Nonro mag Chenro mar Chokruok mar Ngimawa kod Tijwa
JULAI 1-7
MWANDU MA YUDORE E WACH NYASAYE ZABURI 57-59
Jehova Ketho Chenro mag Joma Kwedo Joge
“Nyaka Kuonde Maboyo Mogik e Tung’ Piny”
14 Stefano nochiwo neno gi chir ka ne pok jowasike onege. (Tich 6:5; 7:54-60) Ka ne “sand maduong’” omuoch e kindeno, jopuonjre duto ne okere e alwora mar Judea kod Samaria. Joote kende e ma ne odong’. Kata kamano, tij chiwo neno ne pod odhi mana nyime. Filipo nodhi Samaria mondo ‘oyal wach Kristo’ kendo mano nokelo ber mathoth. (Tich 8:1-8, 14, 15, 25) E wi mano, ndiko nyisowa niya: “Koro jo ma noyudo osekere nikech masira ma noyudo Stefano ne odhi nyaka Foinike, gi Saipras, kod Antiokia, to ne giyalo wach mana ne Jo-Yahudi kende. Kata kamano, moko kuom jo ma noa Saipras gi Kurene nobiro Antiokia, mi ne gichako wuoyo gi jo ma ne wacho dho Grik, ka gilandonegi wach maber mar Ruoth Yesu.” (Tich 11:19, 20) E kindeno, sand nomiyo wach Pinyruoth omedo landore.
15 Gima kamano notimore e kinde loch mar Soviet Union. To ahinya ahinya e higni mag 1950-1959, alufe mang’eny mag Joneno mag Jehova ne oter e tuech e piny Siberia. Nikech ne gikere e alwora mopogore opogore, wach maber nodhi nyime landore e alwora malachno. Onge kaka Joneno mag Jehova mang’eny kamano ne nyalo yudo pesa ma ne ginyalo tiyogo e wuoth ma dirom kilomita 10,000 mondo giland wach maber! Kata kamano, sirkal e ma ne oterogi e alworano duto. Owadwa moro nowacho niya: “Weg sirkal nokonyo alufe mang’eny mag joma chunygi ni kare e piny Siberia mondo ging’e adiera.”
Puonj Manie Wach Nyasaye
“Chung’uru Motegno ma Ok Uyiengni”
16 Bed gi chuny motegno. Ruoth Daudi nonyiso kaka nohero Jehova moloyo gimoro amora ka nowero niya: “A Nyasaye, chunya otegno.” (Zab. 57:7) Wan bende wanyalo bedo gi chuny motegno kendo geno Jehova chuth. (Som Zaburi 112:7.) Ne ane kaka wachno nokonyo Bob ma nosewuo kuome motelo. Ka nonyise ni ne idhi ket remo machiegni mondo otigo ka po ni weche obedo matek, nodwoko mapiyo ni ka mano e gima ne dhi timore, to nodhi wuok e osiptandno mana gie sechego. Bang’e, Bob nowacho niya: “Ne an gadier chuth gi yiero ma nasetimo, kendo ne ok aluoro gimoro amora.”
17 Bob nochung’ motegno nikech noseng’ado e chunye ni nodhi makore gi yiero ma nosetimo kata ka ne pok odhi e osiptal. Ang’o momiyo nong’ado kamano? Mokwongo, nodwaro moro Jehova. Mar ariyo, nosepuonjore e wi gima Muma kod bugewa ma lero Muma wacho e wi kaka Nyasaye neno ngima kod remo. Mar adek, ne en gadier chuth ni luwo kaka Jehova dwaro keloga gueth mosiko. Wan bende wanyalo bedo gi chuny motegno kata sama waromo gi tembe matek manade!
JULAI 8-14
MWANDU MA YUDORE E WACH NYASAYE ZABURI 60-62
Jehova Ritowa Kendo Okonyowa Chung’ Motegno
it-2-E 1118 ¶7
Ohinga
Kaka Itiyo Kode e Yor Ranyisi. Joma ogeno Jehova kendo ma luwo chikene nigi arita maberie moloyo, mana kaka Daudi nowacho niya: “In [Jehova] e kar bwokna, kendo in e ohinga motegno ma apondoe ne jasigu.” (Za 61:3) Joma ong’eyo tiend nying Jehova, mogeno nyingno, kendo ma kit ngimagi nyiso ni gimiyo nyingno luor, ok onego oluor gimoro amora nikech: “Nying Jehova en ohinga motegno. Ng’at makare ringo kanyo kendo oyudo ritruok.”—Nge 18:10; pim gi 1Sa 17:45-47.
it-2-E 1084 ¶8
Hema
“Hema” bende itiyogo e yor ranyisi kuonde mopogore opogore. Ji ne yueyo e hembegi kendo kanyo e ma ne giyudoe rit ne koth kod chieng’ mager. (Cha 18:1) Nikech ji ne ohero rwako welo, welo ne ni gadier ni idhi pidhgi maber kendo ne idhi migi luor sama ng’ato ogwelogi e hembe. Mano e momiyo sama Fweny 7:15 wacho ni Nyasaye “biro yaro hemane” e wi oganda mang’ongo, mano nyiso ni ibiro ritgi maber. (Za 61:3, 4) Isaya nowacho kaka Sayun ma en chi Nyasaye ne dhi ikore ne nyithindo ma nodhi nyuolo. Nonyise ni “oyar ka ma idwaro gure hembe.” (Isa 54:2) Mano nyiso ni ne odhi yaro hembe obed malach mondo orom nyithinde duto.
w02-SW 4/15 16 ¶14
Chike Nyasaye Konyowa
14 Chik Nyasaye ok lokre. E kinde matek mag gikogi, Jehova en lwanda motegno kendo ma siko. (Zaburi 90:2) Jehova owuon nowacho niya: “An Jehova; pok alokora.” (Malaki 3:6) Chike mag Nyasaye manie Muma gin migeno; gipogore gi chike dhano ma siko lokore. (Jakobo 1:17) Kuom ranyisi, kuom higni mang’eny, lakteche moko ne paro ni nyithindo inyalo we mondo odong adonga ma ok otagi, kata kamano, moko kuomgi noduogo oloko pachgi moyie ni mano ne ok en paro makare. Chike mag piny ma wuoyo e wi wach tayo nyithindo siko lokore mana ka yamo. Kata kamano, Wach Jehova to ok lokre. Kuom higni mang’eny, Muma osebedo ka chiwo puonj mabeyo ma konyo e pidho nyithindo e yor hera. Jaote Paulo nondiko niya: “Un wuone, kik ubed ka uchwanyo chuny nyithindu, to dhiuru nyime pidhogi ka urieyogi kendo kupuonjogi kaka Jehova dwaro.” (Jo-Efeso 6:4) To mano kaka en gima ber ng’eyo ni wanyalo geno chike mag Jehova nikech ok gilokre!
Puonj Manie Wach Nyasaye
w06-SW 6/1 11 ¶6
Puonj Mayudore e Bug Zaburi—II
62:11. Nyasaye ok dwar teko mowuok kamachielo mondo eka otim gimoro. ‘En e wuon teko.’
JULAI 15-21
MWANDU MA YUDORE E WACH NYASAYE ZABURI 63-65
“Herani Mosiko Ber Moloyo Ngima”
w01-SW 10/15 15-16 ¶17-18
Ng’ano ma Biro Pogowa gi Hera mar Nyasaye?
17 Be igeno hera mar Nyasaye? Be iwinjo kaka Daudi ma nondiko niya: “Nikech herani mosiko ber moloyo ngima, dhoga biro miyi duong’. Abiro paki ka pod angima; abiro lami ka ahulo nyingi”? (Zaburi 63:3, 4) Kuom adier, be nitie gimora amora ma pinyni nyalo chiwo minyalo pim gi hera mar Nyasaye kod winjruok maber ma wan-go kode? Kuom ranyisi, be manyo tich ma osache bup ber moloyo bedo gi mor kod kuwe ma biro nikech bedo gi winjruok maber gi Nyasaye? (Luka 12:15) Jokristo moko oseyudo tem mar kwedo Jehova sama tho ochomogi. Mano notimore ne Joneno mag Jehova mang’eny e kembe mag Jo-Nazi, e kinde Lweny mar Ariyo mar Piny Ngima. Kata obedo ni nitie Jokristo moko matin ma osebagni, thothgi osebedo ka chung’ motegno kata ka tho ochomogi. Joma siko e hera mar Nyasaye nyalo bedo gadier ni obiro miyogi ngima ma nyaka chieng’ e kinde ma biro, ma en gima piny ok nyal miyogi. (Mariko 8:34-36) Kata kamano, nitie gueth mang’eny moloyo mana ngima ma nyaka chieng’.
18 Kata obedo ni Jehova ema miyowa ngima ma nyaka chieng’, tem ane paro kaka ngima nyalo bedo ka wadak ma onge Jachuechwa. Ngima nyalo bedo marach kendo manono. Jehova osemiyo joge tich maber ma ginyalo timo e kinde gikogi. Omiyo, wanyalo bedo gadier ni ka Jehova omiyowa ngima ma nyaka chieng’, obiro bedo ngima mopong’ gi mor kendo wabiro bedo gi gik mang’eny ma wanyalo puonjore kendo timo. (Eklesiastes 3:11) Kata obedo ni wabiro yudo thuolo mar nono tije mag Jehova e higni ma biro, pod ok wabi ng’eyogi e yo makare chuth nikech “gueth mag Nyasaye ogundho, gi riekone, kendo ng’eyone tut miwuoro.”—Jo-Rumi 11:33.
‘Go Erokamano Kuom Gik Moko Duto’
Dwarore moloyo ni wago ne Nyasaye erokamano. Nyaka bed ni seche moko ijaparo gik ma Jehova osemiyi kendo ma odhi nyime miyi, gibed mag ringruok kata mag chuny. (Rap. 8:17, 18; Tich 14:17) Kata kamano, kar paro wechego mana seche moko, donge ber kikawo thuolo malach mondo ipar matut kuom gueth ma Nyasaye osemiyi kaachiel gi momiyo joma ni machiegni kodi. Timo kamano biro miyo imed here kendo imed bedo gadier ni en be oheri.—1 Joh. 4:9.
Dhi Nyime Paro Weche Nyasaye e Yo Matut
7 Kata obedo ni somo samoro ok nyal bedo tich matek, paro matut to dwaro ni ng’ato oket chunye kod pache kuom gimoro. Mano e gimomiyo yot mondo obwongo dhano morem ochak mana paro gik ma yotne paro. Omiyo, kinde maber paroe matut en seche ma ok iol kendo ma onge gik mathoth ma nyalo chocho pachi. Jandik-zaburi nofwenyo ni seche maber paroe matut en seche mag otieno ka en e otanda. (Zab. 63:6) Yesu ne en ng’at makare, to pod noparoga matut kendo lemo ka en kama okuwe.—Luka 6:12.
Luw Ranyisi mar Yesu—Puonj e Yor Hera
6 Pile, wahero wuoyo kuom gik ma wahero. Sa ma wawuoyo kuom gima chunywa ohero, wabedoga gi ilo kendo wanyiso ni wamor gadier. Mano timorega ahinya sama wawuoyo kuom ng’at mwahero. Kinde mang’eny, wabedoga moil wuoyo gi jomoko kuom gik ma wang’eyo kuome. Wapake, wamiye duong’, kendo wakwero joma wuoyo marach kuome. Watimo kamano nikech dwaher ni jomoko bende oher ng’atno kaachiel gi kido ma en-go, mana kaka wan.
Puonj Manie Wach Nyasaye
w07-SW 11/15 15 ¶6
Be Wecheni Jiwo Jomamoko?
Muko ot yot moloyo gero ot manyien. Mano bende e kaka wechewa chalo. Nikech wan dhano morem, waduto wan gi nyawo moko kendo nitie gik ma ok watimga maber. Ruoth Solomon nowacho kama: “Onge ng’at makare e piny ma timo mana gik mabeyo kendo ma ok tim richo.” (Eklesiastes 7:20) Yot ahinya fwenyo nyawo mag jomamoko kendo wacho weche ma nyoso chunygi. (Zaburi 64:2-4) To komachielo, wacho weche ma jiwo jomamoko dwaro kinda.
JULAI 22-28
MWANDU MA YUDORE E WACH NYASAYE ZABURI 66-68
Jehova Ting’onwa Ting’wa Pile
Kaka Jehova Dwokoga Lamo Magwa
15 Nitie kinde ma Jehova ok dwokga lamowa kotiyo gi yore makende. Kata kamano, odwokoga lamowa komiyowa gik ma dwarore mondo wasik ka wamakore kode. Omiyo, bed akicha mondo ine kaka Jehova dwoko lamo magi. Nyaminwa moro miluongo ni Yoko ne paroga ni Jehova ne ok dwokga lamoge. Kae to nochako ndiko list mar gik ma nosebedo kokwayo Jehova. Bang’ ka kinde moro nosekalo, nong’iyo listneno mofwenyo ni Jehova nosebedo ka dwoko lamoge mang’eny, kendo moko kuomgi en owuon wiye nosewilgo. Kinde ka kinde, dwarore ni wakaw thuolo mondo wapar matut kaka Jehova osebedo ka dwoko lamowa.—Zab. 66:19, 20.
Nyis ni Idewo Joma gin Jonyuol Achiel
Jehova nomiyo ondik wende kata zaburi ma Jo-Israel ne dhi wero e kinde mag lamo. Par ane jip ma mond liete koda nyithi kiye ne yudo kuom wero wende mondik kuom much Nyasaye ma ne paronegi kaka Jehova ne en ‘wuon-gi’ kendo ne en ‘jang’ad buchgi’ ma ne dhi konyogi. (Zaburi 68:5; 146:9) Wan bende wanyalo jiwo jalno ma en janyuol achiel gi weche monyalo paro kuom higini. Kata obedo ni higini 20 osekalo, Ruth, ma en janyuol achiel pod paro gi mor gima wuoro moro molony nowachone, ni: “Kaka ipidho yawuoti ariyogi, ber ndi. Dhi nyime timo kamano.” Ruth medo wacho kama: “Winjo ka wuoro ma kamano nyisa wechego, nomulo chunya ahinya.” Kuom adier, “twak mahoyo chuny chal gi yath” kendo nyalo jiwo jal ma en janyuol achiel e yo ma wan ok wanyal ng’eyo. (Ngeche 15:4) Be inyalo paro wach moro achiel minyalo jiwogo jal ma en janyuol achiel?
w09-SW 4/1 31 ¶1
Wuon Nyithi Kiye
“NYASAYE modak e kare maler en wuon nyithi kiye.” (Zaburi 68:5) Wechego nyisowa gimoro makende e wi Jehova Nyasaye. Oneno kendo odewo joma chandore. Chik ma nomiyo Jo-Israel ne nyiso maler kaka odewo nyithindo ma jonyuolgi otho. We wanon ane Wuok 22:22-24 ma e kama nokwong tiye gi wach mar “nyathi kich.”
Jehova Konyi Mondo Weche Odhini Maber
17 Som Zaburi 40:5. Dwaro maduong’ mar ng’at ma idho got en chopo e wi godno. Kata kamano, onyaloga chung’ kinde ka kinde mondo one kaka alworano chal. E yo ma chalo kamano, in bende inyaloga chung’ kendo ling’ e yor ranyisi kinde ka kinde, mondo iparie kaka Jehova osebedo ka konyi nano sama nikalo e tembe madongo. E giko odiechieng’ kodiechieng’, penjri ane kama: ‘Ere kaka Jehova oseguedha kawuono? Kata obedo ni chandruok ma an-goni pod dhi nyime, ere kaka Jehova osekonya nano? Tem nono ka be inyalo fwenyo yo moro amora ma Jehova oseguedhigo kata konyi.
Puonj Manie Wach Nyasaye
w06-SW 6/1 10 ¶5
Puonj Mayudore e Bug Zaburi—II
68:18—Gin jomage ma ne gin “kaka mich”? Magi ne gin chwo ma ne omak e kinde ma ne Jo-Israel kawo Piny Manosingi. Bang’e, moko kuom chwogo ne otigo mondo okony Jo-Lawi e tijgi.—Ezra 8:20.
JULAI 29–AGOST 4
MWANDU MA YUDORE E WACH NYASAYE ZABURI 69
Kaka Zaburi 69 Nokoro Gik ma Notimore e Ngima Yesu
Ne Girito Mesia
17 Ji ne dhi sin gi Mesia maonge gimomiyo. (Zab. 69:4) Jaote Johana luwo weche ma Yesu wuon nowacho kama: “Ka di ne ok atimo e diergi tijego ma ng’ato moro pok otimo, da ok gibet gi richo; to koro gisenenogi, kendo gisin koda, kendo gi Wuora bende. To ma timore mondo wach ma nondiki e Chikgi ochopi niya, ‘Ne gisin koda kayiem.’” (Joh. 15:24, 25) Kinde mang’eny, ‘Chik’ en wach mitiyogo kiwuoyo kuom Ndiko duto mag Muma. (Joh. 10:34; 12:34) Weche mag Injili nyiso maler ni ji ne osin gi Yesu, to moloyo, jotend din mar Jo-Yahudi. E wi mago, Kristo nowacho niya: “Piny ok nyal sin kodu, to an osin koda, nikech an ahulo kuome ni timbene richo.”—Joh. 7:7.
Bed gi Kinda ne Lamo Madier
7 Gimoro ma ne otimore e ngima Yesu nonyiso ayanga kinda ma ne en-go. Ne en kar chakruok mar tije ne Nyasaye e ndalo Pasaka mar higa 30 E Ndalowa. Yesu gi jopuonjrene nochopo Jerusalem kendo ne gineno e hekalu “jolok dhok gi rombe gi akuche, gi jo ma wilo pesa kobet piny.” Yesu notimo nade, to jopuonjrene noneno nade gima notimono?—Som Johana 2:13-17.
8 Gima Yesu notimo kendo wacho e odiechieng’no noparo ne jopuonjre weche mokor e zaburi moro mar Daudi niya: “Hero tich me odi osechama.” (Zab. 69:9) Ang’o momiyo ne en kamano? En nikech gima Yesu notimono ne nyalo miyo kata nege. Kuom adier, jotend hekalu ma gin jodolo, jondiko, koda jomamoko, ema ne gin weg ohala ma ne timore. Kuom elo mibadhi margi kendo ketho ohandgino, mano ne dhi miyo Yesu obed wasik jotend din ma kindeno. Mana kaka jopuonjre noneno wachno e yo makare, ‘hero tich me od Nyasaye,’ kata kinda ne lamo madier ne onenore ayanga. Kata kamano, tiend kinda en ang’o? Be opogore gi bedo gi chuny mar timo mapiyo?
g95-SW 10/22 31 ¶4
Be Inyalo Tho Nikech Chuny Monyosore?
Jomoko wacho ni chuny monyosore en achiel kuom gik ma nomiyo Yesu Kristo otho, mana kaka Muma nokoro niya: “Akwede osenyoso chunya ma koro onge gima datim.” (Zaburi 69:20) Be onego wawinj ndikono aching’? Samoro nyalore, nikech ka ne Yesu chiegni tho, nosande malit kendo mano nomiyo chunye onyosore. (Mathayo 27:46; Luka 22:44; Jo-Hibrania 5:7) E wi mano, nenore ni chuny monyosore e ma nomiyo “remo gi pi” owuok ka ne ochuoye gi tong’ mana bang’ thone. Nenore ni ka adundo kata ler moro oyiech, mano nyalo miyo remo ochuer kendo okunre e kor ng’ato kata e ofuko mar adundo. Kata ka ochuo kamoro amora kuom kuondego, mano ne nyalo miyo gima chalo gi “remo gi pi” ochuer.—Johana 19:34.
it-2-E 650
Yien ma Nigi Sum
Ne okor ni ne idhi mi Mesia sum kar chiemo. (Za 69:21) Wechego notimore ka ne omi Yesu Kristo divai mokik gi kedhno ka ne pok ogure e yath. Ka ne obile, ne otamore madhe kata obedo ni ne omiye divaino mondo oduokne rem piny. Ka ne Mathayo ndiko kaka wechego nochopo (Mat 27:34), notiyo gi wach ma yudore e dho Grik ni kho·leʹ ma bende itiyogo e loko mar Grik Septuagint e ndiko mar Zaburi 69:21. Kata kamano, Injili mar Mariko wuoyo kuom manemane (Mar 15:23), to mano osemiyo jomoko obedo gi paro ni “yien ma nigi sum” kata “kedhno” ne en “manemane.” Bende, nyalo bedo ni divaino nolos gi kedhno gi manemane.
Puonj Manie Wach Nyasaye
w99-SW 1/15 18 ¶11
Ting’uru Lwetu e Lamo
11 Ji mang’eny lemoga mana ni mondo gikwa Nyasaye gimoro, kata kamano, hera ma waherogo Jehova onego ochwalwa mondo wagone erokamano kendo wapake sama walemo kar kendwa kata e nyim ji. Jaote Paulo nondiko kama: “Kik uparru e wi gimoro amora, to kuom gik moko duto, kulamo kendo kusayo kaachiel gi goyo erokamano, nyisuru Nyasaye kwayou; eka kuwe mar Nyasaye ma loyo ng’eyo duto biro rito chunyu kod pachu kokalo kuom Kristo Yesu.” (Jo-Filipi 4:6, 7) Mopogore gi sayo kendo kwayo gik moko, onego wagone Jehova erokamano kuom chiemb chuny kod gige ringruok momiyowa. (Ngeche 10:22) Jandik zaburi nowero niya: “Chiwuru misango mar goyo erokamano ne Nyasaye, kendo chopuru singruoku ne Jal Mamalo Chutho.” (Zaburi 50:14) E lamo moro, Daudi nomedo wechegi: “Abiro pako nying Nyasaye gi wende, kendo abiro miye duong’ ka agoyone erokamano.” (Zaburi 69:30) Donge wan be onego watim kamano sama walemo, bed ni wan e nyim ji kata wan kar kendwa?
AGOST 5-11
MWANDU MA YUDORE E WACH NYASAYE ZABURI 70-72
Land Teko mar Jehova ne ‘Tieng’ Mabiro’
w99-SW 9/1 18 ¶17
Rowere—Tieguru Nyalou mar Ng’eyo Tiend Weche!
17 Dwarore ni wasik ka watang’ kendo wabed jochir mondo kik wadonj e obadho mag Satan. Seche moko inyalo yudo ka itimo gik mopogore gi mbeseni kod jomamoko. Daudi nolemo niya: “Nimar ageno kuomi, yaye Jehova Wuon Loch Duto, asegeni chakre tinna. A Nyasaye, isepuonja chakre tinna, kendo nyaka kawuono pod ahulo timbeni miwuoro.” (Zaburi 71:5, 17) Daudi nong’ere kaka ng’at ma jachir. Kata kamano, en karang’o ma nochako bedoe gi chir? Nochako bedo gi chir ka ne en rawera. Kata ka ne pok okedo gi Goliath, Daudi nonyiso chir e okang’ malach ka ne onego sibuor gi dubu e kinde ma ne orito jamb wuon-gi. (1 Samuel 17:34-37) Kata kamano, Daudi nomiyo Jehova duong’ e gik moko duto ma notimo. Nonyiso Jehova niya: “Asegeni chakre tinna.” Daudi nogeno Jehova, to mano nomiyo oloyo tembe ma noromogo. In bende ka igeno Jehova, obiro miyi chir kod teko mar ‘loyo pinyni.’—1 Johana 5:4.
g04-SW 10/8 23 ¶3
Ere Kaka Onego Wane Jomoti?
Jandik-zaburi nolemo kama: “Kik iwita ka aseti; kik ijwang’a ka tekona orumo.” (Zaburi 71:9) Nyasaye ok ‘wit’ jotichne momakore kode kata sama gineno ni koro ok ginyal timo mathoth e tij Jehova. Jandik-zaburi ne ok oparo ni Jehova ojwang’e; kar mano, nodhi nyime geno Jachuechne kaka nomedo bedo moti. Jehova guedho jotichne momakore kode kuom ritogi maber e ngimagi duto. (Zaburi 18:25) Kinde mang’eny, otiyo gi Jokristo mamoko manie kanyakla e rito joma kamago.
Tine Jehova Ka Ndalo mag Chandruok Podi
4 Ka in ng’at mosetiyo ne Jehova kuom higini mang’eny, onego ipenjri kama, ‘Anyalo medo tiyo nade gi ngimana gie sani kapod an gi teko?’ Ka in Jakristo ma nigi lony, nitie thuolo moko ma in-go ma jomamoko pod ongego. Inyalo puonjo nyithindo kod rowere ong’e gik misepuonjori e wi Jehova. Inyalo jiwo jomoko kuom nyisogi gweth miseyudo kuom tiyo ne Nyasaye. Ruoth Daudi nolamo mondo obedie gi thuolo ma kamago. Nondiko niya: “A Nyasaye, isepuonja nyaka aa e rawera. . . . Kata kaseti mabedo ralwar, A Nyasaye, kik ijwang’a; nyaka asehulo tekri ni tieng’ ma biro, gi nyaloni maduong’ ni ng’ato ka ng’ato ma nobi.”—Zab. 71:17, 18.
5 Inyalo timo nang’o mondo ipuonj jomoko gik mathoth misepuonjori e wi Jehova kuom higini mang’eny? Donge inyalo gwelo Jokristo mapod rowere e dalani mondo igo kodgi mbaka ma gerogi? Donge inyalo chano mar dhi kodgi e tij lendo mondo gine mor mibedogo sama itiyo ne Jehova? Elihu nowacho kama: ‘Joma ndalogi ng’eny mondo owuo, kendo joma hikgi ng’eny opuonj ji rieko.’ (Ayub 32:7) Jaote Paulo nojiwo mine ma gin Jokristo motegno mondo ojiw jowadgi kokalo kuom wechegi koda ranyisi ma giketonegi. Nondiko niya: ‘Mon madongo mondo opuonj gik mabeyo.’—Tito 2:3.
Puonj Manie Wach Nyasaye
it-1-E 768
Yufrate
Tong’ mar Piny ma Nomi Jo-Israel. E weche ma Nyasaye nonyiso Ibrahim, nosingo ni nodhi miyo kothe piny, “kochakore aora man Misri nyaka e aora maduong’ mar Yufrate.” (Cha 15:18) Ne onwo ne Jo-Israel singono. (Wuo 23:31; Rap 1:7, 8; 11:24; Jos 1:4) Weche mag Ndalo mokwongo 5:9 wacho ni moko kuom joka Reuben ma nodak e kinde ma Daudi ne pok ochako locho, nodak “nyaka ka ma thim manie Aora Yufrate ochakoree.” Kata kamano, nikech Yufrate ni kilomita 800 kama kowuok “yo wuok chieng’ mar Gilead” (1We 5:10), mano nyiso ni joka Reuben noyaro alwora margi yo wuok chieng’ mar Gilead nyaka e tong’ mar Thim mar Siria, ma dhiga nyaka e Aora Yufrate. (RS wacho kama, “nyaka kama idonjogo e thim man yo Yufrate”; JB to wacho kama,“nyaka e chakruok mar thim ma rumo e aora Yufrate.”) Kuom mano, nenore ni singo mar Jehova ne okwongo ochopo e kinde loch mar Daudi gi Solomon, ka ne oyar tong’ mar piny Israel mokwako nyaka pinyruodh Aram ma Zoba kendo chopo nyaka e geng Aora Yufrate, ma nyalo bedo ni nochopo yo nyandwat mar Siria. (2Sa 8:3; 1Ru 4:21; 1We 18:3-8; 2We 9:26) Nikech Yufrate ne duong’, thothne ne iluonge mana ni “Aora.”—Jos 24:2, 15; Za 72:8.
AGOST 12-18
MWANDU MA YUDORE E WACH NYASAYE ZABURI 73-74
Nade ka Nyiego Omakowa gi Joma Ok Ti ne Nyasaye?
‘Jehova Reso Joma Chunygi Ool’
14 Jal ma nondiko Zaburi 73 ne en Ja-Lawi. Kuom mano, ne en gi thuolo makende mar timo migepe moko kama ne ilamoe Jehova. To e ma pod nitie kinde moro ma chunye nonyosore ahinya. Nikech ang’o? Nochako bedo gi nyiego ne josunga kod joricho nikech noneno ni ngimagi ne dhi maber moloyo mare. (Zab. 73:2-9, 11-14) Ne chalone mana ka gima jogo ne nigi gik mabeyo duto, kaka mwandu kod ngima ma onge parruok. Parono nonyoso chuny Ja-Lawino ahinya mowacho niya: “Adier, aserito chunya kendo aselwoko lwetena kayiem nono.” Nenore maler ni parono ne chiegni miyo owe tiyo ne Jehova.
‘Jehova Reso Joma Chunygi Ool’
15 Som Zaburi 73:16-19, 22-25. Ja-Lawino nodonjo “ka maler mar Nyasaye.” Nenore ni kama ler ma nodonjoeno ne en od Nyasaye kama noromoe gi jotich Jehova wetene. Ka en kuno, nonyalo nonore maber ka chunye okue, kendo nonyalo kwayo Jehova mondo okonye obed gi paro ma chal gi mare. Mano nokonye nade? Nofwenyo ni nosebedo koketo dwache motelo, kendo nosechako luwo yo ma ne dhi poge gi Jehova. Bende, nofwenyo ni joricho ochung’ mana “ka ma poth poth” kendo ni ‘masiche malich biro lal kodgi nono.’ Ne dwarore ni Ja-Lawino one gik moko kaka Jehova nenogi e ka nonyalo kedo gi nyiego kod chuny monyosore. Timo kamano nomiyo obedo gi chuny mokue kendo ma mor. Nonyiso Jehova niya: “Onge gima chielo ma agombo e piny moloyi.”
16 Puonj ma wayudo. Ok onego wabed gi nyiego sama nenore ka gima ngima joricho dhi maber. Mor ma wanyalo paro ni gin-go ok en mor madier; jogo onge gi geno moro amora. (Ekl. 8:12, 13) Bedo gi nyiego kodgi biro mana nyoso chunywa kayiem nono, kendo wanyalo kata mana weyo tiyo ne Jehova. Omiyo, kifwenyo ni samoro isechako neno ne joricho nyiego, tim gima Ja-Lawino notimo. Luw gima Jehova nyisi kendo ibed machiegni ahinya gi joma timo dwache. Ka ihero Jehova moloyo gimoro amora, ibiro bedo gi mor madier, kendo ibiro wuotho e yo ma teri e “ngima madier.”—1 Tim. 6:19.
Bed gi Yie Kaka Musa
5 Ere kaka inyalo kwedo gombo mar “bedo gi mor mar richo”? Par ni mor mar timo richo en mana mar ndalo matin. Bedo gi yie biro konyi neno ni “piny kadho, gi gombone.” (1 Joh. 2:15-17) Par matut gima biro yudo joricho modagi loko chunygi. Gichung’ ‘kuonde mapoth mikierie kendo gik makelo luoro biro ywerogi!’ (Zab. 73:18, 19) Sama gombo mar timo richo yondhi, penjri niya, ‘Ngimana ma kinde mabiro biro chalo nade?’
Kik Gimoro Amora Omoni Yudo Duong’ ma Nyasaye Chiwo
3 Jandik-zaburi nowacho ka en gadier ni Jehova ne dhi mako lwete ma korachwich kendo taye e yo ma ne dhi miyo oyud duong’ gadier. (Som Zaburi 73:23, 24.) Jehova miyo jogo moluore duong’ e yo mane? Otimo kamano kuom gwedhogi e yore mopogore opogore kendo kuom nyiso ni oyie kodgi. Kuom ranyisi, okonyogi mondo ging’e dwache e yo maber, kendo yienegi mondo gibed osiepene.—1 Kor. 2:7; Jak. 4:8.
4 Jehova bende omiyowa duong’ kuom yienwa mondo waland wach maber. (2 Kor. 4:1, 7) Seche ma wapako Jehova kuom riwo lwedo tij lendo, wayudo duong’ kowuok kuome kendo wakonyo jomoko bende. Nikech mano, Jehova singonwa kama: ‘Jogo mamiya duong’, ema nami duong’.’ (1 Sam. 2:30) Jehova miyo jogo malando wach maber oyud duong’ kuom miyogi nying maber, tiende ni gibedo gi winjruok maber kode. Jomamoko bende ei kanyakla biro wuoyo maber e wigi.—Nge. 11:16; 22:1.
5 Jogo ‘makiyo Jehova kendo rito yorene’ nigi geno mane e wi kinde mabiro? Jehova singonegi kama: “Noting’i malo mondo icham piny, ka nogol oko jo maricho, inine mano.” (Zab. 37:34) Jotich Nyasaye nigi geno maber mar dak nyakachieng’.—Zab. 37:29.
Puonj Manie Wach Nyasaye
it-2-E 240
Levayathan
Zaburi 74 lero kaka Nyasaye ne oreso joge, kendo kwan matindo 13 gi 14 wuoyo e yor ranyisi e wi kaka nores Jo-Israel e lwet Jo-Misri. Weche motigo ni “ondiegi mag nam [Hib., than·ni·nimʹ, kata tan·ninʹ]” itiyogo kiwuoyo kuom “Levayathan,” kendo nyalo bedo ni toyo wiye mag Levayathan nyiso kaka ne olo Farao gi jolwenje e kinde ma Jo-Israel ne wuok Misri. Kitepe mag Aramaic Targums keto wechego ni “roteke mag Farao” kar wacho ni “wiye mag Levayathan.” (Pim gi Eze 29:3-5, kopimo Farao gi “ondieg nam” manie aora Nael; ne bende Eze 32:2.) Nenore ni Isaya 27:1 tiyo gi Levayathan (LXX, “thuol”) e yor ranyisi, kowuoyo kuom riwruok mokwako piny ngima kendo jal motelo ne riwruogno iluongo ni “thuol.” (Fwe 12:9) Weche mokorgo wuoyo e wi resruok mar Israel. Omiyo, kum ma Jehova biro miyo Levayathan oriwo nyaka Babulon. Kata kamano, kwan matindo 12 gi 13 wuoyo bende kuom Asuria gi Misri. Omiyo, nenore ni Levayathan ochung’ne riwruok mar piny ngima ma kwedo Jehova gi joge.
AGOST 19-25
MWANDU MA YUDORE E WACH NYASAYE ZABURI 75-77
Ang’o Momiyo Ok Onego Wasungre?
Ne Pogruok e Kind Jotich Jehova kod Joma Ok Tine
4 Ka ne Paulo osewacho ni ji ne dhi bedo joma oherore giwegi kendo ma ohero pesa, nomedo wacho ni ji ne dhi bedo joma pakore, jong’ayi kendo joma opong’ gi sunga, ma gin kido ma miyo ng’ato neno ni ober moloyo jowetene nikech nyalo ma en-go, chia, mwandu, kata tich ma otiyo. Joma kamago timo duto ma ginyalo mondo gibed gi huma kendo ji ohergi. Jasomo moro nowacho kama kowuoyo kuom ng’at ma nigi ng’ayi: “Ng’ama kamano chalo gi ng’ama nigi altar moro e chunye ma okuloree ka omiyore duong’.” Jomoko wacho ni kido mar ng’ayi en kido marach ma kata joma ni kode ok gomb bedo machiegni gi joma nigi kidono.
5 Ka ne Paulo osewacho ni ji ne dhi bedo joma oherore giwegi kendo ma ohero pesa, nomedo wacho ni ji ne dhi bedo joma pakore, jong’ayi kendo joma opong’ gi sunga, ma gin kido ma miyo ng’ato neno ni ober moloyo jowetene nikech nyalo ma en-go, chia, mwandu, kata tich ma otiyo. Joma kamago timo duto ma ginyalo mondo gibed gi huma kendo ji ohergi. Jasomo moro nowacho kama kowuoyo kuom ng’at ma nigi ng’ayi: “Ng’ama kamano chalo gi ng’ama nigi altar moro e chunye ma okuloree ka omiyore duong’.” Jomoko wacho ni kido mar ng’ayi en kido marach ma kata joma ni kode ok gomb bedo machiegni gi joma nigi kidono.
w06-SW 7/15 11 ¶2
Puonj Mayudore e Bug Zaburi—III kod IV
75:4, 5, 10—“Tung” ochung’ne ang’o? Tunge le gin gige lweny motegno ahinya. E yor ranyisi, “tung” ochung’ ne teko. Jehova ting’o tunge joge komiyogi duong’, to ‘otieko tunge joricho.’ Ikwerowa ni ‘kik wating’ tungewa malo’ tiende ni kik wabed gi sunga kata ng’ayi. Nikech Jehova e ma miyowa duong’, onego wane migepe mag kanyakla kaka migepe mowuok kuome.—Zaburi 75:7.
Puonj Manie Wach Nyasaye w06-SW 7/15 11 ¶3
Puonj Mayudore e Bug Zaburi—III kod IV
76:10—Ere kaka “mirimb dhano” nyalo pako Jehova? Nitie ber ma nyalo betie sama Nyasaye oyie mondo dhano otiek mirimbgi kuom jotichne. Pek ma waromogo nyalo rieyowa e yo moro. Jehova nyalo yie mondo wachandre mana ka chandruogno tiegowa e yo moro. (1 Petro 5:10) Jehova ‘bidhore gi mirimb dhano modong’.’ To nade ka wachandore ma watho? Mae bende nyalo miyo Jehova duong’ nikech joma oneno ka wamakore kode nyaka e tho, nyalo chako pake.
AGOST 26–SEPTEMBA 1
MWANDU MA YUDORE E WACH NYASAYE ZABURI 78
Siem ma Wayudo Kuom Jo-Israel ma Ok Nomakore gi Jehova
w96-SW 12/1 29-30
“Ang’o Momiyo Onego Wapar Ndalo Machon?”
Gima lit en ni Jo-Israel wigi ne siko wil. Mano nokelonegi ang’o? “Ne gitemo Nyasaye kinde mathoth, kendo ne gimiyo Jal Maler mar Israel chuny lit. Wigi ne owil gi tekone maduong’, kata chieng’ ma noresogi e lwet wasigu.” (Zaburi 78:41, 42) Gikone, wich wil margi nomiyo Jehova odagigi chuth.—Mathayo 21:42, 43.
Jandik zaburi noketo ranyisi maber ka nondiko niya: “Abiro paro tije mag Jah; abiro paro honni mage machon gilala. Abiro paro matut kuom tijeni duto; abiro paro matut gik misetimo.” (Zaburi 77:11, 12) Kawo thuolo mar paro kaka wasemakore gi Jehova e kinde mokalo kod gik ma Jehova osetimo ma nyiso ni oherowa, biro chwalowa kendo jiwowa mondo wadhi nyime tiyone ka wamor. Bende, ‘paro ndalo machon’ nyalo konyowa mondo kik waol kendo jiwowa nano nyaka giko.
w06-SW 7/15 17 ¶16
‘Kik Ubed Joma Ng’ur’
16 Bedo joma ng’ur miyo waketo pachwa kuomwa wawegi kod chandruoge ma wan-go, to bende omiyo wiwa wil gi gueth ma wayudo nikech wan Joneno mag Jehova. Mondo kik wabed joma ng’ur, onego wapar gueth mag Jehova kinde duto. Kuom ranyisi, ng’ato ka ng’ato kuomwa nigi thuolo maber ahinya mar bedo Janeno mar Jehova, nikech iluongowa gi nying Nyasaye. (Isaya 43:10) Wanyalo bedo gi winjruok maber gi Jehova kendo wanyalo wuoyo gi “Jawinj lamo” sa asaya. (Zaburi 65:2; Jakobo 4:8) Ngimawa dhi maber nikech wang’eyo ni Jehova e ma nigi ratiro mar locho e piny gi polo, kendo ni wan gi thuolo makende mar makore kode. (Ngeche 27:11) Wanyalo lando wach maber mar Pinyruoth kinde duto. (Mathayo 24:14) Keto yie kuom misango ma Yesu Kristo nochiwo miyo wabedo gi chuny maler. (Johana 3:16) Mago gin moko kuom gueth ma wayudo, kata bed ni wanyagore gi pek mage.
w11-SW 7/1 10 ¶3-4
Be Jehova Nyalo Bedo Mamor Kata Winjo Malit?
Jandik zaburi nowacho niya: “Ne gisiko ging’anyone e thim!” (Kwan matindo 40) To kwan matindo 41 wacho kama: “Ne gitemo Nyasaye kinde mathoth.” Ndikogo nyisowa kaka Jo-Israel nohero ng’anyo. Chuny marach mar ng’anyono ne onenore ayanga e thim mana mapiyo bang’ ka nosegolgi Misri. Ne gichako ng’ur ne Nyasaye ka giketo kiawa ka be nonyalo ritogi maber. (Kwan 14:1-4) Bug timo nonro mar jolok Muma wacho ni weche motigo ni “ne gisiko ging’anyone e thim,” inyalo “lok e yo machielo ni ‘ne gibedo gi chuny matek e nyim Nyasaye’ kata ‘ne giwacho ne Nyasaye ni “Ok wadwar.”’” To nikech Jehova en Nyasaye mang’won, ne weyonegi kethogi ka giloko chunygi gadier. Kata kamano, ogandano ne siko dok e timgi mar ng’anyo, to ka ne giloko chunygi, Jehova ne ng’wononegi.—Zaburi 78:10-19, 38.
Jehova ne winjo nade sama joge ne siko ng’anyone? Kwan matindo 40 wacho kama: “Ne giwang’o iye ding’eny.” Loko machielo mar Muma keto wechego niya: “Ne gimiye chuny lit.” Buk moro ma lero weche mitiyogo e Muma wacho niya: “Tiend gima iwacho kae en ni Jo-Hibrania ne timo timbe ma wang’o i ng’ato goyiem mana kaka nyathi ma timo timbe maricho mondo owang’ i jonyuolne.” Mana kaka nyathi ma wiye tek nyalo miyo jonyuolne obed gi chuny malit, e kaka Jo-Israel ma nong’anyo ne omiyo “Jal Maler mar Israel chuny lit.”—Kwan matindo 41.
Puonj Manie Wach Nyasaye
w06-SW 7/15 11 ¶4
Puonj Mayudore e Bug Zaburi—III kod IV
78:24, 25; weche moler piny—Ang’o momiyo iluongo manna ni “cham moa e polo” kendo “chiemb malaike”? Wechego ok nyis ni manna ne en chiemb malaike. Ne en “cham moa e polo” nikech ne olwar koa e polo. (Zaburi 105:40) Nikech malaike kata “joroteke” odak e polo, wach motigo ni “chiemb malaike” nyiso ni Nyasaye modak e polo e ma nochiwo chiemono. (Zaburi 11:4) Bende, nyalo bedo ni Jehova notiyo gi malaike e miyo Jo-Israel manna.