“Injili mar Judas” en Injili Mane?

E DWE mar April 2006, gasede e piny mangima nowacho ni josomo moko ne dhi golo e lela weche moko ma ne gifwenyo e buk machon miluongo ni “Injili mar Judas.” Gasedegi ne nyiso kaka josomo ne wacho ni weche ma gifwenyogo ne dhi loko chuth paro ma ji osebedogo e wi Judas ma ne ondhogo Yesu. Kaluwore gi josomogo, Judas ne en ng’at maber ma nong’eyo Yesu e rang’iny mamalo kendo nochiwo Yesu mondo onegi nikech Yesu owuon nokwaye ni otim kamano.

Be bugni wacho adiera? Ka en kamano, be en adier ni ofwenyonwa weche mopondo e wi Judas Iskariot, Yesu Kristo, koda Jokristo mokwongo? Be onego olok kaka waneno din mar Jokristo?

KAKA NOFWENY “INJILI MAR JUDAS”

Ok ong’e maler kaka “Injili mar Judas” ne ofwenyore. Mopogore gi buge mamoko machon ma josomo molony ema fwenyo kendo nono, Injili mar Judas nosieko asieka kar uso gik machon e kind higa mar 1970 gi 1980. Nenore ni nofwenye e piny Misri e higa mar 1978 e bur moro mokuny ei lwanda. Ne en achiel kuom buge matindo ang’wen ma ne oyudore e buk moro machon ma nondik e dho Coptic (ma en dho Jo-Misri machon).

Ka nosegol bugno e piny motuo mar Misri kuma ne osekanee kuom higni miche, nochako kethore piyo piyo. Notang’e ne josomo moko e higa mar 1983, to nengone ne ni malo ahinya, omiyo ne ok ong’iewe. Ne omedo kethore mapiyo higni maluwo nikech ne ok orite maber. E higa mar 2000, miyo moro mawuok e piny Switzerland ma ne loko ohand gik machon nong’iewe. Gikone, ne ochiwe ne grup moro mar josomo ma ne tiyo e bwo riwruok mar Maecenas Foundation for Ancient Art and National Geographic Society, ma ne omi migawo matek mar chomo buk ma bathe moko nosekethore kendo ong’injore ong’injore. Grubno bende ne nigi migawo mar fwenyo higa ma ne ondikie bugno, loke e dhok machielo, kendo nyiso tiend weche moting’o.

Nonro ma ne otim kitiyo gi Carbon-14 nonyiso ni nondike gimoro higni 300 kata 400 bang’ nyuol Yesu. Kata kamano, josomogo notieko ni “Injili mar Judas” e dho-Coptic, ne olok koa e dho-Grik ma ne okwong ndikee higni mang’eny motelo. Kare en kinde mane ma ne ondikie “Injili mar Judas,” to e bwo chal mane?

“INJILI MAR JUDAS” ​​—⁠ACHIEL KUOM INJILI MAG JONOSTIK

Irenaeus, jandik weche e wi Jokristo ma ne odak chiegni higni 300 bang’ kosenyuol Yesu, ema ne okwongo wuoyo e wi “Injili mar Judas.” Irenaeus nondiko buk miluongo ni Against Heresies kokwedo achiel kuom grube mang’eny ma ne ok oyie gi puonj maggi. Nondiko niya: “Jogo wacho ni Judas ma jaandhoga ema nong’eyo weche matut kendo nikech en ema nolony e adiera moloyo jomoko, ne ochopo tich ma kore tek mar ndhogo Yesu. Ne gichocho weche duto manie piny gi polo kokalo kuom Judas. Gichuogo weche ma kamagi kae to giluongogi ni Injili mar Judas.”

Irenaeus ne timo kinda ahinya mar nyiso kaka puonj Jokristo ma Jonostik ok gin adier kata obedo ni giwacho ni ging’eyo weche mopondo. Jonostik oriwo grube mang’eny malero e yo mopogore opogore puonj mag Jokristo ka giparo ni gin gi ng’eyo makende. Ne gikeyo puonjgigo mi puonjgo ne onya ahinya e senchari mar ariyo bang’ nyuol Yesu.

Injili mag Jonostikgo ne jowacho ni jopuonjre ma nong’ere mag Yesu ne ok winj tiend puonjne kendo giwacho ni nitie weche moko mopondo ma Yesu nopuonjo ma joma nok moyiero ema ne owinjo tiendgi.a Moko kuom Jonostikgo ne puonjo ni pinyni en jela. Kaluwore kodgi, “nyasaye ma jachwech” ma ne iwuoyo kuome e Ndiko mag Jo Hibrania en nyasaye matin ne nyiseche mamoko madongo. Ne gimedo wacho ni jogo ma nigi ng’eyo madier nong’eyo ni dwarore ni ng’ato odhi e ngima machielo.

Kamano bende e kaka ikawo “Injili mar Judas.” Ochakore gi wechegi: “Weche mopondo ma Yesu nowuoyoe gi Judas Iskariot kuom ndalo aboro, kae to bang’ ndalo adek, notimo nyasi mar Pasaka.”

Be bugni ema Irenaeus ne wuoyo kuome, buk ma kuom higni miche ji ne paro ni oselal? Marvin Meyer, ma en achiel kuom joma ne okwongo nono kendo loko bugno, wacho kama e wi weche ma Irenaeus nondiko: “Weche machuok ma Iranaeus nondiko winjore gi buk ma nondik e dho-Coptic miluongo ni Injili mar Judas.”

YWARUOK E KIND JOSOMO E WI JUDAS MIWUOYOE E INJILINO

E “Injili mar Judas,” Yesu nyiero e yor achaya sama nenore ni jopuonjrene nigi rieko morem. Giwacho ni nenore ni e kind jopuonjre 12 mag Yesu, Judas kende ema ong’eyo Yesu gadier. Omiyo, Yesu nyise ka gin kendgi ji ariyo “weche mopondo e wi pinyruoth.”

Grup mar josomo ma ne okwongo chomo bug injilino kendo lerogo, notiyo ahinya gi weche ma Irenaeus nondiko. E loko mar josomogo, Judas e japuonjre ma Yesu nohero ahinya ma ne winjo tiend weche mopondo kendo ne odhi chopo e pinyruoth. Giwacho ni joote ma ne obayo yogo ne dhi yiero ng’at makawo kar Judas. Kata kamano, kaluwore kodgi, Judas ema ne dhi bedo malaika mar apar gadek kendo en ema nodhi loyo jopuonjre mamoko duto, nimar Yesu nowacho ne Judas niya: “Ibiro konya wuok e del mar ringruok.”

Jondiko molony kaka Bart Ehrman gi Elaine Pagels, ma bende gin josomo mong’ere manono weche Jokristo machon koda mag Jonostik, nogoyo mapiyo nonro ma gin giwegi ne gitimo e wi “Injili mar Judas” kendo wechegigo ne chal ahinya gi mag grup mokwongo ma nochomo injiligo. Kata kamano, mapiyo bang’ mano, josomo mamoko kaka April DeConick gi Birger Pearson, ne nigi to kuom wechego. Ne giwacho ni National Geographic Society norikni gi goyo bugno mondo gilosgo nyinggi. Wach machielo ma ne giwacho en ni grubno ne ok oluwo chenro madwaro ni josomo mamoko bende onon wechego adimba kabe gin adier.

Ka DeConick gi Pearson ne nono bugno ng’ato ka ng’ato yore, ne ging’ado giduto ni loko mar josomo mokwongogo ne ok ni kare, to ahinya kodok korka kuonde moting’o weche mapek. Kaluwore gi DeConick, Yesu noluongo Judas ni Jachien mar apar gadek, to ok malaika mar apar gadek.b Olero bende ni Yesu nonyiso Judas achiel kachiel ni Judas ok nochop e “pinyruoth.” Kar wacho ni Judas nolo jopuonjre mamoko, Yesu nowachone ni: “Iniyud kum mager kuom nega.” Kaluwore gi DeConick, “Injili mar Judas” en sigana ma ne ondik chon gi Jonostik mondo gijargo joote. DeConick kaachiel gi Pearson ng’ado ni e “Injili mar Judas,” Judas ok en ng’at maber.

ANG’O MWANYALO PUONJORE KUOM “INJILI MAR JUDAS”?

Kata bed ni josomo moko wacho ni Judas miwuoyoe e injilino ne en ng’at maber to moko wacho ni ne en jachien, onge moro amora kuom josomogo mawacho ni injilino wacho adier kaluwore gi histori. Bart Ehrman lero kama: “Injilini ne ok ondik gi Judas, to bende injilino owuon ok nyis mano   . . . Ne ok ondik Injilino gi ng’at mong’eyo Judas kane Judas pod ngima. . . Omiyo, ok en buk manyalo miyowa weche momedore kuom gik ma notimore gadier e ndalo ma ne Yesu odak e piny.”

“Injili mar Judas” en bug Jonostik ma ne okwong ndik e dho-Grik e senchari mar ariyo kosenyuol Yesu. Josomo ok ni gadier kabe “Injili mar Judas” ma ne ofweny machiegnini e injili ma Irenaeus nowuoyo kuome. Kata kamano, “Injili mar Judas” nyiso maler ni ne nitie kinde ma Jokristo ma miriambo ne ochako puonjo wechegi giwegi kendo mano nomiyo gipogore gipogore e grube mang’eny. Kar nyiso ni Muma ok nikare, “Injili mar Judas” chopo weche ma joote ne ondiko kaka ma Paulo nowacho e bug Tich Joote 20:⁠29, 30: “Ang’eyo ni ka asea,  . . kuomu uwegi bende jo moko nowuogie ma puonjo weche ma ketho adiera, ni mondo giywago jopuonjre bang’gi.”