Nonro mag Chenro mar Chokruok mar Ngimawa kod Tijwa
SEPTEMBA 5-11
MWANDU MA YUDORE E WACH NYASAYE | 1 RUODHI 9-10
“Pak Jehova Nikech Riekone”
w99-SW 7/1 30 ¶6
Limbe ma Nokelo Gueth Mathoth
Ka ne ruoth ma dhako olimo Solomon, ruodhno noteme gi “penjo ma korgi tek.” (1 Ruodhi 10:1) Wach motigo e dho Hibrania kae inyalo lok ni ngeche. Kata kamano, mano ok nyis ni ruodhno nopenjo Solomon mana penjo moko mag walo kata pimo wich. Gimiwuoro en ni wach achiel achielno ma yudore e dho Hibrania otigo e Zaburi 49:4, kiwuoyo kuom penjo madongo motudore gi richo, tho, kod waro dhano. Nenore ni kare ruoth ma dhako ma Sheba ne wuoyo gi Solomon e wi weche matut ma ne dhi konye ng’eyo ni Solomon nigi rieko matut ma romo nade. Muma wacho ni “nodhi ir Solomon mowachone duto ma ne nie chunye.” Solomon bende “nodwoko penjoge duto. Onge gimoro kata achiel ma ne otame lerone.”—1 Ruodhi 10:2b, 3.
w99-SW 11/1 20 ¶6
Bedo Jochiwo e Okang’ Malach
Bang’ ka ruodh ma dhako noseneno kendo winjo rieko mar Solomon, nowuoro ahinya monyiso Solomon niya: “Mano kaka oguedh jogi gi jotich ma chung’ e nyimi kinde duto ka giwinjo riekoni!” (1 Ruodhi 10:4-8) Ne ok owacho ni jotij Solomon ne gin joma oguedhi nikech mwandu mang’eny ma ne olworogi. Kar mano, ne gin joma mor nikech ne ginyalo winjo rieko ma Nyasaye nomiyo Solomono pile ka pile. To mano kaka ruoth ma dhako ma Sheba keto ne jotich Nyasaye ma kindegi ranyisi maber nikech gin gi thuolo makende mar yudo rieko modhuro mar Jachuech kod Wuode ma Yesu Kristo!
w99-SW 7/1 30-31
Limbe ma Nokelo Gueth Mathoth
Ka ne ruodh ma dhako ma Sheba oneno rieko kod mwandu ma Solomon ne nigo “nodhier nono mi dhoge nomoko.” (1 Ruodhi 10:4, 5) Ruodhno nowuoro ahinya gik ma noneno kendo winjo. Nowacho ni jotij Solomon ne gin joma mor nikech ne ginyalo winjo rieko mar Solomon kendo ruodhno nopako Jehova kuom keto Solomon ruoth. Nomiyo ruoth Solomon mich ma nengogi tek ahinya ka dhahabu kende ne romo dola milion 40 ($40,000,000) ma ndalogi. Solomon bende “nomiye gimoro amora ma ne ogombo kendo ma nokwaye.”—1 Ruodhi 10:6-13.
Puonj Manie Wach Nyasaye
w08-SW 11/1 22 ¶4-6
Be Ing’eyo?
Ruoth Solomon ne nigi dhahabu ma romo nade?
Muma wacho ni Hiram ruodh Turo nooro ne Solomon dhahabu ma romo tan ang’wen, ruoth ma dhako ma Sheba bende nomiye dhahabu ma romo kamano, to yiedhi mag Solomon nokelo dhahabu mokalo tan 15 kowuok Ofir. Muma medo wacho niya: “Pek mar dhahabu ma Solomon ne yudo e higa achiel ne romo talanta 666 mag dhahabu,” ma en pek mokalo tan 25. (1 Ruodhi 9:14, 28; 10:10, 14) Be mano en gima nyalore adier? Dhahabu ma ne nitie e kar keno mar ruoth e kinde Solomon ne romo nade?
Weche moko mopa e kor kite machon ma josomo oyiego wacho ni ruodh Misri ma niluongo ni Farao Thutmose III (nodak e kind higni mag 2000 nyaka 1000 K.K.P.) nochiwo dhahabu ma romo tan 13.5 mondo otigo e hekalu mar Amun-Ra ma ne ni Karnak. E kind higni mag 700 nyaka 800 K.K.P., Turo ne omiyo Tiglath-pileser III ruodh Asuria dhahabu ma mokalo tan 4, to Sargon II nochiwo dhahabu ma romo kamano kaka mich ne nyiseche mag Babulon. Wachore ni Philip II ma ne en ruodh Makedonia (nodak e kind higni mag 359-336 K.K.P.) ne yudoga dhahabu mokalo tan 28 higa ka higa kuwuok kama ne ikunyoe dhahabu miluongo ni Pangaeum ma ne ni Thrace.
Ka ne Aleksanda Maduong’ ma ne en wuod Philip (nodak e kind higni mag 336-323 K.K.P.) omonjo dala mar Susa e piny Persia, nowacho ni nokawo dhahabu ma dirom tan 1,180 e dalano kod dhahabu ma diromo tan 7,000 e Persia duto. Omiyo, nono wechego miyo waneno ni Muma wacho adier sama owuoyo e wi kwan mar dhahabu ma Ruoth Solomon ne nigo.
SEPTEMBA 12-18
MWANDU MA YUDORE E WACH NYASAYE | 1 RUODHI 11-12
“Ti gi Rieko e Yiero Ng’at Midwaro Kendorigo”
“Ng’a Man Kor Jehova?”
7 Gik ma notimore e ngima Ruoth Solomon nyalo puonjowa gik mathoth. E kinde ma ne ochako locho, nogeno Jehova mondo otaye. Jehova nomiye rieko mang’eny kod migawo mar gerone hekalu ma thiring’inyi Jerusalem. Kata kamano, bang’e Solomon noketho winjruokne gi Jehova. (1 Ru. 3:12; 11:1, 2) Chik Nyasaye ne wacho achiel kachiel ni ruodhi mag Israel kik kend mon mathoth nikech mano ne nyalo miyo giwe lamo madier. (Rap. 17:17) Solomon ne ok oluwo chikno kendo bang’e nokendo mon 700. Bang’e nomedo nyiri mamoko 300. (1 Ru. 11:3) Thoth mondenego ne ok gin nyi Israel kendo ne gilamo nyiseche manono. Omiyo, kanyo bende Solomon ne ok oluwo chik Jehova ma ne kwero ni ng’ato kik kend mon ma wuok e ogendni mamoko.—Rap. 7:3, 4.
Ere Kaka Inyalo Rito Chunyi?
6 Satan dwaro ni wachal kode. Odwaro ni wan bende wakwed chike Jehova kendo waher mana gik ma morowa. To ong’eyo ni ok onyal chunowa mondo warwak pache kendo wabed gi timbe machal gi meke. Omiyo, otemo tiyo gi yore mamoko. Kuom ranyisi, joma otemo keto machiegni kodwa gin joma oseduwo pachgi. (1 Joh. 5:19) Ogeno ni mosmos wabiro chako mako osiep gi jogo kata obedo ni wang’eyo maber ni osiepe maricho ketho timbe mabeyo. (1 Kor. 15:33) Yorno notiyone maber ka nodwaro duwo chuny Ruoth Solomon. Solomon nokendo mon mang’eny ma ne ok lam Jehova mi gikone mon-go “noloko chunye” mi oweyo lamo Jehova.—1 Ru. 11:3.
“Ng’a Man Kor Jehova?”
9 Gima ber en ni Jehova neno richo duto ma ji timo. Muma wacho niya: “Jehova nobedo gi mirima kuom [Solomon], nikech chunye nolokore oa kuom Jehova . . . ma nosefwenyorene diriyo, kendo nosechike kuom wachni eni, ni mondo kik oluw nyiseche [mamoko] to ne ok orito gi ma Jehova nochiko.” Timbenego nomiyo Nyasaye oweye. Nyithi Solomon gi nyikwaye ne olocho ka koro pinyruodh Israel nosebarore kendo ne gibedo gi chandruoge mathoth kuom higni mang’eny.—1 Ru. 11:9-13..
Puonj Manie Wach Nyasaye
Nyasaye Di ne Oyie Kode
Rehoboam ne dwaro ketho wach ng’anjono, omiyo, nochoko jolwenyne mondo gidhi giked gi dhoudi apargo. Kata kamano, Jehova nokwere kokalo kuom Shemaia niya: “Kik udhi, bende kik uked gi oweteu ma nyithind Israel; doguru ng’ato ka ng’ato e ode; niwira wachni oa kuoma.”—1 Ru. 12:21-24.
Samoro Rehoboam ne oparore e chunye kama: ‘Ni awe aweya jogi ma ok akedo kodgi! Ji biro nena nade ka aweyo jong’anjogo to an awuon e ma nawacho ni abiro chwado ji?’ (Pim gi 2 Weche mag Ndalo 13:7.) Kata kamano, Rehoboam kod jolwenyne ‘nowinjo wach Jehova, mi ne gidok, ma gidhi kuondegi, kaka wach Jehova nobet.’
En puonj mane ma wayudo? Ber winjo Nyasaye kata ka timo kamano nyalo miyo ji ojarwa. Winjo Nyasaye miyo oyie kodwa kendo oguedhowa.—Rap. 28:2.
Weche nobedo nade ne Rehoboam? Bang’ were gi wach lweny, nochako gero taonde e alwora mag Juda kod Benjamin ma e dhoudi ma ne pod olochoe. Nochielo taonde moko “matek ahinya.” (2 We. 11:5-12) To gima duong’ moloyo en ni kuom kinde, ne omakore gi chike Jehova. Ka ne pinyruoth mar dhoudi apar ochako lamo sanamu, thoth joma ne ni kuno ne ‘otego Rehoboam’ kuom dhi riwo lamo madier lwedo Jerusalem. (2 We. 11:16, 17) Omiyo, luwo chike Jehova nomiyo loch mar Rehoboam ogurore motegno.
SEPTEMBA 19-25
MWANDU MA YUDORE E WACH NYASAYE | 1 RUODHI 13-14
“Ang’o Momiyo Gik ma Wan-go Onego Oromwa?”
Siki Kimakori gi Nyasaye gi Chunyi Duto
4 Bang’e Jeroboam wacho ne ng’at Nyasaye madier kama: “Bi wadhi oda mondo iyuwe, kendo namii mich.” (1 Ruo. 13:7) Janabino koro timo nade? Be onego oyie mondo ruoth orwake bang’ chiwone ote mar kum? (Zab. 119:113) Koso onego otamre, kata obedo ni ruoth koro nenore ni oseloko chunye? Kuom adier, Jeroboam nigi nyalo mar chiwo mich ma nengogi tek ne osiepene. Kapo ni noyudo janabi mar Nyasaye osebedo gi gombo moro amora maling’ling’ mar bedo gi mwandu, mich ma ruoth koro ne dwaro chiwo nyaka bed ni nobedone tem maduong’. Kata kamano, Jehova nosechiko janabino kama: “Kik icham chiemo, bende pi kik imodhi, bende kik iduogi gi yorno ma ne ibirogo.” Omiyo janabino chiwo dwoko motegno niya: “Kata dimiya bath odi, ok nadonj kodi, kata chiemo ok nacham, kata pi ok namodhi ka.” Kendo janabino wuok Bethel koluwo yo machielo. (1 Ruo. 13:8-10) Gima janabino notimo puonjowa ang’o kuom makruok gi Nyasaye gi chunywa duto?—Rumi 15:4.
Siki Kimakori gi Nyasaye gi Chunyi Duto
15 En ang’o kendo mwanyalo puonjore kuom ketho ma janabi ma ne oa Juda notimo? Ngeche 3:5 wacho kama: ‘Gen Jehova gi chunyi duto, kendo kik iketri kuom lony gi weche mayoreyore ma in-go iwuon.’ Kar dhi nyime makruok gi Jehova kaka nosebedo kotimo chon, gie kindeno, janabino ne ogeno kuom pache owuon. Ketho ma notimono nomiyo olalo ngimane, koda nying’ maber e nyim Nyasaye. Mano kaka gima ne otimoreneno nyiso maler gimomiyo dwarore ahinya ni wati ne Jehova ka wabolore, kendo ka wamakore kode chuth!
Siki Kimakori gi Nyasaye gi Chunyi Duto
10 Janabi ma ne oa Judano ne onego ofweny miriambo mar janabi ma jaduong’no. Ne onego openjre kama, ‘Ang’o momiyo Jehova nyalo oro malaika ir ng’at machielo mondo okelna weche mopogore gi mago ma nosechika?’ Janabino ne dopenjo Jehova mondo olerne wachno, kata kamano, Ndiko ok nyis ni ne otimo kamano. To kar mano, ‘nodok kod [jaduong’no], mochamo chiemo e ode kendo ne omodho pi.’ Jehova ne ok mor. Kane janabi ma ne owuondno koro nie yo dok Juda, sibuor ne oyude monege. Mano kaka migawone mar bedo janabi ne orumo marach!—1 Ruo. 13:19-25
Puonj Manie Wach Nyasaye
w10-SW 7/1 29 ¶5
Ong’iyo Gima Ber Kuom Ng’ato
Weche manie 1 Ruodhi 14:13 puonjowa gimoro maber ahinya e wi Jehovah kod gima ong’iyo kuomwa. Par ni Jehova ‘nonwang’o gima ber’ kuom Abija. Nenore ni Jehova ne onono chuny Abija mi nonwang’o gimoro maber. Jasomo moro wacho ni ka nopim Abija gi joodgi, ne ochalo mana gi lulu manie kind kite. Jehova ne mor ahinya gi gima ber ma noneno kuom Abija kendo nonyise ng’wono e kind joodgi ma nobalo.
SEPTEMBA 26–OKTOBA 2
MWANDU MA YUDORE E WACH NYASAYE | 1 RUODHI 15-16
“Be In gi Chir Kaka Asa?”
‘Nochuli Kar Tichni’
Kuom higini 20 bang’ kane Israel osepogore mobedo pinjeruodhi ariyo, Juda noyudo lamo nyiseche manono e okang’ malach. Kane Asa obedo ruoth e higa mar 977 K.N.P., noyudo lamo mar nyiseche mag Kanaan osedonjo nyaka e od ruoth. Kata kamano, weche mayudore e Muma mawuoyo kuom loch mar Asa nyiso ni “notimo maber kendo makare e nyim wang’ Jehova Nyasache.” Asa “nogolo kwonde misango mayore, gi kuonde moting’ore malo, kendo noturo sirini, kendo nong’ado Ashera.” (2 Weche 14:2, 3) Kendo Asa “noriembo jotim gath” mondo owuog e pinyruodh Juda nimar ne ginindore chwo gi chwo ka giwacho ni mano ne en kit lamo margi. Asa ne ok ogolo mana gik marichogo kende. Bende “nochiko Juda mondo gidwar Jehova, Nyasach kweregi, kendo girit bura gi chik” mar Nyasaye.—1 Ruo. 15:12, 13; 2 Weche 14:4.
Ti ne Jehova gi Chunyi Duto!
7 Ng’ato ka ng’ato kuomwa onego ononre mondo one kabe ochiwore ne Nyasaye gi chunye duto. Penjri ane kama: ‘Be aikora gi chunya duto mar moro Jehova, siro lamo madier, kendo timo duto ma anyalo mondo kanyakla osik ka ler?’ Par ane kaka Asa ne nyaka bed gi chir mar golo da mare ma Maaka e loch! Samoro ok ing’eyo ng’at ma nigi timbe kaka mag Maaka, kata kamano, pod inyalo luwo ranyisi mar Asa e chal mopogore. Kuom ranyisi, nade ka achiel kuom joodu kata osiepni moro migeno otimo richo to otamore lokore, kendo chuno ni nyaka gole e kanyakla? Be ibiro kawo okang’ maber mar weyo tudori kode? Chunyi biro chwali mondo itim ang’o?
it-1-E 184-185
Asa
Kata obedo kinde moko Asa notimo gik maricho, nenore ni gik mabeyo ma notimo kaachiel gi golo lamo mar miriambo nohewo gik maricho ma notimo, to mano nomiyo okwane kaka achiel kuom ruodhi mabeyo ma nolocho Juda. (2We 15:17) Higni 41 ma Asa nolochogo nokwako higni ma ruodhi aboro ma luwogi nolochogo e Israel: Jeroboam, Nadab, Baasha, Ela, Zimri, Omri, Tibni (ma nolocho e wi Jo-Israel moko ka ne okwedo loch mar Omri), kod Ahab. (1Ru 15:9, 25, 33; 16:8, 15, 16, 21, 23, 29) Ka ne Asa otho, wuode ma Jehoshafat nobedo ruoth.—1Ru 15:24.
Puonj Manie Wach Nyasaye
w98-SW 9/15 21-22
Be Ineno Nyasaye Kaka Ng’at Mantie Adier?
Ne ane kum ma nokor ni ne dhi yudo ng’at ma nochako gero Jeriko kendo kod kaka wachno nochopo. Joshua 6:26 wacho kama: “Gie kindeno, Joshua ne okuong’ore niya: ‘Ng’ato ang’ata motemo gero dala mar Jeriko kendo, nobed ng’at mokuong’ e nyim Jehova. Koketo mise mar dalano, wuode makayo notho, kendo kochungo rangeye dalano, wuode ma chogo notho.’” Wechego notimore higni 500 bang’e mana kaka ondik e 1 Ruodhi 16:34 niya: “E ndalo [loch Ruoth Ahab], Hiel Ja-Bethel nogero Jeriko kendo. Ka noketo mise mar dalano, Abiram wuode makayo ne otho, to ka ne ochungo rangeye mag dalano, Segub wuode ma chogo ne otho. Mano notimore mana kaka Jehova nosekoro kokalo kuom Joshua wuod Nun.” Mana Nyasaye mantie adier e ma ne nyalo koro wechego kendo neno ni gitimore.
OKTOBA 3-9
MWANDU MA YUDORE E WACH NYASAYE | 1 RUODHI 17-18
“Ubiro Bagni e Kind Paro Ariyo Nyaka Karang’o?”
Bed gi Yie Mondo Itim Yiero Mabeyo
6 Ka ne Jo-Israel osedonjo e Piny Manosingi, ne nyaka gitim yiero moro ma duong’ ahinya: Nyaka ne giyier ka be gibiro lamo Jehova koso nyiseche mamoko. (Som Joshua 24:15.) Mano ne nyalo nenore ka gima ne en yiero mayot timo. Kata kamano, yiero ma ne gidhi timo e wi wachno ne nyalo miyo gibed ma ngima kata githo. Gima rach en ni Jo-Israel notimo yiero marach nyadi ng’eny e kinde ma ne jong’ad bura tayogi. Ne giweyoga Jehova, kae to gichako lamo nyiseche manono. (Bura 2:3, 11-23) Kata, par ane gima notimore higni moko bang’e ka nochuno ni Jo-Israel otim yiero. Janabi Elija nonyisogi maler gima ne nyaka gitim: Ne nyaka giyier e kind tiyo ne Jehova kata tiyo ne Baal. (1 Ru. 18:21) Elija nokwerogi nikech ne gibagni e kind paro ariyo. Samoro wanyalo paro ni mano ne en yiero mayot nikech kinde duto lamo Jehova kelo gueth mang’eny. Wanyalo kata paro ni onge ng’at ma pache tiyo maber ma nyalo bukore ni lamo Baal kata here. To e ma Jo-Israelgo ne ‘pod riwni e kind paro ariyo.’ Elija nojiwogi ni mondo giyier lamo ma berie mogik, ma en lamo Jehova.
Nokedo ne Lamo Madier
15 To mano ne omedo mana chwako jodolo mag Baal mi “ne gigoyo koko matek, ka ging’olore gi pelini gi ligengini . . . nyaka rembgi nochwer.” To onge! Ne ‘onge dwol kata ng’a madwokogi kata ng’a madewo.’ (1 Ruo. 18:28, 29) Baal ne en gima onge. Ne en mana gima Satan ne ochwogo mondo oywago ji owe Jehova. Adiera en ni, tiyo ne ruoth machielo maok Jehova ok kony e yo moro amora, kendo kelo mana wichkuot.—Som Zaburi 25:3; 115:4-8.
Nokedo ne Lamo Madier
18 Kane pok Elija olemo, nyaka bed ni ji ne wuoro kabe Jehova ne en nyasaye manono mana kaka Baal. Kata kamano, mapiyo bang’ lemono, dwoko nonenore ayanga. Wasomo kama: ‘Eka mach mar Jehova nolwar, notieko misango miwang’o, kod yien, gi kite, gi buru, kendo noywayo pi ma ne nie ohula.’ (1 Ruo. 18:38) To mano kaka ne giyudo dwoko! To jogo ne otimo ang’o?
Puonj Manie Wach Nyasaye
ia 86, sanduku
Nokedo ne Lamo Madier
Oro ma ne Obedoe e Kinde Elija Nokawo Kinde Maromo Nade?
Elija, janabi mar Jehova nonyiso Ruoth Ahab ni oro ma ne osebedo kuom kinde mogwaro koro ne dhi rumo. Elija ne olando mano “e higa mar adek” nyaka ne oro chakre. (1 Ruo. 18:1) Mana kaka Elija nowacho ni Jehova biro oro koth, Jehova notimo kamano mapiyo. Jomoko wacho ni orono ne ok okawo higni adek nimar giparo ni orono norumo e kor higa mar adek. Kata kamano, Yesu gi Jakobo nowacho ni orono nokawo “higini adek gi dueye auchiel.” (Luk. 4:25; Jak. 5:17) Be wechegi tuomore?
Ooyo ngang’. Kinde oro e piny Israel machon ne jakawo kinde malach, kata mana dweye auchiel. Omiyo, nyaka bed ni sama ne Elija odhi ir Ahab lando wach oro, piny nosebedo motwo ahinya kuom kinde malach. Kuom mano, inyalo wach ni noyudo oro osechakore dweche auchiel motelo. Kane Elija lando “e higa mar adek” ni oro ne dhi rumo, noyudo oro osebedoe kuom higni madirom adek gi nus. Kuom mano, kane ji ochokore e Got Karmel, noyudo “higini adek gi dueye auchiel” osekalo.
Ne ane gimomiyo kinde ma ne Elija odhi ir Ahab ne en kinde mowinjore. Ji ne kawo ni Baal e nyasaye “matayo weche koth,” kendo ni nodhi kelo koth mondo otiek oro. Kane nenore ni oro kawo kinde malach, ne gijopenjore ni: ‘Baal ni kanye? Nokel koth karang’o?’ Omiyo, nyaka bed ni chuny joma lamo Baal ne onyosore ahinya kane Elija olando ni koth kata tho ne ok dhi bedoe nyaka chieng’ Elija owuon oland ni koth biro chue.—1 Ruo. 17:1.
OKTOBA 10-16
MWANDU MA YUDORE E WACH NYASAYE | 1 RUODHI 19-20
“We Mondo Jehova Ohoyi”
Tenri Kuom Jehova Sama Nitie Gik ma Chando Chunyi
5 Som 1 Ruodhi 19:1-4. Ka ne Jezebel onyiso Elija ni ne odhi nege, luoro nomako Elija ahinya. Omiyo, noringo mi odhi nyaka Beer-sheba. Chunye nonyosore ‘mokwayo ni mondo otho.’ Ang’o momiyo nowinjo kamano? Elija ne en dhano morem kaka wan. (Jak. 5:17) Samoro chunye ne chandore ahinya kendo nool mang’eny. Nenore ni Elija ne paro ni kinda ma ne oseketo e siro lamo madier nodhi kayiem nono, ni onge lokruok moro amora ma Jo-Israel nosetimo e yor lamo, kendo ni en kende e ma nodong’ kotiyo ne Jehova. (1 Ru. 18:3, 4, 13; 19:10, 14) Kaka Elija nowinjo e chunye nyalo bwogowa nikech ne en janabi ma nomakore gi Jehova. Kata kamano, Jehova nong’eyo gimomiyo Elija ne nyalo winjo kamano e chunye.
Nomanyo Hoch Kuom Nyasache
13 Iparo ni Jehova ne winjo nade ka en e polo kong’iyo janabine mohero ka nindo e tie yath moro e thim kokwayo mondo otho? Ok tek ng’eyo. Ka nindo ne osekwanyo Elija, Jehova noorone malaika. Malaikano nochiewo Elija komule mos kowacho niya: “A malo, ichiem.” Elija nochiewo mochiemo nimar malaikano nomiye makate koda pi. Be Elija noduoko ne malaikano erokamano? Inyisowa mana ni janabino nochiemo mometho, kae to odok e nindo. Be dibed ni chunye ne onyosore ahinya ma koro ne ok odwar kata mana wuoyo? Bed ni ne en kamano kata ooyo, malaikano nochako ochiewe kendo, samoro ka piny dhi ru. Nochako onyiso Elija niya, “A malo, ichiem, nono to wuoth biro hingi.”—1 Ruo. 19:5-7, Luo, 1976.
Nomanyo Hoch Kuom Nyasache
21 Muma nyisowa ni Jehova ne onge e i yamo magerno, noonge e i yiengni pinyno, kendo ne oonge e i mach maduong’no. Elija nong’eyo ni Jehova ok en nyasaye manono kaka Baal ma ne jotichne mofuwo pako ni en nyasaye makelo koth. Jehova e Soko mar teko duto mayudore e chwech. Kata kamano, en gi teko mang’eny ahinya moloyo gimoro amora ma ne ochweyo. Kata mana polo wuon ok rome! (1 Ruo. 8:27) To honnigi nokonyo Elija nade? Ng’e ni ne oluor. Honnigo nokonyo Elija ng’eyo ni nikech Jehova Nyasaye ma wuon teko duto ne ni kore, ne onge gimomiyo nonego oluor Ahab kod Jezebel.—Som Zaburi 118:6.
Nomanyo Hoch Kuom Nyasache
22 Bang’ mach, piny noling’ thi, kae to Elija nowinjo “dwol matin mokuwe.” Dwolno nobiro mar ariyo mojiwo Elija mondo owuo kendo, ma Elija ochako owacho kendo duto ma ne nie chunye. Nyalo bedo ni mano nomedo gonyo chuny Elija. Onge kiawa ni Elija nomedo yudo hoch kuom weche ma ne ‘dwol matin mokuweno’ onyise. Jehova nonyiso Elija ni omor kode kendo ni ne ok en ng’at manono. Jehova notimo kamano e yo mane? Nyasaye ne onyise chenrone mar kedo gi lamo mar Baal e piny Israel kuom kinde malach. Ne nenore maler ni tij Elija ne ok en kayiem nimar Nyasaye ne dhi nyime chopo dwache mar tieko lamo mar Baal. E wi mano, Nyasaye pod ne dwaro tiyo gi Elija e chopo dwacheno, omiyo ne ooro Elija gi ote moko ma ne onego ochiw ne Jo-Israel.—1 Ruo. 19:12-17.
Puonj Manie Wach Nyasaye
Elisha Noneno Geche mag Mach—Be In Bende Inenogi?
Elisha noketonwa ranyisi maber. Sama wayudo migepe e riwruok mar oganda Nyasaye, onego wamakgi gi lwetewa ariyo nikech wang’eyo ni watiyone Jehova. Onge tich maduong’ modhial maloyo tiyone Jehova.—Zab. 65:4; 84:10.
OKTOBA 17-23
MWANDU MA YUDORE E WACH NYASAYE | 1 RUODHI 21-22
“Luw Ranyisi mar Jehova Sama Itiyo gi Teko ma In-go”
it-2-E 21
Jehova Nyasach Oganda Lweny
Ka ne Joshua oneno ng’ato moro machal gi malaika sama ne en machiegni gi Jeriko kendo penje ka en korgi koso kor wasik Israel, ng’atno noduoke kama: “Ooyo ngang’. An ruodh oganda lweny mar Jehova.” (Jos 5:13-15) Janabi Mikaya nonyiso Ruoth Ahab gi Jehoshafat ni ne oneno ka “Jehova obet e kom-lochne to ogendni mag polo ochung’ e bathe korachwich gi koracham,” ma en gima ne nyiso maler ni nowuoyo e wi malaike mag Jehova. (1Ru 22:19-21) Luongo Jehova ni “Nyasach oganda lweny” en gima owinjore nikech en gi jolweny mag polo moriwo jokerubi, joserafi, kod malaike (Isa 6:2, 3; Ge 3:24; Re 5:11) kendo ochanogi e grube maber ahinya, to mano e momiyo Yesu Kristo nowacho ni nonyalo luongo “ogendni mag lweny mokalo 12 mag malaike” ka dinoher timo kamano. (Mat 26:53) Ka ne Hezekia sayo Jehova mondo okonye, ne oluonge ni “Jehova Nyasach oganda lweny, Nyasach Israel mobet e kom-lochne e wi jokerubi.” Nenore ni nowuoyo e wi sandug singruok kod raumne ma ne ochung’ ne loch Jehova manie polo. (Isa 37:16; pim gi 1Sa 4:4; 2Sa 6:2.) Ka ne jatich Elisha obedo maluor, ne oneno fweny ma notege ahinya, ma ne nyiso ka dala ma ne gintiere “nopong’ gi farese kod geche lweny mag mach,” e wi gode duto, to mago ne gin malaike mag Jehova.—2Ru 6:15-17.
“Wi Dichwo ka Dichwo En Kristo”
9 Bolruok. Jehova e ng’at mariek moloyo ji duto. To e ma pod ochikoga ite ne jotichne sama giwuoyo kode. (Cha. 18:23, 24, 32) Oyie ne joma nie bwoye mondo ochiw pachgi. (1 Ru. 22:19-22) Kata obedo ni Jehova en Nyasaye makare chuth, ok ogen ni wan bende wabiro timo gik moko e yo makare chuth gie sani. Kar mano, otemo mondo okonywa wadhi maber e gik mwatimo kata obedo ni wan dhano morem. (Zab. 113:6, 7) Muma luonge ni ‘jakony.’ (Zab. 27:9; Hib. 13:6) Ruoth Daudi nowacho ni bolruok ma Jehova nobolorego mondo okonye e ma nomiyo otimo gik moko duto ma notimo.—2 Sa. 22:36
it-2-E 245
Miriambo
Jehova Nyasaye ‘oseweyo mondo gima ok kare owuond’ joma ohero miriambo “eka giyie gi miriambo” to ok wach maber e wi Yesu Kristo. (2Th 2:9-12) Gima kamano notimore higni mathoth chon e kinde loch mar Ahab ruoth Israel. Jonabi mag miriambo nosingo ne Ahab ni nodhi locho e lweny ma nodhiye Ramoth-gilead. Kata kamano, Mikaya ma ne en janabi mar Jehova to nokoro ni ne idhi loye e lwenyno. Mikaya noneno fweny ka Jehova yie ne malaika moro mondo oket “weche mag miriambo” e dho jonabi mag Ahab. Mano tiende ni malaikano ne otiyo gi tekone kuomgi mondo kik giwach adiera, to giwach mana gik ma ne morogi giwegi kendo ma ne Ahab gombo winjo. Kata obedo ni nosiem Ahab, pod noramo modhi e lwenyno to mano nomiyo onege.—1Ru 22:1-38; 2Ch 18.
Puonj Manie Wach Nyasaye
Loko Chuny Gadier Tiende En Ang’o?
4 E gikone, Jehova nokawo okang’. Nooro Elija mondo odhi onyis Ahab gi Jezebel ni ne odhi kumogi. Joodgi duto ne idhi negi. Weche ma ne Elija owachogo nomiyo Ahab owinjo malit ahinya! Gima iwuoro en ni Ahab ma ne wiye tekno “nobolore.”—1 Ru. 21:19-29.
5 Kata obedo ni Ahab nobolore e kindeno, gik ma notimo bang’e nonyiso ni ne ok oloko chunye gadier. Ne ok ogolo lamo mar Baal e pinyruodhe, kendo ne ok ojiwo ji mondo gilam Jehova. Nitie yore mamoko bende ma Ahab nonyisogo ni ne ok oloko chunye gadier.
6 Kinde moko bang’e ka ne Ahab okwayo Ruoth Jehoshafat mondo odhi okonye kedo gi Jo-Siria, Jehoshafat nonyiso Ahab ni gikwong gipenj janabi mar Jehova wachno. Mokwongo kwongo, Ahab ne ok orwako parono. Nowacho niya: “Pod nitie ng’at moro ma wanyalo penjo gima Jehova owacho. . . . Kata kamano, ok adwarega nikech onge kinde moro amora mosekoro weche mabeyo kuoma, okoroga mana weche maricho.” Kata obedo ni nowacho kamano, pod ne gipenjo Mikaya janabi mar Jehova wachno. Kendo mana kaka Ahab nosewacho, Mikaya janabi mar Nyasaye nokoro mana weche maricho ma ne dhi yudo Ahab! Kar mondo Ahab ne olok chunye kendo okwa Jehova ng’wono, nogolo chik mondo otue Mikaya e jela. (1 Ru. 22:7-9, 23, 27) Kata obedo ni Ahab notueyo janabino e jela, mano ne ok ogeng’o weche ma janabino nokoro ni ne dhi timorene. E lweny ma noluwo Ahab nonegi.—1 Ru. 22:34-38.
OKTOBA 24-30
MWANDU MA YUDORE E WACH NYASAYE | 2 RUODHI 1-2
“Ranyisi ma Konyo e Tiego Jomamoko”
Kaka Jodongo Tiegoga Jomoko Mondo Giikgi ne Migepe
15 Sigand Elisha nyiso kaka owete ma kindegi nyalo chiwo luor ne jodong-kanyakla. Bang’ Elija kod Elisha limo jonabi ma nochokore Jeriko, ne gimako yo ka gichomo Aora Jordan. Kane gichopo, “Elija nokawo nangane ma aroya, nobanogo mogoyogo pi, kendo pi nopogore koni gi koni.” Bang’ kalo aorano e lowo motwo, ne “gimedo dhiyo ka giwuoyo.” Nenore maler ni Elisha ok nobedo gi paro ni koro oseng’eyo gik moko duto. Nyaka chop kama koro Elija ne wuokie, Elisha ne rwako weche duto mag japuonjne. Kae to kalausi nobiro mokawo Elija. Bang’e, kane Elisha odok Jordan, nogoyo pi kotiyo gi law Elija kokok niya: “Ere Jehova Nyasach Elija?” To mano nomiyo pi opogore koni gi koni.—2 Ruo. 2:8-14.
Kaka Jodongo Tiegoga Jomoko Mondo Giikgi ne Migepe
16 Be ifwenyo ni hono mokwongo ma Elisha notimo chalre gi hono mogik ma Elija notimo? Mano puonjowa ang’o? Nenore maler ni Elisha ne ok oparo ni nikech koro gik moko nie lwete, koro nonyalo chomo kama en e ma odwaro. Kar mano, nikech notimo gima Elija notimo, Elisha nonyiso ni nochiwo luor ne japuonjne to mano nomiyo jonabi wetene oyie kode. (2 Ruo. 2:15) Kata kamano, kuom higni 60 ma ne Elisha obedogo janabi, Jehova nokonye motimo honni madongo ma kata Elija ne ok otimo. Kaka ng’at mitiego, wachno puonji ang’o?
Puonj Manie Wach Nyasaye
w05-SW 8/1 9 ¶1
Puonj Mayudore e Bug Ruodhi mar Ariyo
2:11—En polo mane ma ‘Elija noidho kadhiye e kalausi’? Ne ok en polo ma wang’ dhano neno ma Nyasaye nochueyo kata polo man malo ma Nyasaye odakie gi malaike. (Rapar mar Chik 4:19; Zaburi 11:4; Mathayo 6:9; 18:10) Elija noidho mana e kor polo kama yamo futoe e lwasi. (Zaburi 78:26; Mathayo 6:26) Nenore ni gach machno nofuyo gi Elija e kor polo mi otere e piny machielo kuma nodhi nyime bedoe mangima kuom kinde. Higni moko bang’ dhi gi gach machno, Elija nondiko barua ne Jehoram ruodh Juda.—2 Weche mag Ndalo 21:1, 12-15.
OKTOBA 31–NOVEMBA 6
MWANDU MA YUDORE E WACH NYASAYE | 2 RUODHI 3-4
“Kaw Wuodi”
“Ang’eyo ni Obiro Chier”
7 Chier mar ariyo ma Muma wuoye en ma Elisha notimo bang’ kawo kar janabi Elija. Dhako moro ma nyar Israel ma rahuma ma nodak Shunem norwako Elisha. Nikech dhakono gi chwore norwako janabino e yo maber, Nyasaye noguedhogi gi nyathi ma wuoyi. Bang’ higni moko matin, wuoyino notho. Temie paro kuyo maduong’ ma nomako dhakono. Bang’ kwayo chwore rusa, dhakono nowuotho kilomita 30 nyaka Got Karmel kodhi ir Elisha. Elisha nooro jatichne ma Gehazi mondo odhi Shunem. Chiero nyathino notamo Gehazi. Bang’e, dhakono nochopo gi Elisha.—2 Ru. 4:8-31.
“Ang’eyo ni Obiro Chier”
8 Elisha nodhi nyaka e ot kama nopielee nyathino molemo. Hono notimore ma nyathino ochier kendo min-gi nobedo mamor sidang’! (Som 2 Ruodhi 4:32-37.) Nyaka bed ni dhakono noparo weche ma Hanna nowacho ka notero Samuel mondo oti e hekalu. Nowacho niya: ‘Jehova loro nyaka e liel, bende ogolo oketo malo.’ (1 Sa. 2:6) Nyasaye nonyiso ni en gi teko mar chiero jomotho duto ka nochiero wuoyi ma notho Shunemno.
Puonj Manie Wach Nyasaye
it-2-E 697 ¶2
Janabi
“Yawuot Jonabi.” Buk moro miluongo ni Gesenius’ Hebrew Grammar lero (Oxford, 1952, ite mar 418) tiend wach ma yudore e dho Hibrania ni ben (wuod) kata benehʹ (yawuot) kowacho ni tiende nyalo bedo “joma nie riwruok moro (kata e oganda moro, kata joma nie grup moro).” Omiyo, “yawuot jonabi” nyalo bedo ni ne gin joma ne oluong mondo otieg ne tijno kata ne en mana riwruok mar jonabi. Muma wacho ni grube ma kamago ne ni Bethel, Jeriko, kod Gilgal. (2Ru 2:3, 5; 4:38; pim gi 1Sa 10:5, 10.) Samuel notelo ne grup ma ne ni Rama (1Sa 19:19, 20), to nenore ni Elisha bende notelo ne grup ma kamano e ndalone. (2Ru 4:38; 6:1-3; pim gi 1Ru 18:13.) Muma wacho ni ne gigeroga kuonde ma gidakie giwegi, bende owacho ni ne gitiyo gi gige tich ma ne giholo, to mano nyiso ni ne ok gin joma omewo. Kata obedo ni ne gidak kanyachiel kendo ne gichiemo kanyachiel, nenore ni nojaorgiga mondo giter ote mar weche mokor kuonde mopogore opogore.—1Ru 20:35-42; 2Ru 4:1, 2, 39; 6:1-7; 9:1, 2.