Inyalo Rito Joodi e Yo Mane?

1. Ang’o momiyo rito joot nyalo bedo gima tek ndalogi?

“KIDO mar pinyni kadho.” (1 Jo Korintho 7:31) Wechego nondiki higini 1,900 mosekalo, to mano kaka gin adier ndalogi! Gik moko kadho kata lokore to moloyo, kodok korka ngima mar joot. Gigo ma ne ineno kaka gik makare higini 40 kata 50 mosekalo, ji ok yie kodgi ahinya e kindegi. To nikech mano, rito joot e yo maber nyalo kelo chandruoge ma kedogo bedo matek ahinya. Kata kamano, inyalo kedo gi chandruogego ka itiyo gi puonj manie Ndiko.

DAG KALUWORE GI YUTO MARI

2. Gin gik moko kaka mage ma miyo ngima joot bedo matek?

² Kindegi dak e ngima mayot mar joot otamo ji mang’eny. Kaka jo ohala medo loso mwandu mopogore opogore mang’eny, ka gilandogi gi rieko mamalo mondo gilomb godo ji, tara gi tara mag wuone gi mine tiyo gi seche mogwaro kuondegi mag tich, mondo omi giyud pesa ma ging’iewo godo gigi. To jomoko tara gi tara kedo matek odiechieng’ kodiechieng’ mana mondo giyudie gimoro matin ma digicham. Chuno ni giti kuom seche mogwaro moloyo kaka chon, ka moko kuomgi bedo gi tije ariyo eka mondo gibed gi nyalo mar chulo gigo madwarore. To jomoko kata mana tich ema giongego, nimar yudo tich en gima tek. Ee, ngima ok yot kinde duto ne joot ma kindegi, to kata kamano puonj manie Muma nyalo konyo joot kedo maber kar nyalogi.

3. En puonj mane ma jaote Paulo nolero, to ere kaka tiyo kod puonjno nyalo konyo ng’ato e rito ot e yo maber?

³ Jaote Paulo nobedo gi chandruoge mag yuto. Ka notemo kedo kodgi, noyudo puonj moro maduong’, ma olero e barua ma nondiko ne osiepne Timotheo. Paulo ndiko kama: “Ne ok wakelo gimoro e pinyni, kendo ok wanyal a gi gimoro. Omiyo ka wan gi chiemo kod lewini, mago mondo oromwa.” (1 Timotheo 6:​7, 8) En adier ni, joot onego obed gi gik mamoko ma ok mana chiemo gi lewni kende. Bende dwarore gibed gi kar dak. Nyithindo dwarore odhi e skul. Kendo nitie chudo mag osiptal koda gi mamoko madwarore. Kata kamano, puonj manie weche ma Paulo nowacho podi nyalo tiyo. Ka gigo ma dwarore ema waweyo mondo oromwa, kar luwo mana gik ma chunywa gombo, ngima nyalo bedo mayotie.

4, 5. Ere kaka paro gik moko motelo kendo bedo gi chenro maber konyo e rito ot?

⁴ Puonj machielo manyalo konyo yudore e ranyisi moro ma Yesu nochiwo. Nowacho ni: “Ere ngato kuomu ma dwaro gero ohinga, ma ok bed piny mondi, kendo okwan nengo, mondo one ka en kod gi ma dotiekego?” (Luka 14:28) Kaendi, Yesu wuoyo kuom bedo ng’ama paro gik moko motelo. Ne waneno e sula mokalo kaka timo kamano konyo joma dwaro kendore. Bang’ kendruok, puonjno bende konyo e rito joot. Mani dwaro ni otim chenro kaka ibiro ti gi pesa, kuchano chon tiyo e yo maber moloyo kaluwore gi yuto maru. E timo kamano, joot nyalo tiyo maber gi pesa, ka giketo tenge pesa mag gigo madwarore odiechieng’ kodiechieng’ kata juma ka juma, ma ok gidonj e ngima mohingo yuto margi.

⁵ E pinje moko, tiyo gi pesa kaka onyisi malo kanyo nyalo dwaro ni ng’ato ogeng’ gombo mag holo gik ma ok ochuno ahinya mabiro dwaro ni oduoki gi ohala moro e wiye. To e pinje mamoko, mani nyalo dwaro bedo motang’ ahinya e yo ma itiyogo gi kad mag holo gik moko. (Ngeche 22:⁠7) Mani bende nyalo mulo kata tim ng’iewo gik moko e yo ma ok ochan, ka ng’ato ok ng’i kaka timo kamano biro hinyo dwaro mamoko. E wi mano, chano tiyo gi pesa maber nyiso ni ketho pesa e tuke mag loyo mich, madho ndawa, madho kong’o ahinya gin gik ma hinyo ngima joot, kendo gin timbe ma ok luwore gi puonj manie Muma.​—⁠Ngeche 23:​20, 21, 29-35; Jo Rumi 6:19; Jo Efeso 5:​3-5.

6. Gin adiera mage manie Ndiko makonyo jogo modak e dhier?

⁶ To nade jogo ma ngima chunogi ni nyaka gidag e dhier? Mokwongo, ginyalo yudo hoch kuom ng’eyo ni chandruogni momako piny mangima en mana kuom kinde machuok. E piny manyien ma koro okayo machiegni, Jehova biro tieko dhier kaachiel gi richo mamoko duto makelo ne dhano kuyo. (Zaburi 72:​1, 12-⁠16) Kapok mano otimore, kata bed ni gidhier ahinya, Jokristo madier ok ne ni piny odong’ kodgi ma onge yo moro amora, nimar gin gi yie kuom singo mar Jehova ni: “Ok anajwang’i ngang’, kendo ok anaweyi ngang’.” Kuom mano, jal ma nigi yie nyalo wacho gadier ni: “Ruoth e jakonya, ok analuor gimoro.” (Jo Hibrania 13:​5, 6) E kindegi mag chandruok, Jehova osekonyo jotichne e yore mang’eny seche ma gidak kaluwore gi puonj mage, kendo ka giketo Pinyruodhe obed motelo e ngimagi. (Mathayo 6:33) Thothgi nyalo yie gi gima jaote Paulo nowacho kama: “E weche duto, asepuonjora bet moyieng’, kendo bet modenyo, bet gi mathoth, kendo bet mochando. Anyalo timo gik moko duto kuom en ma miya teko.”​—⁠Jo Filipi 4:​12, 13.

RIWRUOK E KAWO TING’

7. Gin weche mage ma Yesu nowacho ma ka oti godo, to biro konyo joot odhi maber?

⁷ Ka nochomo e giko mar tije mar lendo e piny, Yesu nowacho ni: “Her wadu kaka iherori iwuon.” (Mathayo 22:39) Tiyo gi puonjni e ngima mar joot konyo ahinya e rito joot. To kare gin ng’a gini ma wahero kendo man machiegni kodwa ahinya ka ok gin jogo ma wadak godo, tiendeni dichwo gi chiege, jonyuol koda nyithindgi? Ere kaka joot nyalo nyiso hera e kindgi ng’ato gi ng’ato?

8. Joot nyalo nyiso hera e kindgi nade?

⁸ Yo achiel en ka ng’ato ka ng’ato kuom joot timo migawo mage e ot. Kuom mano, onego opuonj nyithindo mondo ong’e kano gik moko bang’ tiyogo, gibed lewni kata gige tugo. Pedho otanda okinyi kokinyi en gima nyalo kawo kinde kendo dwaro kinda, to timo mano nyalo konyo ahinya e rito ot. En adier ni, ot nyalo bedo mojwang’ore matin seche moko, kata kamano joot duto nyalo tiyo kanyakla e rito ler mar pacho kaachiel gi luoko gik moko bang’ chiemo. Nyawo, timo gik ma moro mana ng’ato owuon moloyo konyo tije mag ot, koda timo gik moko ka ng’ato ng’ur biro mana kelo pek ne joot duto. (Ngeche 26:​14-16) Mopogore gi mano, bedo gi chuny mamor moikore konyo tije, en gima medo kelo mor e ngima joot. “Nyasaye ohero jachiwo mamor.”​—⁠2 Jo Korintho 9:​7.

9, 10. (a) Gin ting’ mage mapek ma pile diyo joma mine e ot, to ere kaka ting’go inyalo tim mondo obed mayot? (b) En paro mane makare ma joot onego obedgo kuom tije mag ot?

⁹ Paro gigo ma konyo jomoko kaachiel gi nyiso hera biro geng’o gimoro makelo chandruok maduong’ ahinya e udi moko. Joma mine osebedo ka siro udi mang’eny chakre chon. Gisebedo ka girito nyithindo, ka girito ler e pacho, gi luoko lep joot, ng’iewo kendo tedo chiemo. E pinje moko, mine bende osebedo ka ema tiyo e puothe, ng’iewo kendo uso cham e chiro, kata konyo e yore mamoko makelo kony ne joot. Kata kuonde ma chon mine ne ok ndik tich, chandruoge osechuno mon mokendi tara gi tara manyo tij andika oko. Miyo ma tiyo matek e yoregi duto onego oyud puoch. Mana kaka miyo ma “wuon ot ma timne beyo” ma Muma wuoyo kuome, en dhako matiyo matek ahinya. “Ok ocham chiemb samwoyo.” (Ngeche 31:​10, 27) Kata kamano, mano ok onyiso ni koro dhako kende ema nyalo tiyo tije mag pacho. Bang’ ka dichwo gi dhako osetiyo odiechieng’ mangima oko mar pacho, be dhako kende ema onego bed ni tiyo tije duto mag ot ka dichwo gi joot mamoko to yueyo ayueya? Ooyo ngang’. (Pim gi 2 Jo Korintho 8:​13, 14.) Kuom ranyisi, sama miyo loso chiemo, onyalo winjo maber ka joot mamokogo konye e iko mesa, ng’iewo gik moko, kata keto ot obed maler. Ee, joot duto nyalo konyo e kawo ting’ mantie.​—⁠Pim gi Jo Galatia 6:⁠2.

¹⁰ Jomoko nyalo wacho ni: “Wan thurwa ng’ama dichwo ok tim tije kaka mago.” Mano nyalo bedo adier, to kata kamano donge nyalo bedo gima ber keto wach maluwoni e paro? Kane Jehova Nyasaye ochako ngima mar joot, ne ok oketo ni tich moro ne idhi ti mana gi joma mine. Chieng’ moro kane Jehova ooro joote ir Ibrahim jal ma noluore, Ibrahim owuon ne otiyo tij loso, kendo miyo welo makendego chiemo. (Chakruok 18:​1-8) Muma chiwo puonj niya: “Chwo bende onego giher mondgi kaka ringregi giwegi.” (Jo Efeso 5:28) Ka giko odiechieng’ yudo ka dichwo ool kendo odwaro yueyo, donge chiege bende winjo mana kamano, nyalo bedo kata ni chiege winjo kool maloye? (1 Petro 3:⁠7) Kuom mano, donge dibed gima nyiso hera kendo maber ka dichwo konyo e tije moko mag ot?​—⁠Jo Filipi 2:​3, 4.

11. Yesu ne oketo ranyisi maber ne joot duto e yo mane?

¹¹ Yesu e ranyisi maber moloyo mar jal ma ne omoro Nyasaye kendo okelo mor ne jowetege. Kata obedo ni ne ok okendo, Yesu en ranyisi maber ne joma chwo kaachiel gi mine koda nyithindo. Nowacho kowuoyo kuome owuon ni: “Wuod dhano ne ok obiro mondo otine, to mondo oti ni ji,” tiende ni joma moko. (Mathayo 20:28) Mano kaka ot ma joot nigi paro machalo kamano nigi mor ndi!

ANG’O MOMIYO LER EN GIMA DWARORE AHINYA?

12. En ang’o ma Jehova dwaro kuom jogo ma tiyone?

¹² Puonj machielo manie Muma manyalo konyo e rito ot, yudore e 2 Jo Korintho 7:⁠1. Kanyo endo wasomo ni: “Ber mondo walwokre a e chido mar ringruok kendo mar chuny.” Jogo maluwo wechegi mondiki kuom much Nyasaye, bedo joma Jehova oyie godo, ma en jal madwaro “lemo maler, kendo ma onge mbala.” (Jakobo 1:27) Kendo joodno yudo gweth ma timo kamano kelo.

13. Ang’o momiyo rito ler en gima dwarore ahinya e rito ot?

¹³ Kuom ranyisi, Muma singonwa ni kinde biro ma tuoche ok nobedie kendo. E kindeno, “japiny ok nowachi, Atuwo. ” (Isaiah 33:24; Fweny 21:​4, 5) Kata kamano, kapok kindeno ochopo, joot ka joot nyaka nyagore gi tuoche kinde ka kinde. Kata mana Paulo gi Timotheo ne obedo matuwo. (Jo Galatia 4:13; 1 Timotheo 5:23) Kata kamano, jothieth molony wacho ni thoth tuoche gin ma inyalo geng’. Joot mariek geng’o tuoche moko kuom rito ler mar ringruok koda bedo gi timbe maler e nyim Nyasaye. We mondo wane ni mano timore e yore mage.​—⁠Pim gi Ngeche 22:⁠3.

14. Bedo gi timbe maler nyalo konyo joot geng’o tuoche e yo mane?

¹⁴ Bedo gi timbe maler miyo wabedo maler e nyim Nyasaye. Mana kaka ong’ere malong’o, Muma jiwo bedo gi timbe maler e okang’ mamalo, kendo okwedo timbe mag nindruok oko mar kend. “Jochode, . . . kata joma terore, kata chwo ma terore gi chwo, . . . ok ginicham gikeni mag pinyruodh Nyasaye.” (1 Jo Korintho 6:​9, 10) Luwo puonj makaregi en gima dwarore ahinya kuom Jokristo modak e kindegi ma piny opong’ kod timbe mag anjawo. Timo kamano moro Nyasaye kendo konyo e rito joot kik yud tuoche kaka AYAKI, koda nyae mamoko.​—⁠Ngeche 7:​10-23.

15. Chiw ranyisi achiel manyiso kaka weyo ma ok orit ler mar ringruok nyalo kelo tuwo ma ok onego obedie.

¹⁵ ‘Lwokruok a e chilo mag ringruok’ konyo rito joot kik tuoche mamoko yudgi. Thoth tuoche biro ka ok orit ler mar ringruok. Ranyisi maduong’ en tim mar madho ndawa. Madho ndawa ok lil mana obo, lewni, kata lilo muya kende, to bende omiyo ji bedo matuwo. Ji tara gi tara tho higa ka higa nikech madho ndawa. Par ane wachni, higa ka higa, ji tara gi tara dine ok obedo matuwo kata tho mapiyo, ka dine bed ni ok ‘gichidore e ringruok’!

16, 17. (a) En chik mane ma Jehova ne ochiwo ma ne geng’o Jo-Israel kuom tuoche moko? (b) Ere kaka puonj mayudore e Rapar mar Chik 23:​12, 13 inyalo ti godo e ute duto?

¹⁶ Wane ane ranyisi machielo. Chiegni higini 3,500 mosekalo, Nyasaye ne omiyo oganda Jo-Israel Chik mondo otagi e lamo kendo okonygi e ngimagi mapile. Chikno ne okonyo ogandano e ritruok kuom tuoche nikech luwo chike moko mag rito ler. Achiel kuom chikego ne wuoyo kuom oko mar dhano, ma ne onego oyik maber kendo mabor gi kambi mondo kama dhano odakie kik bed molil. (Rapar mar Chik 23:​12, 13) Chik machonni podi en puonj maber. Kata mana ndalogi, ji bedo matuwo kendo tho nikech ok giluw puonjni.a

¹⁷ Kaluwore gi puonj manie chik ma nomi Jo-Israel, kar lwok kod cho​—⁠gibed ei ot kata oko​—⁠onego oketgi gibed maler kitiyo gi sabun manego kute. Kapo ni cho ok oket maler mi oum, lwang’ni biro chokore kanyo, kae to gikeyo kute makelo tuoche e dala​—⁠kendo nyaka e chiemo ma wachamo! E wi mano, joma dongo koda nyithindo onego olwok lwetegi bang’ dhi e cho. Ka ok gitimo kamano, to gibiro ting’o kute e dendgi ka giwuok kuro. Kaluwore gi laktar moro ma Ja-Faransa, lwoko lwedo “podi e yo maber moloyo mar geng’o tuoche moko mag ich kach, yueyo, kata guony.”

18, 19. Gin paro mage michiwo kuom rito ler mar ot, kata mana e alwora ma ji odhierie?

¹⁸ En adier ni, rito ler ok en gima yot e alwora ma ji odhierie. Jal moro mong’eyo kit ngima manie alwora kaka mago wacho niya: “Kuonde ma nitie liet mang’eny miyo tij rito ler bedo matek ahinya. Buru donjo kamoro amora e ot. . . . Medruok mar ji e taonde, kaachiel gi e gwenge moko, miyo tuoche bedoe. Hotogoro mokethore mag ting’o pi mochido, sirundni mag yugi ma pok ojowi, choche molil ma ji oriwo, oyieyni moting’o tuoche, olwende kod lwang’ni, bedo gik ma pile.”

¹⁹ Rito ler e alwora kaka magi ok yot. Kata kamano, timo kinda nyalo konyo. Tiyo gi sabun, pi, kod lwoko, gin gik ma nengogi tin moloyo ng’iewo yath kata chulo pesa mar osiptal. Ka idak e alwora machalo kamano, tem kar nyalo mari mondo irit odi iwuon obed maler kaachiel gi laru ka iyueyo owuoyo, osirgoho gi gik ma kamago. Ka wang’a yo mochomo odi jabedo gi chuodho ahinya e kinde mag koth, be inyalo keto ge kata kite matindo mondo item geng’o chuodho? Ka utiyo gi wuoche kata akala, be inyalo lonygi kapok ng’ato odonjo e ot? Bende, nyaka irit kama ituomoe pi obed ka ler. Wachre ni ji madirom tara ariyo tho e higa kuom tuoche mabiro nikech tiyo gi pi mochido kaachiel gi weyo rito ler.

20. Mondo ot obed maler, jo mage monego okony e kawo ting’no?

²⁰ Ler mar ot en ting’ mar ji duto obed miyo, wuoro, nyithindo, kata welo. Miyo moro ma nigi nyithindo aboro e piny Kenya nowacho ni: “Giduto gisepuonjore timo gima dwarore.” Keto ot kata dala obed maler en gima miyo joot duto bedo gi nying’ maber. Ngero moro mar Jo-Spain wacho ni: “Dhier ok onyiso ni koro ng’ato obed monyorore.” Kata ka ng’ato odak e ot maduong’ mar kidi, e ot mopang, kata e od lowo, ler en gima duong’ mondo omi joot obed gi ngima maber ma onge tuoche.

PUOCH EN GIMA JIWOWA

21. Kaluwore gi Ngeche 31:​28, ang’o mabiro konyo e kelo mor ne joot?

²¹ Ka owuoyo kuom miyo ma rito ode maber, bug Ngeche wacho ni: ‘Nyithinde a malo, mi giluonge jahawi; chuore bende, opuoye.’ (Ngeche 31:28) En karang’o mogik ma ne ipuoyo achiel kuom joodu? Kuom adier, wachalo gi yien ma loth e kinde mag koth seche ma giyudo pi gi liet maber. Wan kaka dhano, wagombo mondo opuowa. Puoyo dhako miyo ong’eyo ni chwore mor kode kuom tich matek motiyo, kendo ni ohere ma ok okawe kanono. (Ngeche 15:⁠23; 25:11) Bende en gima ber ka dhako puoyo chwore kuom gigo mabeyo ma chwore timo ei ot kata oko. Nyithindo bende winjo maber ka jonyuolgi puoyogi kuom kinda ma gitimo e tije mag ot, skul, koda e kanyakla mar Jokristo. To mano kaka puoch matin en gima konyo! En pek mane mantie kuom wacho ne ng’ato ni: “Erokamano”? Wacho kamano en gima tin, to ber mokelo e ngima mar joot duong’ matamore gi nono.

22. En ang’o ma dwarore mondo joot obed motegno, kendo inyalo tim kamano e yo mane?

²² Nikech gik mopogore mang’eny, rito ot ok en gima yot. Kata kamano, pod en gima inyalo tim maber. Ngero moro mar Muma wacho kama: “Rieko e ma ji gerogo ot; lony e momiyo obedoe.” (Ngeche 24:⁠3) Rieko kod lony nyalo yudore ka joot duto temo mondo gipuonjre dwaro mar Nyasaye, kendo tiyo kod gigo ma gisepuonjore e ngimagi. To mano kaka timo kinda mondo ngima mamor mar joot obedie en gima owinjore!