Bug Muma Namba 52​—1 Jo Thessalonika

Jandiko: Paulo

Ne Ondike: Korintho

Ne Otiek Ndike: Chiegni 50 E.N.

MACHIEGNI gi higa mar 50 E Ndalowa, ka jaote Paulo ne nie wuodhe mar ariyo mar lendo, ne olimo dala mar Thessalonika e Makedonia, mi kanyo ne ochakoe kanyakla mar Jokristo. Kapok higa orumo kane podi en Korintho kanyachiel gi Silvano (ma e Sila miwuoyo kuome e bug Tich Joote) kod Timotheo, Paulo noneno ni ber mondo ondik barua mokwongo ne Jo-Thessalonika mondo ohogi kendo ogergi godo kuom yie. Mano ne nyalo bedo higa mar 50 E Ndalowa ka dhi rumo. Nenre ni baruani en makende kuom barupe ma ne Paulo ondiko ma nokwong rwako e buge maler mag Muma, kendo en buk mokwongo e Ndiko mag Dho-Grik mag Jokristo, to nenore ni en ema nondike bang’ ndiko Injili mar Mathayo.

² Gik manyiso ni baruani en adier kendo migeno ng’eny ndi. Paulo fwenyore owuon gi nyinge kaka jandiko, kendo bugni winjore gi ndiko mamoko manie Wach mowuok kuom much Nyasaye. (1 Thes. 1:1; 2:18) Baruani iluongo gi nyinge e thoth oboke machon mag Ndiko mondik kuom much Nyasaye, moriwo nyaka oboke miluongo ni  Muratorian Fragment. Thoth jondiko machon wuoyo kuom Jo Thessalonika Mokwongo, kendo nwoyo weche manie bugno, moriwo nyaka jandiko miluongo ni Irenaeus (e kind higini mag 100-200 E Ndalowa), maluongo bugni gi nyinge. Oboke moro miluongo ni Chester Beatty Papyrus Na. 2 (P⁴⁶), ma nondiki chiegni higa mar 200 E Ndalowa, oting’o bug Jo-Thessalonika Mokwongo, to machielo ma nondiki e kind higini mag 200-300 (P³⁰), masani ni e dala mar Ghent, e piny Belgium, oting’o oboke matindo tindo mag Jo Thessalonika Mokwongo koda mar Ariyo.a

³ King’iyo e yo machuok sigand kanyakla mar Thessalonika kapok nondiknegi baruani, inyalo ng’eyo gimomiyo Paulo ne dwaro ahinya mondo ondik ne owete ma ne ni e dalano. Ae chakruokne sie, kanyaklano noyudo sand koda akwede mager ahinya. E Tich Joote sula mar 17, Luka nyiso kaka Paulo kod Sila nochopo Thessalonika, “ka ma sunagogi mar jo Yahudi ne nitie.” Kuom Sabato adek, Paulo ne olendonegi, koporo kodgi wach moa ei Ndiko e yo matut, kendo nenore ni nobedo kodgi kanyo kuom ndalo mokalo mago, nikech noyudo thuolo mar chako ohande, to moloyo duto, nochako kendo chano kanyakla.​​—⁠⁠Tich 17:1; 1 Thes. 2:9; 1:6, 7.

⁴ Weche mondiki e Tich Joote 17:4-7 nyiso maler gima notimore bang’ jaoteno lendo Thessalonika. To nikech nyiego ma ne gin-go kuom tij lendo mar Jokristo ma Paulo ne timo e yo maber ahinya, Jo-Yahudi nochoko oganda machach kendo ne gimiyo dala otimo mahu. Ne gimonjo od Jason mi giyuaye kaachiel gi owete mamoko nyaka e nyim joloch mag dalano, ka gikok ni: “Jogi moseketho piny obiro ka eri bende, to Jason oserwakogi. Gin duto gitimo mamon gi chik Kaisar, ka giwacho ni, ‘Ruoth machielo nitie, en Yesu!’” Ne ochuno Jason gi joma moko chulo gir singo kapok ogonygi. Mondo omi kanyakla mar owete obed gi kuwe, kaachiel gi Paulo koda Sila, noorgi gotieno nyaka Beria. Kata kamano, kanyakla man Thessalonika koro nosegurore.

⁵ Akwede mager mag Jo-Yahudi noluwo Paulo nyaka Beria, kendo ne gitemo chungo tije mar lendo kuno. Bang’e ne odhi Athene, e piny Yunani. To podi ne en gi gombo mar ng’eyo kaka owetene man Thessalonika ne nano e bwo chandruok. Notemo nyadiriyo mondo odog irgi, to moro ka moro ‘Satan nosinde.’ (1 Thes. 2:17, 18) To nikech nohero ahinya kanyaklano ma ne podi yom, kendo nong’eyo chandruok ma ne giyudo, Paulo nooro Timotheo odog Thessalonika mondo oho owete kendo ojiwgi kuom yie. Kane Timotheo oduogo gi ripot mamoro chuny, Paulo noil ahinya gi weche ma ne nyiso kaka owetego nochung’ motegno e bwo sand mager. Chung’ margi motegno e yie nobedo ranyisi maber ne Jokristo e Makedonia gi Akaya duto. (1:6-8; 3:1-7) Paulo nogoyo erokamano ne Jehova Nyasaye kuom sinani margi motegno, to bende nong’eyo ni kaka ne gimedo dongo e yie margi, ne dwarore mondo Jehova omed tayogi kendo puonjogi. Kuom mano, kane en Korintho kaachiel gi Timotheo kod Silvano, Paulo nondiko barupe mokwongo ne Jo-Thessalonika.

GIMOMIYO BUGNI KONYO

¹³ E baruani, Paulo ne onyiso chuny mar dewo owetene. En kaachiel gi jolendo wetege, ne giketo ranyisi maber e nyiso hera mang’won, ka ok gichiw mana wach maber mar Nyasaye kende, to kata chunygi giwegi nikech owetegi ma ne gihero man Thessalonika. We jorit duto otim kinda mar jiwo tudruok mar hera ma kamano ei kanyakla ma gintiere! Nyiso hera e yo ma kamano biro jiwo ng’ato ka ng’ato onyis nyawadgi hera, mana kaka Paulo nowacho ni: “Un to, Ruoth mondo omi herau omedre ahinya kendo gundho, kuheroru ng’ato gi ng’ato, kendo kuhero ji duto, kaka wan bende waherou.” Herani ma en hera minyiso ma onge achune e kind jogo duto manie oganda Nyasaye en gima gero yie ahinya. Herano miyo chuny ji ‘tegno, bedo jo ma onge bura, maler e nyim Nyasaye Wuonwa, e biro mar Ruodhwa Yesu kod joge duto.’ Herano miyo Jokristo bedo gi timbe mopogore gi timbe joma nie piny marachni, kendo miyo ipuodhogi giwuothi e ler, ka gimoro Nyasaye.​​—⁠⁠3:12, 13; 2:8; 4:1-8.

¹⁴ Baruani chiwo ranyisi maber ahinya mar tiyo gi rieko e chiwo puonj ne kanyakla mar Jokristo e yor hera. Kata obedo ni owete ma ne ni Thessalonika nochung’ motegno ka ginyiso kinda, podi ne nitie gigo ma ne dwarore mondo girie. Kata kamano, kinde duto Paulo puoyo owete kuom kido mabeyo ma ne gin-go kapok orieyogi. Kuom ranyisi, kosiemogi kuom wach timbe maok ler, mokwongo opuoyogi kuom wuotho malong’o e nyim Nyasaye, kae to ojiwogi ni ‘gimed timo kamano moloyo,’ kendo ng’ato ka ng’ato kuomgi ong’e rito ringre owuon e yo maler kendo mipako. Bang’ puoyogi kuom wach heragi mar owete, okwayogi mondo ‘gimed timo kamano moloyo,’ ka gidewo tijegi giwegi kendo dak ka giwuotho kare e nyim jogo maoko. Paulo tiyo gi rieko e chiko owetene mondo ‘odwar timo maber e kindgi giwegi, kendo ne ji duto.’​​—⁠⁠4:1-7, 9-12; 5:⁠15.

¹⁵ Paulo wuoyo nyading’wen kuom “biro” kata bedoe mar Yesu Kristo. Nenre ni Jokristo man Thessalonika ma eka nyocha oa loko yiegi machiegni nohero puonjni ahinya. Kane en e dalano, onge kiawa ni Paulo nolando gi chir wach Pinyruodh Nyasaye manie lwet Kristo, mana kaka inyalo ne e yo ma ne odonjne godo kaachiel gi jowetene kama: “Gin duto gitimo mamon gi chik Kaisar, ka giwacho ni, ‘Ruoth machielo nitie, en Yesu!’” (Tich 17:7; 1 Thes. 2:19; 3:13; 4:15; 5:23) Ne oyudo owete man Thessalonika oseketo geno margi kuom Pinyruoth, kendo bedo ni ne gin gi yie kuom Nyasaye nomiyo girito ‘Wuode ma biro a e polo, ma nochiero a kuom jo motho, ma en Yesu,’ mondo oresgi kuom mirima ma ne biro. Kamano bende, dwarore ni jogo duto ma kindegi geno kuom Pinyruodh Nyasaye owinj puonj kuom bedo gi hera mogundho kaka bug Jo Thessalonika Mokwongo chikowa, ka ginyiso chuny motegno kendo ma onge bura, mondo omi gibed gi nyalo mar ‘wuotho mowinjore ne Nyasaye ma luongogi e pinyruodhe kendo e duong’ne.’​​—⁠⁠1 Thes 1:8, 10; 3:12, 13; 2:⁠12.

[Weche moler piny]