mar kend ok ne onego obed ka meli miriembo gi madhar kata derepe ariyo. Dichwo ne onego oti gi migawone kaka wich e yor hera, to chiege ne onego onyis hera, luor koda bolruok mawuok ei chunye.

17, 18. Gin yore kaka mage ma dhako nyalo bedogo jakony madier ne chwore?

¹⁷ Kata kamano, dhako maber ok nyis bolruok kende. Otemo bedo jakony gadier, koriwo lwedo paro ma chwore ng’ado. Kuom adier, timo kamano bedone mayot ka en bende oyie gi parogo. To kata kapo ni ok oyie kod parogo, riwo lwedo parogo nyalo konyo e miyo gino ma chwore dwaro timo otimore e yo maber.

¹⁸ Dhako nyalo konyo e yore mamoko mondo omi chwore ochop migawo mare mar wich e yo maber. Onyalo nyiso ni omor kuom kinda ma chwore timo e bedo wich, kar lwere kata miyo chwore opar ni onge gima onyalo timo ma dimor chiege. Seche motimo ne chwore e yo mowinjore, dwarore ong’e ni bedo gi “chuny modimbore, mokuwe . . . nengone duong’ e nyim Nyasaye,” to ok mana e wang’ chwore kende. (1 Petro 3:​3, 4; Jo Kolosai 3:12) To nade ka dichwo ok nigi yie machal gi mar dhako? Obed ni en gi yie machal kata ooyo, Ndiko jiwo mon mondo “oher chwogi, gi nyithindgi, gibed moritore, maler, girit pacho, gibed mang’won, ka giwinjo chwogi, mondo Wach Nyasaye kik oyany.” (Tito 2:​4, 5) Ka wach moro oneno ma chuno ni dhako oluw gima chunye motieg gi Muma dwaro, yot mondo dichwo owinj paro ma chiege nigo ka dhako chiwo parono “gi muolo kod luor.” Chwo moko ma ok oyie ‘oseresi gi tim mag mondegi, ma ok owachnegi wach, kuom rango ngimagi [mag mondegi] maler manyiso luoro Nyasaye.’​—⁠1 Petro 3:​1, 2, 15, Luo Bible 2003; 1 Jo Korintho 7:​13-16.

19. To nade ka dichwo dwaro ni chiege oketh chik Nyasaye?

¹⁹ To nade ka dichwo dwaro ni chiege otim gima Nyasaye kwero? Ka mano otimore, dhako onego ong’e ni Nyasaye e Jalochne maduong’. Onyalo luwo ranyisi mar gima joote ne otimo kane joloch mag piny chikogi ni giketh chik Nyasaye. Tich Joote 5:29 keto wachno kama: “Petro gi joote nodwoko niya, ‘Onego wawinj Nyasaye moloyo winjo dhano.’ ”

BEDO GI WUOYO MABER E KINDU

20. En ang’o machielo madwarore mondo hera kod luor onyisie?

²⁰ Hera kod luor konyo e gimachielo madwarore ahinya bende e ngima mar kend​—⁠gino en wuoyo. Dichwo manyiso hera biro wuoyo gi chiege kuom gigo ma chiege timo, chandruoge kata paro ma chiege chiwo, kendo kuom weche mopogore opogore ma chiege nigo. Ng’ama dhako dwaro kamano. Dichwo ma kawo thuolo mar wuoyo gi chiege kendo ma chiko ite ne gik ma chiege wacho, nyiso ni ohere kendo omiye luor. (Jakobo 1:19) Mon moko jong’ur kawacho ni chwogi ok kaw thuolo moromo mar wuoyo kodgi. Mano gima lit. En adier ni, e kindegi ma dich ng’eny, chwo nyalo bedo ni tiyo kuom seche mang’eny oko mar pacho, kendo manyo yuto nyalo miyo mon moko bende ondik tich oko. Kata kamano, joma okendore onego obed gi thuolo kata kinde mar bedo kanyachiel. Nono, to gibiro bedo joma ok otenore ng’ato gi nyawadgi. Mano nyalo rwakogi e chandruoge madongo kapo ni chuno mondo gimany ng’at machielo manyalo kechogi oko mar chenro mar kend.

21. Tiyo gi weche makare biro konyo nade e miyo kend obed mamor?

²¹ Yo ma mon gi chwo wuoyogo en gima duong’ ahinya. “Weche mamit . . . mit ni chuny dhano, omiyo choke tegno.” (Ngeche 16:24) Kata bed ni jaot oyie kata ok oyie, gima Muma puonjo en ni: “Wachu mondo obed mang’won pile, kendo obed gi ndhadhu,” ma tiendeni, gibed mabeyo. (Jo Kolosai 4:⁠6) Kapo ni ng’ato kuomu nende obedo gi odiechieng’ modhine marach, weche mang’won kendo mahoyo chuny kuom jaode biro konyo ahinya. ‘Wach mowachi e ndalo mowinjore, ket ka kit olembe mochwe gi dhahabu, ei adita mochwe gi fedha.’ (Ngeche 25:11) Dwol miwuoyogo koda weche miyiero tiyogo en gima nyaka par ahinya. Kuom ranyisi, ng’at ma chuno gik moko nyalo wacho ne nyawadgi gi ich wang’ ni: “Lor dhoodno!” Donge nyalo bedo maber tiyo gi weche ma nigi “ndhadhu,” ka owacho gi dwol mamuol ni, “Kiyie, lorie dhoodno?”

22. Mondo wuoyo osiki ka ber e kind joma okendore, onego gibed gi kido mage?

²² Winjruok bedoe e wuoyo ka weche mitiyogo gin mamuol, ka ung’iyore gi mor, ka ung’won, kendo ka ukechoru. Ka utiyo matek mondo wuoyo osiki ka ber, mano biro miyo dichwo gi dhako obed thuolo wacho dwaro maggi, kendo ginyalo miyore hoch ka gikonyore ng’ato gi ng’ato e kinde mag chandruok. Wach Nyasaye jiwo kama: “Duoguru chuny jo ma luor.” (1 Jo Thessalonika 5:14) Nitie kinde ma chuny dichwo kata dhako biro bedo mool. Ginyalo wuoyo e yo ma ‘duogo chuny’ ka gijiwore ng’ato gi ng’ato.​—⁠Jo Rumi 15:⁠2.

23, 24. Ere kaka hera kod luor biro konyo seche ma dichwo gi dhako ok nigi paro machal? Chiw ane ranyisi.

²³ Joma okendore manyisore hera gi luor ok bi kawo wach moro amora ma ok giwinjoree obednegi chandruok maduong’. Gibiro tiyo matek mondo ‘kik gibed mager’ e kindgi ng’ato gi ng’ato. (Jo Kolosai 3:19) Giduto onego ging’e ni ‘duoko  wach  e  yo  mamuol geng’o mirima.’ (Ngeche 15:⁠1) Tang’ ahinya kik inyis jaodi achaye kata dhawone seche ma onyisi paro mago mopong’ ei chunye. Kar timo mano, kaw weche mowachogo kaka thuolo mar ng’eyo paro ma en-go e yo maber. Uduto, temuru rieyo gigo ma kelo pogruok e kindu, kendo utiek weche e yor winjruok maber.

²⁴ Par ane kinde ma Sara ne ochiwo paro ne Ibrahim chwore mondo omi gitiek chandruok moro, to wachno ne tek ne Ibrahim. Kata kamano, Nyasaye ne onyiso Ibrahim ni mondo: ‘Owinj dwond’ Sara. (Chakruok 21:​9-12) Ibrahim ne otimo kamano, mi Nyasaye ne ogwedhe. Kamano bende, kapo ni dhako ochiwo paro moro mopogore gi ma chwore nigo, dichwo nyalo winje. Kata kamano, dhako ok onego obed lelo ni en ema owuoyo ahinya, to kar mano onego ochik ite ne gima chwore  wacho.  (Ngeche 25:24)  Mondo  dichwo kata dhako odwar mana ni pache ema mondo oti godo kinde duto, mano nyiso ni oonge hera koda luor.

25. Ere kaka bedo gi wuoyo maber e kind joma okendore biro konyo e medo mor margi kodok korka wach nindruok?

²⁵ Bedo gi wuoyo maber e kind dichwo gi dhako bende en gima duong’ kodok korka wach nindruok e kindgi. Ng’iyo mana dwachi iwuon kendo bedo ng’ama ok terre kata hore mos, nyalo ketho kama duong’ ahinya e tudruok makendeni moyang ne joma nie ngima mar kend. Wuoyo ka ji ni thuolo, kaachiel gi horruok mos, gin gik madwarore ahinya. Ka ng’ato ka ng’ato keto dwaro mag nyawadgi obed motelo, nindruok ok bi bedo gima kelo ywaruok ahinya. Mana kaka e weche mamoko bende, “kik ng’ato odwar gima berne owuon, to ng’ato ka ng’ato odwar gi maber ni ng’at machielo.”​—⁠1 Jo Korintho 7:​3-5; 10:24.

26. Kata obedo ni kend ka kend biro bedo gi kinde ma gik moko beyo koda ma gik moko ok beyo, winjo gima Wach Nyasaye wacho biro konyo nade joma okendore e yudo mor?

²⁶ Mano kaka Wach Nyasaye chiwo puonj mabeyo miwuoro! En adier ni, kend ka kend biro bedo gi kinde ma gik moko beyo koda ma gik moko ok beyo. To ka joma okendore luwo paro ma Jehova chiwo mana kaka giyudore ei Muma, kendo ka tudruok margi mar kend otenore e hera maluwo chik kaachiel gi luor, ginyalo bedo gadier ni kend margi biro siko kendo bedo gi mor. Kuom mano, gibiro miyore luor ok mana e kindgi giwegi, to kata ne Jal ma nochako kend, ma en Jehova Nyasaye.