Nonro mag Chenro mar Chokruok mar Ngimawa kod Tijwa
© 2023 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
MEI 1-7
MWANDU MA YUDORE E WACH NYASAYE | 2 WECHE MAG NDALO 17-19
“Ne Jomoko Kaka Jehova Nenogi”
Be Ibiro Luwo Wach Nyasaye gi Chunyi Duto?
7 To nade wuod Asa ma Jehoshafat? Ne en gi kido mathoth mabeyo. Geno kuom Nyasaye nomiyo otimo gik mabeyo. Kata kamano, en bende notimo yiero moko maricho. Kuom ranyisi, nomiyo jodhoodgi okendore gi jodhood Ahab. Ahab ne en ruoth marach ma ne locho e pinyruoth mar dhoudi apar mag Israel. E wi mano, Jehoshafat noriwore gi Ahab e lweny mondo giked gi Jo-Suria kata obedo ni janabi Mikaia nosekwere. Ne poth koneg Jehoshafat e lwenyno, notony mana matin. Bang’ mano, nodok Jerusalem. (2 We. 18:1-32) Ka nochopo, janabi Jehu nopenje kama: “Owinjore ikony jo maricho koso, kendo iher jogo mosin gi Jehova?”—Som 2 Weche mag Ndalo 19:1-3.
Par Matut Kuom Hera Mosiko ma Jehova Oherowago
8 Jehova dwaro ni wang’e ni oherowa kendo ok oket pache mana kuom richo ma nonyuolwago. Omanyoga gik mabeyo ma watimo. (2 Weche 16:9) Kamano e kaka notimo ne Jehoshafat ruodh Juda. Kinde moro, Jehoshafat ok notiyo gi rieko ka noyie riwo lwedo Ahab ruodh Israel ma ne dhi kedo gi jolweny mag Suria mondo gikaw Ramoth-gilead. Kata obedo ni jonabi 400 mag miriambo nonyiso Ahab ni ne odhi loyo lwenyno, janabi mar Jehova miluongo ni Mikaia e ma nokoro ni ne idhi loye. Ahab notho e lwenyno, kendo Jehoshafat notony mana matin. Ka nodok Jerusalem, nomiye siem mager nikech noriwo Ahab lwedo. Kata kamano, Jehu, wuod Hanani janen, nonyiso Jehoshafat niya: “Oyud gik moko mabeyo kuomi.”—2 Weche 18:4, 5, 18-22, 33, 34; 19:1-3.
9 Ka Jehoshafat nochako locho, nochiko jodongo mage, Jo-Lawi, kod jodolo mondo owuoth e miech Juda duto ka gitimo kampen mar puonjo ji chike Jehova. Kampendno nobedo gi nyak ahinya mi nyaka ogendni ma nolworogi nochako miyo Jehova luor. (2 Weche 17:3-10) Kata obedo ni Jehoshafat notimo tim fuwo, Jehova pod noparo gik mabeyo ma nosetimo. Siganani paronwa ni kata obedo ni warem, Jehova biro nyisowa herane mosiko ka watemo kar nyalowa duto mondo wamore.
Puonj Manie Wach Nyasaye
Ti ne Jehova gi Chunyi Duto!
10 Wuod Asa miluongo ni Jehoshafat “nowuotho e yor Asa wuon mare.” (2 We. 20:31, 32) Notimo kamano nade? Jehoshafat nojiwo Jo-Juda mondo odwar Jehova mana kaka wuon mare notimo. Notimo kamano ka ne ochano kampen maratipo mar puonjo ji chike Jehova ka gitiyo gi “kitap chik mar Jehova.” (2 We. 17:7-10) Nodhi nyaka e gwenge motimo gode mag Efraim, ma yudore e alwora mar dhoudi apar mag Israel mondo ‘oduoggi ir Jehova.’ (2 We. 19:4) Jehoshafat “nodwaro Jehova gi chunye duto.”—2 We. 22:9.
11 Waduto wan gi thuolo mar timo kampen mar puonjo ji ma Jehova dwaro ni otim e kindegi. Be in-ga gi chenro mar puonjo ji Wach Nyasaye dwe ka dwe mondo ikonygi giti ne Jehova? Ka itimo kinda, to Nyasaye nyalo guedhi ma iyud ng’at ma inyalo puonjo Muma. Be mano en wach ma iketoga e lamo? Be iikoriga tiyo gi thuolo moro amora mondo imany ng’at ma inyalo puonjo Muma, kata mana e secheni mag yueyo? Mana kaka Jehoshafat nodhi nyaka e gwenge mag Efraim mondo okony ji oduog e lamo madier, wan bende wanyalo konyo joma osedok chien moweyo tij lendo. E wi mano, jodong-kanyakla bende timoga chenro mar dhi limo joma nogol e kanyakla ma samoro oseweyo timbegi maricho to odak e alwora ma kanyaklagi lendee.
MEI 8-14
MWANDU MA YUDORE E WACH NYASAYE | 2 WECHE MAG NDALO 20-21
“Keturu Yie Kuom Jehova Nyasachu”
Wasik ka Wariwore Kaka Giko Medo Kayo Machiegni
8 E ndalo Ruoth Jehoshafat, “oganda mang’ongo” mar wasik jotich Nyasaye ma nodak machiegni kodgi, nomonjogi. (2 Weche 20:1, 2) Gima ber en ni jotich Nyasaye ne ok otemo loyo jowasigugo gi tekogi giwegi. Kar mano ne gikwayo Jehova kony. (Som 2 Weche mag Ndalo 20:3, 4.) Kendo ok ne gitimo kamano ng’ato achiel achiel kaka ne ng’ato neno ni berne. Muma nyisowa niya: “Juda duto nochung’ e nyim Jehova, kod jogi matindo, mondgi, kod nyithindgi.” (2 Weche 20:13) Giduto joma dongo gi joma tindo ne giriwore e yie achiel mondo giluw kaka Jehova ne chikogi, kendo Jehova noresogi e lwet jowasikgi. (2 Weche 20:20-27) Donge ma en ranyisi maber ma nyiso kaka wanyalo nyagore gi pek moko ka wan jotich Nyasaye?
Un Joma e Ka Oa Kendore—Keturu Tiyo ne Jehova e Mobed Gima Duong’ e Ngimau
7 Jehova nowuoyo gi Jehoshafat kotiyo gi Ja-Lawi moro miluongo ni Jahaziel monyise niya: “Chung’uru mos mondo une kaka Jehova resou.” (2 We. 20:13-17) Mano ok e gima ji timoga ka gidhi e lweny! Kata kamano, par ni dhano ok e ma nowacho wechego, to gin weche ma noa kuom Jehova. Nikech Jehoshafat nogeno kuom Jehova Nyasache, notimo mana kaka nochike. Ka ne odhi e lweny, kar keto jolweny ma roteke e nyime, noketo jower ma ne ok omanore kata gi gir lweny moro amora. Jehova nokonyo Jehoshafat mi oloyo jowasigugo duto.—2 We. 20:18-23.
Puonj Manie Wach Nyasaye
it-1-E 1271 ¶1-2
Jehoram
Jehoram ne ok oluwo timbe makare mag Jehoshafat wuon-gi nikech Athalia jaode ne jiwe mondo otim gik maricho. (2Ru 8:18) Jehoram ne onego owetene auchiel kaachiel gi moko kuom jodong Juda kendo nomiyo ji oweyo lamo Jehova mochako lamo nyiseche manono. (2We 21:1-6, 11-14) E kinde duto mag lochne, nobedo gi ywaruok e alwora ma ne olochee kendo nobedo gi ywaruok gi ogendni mamoko. Mokwongo, Jo-Edom nong’anyo kae to bang’e Libna bende nong’anyo ne Juda. (2Ru 8:20-22) Elija nondiko ne Jehoram barua komiyego siem kama: “Jehova biro kelo masira maduong’ ne jogi, ne yawuoti, ne mondeni, kendo ne mwanduni duto.” Nomedo nyiso Ruoth Jehoram niya: “Ibiro bedo gi tuoche mang’eny, kendo tuo biro mako nyimbiyeni, tuono biro medore pile ka pile nyaka nyimbiyeni wuog oko.”—2We 21:12-15.
Notimore mana kamano. Jehova noweyo mondo Jo-Arabia kod Jo-Filisti omonj dalano kendo tero monde Jehoram kod yawuote e tuech. Jehoahaz wuod Jehoram ma chogo (ma bende iluongo ni Ahazia) e ma ne Jehova okonyo motony to mana nikech singruok mar Pinyruoth ma ne otimo gi Daudi. “Bang’ magi duto, Jehova ne ogoye gi tuo nyimbich ma ok changi.” Bang’ higni ariyo “nyimbiyene ne owuok” mi bang’e notho. Kamano e kaka ngima ng’at marachni norumo kendo “onge ng’at ma ne owinjo malit ka ne otho.” Ne oyike e Dala Daudi, “to ok ka ma ne iyikoe ruodhi.” Ahazia nokawo kare kaka ruoth.—2We 21:7, 16-20; 22:1; 1We 3:10, 11.
MEI 15-21
MWANDU MA YUDORE E WACH NYASAYE | 2 WECHE MAG NDALO 22-24
“Jehova Guedho Joma Nigi Chir”
w09-SW 4/1 24 ¶1-2
Jehoash Noweyo Jehova Nikech Osiepe Maricho
NE EN kinde matek ahinya Jerusalem, ma ne en kama hekalu mar Nyasaye ne nitiere. Noyudo oa neg Ruoth Ahazia. Athalia ma ne en min Ahazia notimo tim malit ahinya. Nogolo chik mondo oneg yawuot Ahazia ma ne gin nyikwaye! Ang’o momiyo notimo kamano?—Notimo kamano mondo en e ma obed ruoth to ok achiel kuom nyikwayego.
Kata kamano, ne opand nyakwar Athalia moro ma ne iluongo ni Jehoash kendo da mare ne ok ong’eyo wachno. Be diher ng’eyo kaka nopande?—Wayigi miluongo ni Jehosheba nopande e hekalu mar Nyasaye. Nonyalo timo kamano nikech chwore ma ne iluongo ni Jehoyada ne en Jadolo Maduong’. Giduto ne gitemo matek mondo gires Jehoash.
w09-SW 4/1 24 ¶3-5
Jehoash Noweyo Jehova Nikech Osiepe Maricho
Ne opand Jehoash e hekalu kuom higni auchiel. Ka ne en kanyo ne opuonje e wi Jehova Nyasaye kod chikene. Gikone ka ne Jehoash ochopo higni abiriyo, Jehoyada nokawo okang’ mar kete ruoth. Be diher ng’eyo kaka Jehoyada notimo kamano kod gima notimore ne Athalia ma ne en ruoth marach?—
Jehoyada noluongo aling’ ling’ jorit makende ma ruodhi mag Jerusalem ne nigo e kindego. Nonyisogi kaka en gi jaode ne gireso wuod Ruoth Ahazia ka ne pod en nyathi. Bang’ mano nokelo Jehoash ir joritgo, ma ne ofwenyo ni ne en gi ratiro mar bedo ruoth. Ne gitimo chenro mar kete ruoth.
Jehoyada nogolo Jehoash oko morwakone osimbo. Gikanyono, ji nochako “pamo ka giwacho niya: ‘Ruoth odag aming’a!’” Kae to joritgo nolworo Jehoash mondo girite. Ka ne Athalia owinjo kaka ji ne mor, noringo modhi irgi mondo okwergi. Kata kamano, Jehoyada nogolo chik mondo joritgo oneg Athalia.—2 Ruodhi 11:1-16.
it-1-E 379 ¶5
Yiko, Kuonde Yiko Ji
Ka ne Jehoyada Jadolo Maduong’ otho, ne oyike e “Dala Daudi” nikech notimo gik mabeyo kendo en kende e ma noyudo thuolo makendeno kata obedo ni ne ok owuog e anyuola mar joka ruoth.—2We 24:15, 16.
Puonj Manie Wach Nyasaye
it-2-E 1223 ¶13
Zekaria
12. Wuod Jehoyada Jadolo Maduong’. Bang’ ka Jehoyada nosetho, Ruoth Jehoash noweyo lamo madier nikech noluwo puonj maricho kar winjo jonabi mag Jehova. Zekaria ma ne en owadgi Jehoash ma bathe (2We 22:11), nochiwo siem mager ne ji e wi wachno, kata kamano, kar mondo ne gilok chunygi, ne gigoye gi kite e laru mar hekalu. Ka ne Zekaria tho, nowacho kama: “Jehova mondo ochuli gima itimoni.” Jehova notimo gima Zekaria nokwayono ka ne Jo-Siria oketho Juda kendo ka ne jotije ariyo mag Jehoash ne onege “nikech ne onego yawuot Jehoyada jadolo.”—2We 24:17-22, 25.
MEI 22-28
MWANDU MA YUDORE E WACH NYASAYE | 2 WECHE MAG NDALO 25-27
“Jehova Nyalo Miyi Mang’eny Moloyo Mago”
it-1-E 1266 ¶6
Jehoash
Jehoash nomiyo ruodh Juda jolweny aluf mia achiel mondo odhi okonye kedo gi Jo-Edom nikech ruodh Juda nosechule. Kata kamano, “ng’at Nyasaye madier” nokwero ruodh Juda mondo owe jolwenygo odog thurgi. Kata obedo ni nosechulgi talanta 100 mag fedha, igi pod nowang’ samoro nikech koro ne ok gidhi yudo gik ma ne idhi yak e lweny. Ka ne gisedok thurgi, ne gimonjo mier mag Juda chakre Samaria (ma nyalo bedo ni e kama ne gigoye kambi) nyaka Beth-horon kendo ne giyako mwandu mang’eny.—2We 25:6-10, 13.
Kaka Wanyalo ‘Bilo Ber mar Jehova’
16 Yie tuonori gik mihero nikech Jehova. Ok ochuno ni wawe gik moko duto mwahero mondo wamor Jehova. (Ekl. 5:19, 20) Kata kamano, ka po ni ok wanyal tiyo ne Jehova kuom thuolo momedore mana nikech ok wadwar weyo gimoro mwahero ahinya, mano nyalo miyo wachal gi ng’at ma ne Yesu owacho e ngero moro, ni notimo kinda mondo obed gi gik mang’eny mabeyo to ne ok odewo Nyasaye. (Som Luka 12:16-21.) Owadwa moro miluongo ni Christian modak e piny France wacho kama: “Ne ok amiga Jehova kod jooda tekona kod thuolona kaka dwarore.” Omiyo, en gi jaode ne ging’ado ni ne gidhi bedo jopainia. Kata kamano, mondo gibed jopainia, ne dwarore ni giwe tijegi mag andika. Ne gichako ohala moro mar timo ler mondo giyud kaka ne ginyalo konyore, kendo ne gipuonjore dak gi gik matin. Be chiwruok ma ne gitimono ne okonyogi e yo moro amora? Christian wacho kama: “Sani wayudo mor e tij lendo moloyo chon. Bende, wabedoga mamor ahinya sama wapuonjo ji Muma kendo limogi mondo wapuonjgi e wi Jehova.”
Puonj Manie Wach Nyasaye
w07-SW 12/15 10 ¶1-2
Be In gi Osiepni Moro ma En Jakristo Motegno ma Nyalo Tayi e Weche Nyasaye?
UZIA nobedo ruodh Juda ka ne en mana rawera ma jahigni 16. Nolocho kuom higni mokalo 50 kochakore higni mag mia aboro ka dhi rumo nyaka ka higni mag mia ochiko chakore Ka Kristo Podi. Uzia “nodhi nyime timo gik makare e wang’ Jehova” chakre tinne. Ang’o ma nokonye yiero ngima ma kamano? Muma nyisowa kama: “[Uzia] nodhi nyime manyo Nyasaye e ndalo Zekaria ma ne opuonje luoro Nyasaye madier. Kinde ma ne omanyoe Jehova, Nyasaye madier noguedhe.”—2 Weche mag Ndalo 26:1, 4, 5.
Mopogore gi weche monyiswa e ndikono, Muma ok nyiswa weche momedore e wi Zekaria ma ne en jang’ad ne ruoth rieko. Zekaria nokonyo ruoth ma rawerano mondo otim gik makare nikech “ne opuonje luoro Nyasaye madier.” Muma mar The Expositor’s Bible wacho ni Zekaria “nolony ahinya gi ndiko, ne en gi winjruok motegno gi Nyasaye, kendo nong’eyo puonjo maber.” Jasomo moro ma nono weche mag Muma nowacho ni Zekaria ‘nolony gi weche mokor, ne en ng’at mariek, moluoro Nyasaye, kendo nenore ni nokonyo Uzia ahinya mondo obed gi winjruok maber gi Nyasaye.’
MEI 29–JUN 4
MWANDU MA YUDORE E WACH NYASAYE | 2 WECHE MAG NDALO 28-29
“Inyalo Tiyo ne Jehova Kata Bed ni Jonyuolni ne Ok Oketoni Ranyisi Maber”
Luw Ranyisi mag Osiepe Jehova
8 Mopogore gi Ruth, Hezekia nonyuol e oganda ma nosechiwore ne Jehova. Kata kamano, ok Jo-Israel duto ma ne luwo chike Nyasaye. Ruoth Ahaz ma ne wuon Hezekia ne en achiel kuom jogo. Ruoth marachno norwako pinyruodh Juda e lamo nyiseche ma nono, kendo noduwo hekalu mar Jehova ma ne ni Jerusalem. Ngima Hezekia kotin ne tek ahinya nikech kata owetene moko notho tho malich kiwang’ogi kaka misengni ne nyiseche ma nono!—2 Ru. 16:2-4, 10-17; 2 We. 28:1-3.
Luw Ranyisi mag Osiepe Jehova
9 Ne nyalo bedo mayot mondo Hezekia obed ng’at ma nigi mirima mi ong’any ne Nyasaye. E kindegi, nitie jomoko ma pok oneno gik malich ma Hezekia noneno, to pod giparo ni gin kare ka ‘chunygi ochido kod Jehova,’ kata bedo gi ich wang’ gi riwruok mare. (Nge. 19:3) To jomoko paroga ni bedo ni kit ngimagi ne rach ka gitindo, ni mano koro nyiso ni ngimagi ok bi bedo maber ngang’, kendo ni samoro gibiro chalo gi jonyuolgi. (Eze. 18:2, 3) Be paro ma kamago ni kare?
10 Ngima Hezekia konyowa yudo dwoko maler, ni mano ok en adier! Onge gimoro amora ma dimi chunywa ochid gi Jehova, nikech ok en e ma okel ne ji gik maricho ma timore e piny marachni. (Ayub 34:10) En adier ni jonyuol nyalo keto ranyisi maber kata marach ne nyithindgi. (Nge. 22:6; Kol. 3:21) Kata kamano, mano ok nyis ni kit ngima ma ng’ato noponie nyiso kaka ngimane biro bet bang’e. Kar mano, Jehova osemiyowa mich moro maber miwuoro. Nochueyowa gi nyalo mar yiero gima wadwa timo kod yiero ni wabiro bedo joma chalo nade. (Rap. 30:19) Hezekia notiyo nade gi michno?
11 Kata obedo ni wuon Hezekia ne en achiel kuom ruodhi marichoe mogik mag Juda, en to nobedo ng’at maber miwuoro. (Som 2 Ruodhi 18:5, 6.) En adier ni wuon mare ne nyalo yondhe otim gik maricho. Kata kamano, pod ne nitie gik ma nokonye timo yiero makare. E ndalone, ne nitie jonabi kaka Isaya, Mika, kod Hosea. Wanyalo wacho ni Ruoth Hezekia noketo pache kod chunye e weche jonabigo kendo norwako siem mowuok kuom Jehova gi chunye duto. Omiyo, Hezekia norieyo gik maricho ma wuon-gi notimo. Notimo kamano kuom pwodho hekalu, golo misengni mondo Nyasaye owe ne raia mage richogi, kendo ng’inyo nyiseche ma nono e kampen ma ratipo ma nokwako kama lach. (2 We. 29:1-11, 18-24; 31:1) Ka ne weche matek ochome, kuom ranyisi monj ma Sennakerib ruodh Assuria ne dwa monjogo Jerusalem, Hezekia nonyiso ni en gi chir kod yie motegno. Nogeno ni Nyasaye e ma ne nyalo rese kendo notego joge gi wechene kod ranyisine. (2 We. 32:7, 8) Bang’e, ka ne orie Hezekia nikech ng’ayi, nobolore mi oloko chunye. (2 We. 32:24-26) Nenore maler ni Hezekia ok noweyo kit ngima ma nodakie kotin oketh ngimane ma ne ni nyime. Kar mano, nonyiso ni en osiep Jehova kendo noketonwa ranyisi maber miwuoro monego waluw.
Puonj Manie Wach Nyasaye
Nathan—Jal Manomakore Motegno gi Lamo Maler
Kaka jal ma ne lamo Jehova kochung’ motegno, Nathan noriwo Daudi lwedo mapiyo kuom chenrone mar gero ot mosiko mar lamo maler. Kata kamano, nenore ni gie kindeno to Nathan nochiwo mana pache owuon kar wuoyo e nying’ Jehova. E otienono, Nyasaye nochiko janabine mondo oter ne Daudi ote mopogore niya: Daudi ok ema ne dhi gero hekalu mar Jehova. Ng’at ma ne dhi tiyo tijno ne dhi bedo achiel kuom yawuot Daudi. Kata kamano, Nathan nolando ni, Nyasaye koro ne timo singruok gi Daudi, manyiso ni kom-duong’ mare “nobedi ma nyaka chieng’.”—2 Sam. 7:4-16.
Dwaro mar Nyasaye ne opogore gi paro mar Nathan korka wach gero hekalu. Kata kamano, maok ong’ur, janabi ma ne oboloreno noriwo dwach Jehova lwedo motimo kaka nochike. Mano kaka oketonwa ranyisi maber ahinya kapo ni Nyasaye orieyowa kuom wach moro! Gik ma Nathan nobiro motimo bang’e kaka janabi, nonyiso ni nosiko kober e wang’ Nyasaye. Kuom adier, nenore ni Jehova nokudho ne Nathan muche, kaachiel gi Gad jakor, mondo gichik Daudi ochan jower 4,000 ne tij hekalu.—1 Weche 23:1-5; 2 Weche 29:25.
JUN 5-11
MWANDU MA YUDORE E WACH NYASAYE | 2 WECHE MAG NDALO 30-31
“Chokruok Kanyachiel Kelonwa Ber”
it-1-E 1103 ¶2
Hezekia
Kindane ne Lamo Madier. Hezekia nonyiso kinda ma ne en-go ne lamo madier mana mapiyo bang’ bedo ruoth kojahigni 25. Okang’ ma ne okwongo kawo ne en yawo hekalu mondo ji ochak lemee kendo kaachiel gi loso kuonde mokethore e hekaluno. Bang’ mano, noluongo jodolo gi Jo-Lawi monyisogi niya: “Daher timo singruok gi Jehova Nyasach Israel.” Ne en singruok ma ne nyiso ni gibiro tiyo ne Nyasaye. Ne chalo ka gima Jo-Juda ne timo singruok manyien nikech kata obedo ni pod ne gin e bwo singruok mar Chik, ne ok giluw chike Nyasaye kaka ne gisingore chon. Notimo kinda ahinya mochano Jo-Lawi e tijegi kendo ne oduoko chenro mar bedo gi jower ma pako Nyasaye gi gige thum. Ne en Nisan, dwe ma ne onego otimie Pasaka kata kamano, hekalu, jodolo, kod Jo-Lawi ne ok ler. Chop odiechieng’ mar 16, dwe mar Nisan, noyudo osepwodh hekalu ma oduok sende. Bang’ mano, ne dwarore ni opwodh oganda Israel duto e yo makende. Mokwongo, jodong dala nokelo misengni, misengni mag richo ne pinyruoth, ne ka maler, kod oganda, kendo ji nogolo misengni alufe mathoth miwang’o.—2We 29:1-36.
it-1-E 1103 ¶3
Hezekia
Nikech ji ne ok nyal timo nyasi mar Pasaka e kinde ma ne owinjore otime nikech ne ok giler, Hezekia notiyo maber gi chik ma ne oyiene joma ok ler timo nyasi mar Pasaka dwe achiel bang’e. Ne oluongo Jo-Juda kod Jo-Israel duto kokalo kuom barupe ma ne oorogo joote chakre Beer-sheba nyaka Dan. Jootego noromo gi akwede; kata kamano, jomoko ma ne wuok e dhood Asher, Manase, kod Zebulun, nobolore modhi, kendo jomoko ma ne wuok Efraim kod Isakar bende nodhi. Mopogore gi mano, ji mathoth ma ne ok gin Jo-Israel to ne lamo Jehova bende ne odhi. Nenore ni ne ok yot ne joma ne omakore gi Jehova e pinyruoth ma nyandwat mondo odhi. Mana kaka jooteka, gin bende ne gidhi romo gi akwede kod ajara nikech pinyruoth ma ne nigi dhoudi apar ne osesikore e lamo mar miriambo kendo Jo-Asuria bende ne siko monjogi.—2We 30:1-20; Kwa 9:10-13.
it-1-E 1103 ¶4-5
Hezekia
Bang’ Pasaka, notim Sap Makate ma Ok Oketie Thowi kuom odiechienge abiriyo kendo nikech ji ne mor ahinya gi nyasino, ne gichwale kuom odiechienge mamoko abiriyo. Kata mana e kinde matekgo, Jehova ne oguedho joge kendo “ne nitie mor maduong’ ahinya Jerusalem, nimar chakre ndalo Solomon wuod Daudi ruodh Israel, gima kamano ne pok otimore Jerusalem.”—2We 30:21-27.
Mano ne en okang’ mar duoko lamo madier to ne ok en aena romo mar mor ma ji ne dhi bedogo kuom kinde matin. Gima ji notimo bang’ bedo gi romono nyiso mano maler. Ka ne pok gidok e miechgi, ne gimuko sirni mag kite, ne gitong’o sirni mag yien, kendo ne gimuko kuonde moting’ore kod kendo mag misango e piny Juda gi Benjamin duto, gi Efraim kod Manase. (2We 31:1) Hezekia ne oketo ranyisi maber kuom toyo thuond mula ma Musa ne oloso nikech ji ne oloke sanamu kendo ji ne wang’one misengni ma golo yiro. (2Ru 18:4) Bang’ nyasino, Hezekia notimo chenro mondo lamo madier odhi nyime ka ne ochano jodolo e grubegi mag tich kendo nochano mondo ji oriw lwedo tije ma ne itimo e hekalu; ne ojiwo ji mondo oluw chik ma ne dwaro ni gigol achiel kuom apar kod nyak mokwongo ma ne imiyo Jo-Lawi kod jodolo. Ji ne oyie timo kamano gi chunygi duto.—2We 31:2-12.
Puonj Manie Wach Nyasaye
“Kung’eyo Wechegi, Un Joma Mor ka Utimogi”
14 Yo machielo ma wanyisogo okang’ ma wabolorego en chiko ne ji itwa sama giwuoyo kodwa. Jakobo 1:19 wacho ni onego ‘wawinj wach piyo’ tiende ni wachik ne ji itwa maber. Jehova e ma ketonwa ranyisi maberie mogik e wachno. (Cha. 18:32; Jos. 10:14) Ne ane gima wanyalo puonjore e wi Jehova e ndiko mar Wuok 32:11-14. (Som.) Kata obedo ni ne ok ochuno ni Jehova osum paro moro amora kuom Musa, pod nomiye thuolo mar wacho kaka nowinjo e chunye. En dhano mane ma nyalo chiko ite kuom thuolo ma rabora ne ng’at ma ong’eyo maber ni pache orem, kae to otimo gima ng’atno owacho? Onge! Parie ni Jehova to chiko ite ne dhano duto ma wuoyo kode ka gin gi yie kuome.
15 Ng’ato ka ng’ato kuomwa onego openjre niya: ‘Ka Jehova e ma nyalo duokore piny sama owuoyo gi dhano kendo ochikonegi ite mana kaka notimo ne Ibrahim, Rahel, Musa, Joshua, Manoa, Elija, kod Hezekia, donge mano nyiso ni an bende onego ami Jokristo duto luor, awinj pachgi, kendo ati gi paro ma gichiwo ka nyalore? Be nitie ng’ato ang’ata e kanyakla kata e kind joodwa ma dwaro ni akonye e yo moro? Ka en kamano, onego atim ang’o e wachno?’—Cha. 30:6; Bura 13:9; 1 Ru. 17:22; 2 We. 30:20.
JUN 12-18
MWANDU MA YUDORE E WACH NYASAYE | 2 WECHE MAG NDALO 32-33
“Jiw Oweteni e Kinde ma Weche Tek”
it-1-E 204 ¶5
Asuria
Senakerib. Senakerib, wuod Sargon mar II, nomonjo pinyruodh Juda e higa mar 14 mar loch Hezekia (732 K.K.P.). (2Ru 18:13; Isa 36:1) Hezekia nong’anyo ne loch mar Jo-Asuria kaluwore gi kaka Jo-Asuriago ne sandogi nikech tim wuon-gi ma Ahaz. (2Ru 18:7) Senakerib nokawo okang’ mapiyo kuom monjo kendo kawo mier 46 mag Juda (pim gi Isa 36:1, 2), kae to ka ne ogo kambi Lakish, ne ooro ne Hezekia wach kochike mondo ochule talanta 30 mag dhahabu kod talanta 300 mag fedha. (2Ru 18:14-16; 2We 32:1; pim gi Isa 8:5-8.) Kata obedo ni Hezekia nochulo gigo, Senakerib pod nooro jal ma ne wuoyo e loye mondo odhi ochun joma nodak Jerusalem ogo badgi piny ma onge achune. (2Ru 18:17–19:34; 2We 32:2-20) Ka ne Jehova onego jolweny 185,000 mag Jo-Asuria e otieno achiel, mano nochuno ruoth ma jasungano mondo odog thurgi Nineve. (2Ru 19:35, 36) Ka ne ochopo thurgi, yawuote moko ariyo nonege kae to wuode miluongo ni Esarhadon nokawo kare.—2Ru 19:37; 2We 32:21, 22; Isa 37:36-38.
Jokwath Abiriyo gi Jotelo Aboro Gin Jomage Kindegi?
12 Kinde duto Jehova oikore timonwa gik ma wan wawegi ok wanyal timo kata kamano, pod odwaro ni watim gima wanyalo. Hezekia noporo wach “gi jodongo gi thuondi mage,” ma giduto ging’ado ni dwarore ‘odin pige mag sokini ma ne nitie e tok dala. Hezekia notimo chir mogero ohinga kwonde momukore duto, nogere kodhi malo nyaka ochopo e katandalo mag ohinga, kod ohinga mar ariyo maoko bende, kendo noloso gi lweny kod okumbini mang’eny.’ (2 Weche 32:3-5) Mondo omi orit ngima jotichne e kindego, Jehova notiyo gi chwo moko ma jochir—Hezekia, jodongo mag piny, koda jonabi mage ma nohero Nyasaye gadier.
Jokwath Abiriyo gi Jotelo Aboro Gin Jomage Kindegi?
13 Gima Hezekia notimo bang’ mano ne duong’ moloyo kata wach chungo pi koda gero ohinga mabor molworo dalano. Hezekia nonyiso maler ni en jakwath mohero joge kuom choko ji kendo jiwogi niya: “Kik uluor kata chunyu kik a nikech ruodh Assuria . . . , nimar nitie ng’a maduong’ kodwa moloyo man kode: teko mar ringruok e man kode; to Jehova Nyasachwa ni kodwa mondo okonywa.” Mano kaka ne omiyogi jip ma ne dwarore—Jehova ne dhi kedo ne joge! Bang’ winjo wechego, oganda Jo-Yahudi “nogeno weche mag Hezekia ruodh Juda.” Ne ni “weche mag Hezekia” ema notego chuny ji. Hezekia, jodongo mag piny, chwo mathuondi kaachiel gi Mika gi Isaya, nonyiso adier ni gin jokwath madier, mana kaka Jehova nokoro kokalo kuom janabine.—2 Weche 32:7, 8; som Mika 5:5, 6.
Puonj Manie Wach Nyasaye
Loko Chuny Gadier Tiende En Ang’o?
11 Bang’ kinde Jehova nodwoko lamo mag Manase. Weche ma Manase nowacho e lamo nomiyo Jehova obedo gadier ni noseloko chunye. Jehova nowinjo kwayo mag Manase mong’wonone, kendo nodwoke e loch. Manase notimo gik moko duto ma nonyalo mondo onyis ni noseloko chunye gadier. To mano e gima notamo Ahab timo. Manase noloko timbene. Nokedo gi kinda mondo ogol lamo mag miriambo e pinyruodhe kendo nojiwo ji mondo olam Jehova. (Som 2 Weche mag Ndalo 33:15, 16.) Timo mano ne dwaro chir kod yie motegno, nimar gik ma notimo ka pok noloko chunye noseketo ranyisi marach ne joode, jotelo mage, kod Jo-Juda kuom higni mang’eny. To koro e gikone ka noseti, notemo kar nyalone mondo olos wechego. Nyalo bedo ni ranyisi ma noketono e ma nokonyo nyakware ma Josia ma bang’e nobedo ruoth maber.
12 Ranyisi mar Manase puonjowa ang’o? Nobolore kendo notimo gik mamoko momedore. Nolemo kosayo Jehova mondo okeche. Noloko timbene. Notemo ahinya mondo olos weche ma noseketho, kendo nochako tiyo ne Jehova, mojiwo nyaka jomamoko mondo otim kamano. Ranyisi mar Manaseno nyalo jiwo joma osetimo richo madongo. Ranyisineno konyowa bedo gadier ni Jehova Nyasaye ‘ber kendo oikore weyo ne ji richogi.’ (Zab. 86:5) Jehova biro ng’wono ne joma oloko chunygi gadier.
JUN 19-25
MWANDU MA YUDORE E WACH NYASAYE | 2 WECHE MAG NDALO 34-36
“Be Wach Nyasaye Konyi e Yo Maber Chuth?”
it-1-E 1157 ¶4
Hulda
Ka ne Josia owinjo ka isomo “bug Chik” ma Hilkia jadolo maduong’ noyudo ka ne iloso kuonde ma nokethore e hekalu, nooro jomoko mondo odhi openj Jehova wach. Ne gidhi ir Hulda ma nonyisogi gima Jehova nowacho ni masiche duto ma ne ondik ei bugno ne dhi yudo ogandano nikech tamruok luwo chike Jehova. Hulda nomedo wacho ni nikech Josia nobolore e nyim Jehova, masichego ne dhi timore kosetho ma oyike gi kue gi kwerene.—2Ru 22:8-20; 2We 34:14-28.
Nyisuru Kinda ne Od Jehova!
20 E kinde ma Ruoth Josia ne ochano tij loso hekalu, Hilkia Jadolo Maduong’ “noyudo kitap chik mar Jehova ma nochiw gi luet Musa.” Ne omiyo Shafan jandiko kitabuno, mi nochako somo weche manie iye e nyim Josia. (Som 2 Weche mag Ndalo 34:14-18.) Ang’o ma ne otimore bang’e? Ruoth ne owinjo malit mi noyiecho lepe kendo nochiko chwogo odhi openj Jehova kuom wachno. Kokalo kuom janabi ma dhako miluongo ni Hulda, Nyasaye nooro wach ka okwedo timbe moko mag lamo ma ne itimo e Juda. Kata kamano, Jehova noneno kinda ma Josia nonyiso e golo lamo mag nyiseche manono, mi ne oyudo ng’wono e wang’e kata obedo ni Jehova nokoro ni gik maricho ne dhi yudo oganda duto mar Israel. (2 Weche 34:19-28) Wanyalo puonjre ang’o kuom wachni? Kuom adier wan gi gombo kaka mar Josia. Wadwaro ni wabed joma kawo okang’ mapiyo kuom weche ma Jehova chiko, kendo onego wapar matut kuom gima nyalo timorenwa ka waweyo mondo tim mar ng’anjo weyo yie, odonjre gi lamowa. Kendo wanyalo bedo gadier ni Jehova neno kinda mwanyiso ne lamo madier, mana kaka ne oneno mar Josia.
Puonj Manie Wach Nyasaye
Be Ibiro Luwo Wach Nyasaye gi Chunyi Duto?
15 Mogik, gima notimore ne Ruoth Josia puonjowa ang’o? Ne ane gimomiyo noloye e lweny monege. (Som 2 Weche mag Ndalo 35:20-22.) Josia nodhi kedo gi Neko ruodh Misri, kata obedo ni ruodhno nosenyiso Josia ni oonge kode gi wach. Muma wacho ni ‘weche mag Neko noa e dho Nyasaye’. Kare ang’o momiyo Josia noramo arama ni nyaka oked kode? Muma ok wachnwa.
16 Kata kamano, ere kaka Josia ne nyalo ng’eyo ni weche ma Neko nowacho nowuok kuom Jehova? Nonyalo penjo janabi Jeremia. (2 We. 35:23, 25) Onge gima nyiso ni notimo kamano. E wi mano, Neko ne dhi mana Karkemish kedo gi dhoot machielo to ok Jerusalem. Wach machielo en ni Neko ne ok oyanyo Jehova kata mana oganda Jehova. Omiyo ne en tim fuwo ahinya ka Josia nowuok mondo odhi oked kode. Be nitie puonj moro amora ma wayudo kanyo? Sama waromo gi chandruok moro, ber mondo wakwong wanon ane ni Jehova to nigi paro mane.
17 Sama wayudo chandruok moro, ber nono puonj mag Muma kendo tiyo kodgi e yo mowinjore. Samoro nyalo bedo ni waseparo yo ma wanyalo tiyogo e loyo chandruogno bang’ timo nonro e bugewa. Kata kamano, seche moko nyalo dwarore ni wawuo gi jodongo. Mano en nikech ginyalo konyowa gi puonj mamoko mag Muma ma samoro dwarore ni wapar matut kapok wakawo okang’. Kuom ranyisi, nyaminwa moro ong’eyo maler ni en gi ting’ mar lando wach maber. (Tich 4:20) Kata kamano, nade ka ochano mar dhi lendo e odiechieng’ moro to chwore ma ok en Janeno dwaro ni kik owuog pacho. Chworeno wacho ni kinde malach osekadho kapok giyudo thuolo mar bedo kanyachiel kaka joot kendo doher ni gikonyre e timo gimoro e odiechiengno. Nyaminwano nyalo paro Ndiko ma wacho ni onego wawinj Nyasaye to ok dhano, kod ma wacho ni onego wadhi e tij lendo. (Mat. 28:19, 20; Tich 5:29) To bende onego opar ni onego obolre ne chwore kendo ok onego oram ni nyaka otim mana kaka osechano. (Efe. 5:22-24; Fil. 4:5) Be dibed ni chwore ok dwarga ni odhi e tij lendo koso dibed ni chworeno dwaro ni kik odhi lendo mana e odiechiengno kende? Nyaka wabed gi rieko kendo tang’ mondo kik wajwang’ weche moko sama watimo gik moko. Timo kamano biro miyo wabed gi chuny maler e nyim Nyasaye.
JUN 26–JULAI 2
MWANDU MA YUDORE E WACH NYASAYE| EZRA 1-3
“Yie Mondo Jehova Oti Kodi”
Be Ineno Gima Zekaria Noneno?
KA NE Jehova ‘ojiwo chuny Kuros ma ne en ruodh Persia’ mondo ogony Jo-Yahudi ma nosebedo e tuech e piny Babulon kuom higni mang’eny, wachno nomiyo Jo-Yahudi mor ma tamre gi nono! Ruoth nogoyo milome ni Jo-Yahudi koro nonego odog thurgi mondo ‘gidhi giger od Jehova Nyasach Israel.’ (Ezra 1:1, 3) To mano kaka wachno ne ber! Mano ne nyiso ni Jo-Yahudi ne dhi lamo Nyasachgi madier e piny ma nomiyogi kendo.
Geche Lweny kod Osimbo Rito Yoreni
2 Zekaria nong’eyo ni Jo-Israel ma nodok Jerusalem ne nigi yie motegno. Gin e joma “Nyasaye nojiwo chunygi,” mi giweyo utegi kaachiel gi ohelnigi Babilon. (Ezra 1:2, 3, 5) Ne giweyo piny ma ne ging’iyogo mi gidhi kama ng’enygi ne pok onyonoga gi tiendgi. Ka dine bed ni gero od Jehova ne ok en gima duong’negi, be dine gimako wuodh kilomita 1,600 ka gikadho kuonde motimo rogni kod le mager.
Puonj Manie Wach Nyasaye
w06-SW 1/15 19 ¶1
Puonj Mayudore e Bug Ezra
1:3-6. Mana kaka Jo-Israel mamoko ma nodong’ Babulon, thoth Joneno mag Jehova ok nyal tiyo ne Jehova gi thuologi duto kata dhi kuonde ma jolendo dwarore ahinya. Kata kamano, gikonyo kendo gijiwo joma nyalo timo kamano kuom golo chiwo mondo tij yalo wach maber mar Pinyruoth kod loko ji jopuonjre Yesu odhi nyime.