Nonro mag Chenro mar Chokruok mar Ngimawa kod Tijwa
NOVEMBA 7-13
MWANDU MA YUDORE E WACH NYASAYE | 2 RUODHI 5-6
“Joma ni Kodwa Ng’eny Moloyo Joma ni Kodgi”
it-1-E 716 ¶4
Elisha
Ireso Jo-Israel e Lwet Jo-Siria. E kinde loch Jehoram ruodh Israel, Siria nochano monjo Jo-Israel. Kinde mang’eny Elisha ne ketho riekni ma Ben-hadad II ne chano tiyogo kendo nonyisoga Ruoth Jehoram gimoro amora ma Jo-Siria ne chano timo. Mokwongo okwongo, Ben-hadad ne paro ni achiel kuom joge e ma ne ndhogogi. Kata kamano, ka ne ofwenyo ni Elisha e ma ne ndhoge, nooro jolweny e dala mar Dothan kendo jolwenygo nolworo dalano gi farese kod geche mag lweny mondo gimak Elisha. (PICHA, Buk 1, ite mar 950) Luoro nomako jatij Elisha, kata kamano Elisha nolemo mondo Nyasaye oyaw wang’ jatichne, “to ne, wi got nopong’ gi farese kod geche lweny mag mach kolworo Elisha.” To ka koro jolweny mag Siria ne chiegni chopo, Elisha nolemo kokwayo mondo gimoro mopogore ahinya otimre e yor hono. Nokwayo kama: “Akwayi, lok ogandani obed muofni.” Elisha nonyiso Jo-Siria ni mondo giluwe, kata kamano, ne ok omako lwetegi kotayogi nikech wengegi ne ok odinore, to pachgi e ma ne ok nyal fwenyonegi kama ne gidhiye. Ne ok gifwenyo Elisha ma e ng’at ma ne gibiro mako, to bende ne ok ging’eyo kama ne oterogie.—2Ru 6:8-19.
Elisha Noneno Geche mag Mach—Be In Bende Inenogi?
Kata obedo ni ne olwore gi wasigu ka en Dothan, Elisha nobedo mana gi chuny mokuwe. Nikech ang’o? Nikech nosenyago yie motegno kuom Jehova. Wan bende dwarore wabed gi yie machalo kamano. Kuom mano, we wakwa Nyasaye mondo omiwa roho maler mondo okonywa wabed gi yie motegno kendo konyowa wanyag kido mamoko mag roho maler.—Luka 11:13; Gal. 5:22, 23.
it-1-E 343 ¶1
Bedo Muofu
Jolweny mag Jo-Siria ma ne obedo muofu mana kaka Elisha nokwayo ne ok obedo muofni e wengegi to pachgi e ma nolal. Ka di ne bed ni wengegi nodinore, to di ne ochuno ni omak lwetegi kitayogi. Kata kamano, Muma wacho ni Elisha nonyisogi niya: “Ma ok e yo, kendo ma ok e dala mudwaro. Luwauru.” Kaluwore gi gima notimoreno, William James nowacho niya e buge miluongo ni Principles of Psychology (1981, Buk 1, ite mar 59): “Achiel kuom gik ma nwang’oga joma nigi tuo mar wang’ en ni pachgi nyaloga lal. Mano ok nyis ni ok ginyal neno gik moko en mana ni ok ginyal fwenyo ni gik ma ginenogo gin ang’o. Obwongo ok nyal konyo ng’at ma nigi tuono mondo ong’e ni gima wang’e nenono en ang’o nikech obwongo onge tudruok maber gi wang’.” Nenore ni mano e kit muofu ma Jehova nogolo kuom jolweny mag Jo-Siria ka ne gichopo Samaria. (2Ru 6:18-20) Nenore bende ni kit muofu ma kamano e ma Jehova nogoyogo chwo ma Sodom, nikech Muma wacho ni ne gidhi nyime manyo dhood Lut, ma nyiso ni ne gineno to pachgi e ma nolal.—Cha 19:11.
Puonj Manie Wach Nyasaye
w05-SW 8/1 9 ¶2
Puonj Mayudore e Bug Ruodhi mar Ariyo
5:15, 16—Ang’o momiyo Elisha notamore kawo mich ma Naaman nomiye? Elisha notamore kawo mich nikech nong’eyo ni Jehova e ma nochango Naaman e yor hono, to ok en. Ne nyalo bedo gima rach ahinya ka ne onyalo tiyo gi migawo ma Nyasaye nomiye e yudo ohala. Jotich Nyasaye madier e kindegi bende ok ti gi migepe ma gin-go e tij Jehova mondo giyud ohala. Giluwo gima Yesu nonyisogi niya: “Nuyudo nono, omiyo chiwuru nono.”—Mathayo 10:8.
NOVEMBA 14-20
MWANDU MA YUDORE E WACH NYASAYE | 2 RUODHI 7-8
“Jehova Notimo Gima Ji ne Ok Par”
it-1-E 716-717
Elisha
Ben-hadad II nomonjo Samaria gi jolweny mang’eny kendo nolworo dalano. Lworo dalano nomiyo kech obedo mager ma wach nochopo ne ruoth ni dhako moro nochamo nyathine. To nikech Ruoth Jehoram ne en koth Ahab ‘wuod janek,’ nokuong’ore ni odhi nego Elisha. Kata kamano ne ok onego Elisha. Jehoram nodhi od Elisha ka en gi jatend jolwenyne ma ne ogeno ahinya kae to onyise ni ne oonge geno moro amora ni Jehova dhi konyogi. Elisha nosingone ni chiemo ne dhi bedo mang’eny kinyne. Jatend jolwenyno nojaro wachno to mano nomiyo Elisha onyise niya: “Ibiro neno gi wang’i ka mano timore. Kata kamano, ok ibi chamogi.” Jehova nokelo koko moro e kambi mar Jo-Siria ma gichako paro ni ogendni mang’eny monywakonegi ne biro monjogi, omiyo ne giringo ma giweyo chiemo duto ma ne gin-go. Ka ne ruoth ofwenyo ni Jo-Siria noringo, nokawo jatend jolwenycha moketo mondo orit dho ranga Samaria, to mano nomiyo Jo-Israel ma ne obiro gi ng’wech yako chiemo nonyone motho. Noneno chiemogo, kata kamano, ne ok ochamogi.—2Ru 6:24–7:20.
Puonj Manie Wach Nyasaye
it-2-E 195 ¶7
Taya
Ruodhi ma ne Owuok e Anyuola Daudi. Jehova Nyasaye e ma ne oketo Ruoth Daudi e kom loch mar Israel, kendo Daudi notayo oganda Nyasaye e yo maber kotiyo gi rieko ma Nyasaye nomiye. Mano nomiyo oluonge ni “taya mar Israel!” (2Sa 21:17) Ka ne Jehova otimo singruok mar pinyruoth gi Daudi, nosingone kama: “Lochni biro gurore nyaka chieng’.” (2Sa 7:11-16) To mana kaka Nyasaye nowachono, ruodhi ma ne owuok e anyuola Daudi kokalo kuom wuode ma Solomon nobedo taya e piny Israel.—1Ru 11:36; 15:4; 2Ru 8:19; 2We 21:7.
NOVEMBA 21-27
MWANDU MA YUDORE E WACH NYASAYE | 2 RUODHI 9-10
“Notimo Dwach Nyasaye gi Chir kod Kinda”
Jehu Kedo ne Lamo Maler
Jehu noyudo migawone e diere ma Israel ne nie e bwo chal marach. Pinyno ne nie bwo Jezebel dhako marach, ma ne en chi Ahab kendo ne en min Joram, ruoth ma ne locho e kindego. Nojiwo lamo mar Baal koketho lamo mar Jehova, nonego jonabi Nyasaye, kendo noketho pach ji gi “rochruok” kod “timbene mag juok.” (2 Ruo. 9:22; 1 Ruo. 18:4, 13) Jehova nochiko ni mondo oketh jood Ahab duto, moriwo nyaka Joram kod Jezebel. Jehu ema ne dhi telo e timo kamano.
Jehu Kedo ne Lamo Maler
Bang’ tamre wacho gimoro amora ne ji ariyo ma ne oorne, Jehu noromo gi Ruoth Joram kod Ahazia ruodh Juda, ka ng’ato ka ng’ato kuomgi nie gache. Penjo ma Joram nopenjo ni, “Wach ber, Jehu?,” Jehu nodwoke gi mirima kama: “Wach ber nade ka pod rochruok mag meru Jezebel gi timbene mag juok ng’eny kama?” Nikech dwokono ne obwoge, Joram nolokore mondo oringi. Kata kamano, Jehu ne okawo okang’ mapiyo moloye! Nowuodho asere mochwowogo chuny Joram, mi ruodhno olwar e gache motho. Kata obedo ni Ahazia to noringo, bang’e Jehu nomanye kendo neno ni onege.—2 Ruo. 9:22-24, 27.
Ng’at machielo kuom jood Ahab ma koro ne idhi neg, ne en Jezebel ma ne chi ruoth. Jehu noluonge kare ni “dhako mokuong’ni.” Sama Jehu ne donjo e Jezreel, noneno Jezebel ka ng’icho gi dirisa mar od ruoth. Gikanyono, Jehu nochiko jotich mag od ruoth mondo owit Jezebel piny koa e dirisa. Kae to Jehu noweyo ambuoche mondo onyon kitundu dhako ma ne onjawo timbe Israel duto. Bang’ mano, Jehu nonego jomamoko mag od Ahab ruoth marach.—2 Ruo. 9:30-34; 10:1-14.
Jehu Kedo ne Lamo Maler
En adier ni Jehu nochwero remb ji mang’eny. Kata kamano, Ndiko wuoyo kuome kaka ng’at ma jachir ma nogonyo Israel kuom loch marach mar Jezebel kod joode. Mondo jatelo moro amora e Israel otim gima kama, ne nyaka obed jachir, kendo jakinda. Buk moro malero Muma wacho kama: “Tijno ne tek ahinya, to ne otime e yo mong’ith chuth. Nyalo bedo ni kawo okenge mayomyom dine ok otieko lamo mar Baal e Israel.”
Onge kiawa ni chal ma Jokristo nitiere ndalogi bende dwaro ni ginyis kido moko ma Jehu ne nigo. Kuom ranyisi, wanyalo timo nade ka wan e bwo tem mar timo gimoro ma Jehova kwero? Onego wakaw okang’ mapiyo kendo mar chir e kwedogo. Kodok korka chiwruokwa ne Nyasaye, nyaka wanyis kinda ne Jehova maok wayie gi timbe kata joma piem kode.
Puonj Manie Wach Nyasaye
Jehu Kedo ne Lamo Maler
Nyalo bedo ni Jehu ne paro ni mondo pinyruodh Israel osiki kopogore gi mar Juda, ne dwarore ni pinjeruodhi ariyogo opog lamo bende. Omiyo, mana kaka ruodhi motelo mag Israel notimo, en bende notemo ketogi mopogore kuom jiwo lamo mar nyiroye. Kata kamano, mano ne dhi nyiso ni ne oonge yie kuom Jehova ma ne oyudo osekete obed ruoth.
Jehova nopwoyo Jehu nikech ‘nosetimo maber kuom tim mitimo makare e wang’ Nyasaye.’ Kata kamano, Jehu “ne ok odewo wuotho e chik mar Jehova, Nyasach Israel, gi chunye duto.” (2 Ruo. 10:30, 31) Kiketo e paro gik moko duto ma Jehu nosetimo motelo, en gima lit ni achien ne ok odewo wuotho e chik Jehova. Kata kamano, nitie puonj mwayudo kuom wachni. Nyaka wakaw winjruokwa gi Jehova gi pek duto madwarore. Odiechieng’ kodiechieng’, dwarore ni wanyag chuny mar makruok gi Nyasaye kokalo kuom puonjruok Wachne, paro matut kuome, kod wuoyo e lamo gi Wuonwa me polo. Kuom mano, weuru mondo watang’ ahinya kendo wane ni wasiko ka wawuotho e chik Jehova gi chunywa duto.—1 Kor. 10:12.
NOVEMBA 28–DESEMBA 4
MWANDU MA YUDORE E WACH NYASAYE | 2 RUODHI 11-12
“Ikumo Dhako ma Timbene Richo”
it-1-E 209
Athalia
Mana kaka min-gi ma Jezebel, Athalia bende nojiwo chwore ma Jehoram mondo otim gik maricho e wang’ Jehova kuom higni aboro duto ma Jehoram nolochogo. (1Ru 21:25; 2We 21:4-6) Kendo mana kaka min-gi, Athalia bende nonego ji mathoth ma ne onge ketho gi wang’ teko. Ka ne wuode ma timbene richo miluongo ni Ahazia otho bang’ locho kuom higa achiel, Athalia nonengo yawuot joka ruoth duto mak mana Jehoash kende ma ne pod wuoyi matin e ma ne odong’ nikech jadolo maduong’ kaachiel gi chiege, ma ne en waigi, nopande. Bang’ mano, Athalia noketore owuon kaka jaloch kendo nolocho kuom higni auchiel, chiegni higa mar 905-899 K.K.P. (2We 22:11, 12) Yawuote nokwalo mwandu ma ne nitie e hekalu mar Jehova kendo ne gichiwo kaka misango ne lamo mar Baal.—2We 24:7.
it-1-E 209
Athalia
Ka ne Jehoash jahigni abiriyo, Jadolo Maduong’ ma noluoro Nyasaye ma ne iluongo ni Jehoyada ne ogolo Johoash kuma ne opandee kendo ne okete ruoth e kom loch. Ka ne Athalia owinjo ka ji kok, ne oringo nyaka e hekalu kendo ka noneno gik ma ne timore, ne okok matek niya: “Un jo maricho! Ulokoruna!” Jehoyada ma ne en Jadolo Maduong’ nochiko mondo ogole e hekalu kendo otere nyaka kama farese donjogo e dala ruoth mondo onege kuro; nenore ni en e ma ne en ng’at mogik e od Ahab. (2Ru 11:1-20; 2We 22:1–23:21) Mano nonyiso adiera mar wechegi: “Onge wach Jehova kata achiel ma Jehova nowacho kuom od Ahab ma ok bi timore”!—2Ru 10:10, 11; 1Ru 21:20-24.
Puonj Manie Wach Nyasaye
it-1-E 1265-1266
Jehoash
Jehoash ne dhi maber kinde duto ma Jehoyada Jadolo Maduong’ ne ng’adone rieko kendo taye mana kaka wuon-gi. Ka nochopo jahigni 21, noyudo osekendo mon ariyo ma achiel kuomgi ne iluongo ni Jehoadan, kendo mon-go ne onyuolo ne Jehoash yawuowi gi nyiri. Mano nomiyo orit anyuola mar ruoth Daudi ma Mesia ne dhi wuokie mondo kik lal kendo anyuolano nosiko kogurore motegno.—2Ru 12:1-3; 2We 24:1-3; 25:1.
DESEMBA 5-11
MWANDU MA YUDORE E WACH NYASAYE | 2 RUODHI 13-15
“Timo Kinda gi Chunywa Duto Kelo Gueth Mang’eny”
Be Imedo Luwo Kristo Moloyo?
11 Mondo wane kaka bedo gi kinda e tiyo ne Nyasaye en gima dwarore ahinya, non ane ranyisi mar gima notimore ne Joash ruodh Israel. Nikech noneno ni Jo-Suria ne nyalo loyo Jo-Israel, Joash ne odhi ywak ne Elisha. Janabino nochike ni odir asere kokalo e dirisa kochomo yo Suria, mondo mano onyis ni lwet Jehova oselocho e wi ogandano. Mano nonego omi ruodhno jing’o. Bang’e Elisha nowacho ne Joash mondo okaw aserini mage mondo ochielgo piny. Joash ne ochielo nyadidek. Mirima ne omako Elisha, nikech chielo piny nyadibich kata nyadiuchiel ne dhi nyiso ni ‘ogo Suria nyaka otiekgi.’ Koro Joash ne dhi loyogi mana didek kende. Nikech ne ok onyiso kinda e timo gima ne ochike, Joash ne olocho mana matin. (2 Ruo. 13:14-19) En puonj mane mwayudo kuom ranyisini? Jehova biro gwedhowa e yo mogundho mana ka watiyone gi chunywa duto kendo gi kinda.
“En gi Mich Momiyo Jogo ma Dware”
Jehova gwedho jomage? Paulo wacho ni “jogo ma dware.” Buk moro ma konyo joma loko Muma, wacho ni wach ma ne olok koa e dho-Grik ni ‘dwaro’ Nyasaye tiende ok en “manye amanya,” to en keto kinda mondo “ilam” Nyasaye. Buk moro machielo be lero ni wach ma ne otigo kanyo e dho-Grik tiende en tiyo matek kendo timo sinani. Ee, Jehova gwedho joma yie ma gin-go kuome chwalogi mondo gilame gi kinda kendo ka gihere gi chunygi duto.—Mathayo 22:37.
Ere kaka Jehova gwedho jotichne? Osingonwa ngima mochwere e Paradis e piny, ma en gweth maber miwuoro manyiso kaka oherowa ahinya kendo kaka en Nyasaye ma jachiwo. (Fweny 21:3, 4) Kata mana gie kindegi, joma manyo Jehova gi kinda nwang’o gweth mogundho. Nikech Jehova konyo jotichne gi rohone maler kod rieko mayudore e Wachne, gidak e ngima maber kendo mopong’ gi mor.—Zaburi 144:15; Mathayo 5:3.
Puonj Manie Wach Nyasaye
w05-SW 8/1 11 ¶3
Puonj Mayudore e Bug Ruodhi mar Ariyo
13:20, 21—Be hononi riwo lwedo paro ma dinde mang’eny nigo mar miyo moko kuom joma ne osetho duong’? Ooyo, ok en kamano. Muma ok nyis ni choke Elisha ne omi duong’. Teko mar Nyasaye e ma nomiyo honono otimore, mana kaka tekono nomiyo Elisha otimo honni mamoko ka ne pod ongima.
DESEMBA 12-18
MWANDU MA YUDORE E WACH NYASAYE | 2 RUODHI 16-17
“Horuok mar Jehova Nigi Tong’”
it-2-E 908 ¶5
Shalmaneser
Kaka Nolo Israel. E kinde loch mar Hoshea Ruodh Israel (Chiegni higa 758-740 K.K.P.), Shalmaneser V noloyo Palestina kendo Hoshea nobedo jatichne kuom chule osuru higa ka higa. (2Ru 17:1-3) Kata kamano, bang’e Hoshea noweyo chulo osuru kendo notimo singruok gi So Ruodh Misri. (Ne SO.) Nikech mano, Shalmaneser nomako Hoshea motueye kendo nolworo dala mar Samaria kuom higni adek. Bang’ mano, dalano nopodho kendo noter Jo-Israel ma ne ni kuno e tuech.—2Ru 17:4-6; 18:9-12; pim gi Ho 7:11; Eze 23:4-10.
it-1-E 414-415
Tuech
Gimomiyo ne oter dhoudi apar mag Israel ma nyandwat kod dhoudi ariyo ma milambo e tuech en nikech ne gijwang’o lamo madier mar Jehova kae to gichako lamo nyiseche manono. (Rap 28:15, 62-68; 2Ru 17:7-18; 21:10-15) Jehova nodhi nyime tiyo gi jonabine mondo osiemgi giduto, to ne ok gilokore. (2Ru 17:13) Onge ruoth moro amora e kind ruodhi duto mag dhoudi apar mag Israel ma ne otimo kinda mond otiek lamo mar miriambo ma ne ochak gi ruodhgi mokwongo ma Jeroboam. Juda ma ne en pinyruodh ma milambo bende notamore winjo siem ma achiel kachiel ma Jehova nomiyogi kendo ne ok gipuonjore kuom tuech mar dhoudi apar mag Israel. (Jer 3:6-10) Gikone, ne oter dhoudigo duto e tuech, ka moro ka moro noter e tuech e kindene.
Puonj Manie Wach Nyasaye
it-2-E 847
Ja-Samaria
Wach mitiyogo ni “Jo-Samaria” ne okwong tigo e ndiko bang’ ka ne oselo pinyruoth mar dhoudi apar ma ne ni Samaria e higa mar 740 K.K.P.; ne oti gi wachno kiwuoyo kuom pinyruoth mar dhoudi apar ka ne Jo-Asuria pok okelo jomamoko ma ne gigolo kuonde mamoko mondo obi odak e pinyno. (2Ru 17:29) Nenore ni Jo-Asuria ne ok ogolo Jo-Israel duto e pinygi nikech weche ma yudore e 2 Weche mag Ndalo 34:6-9 (pim gi 2Ru 23:19, 20) nyiso ni e kinde loch Ruoth Josia, pod ne nitie Jo-Israel ma ne odak kuno. Bang’ kinde, “Jo-Samaria” ne oriwo nyikwa Jo-Isreal ma ne odong’ kaachiel gi nyikwa joma Jo-Asuria ne okelo e pinyno. Omiyo, nenore maler ni moko kuom Jo-Samaria ne gin nyithind Jo-Israel ma nokendore gi joma nobirogo. Bang’ kinde moko, nyingno notigo ahinya ahinya kuom weche mag din, to ok mag anyuola mar ng’ato kata weche siasa. “Ja-Samaria” nitiyogo kiwuoyo kuom ng’at ma ne omakore gi din ma ne yudore e alwora mar piny Shekem kod Samaria machon kendo ma nopogore ahinya gi din mar Jo-Yahudi.—Joh 4:9.
DESEMBA 19-25
MWANDU MA YUDORE E WACH NYASAYE | 2 RUODHI 18-19
“Kaka Joma Kwedowa Temo Nyoso Chunywa”
w05-SW 8/1 11 ¶5
Puonj Mayudore e Bug Ruodhi mar Ariyo
18:19-21, 25—Be Hezekia notimo winjruok gi Misri? Ooyo. Weche ma Rabshake nowacho ne gin miriambo, to bende ‘Jehova ok e ma noore.’ Ruoth Hezekia nomakore mana gi Jehova kende.
“We Luoro Nakonyi”
Rabshake notiyo gi wuond mariek mondo oketgo kiawa e chuny ji. Nowacho niya: “Ok en [Jehova] e ma Hezekia osegolo kwonde moting’ore mage kod kwonde misengini mage? . . . Jehova nowachona ni, Dhi imonj pinyno, kendo ikethe.” (2 Ruo. 18:22, 25) E timo kamano, Rabshake ne wacho ni Jehova ne ok bi kedo ne Joge nikech ne ok oyie kodgi. Kata kamano, mano ne ok adier. Jehova ne mor gi Hezekia kod Jo-Yahudi ma koro noseduogo e lamo mar adier.—2 Ruo. 18:3-7.
Jokwath Abiriyo gi Jotelo Aboro Gin Jomage Kindegi?
14 Ruodh Assuria nogoyo kambi Lakish, yo milambo kiwuok Jerusalem. Ka en kanyo, nooro joge adek ir Hezekia kodwaro mondo Jerusalem ochiwre e lwet Assuria. Rabshake ma ne wuoyo e lo ruodh Assuria notemo tiyo gi riekni mopogore opogore. Mokwongo, nowuoyo gi dho-Hibrania kosemogi mondo ging’anyne ruoth Hezekia kendo gichiwre e lwet Jo-Assuria. Nowuondogi ni Jo-Assuria biro terogi mondo gidag kamachielo ma ngima berie moloyo. (Som 2 Ruodhi 18:31, 32.) Kae to Rabshake noramo ni mana kaka nyiseche mag ogendini ne ok omiyo joggi rit, kamano e kaka Jehova bende ne ok bi reso Jo-Juda e lwet Jo-Assuria. Jotich Nyasaye nonyiso rieko kuom weyo maok gidwokore gi Rabshake kata bed ni nowacho miriambo malich kamano e wi Jehova. Donge kamano e kaka jotich Jehova ma kindegi bende jatimo?—Som 2 Ruodhi 18:35, 36.
yb74-E 177 ¶1
Kare mar 2—Germany
En gima iwuoro ni SS ne tiyo gi yore maricho kendo mochido mondo giwuondgo ji oket sei ma nyiso chung’ margi, to ka ng’ato ne oseketo sei, ne gilokore kode kendo gisande moloyo kata kaka ne gisande ka ne pok oketo sei. Karl Kirscht wacho kama: “Joneno ma Jehova e ma ne isando ahinya ka itiyo gi yorni e kembe ma ne isandoe ji. Ne giparo ni ka gitiyo gi yorni, to ne ginyalo lombogi mondo gikwed yie margi. Ne gikwayowa mondo watim kamano nyading’eny. Jomoko noketo sei, to kinde mang’eny, nyaka ne girit kuom higa achiel eka gonygi. E kinde ma ne girito mondo ogonygi, ne iyanyogi e lela kinyisogi kaka gin joma wuondore, joma yomyom, kendo ne ichunogi mondo giwuoth e nyim owete ka pok owegi mondo gidhi.”
Puonj Manie Wach Nyasaye
it-1-E 155 ¶4
Kunyo Gik Machon
Kuom ranyisi, Muma wacho ni Senakerib ruodh Asuria ne oneg gi yawuote ariyo miluongo ni Adramelek gi Sharezer kae to wuode ma Esarhadon ema ne okawo loch. (2Ru 19:36, 37) To ema bug Jo-Babilon moro ne ondiko ni, tarik 20 e dwe mar Tebeth, wuod Senakerib moro ne ong’anyone mi onege. Jadolo mar Jo-Babilon miluongo ni Berossu, ma ne odak e higni mag 400 K.K.P. kod Nabonidus ruodh Babilon ma ne olocho e higni mag 700 K.K.P. bende nowacho mana ni wuod Senakerib achiel kende e ma nonege. Kata kamano, buge modol machon ma noyud machiegnini oting’o weche ma Esarhadon nondiko. Esarhadon e ma nobedo ruoth bang’ Senakerib. Ne owacho achiel kachiel ni owetene ne ong’anyo ne wuon-gi monege kae to giringo. Philip Biberfeld nowacho kama e buge miluongo ni Universal Jewish History (1948, Vol. I, p. 27): “Weche mag Jo-Babilon ma ne ondik gi Nabonido kod Berossus ne gin miriambo. Mana weche manie Muma kende e ma gin adier. Weche ma Esarhadon nondiko e ma nonyiso adiera mar wach ma notimore e kinde loch mag Jo-Asuria kod Jo-Babilon. Mae nyiso gimomiyo ber nono kata mana buge mamoko ma kinde mang’eny ok wach weche ma winjore gi Muma.”
DESEMBA 26–JANUAR 1
MWANDU MA YUDORE E WACH NYASAYE | 2 RUODHI 20-21
“Lamo ma Nomiyo Jehova Oloko Pache”
ip-1-SW 394 ¶23
Iguedho Ruoth Moro Nikech Yiene
23 E ndalo ma Senakerib nokwongo biro monjo Juda, noyudo ka Ruoth Hezekia ne tuwo ahinya. Isaya nyise ni odhi tho. (Isaya 38:1) Ruth ma jahigni 39 chunye chandore ahinya. Gima ne chande ok en mana ngimane kende, to bende oparo kaka weche biro dhi ne ogandagi. Jo-Asuria dwaro monjo Jerusalem kod Juda. Ka dipo ni Hezekia otho, en ng’a ma biro telo ne ji e lweny? E kindeno, Hezekia ne onge wuoyi ma ne nyalo kawo loch. Hezekia nolemo gi kinda kokwayo Jehova mondo okeche.—Isaya 38:2, 3.
Ti ne Jehova gi Chunyi Duto!
16 Kinde moro Hezekia nobedo matwo but tho. Nosayo Jehova mondo opar kaka nosetiyone. (Som 2 Ruodhi 20:1-3.) Wang’eyo ni e kindegi, Muma ok wach ni Nyasaye nyalo changowa e yor hono kata ni onyalo chwalo ngimawa gi ndalo moko. Kata kamano, wan bende wanyalo nyiso Jehova mana kaka Hezekia nonyise niya: “Yaye Jehova, asayi, par kaka asewuotho e nyimi gadiera kendo gi chuny mobidhore.” Be in gi yie ni Jehova nyalo konyi sama ituwo?—Zab. 41:3.
g01-SW 7/22 13 ¶4
Ere Kaka Lamo Nyalo Konya?
E ndalo ma ne indiko Muma, ne nitie joma Nyasaye nodwoko lamogi achiel kachiel, kata e yor hono. Kuom ranyisi, ka ne Ruoth Hezekia ofwenyo ni tuwo ma nomake ne dhi nege, ne olamo Jehova mondo okeche. Nyasaye ne odwoke kama: “Asewinjo kwayoni kendo aseneno pi wang’i. Abiro changi.” (2 Ruodhi 20:1-6) Nitie jotich Nyasaye mamoko ma bende noneno kaka Nyasaye nodwoko lamogi e chal matek.—1 Samuel 1:1-20; Daniel 10:2-12; Tich Joote 4:24-31; 10:1-7.
Puonj Manie Wach Nyasaye
it-2-E 240 ¶1
Rapim Mirieyogo Ot
Rapimni itiyogo mondo opimgo ka be oger ot e yo moriere kata ng’eyo ka be otegno maber. Jehova nokoro ni ne odhi rieyo Jerusalem ma ne osebalo kotiyo gi ‘tol ma ne opimogo Samaria gi rapim mirieyogo ot ma ne otiyogo e od Ahab.’ Nyasaye nopimo Samaria kod od Ruoth Ahab moyudo ni gidwanyore, to mano nomiyo okethogi. E yo machalo kamano, Nyasaye ne dhi ng’ado ne Jerusalem kod jolochne bura ni gin joma richo kendo ne odhi ketho dalano. Gigi notimore e higa mar 607 K.K.P. (2Ru 21:10-13; 10:11) Jehovah notiyo gi Isaya mondo oland ne joloch maricho kendo ma nosebalo mag Jerusalem kethruok ma ne ochomogi. Jehova nowacho kama: “Abiro miyo bura makare obed kaka tol mipimogo ot kendo tim makare nobed rapim ma irieyogo ot.” Yo makare ma Jehova ng’adogo bura kod tim makare e ma ne dhi pogo joma ne tiyo ne Nyaasaye gadier kod joma ne wuondore awuonda, to mano e ma ne dhi miyo ng’ato otony kata kethe.—Isa 28:14-19.