Pathian Biakin Lamah “I Rilru Nghat Tlat Rawh”!
“Mihring fapa, . . . ka entîr tûr che lamah i rilru nghat tlat rawh; . . . I hmuh zawng zawngte chu Israel chhûngte hnênah chuan puang ang che.”—EZEKIELA 40:4.
1. B.C.E 593-ah Pathian mi thlante khân eng dinhmunah nge an inhmuh fiah?
KUM 593 B.C.E., chu Israelte kum 14 an vahvaihna a ni. Babulona Juda ho chêngte tân chuan an hmangaih êm êm an pianna ram chu a hla tak zet ngei ang. A tam zâwkin Jerusalem an hmuh hnuhnûn ber chuan a kâng hluah hluah a, bang rinawm takte chu a kehsawm a, a in ropui tak takte chu a tlu sawp vek a ni. Jehova biak in—lei pumpuia biakna thianghlim atâna a laili ber pakhat, hnehna chawimawi nâna an lo hlim viau tawhna chu—a chhe sawm vek a ni. Tûnah chuan, Israel vâkvai zînga a tam zâwk chu an boral tawh a. Chhanchhuahna thutiam thlen hmâin kum 56 a la ngai a ni.—Jeremia 29:10.
2. Engvângin nge Jerusalema Pathian biak in hriatreng chuan Ezekiela a tihngui?
2 Mêl za tama hlâ-a Pathian biak in tlu sawp chhe nuaih leh ramsate chênna hmuna chang vek ngaihtuahna chuan zâwlnei rinawm Ezekiela chu a ti lungngai ngei ang. (Jeremia 9:11) A ma pa ngei, Buzia pawh chu chutah chuan puithiam angin a lo thawk tawh a. (Ezekiela 1:3) Ezekiela chuan chutiang bawk hlâwkna chu chen ve tûr a nei a; mahse, naupang mai a la nih lai, B.C.E 617-ah chuan Jerusalema lal upate nên chuan vakvai tûra hruaiin a awm ta a ni. Ezekiela Jerusalem a hmuh nawn leh pawh beiseiawm loh leh a biakin dintharlehnaah pawh tel beiseiawm lo chu tûnah chuan kum 50 vêl a upa a ni ta. Chuvângin Ezekiela tân chuan biak in ropui tak inlârna dawn chu awmzia a neih nasat tûrzia chu han ngaihtuah teh!
3. (a) Ezekiela hmuh biak in inlârna thil tum chu eng nge ni? (b) Inlârnaa hmuh hlâwm chi hrang hrang palite kha engte nge?
3 He inlârna thui tak Ezekiela lehkhabu bung kua lai awh hi, thutiam rinna tihngheh nân Juda hnawhchhuahte hnênah pêk a ni. Biakna thianghlim chu siamṭhat a ni leh dâwn! Chu mi kum zabi aṭanga kan hun thleng hian he inlârna hi Jehova hmangaihtute tân chuan mi tichaktu bul a la ni ta reng a ni. Engtin nge a nih? Zâwlnei Ezekiela inlârna hian Israel vâkvaite tân eng nge awmzia a neih lo zirho ila. Hlâwm chi hrang pali a nei a: Biak in, puithiam hote, lalte leh ram a ni.
Biakin Siamṭhat Chu
4. A inlârna hmuh ṭantirhah khân Ezekiela kha khawiah nge hruai a nih a, chutah chuan eng nge a hmuh a, tunge fanpui?
4 A hmasain, Ezekiela chu “tlâng sâng takah” hruai a ni a. Chu mi tlâng chhim lam chu biak in lianpui, khawpui din tawh ang a ni. Vântirhkoh “a hmêl lan dân chu dâr ang mai” chuan zâwlnei chu chipchiar taka thu finfiah tûrin a hruai a ni. (Ezekiela 40:2, 3) Inlârna chu a zawm zêl a, Ezekiela chuan vântirhkohvin chhak lam kawngka ina vênna pindante lehlam lehlamah pathum intiat ve ve te, pâwn lam tual zâwl te, chhûng lam tual zâwl te, leh chaw eina pindan te, maichâm te, biak in leh a hmun thianghlimte leh in thianghlim berte nên a tehchhuak lai chu ngun takin a en reng a ni.
5. (a) Eng thutiam nge Jehova’n Ezekiela a pêk? (b) “An lalte ruang phumna” biak in aṭanga tihbo tûr chu engte nge ni a, engvângin nge hei hi a pawimawh?
5 Tichuan, inlârnaah chuan Jehova ngei chu a rawn lang ta a. Biak inah chuan a rawn lût a, chutah chuan A awm reng tûr thu Ezekiela chu a hrilh a ni. Mahse, A in thianghlimna a ṭulzia hetiangin: “Tûn aṭang hian hurnate, an lal ruangte chu ka lak aṭanga hla takah dah bo sela; tin, an zîngah kumkhuain ka chêng ang.” (Ezekiela 43:2-4, 7, 9) tiin, a sawi a ni. Hêng ‘an lalte ruang phûm na’ hi chiangtakin milemte a sawina a ni. Jerusalema hruaitu hel hmang takte leh mite chuan Pathian biak in chu milemte-in an tibawlhhlawh a, dik takin chûng chu an lalah an siam a ni. (Amosa 5:26 khaikhin rawh.) Hêng milemte hi pathiante emaw, lalte emaw nunna nei lo, mitthi, Jehova mithmuha thil tenawm an ni a, tihbo ngei tûr an ni.—Leviticus 26:30; Jeremia 16:18.
6. Biak in tehna chuan eng nge pawimawhna a neih?
6 He inlârnaa pêng pawimawh ber chu eng nge ni? An chhuahsan Pathian biak ina biakna thianghlim pêk kîr leh vek chu a ni tih a chiang. Chu bâkah, biak in tehna chuan chu inlârna chu a thleng famkim ngei a ni tih chung lam dikzia nemnghehna a pe a ni. (Jeremia 31:39, 40; Zakaria 2:2-8 khaikhin rawh.) Milem biakna zawng zawng chu tihbo vek tûr a ni a, Jehova chuan a in chu vawikhat mal a sâwm leh dâwn.
Puithiamte leh Lal chu
7. Levia leh puithiamte chungchângah eng hriattîrna nge pêk a nih?
7 Puithiamte pawh chu thenfaina tuar tûr, a nih loh leh tihthianghlim tûr an ni. Puithiam Zadoka fate thianghlimna vawng tûra chawimawi leh thu pêk tûr an nih laiin, Levia hote chu milem biaknaa an tlâwm avângin hrem tûr an ni thung.a Pâwl pahnihte hian Pathian in siamṭhatnaah rawngbâwlna dinhmun an nei ve ve tûr an ni a—rinhlelh rual lovin, mimal tinte rinawmna a zirin a ni. Tichuan, Jehova chuan: “Ka mite chu thil serh leh serh lo danglamzia an zirtîr tûr a ni, thil thiang leh thiang lo an thliar hrantîr tûr a ni,” tiin, dân a siam belh a ni. (Ezekiela 44:10-16, 23) Tichuan, puithiamte chu siamṭhat tûr an ni a, puithiam rinawm tuar fan fante chu chawimawi tûr an ni.
8. (a) Hmân lai Israel lalte chu tute nge? (b) Ezekiela inlârna hmuhah khân engtiang kawngin nge lal chu a taihmâk êm êm?
8 Inlârna chuan lal chungchâng pawh a sawi bawk a. Mosia hun lai aṭang tawh rêngin, hnamte chuan lal an nei tawh a ni. Lalber hi Hebrai ṭawngin na·siʼʹ, chu chu inchhûnga hotu ber, pawlho zîngah, a nih loh leh hnam zîngah pawh hotu tihna a ni. Ezekiela inlârna hmuhah Israel hruaitute chu mipui an rahbeh avânga zilh an niin leh hleih nei lo tûr leh dika awm tûra fuih an ni. Puithiamho pâwl ni lo mah sela, lalber chu biakna thianghlimah chuan langsâr takin a phusa a ni. Hungchhûng pâwn zâwkah puithiam ni lo hote rualin a lûtin a chhuak a, Hmâr lam kawngka tawn tirhah chuan a ṭhu ṭhîn a, mipuite tân inthawina thil hlan ṭhenkhat a hlân ṭhîn. (Ezekiela 44:2, 3; 45:8-12, 17) Inlârna chuan hnam siamṭhat leh Ezekiela mite chu hruaitu entawn tlâk tak nên, mi Pathian mite inawpnaah leh thalrau lam thila entîr ṭha nei tûra puithiamho chhawmdâwl tûr mite chu hruaitu entawn tlâk takte nên malsâwm an ni ang tih a ti chiang a ni.
Ram Chu
9. (a) Ram chu engtia ṭhendarh tûr nge a nih a; mahse, tu ten nge rochan nei ve lovang? (b) Serh hran tawh chu eng nge ni a, chu chuan eng nge a ken tel?
9 A tâwp berah chuan, Ezekiela inlârna chuan Israel ram chanchin tlângpui a huam tel a. Ram chu hnam tinte tân a hran ṭheuhva ṭhendarh tûr a ni. Lal pawhin ro chan an nei ve dâwn a ni. Puithiamho erawh chu, Jehova’n: “An chan chu keimah ka nih hi,” tia, a sawi avângin chan an nei dâwn lo a ni. (Ezekiela 44:10, 28; Numbers 18:20) Inlârna hian lalhote chuan ram semdarhna chu ram bung serh tawh tia koh hmun bîk takah a khawi lam sir zâwk zâwkah emaw an luah dâwn a ni. Hei hi ram killi nei hmun thuma ṭhen a ni a—a chung ber chu Levia inlamlêtte tân, a laihawl chu puithiamte, leh a hnuai chu khawpui leh a sira a ram hlâwkna te tân a ni. Jehova biak in chu ram serh lai tak puithiamte chanah a awm dâwn a ni.—Ezekiela 45:1-7.
10. Juda rinawm vakvaite tâna ram semdarhna chungchâng hrilhlâwkna chu eng nge ni?
10 Hêng zawng zawng hian chûng vakvaite thinlung chu a va tiphûr ngei dâwn êm! Chhûngkaw tinte chuan ramah chuan rochan an neih tûr chu a chiang a ni. (Mika 4:4 khaikhin rawh) Chu mi hmun laili lai tak chu biakna thianghlim chuan luahin chawisân a ni dâwn a ni. Tin, Ezekiela inlârna hmuhah hian lal chu, puithiamho angin mipuiin ram bung serh hran tawhah chuan an chêng ang tih a târ lang bawk a ni. (Ezekiela 45:16) Tichuan, ram siamtharah chuan mipuite chu Jehova’n hma hruai tûra a thlante hnêna hna thawh khâwm tûrin, leh an mahni kaihhruaina nêna thawkhova, an mahni chhawmdâwl tûr an ni. He ram hi inawpna, thawhhona, leh muanna entîrna a ni.
11, 12. (a) An ram siamṭhat lehte mal a sâwm dâwn tih engtin nge Jehova hrilhlâwknain a tihchian? (b) Tuipui kam tuaka thing tote chuan eng nge an entîr?
11 Chu ram chu Jehova’n mal a sâwm ang em? He zawhna hi hrilhlâwkna chuan rilru phûrna nêna hrilhfiahin a chhâng a ni. Biak in aṭangin tui lo luang chu a luang zau zêl a, Tuipui Thi-a a luan luh chuan tuipui lian tak a lo ni ta a ni. Chutah chuan, nunna nei lo tui chu nunna a pe leh a, tuipui kama sangha manna hlawhtling tak chu a tihlawhtling bawk a ni. Luipui kam tuaka thing chi hrang hrang ṭote chuan kumtluanin rah a chhuah a, chakna leh damna a pe a ni.—Ezekiela 47:1-12.
12 He thutiam hian siamṭhatlehna hrilhlâwkna hmasa zâwk lâwm taka an lo pawm tawh chu vakvaite hnênah a hrilh nawn lehin, a tinghet a ni. Paradis anga Israel luahkhah leh te, siamṭhat leh te chu Jehova thâwkkhum zâwlnei chuan vawikhat aia tam a sawi a ni. Ram rote chuan nunna an lo nei leh ang tih zâwlnei thu chu a lo thleng nawn leh a. (Isaia 35:1, 6, 7; 51:3; Ezekiela 36:35; 37:1-14) Tichuan, mite chuan Jehova nun pek malsâwmna chu biak in siamṭhat aṭanga luipui angin a luang chhuak dâwn tih an beisei thei a ni. Chuti chuan, thlarau lama hnam thi tawhte chu an lo nung leh dâwn a ni. Mihring siam ṭhat leh te chu thlarau lam ṭhat chungchuangnaa malsâwm an ni ang a—mite chu inlârnaa tuipui kam tuaka thing ṭote angin an nghet in an fel ang a, ram chhe tawh dintharlehnaa hma hruaitu tûrte chu. Isaia pawhin ‘hmun hlui chhe tawhte’ rem leh tu tûr “felna thing” chu a lo ziak tawh bawk a ni.—Isaia 61:3, 4.
Engtikah nge Inlârna chu A Thlen Famkim?
13. (a) Engtiang zâwngin nge Jehova’n a mite siamṭhatlehte chu ‘felna thing’ nêna mal a sâwm? (b) Tuipui Thi chungchâng hrilhlâwkna engtin nge a thlen famkim?
13 Israel vakvai kîr lehte chu an hrilhhai em? Hrilhhai lo hul hual! B.C.E 537-ah siamṭhat leh la bângte chu an hmangaih ngawi ngawih an ramah an kîr leh vek a ni. A hun takah, Ezra, zâwlnei Haggaia leh Zakaria, leh Puithiam Lû Josua te lo sawi angin, he “felna thing” kaihhruaina hnuaiah hian—hmun hlui chhe tawhte chu dinthar leh a ni. Lalte, entîr nân Nehemia leh Zerubbabela-te chuan ramah chuan thlei bîk nei lo leh dik takin ro an rêl a ni. Jehova biak in leh nunna atâna a châwmna chu siamṭhat leh a ni a—a thuthlung hmanga nunna malsâwmna chu—zalên taka luan chhuahtîr a ni leh a ni. (Deuteronomy 30:19; Isaia 48:17-20) Malsâwmna pakhat chu hriatna a ni a. Puithiamna chu hnathawh tûra siamṭhat an ni a; tin, puithiamte chuan mipuite chu dân an zirtîr a ni. (Malakia 2:7) Tuipui Thi chu tihdamin a awm a, sangha mana sumdâwnna hlawhtling tak a thar chho ang chiahin, mipuite chu thlarau lamah an chak thar lehin, leh Jehova chhiahhlawh ṭangkai an lo nih leh chu a rah chhuah a ni.
14. Engvângin nge Ezekiel-a hrilhlâwkna thleng famkim tûr chu Babulon-a vâkvai kîr leh Judate chunga thleng aia a ṭhat zâwk?
14 Hêng thil thleng hi Ezekiela inlârna hmuh thlenfamkimna awmchhun em ni? Ni lo; thil ṭhenkhat pawimawh zâwk pawh a awm a ni. Ngaihtuah teh: Biak in Ezekiela’n a hmuh kha a sawi ang khân sak tak tak a ni lo va. Dik takin, Judaho chuan kha inlârna kha urhsun takin an la a, ṭhenkhatte chu chipchiar takin a takin an hmang bawk a ni.b Mahse, inlârna biak in pumpui chu biak in hlui hmun, Moria Tlânga rem tûr tak ngial pawhin a lian lutuk a ni. Chu bâkah, Ezekiela biak in chu khawpui chhûnga awm ni lovin, engemaw zâta hlâ ram zau tak hrang daihah a awm laiin, biak in pahnihna chu Jerusalem khawpui, an thlahtute lo awmnaah chuan sak a ni thung a ni. (Ezra 1:1, 2) Lui tak tak chu Jerusalem biak in aṭâng chuan a luang ngai lo bawk. Tichuan, hmân lai Israelte chuan Ezekiela hrilh lâwk thlenfamkimna chauh chu an hmu a ni. Hei hian he inlârna thlarau lama a thlenfamkimna chu a ropui zâwk ngei dâwn tih a tichiang a ni.
15. (a) Engtikah nge thlarau lam biak in chu a ṭangkai ṭan? (b) Ezekiela inlârna hmuh chu Krista leia a hun chhûngin a thleng famkim lo tih engin nge lantîr?
15 Chiang takin, hun rei tak hnua tirhkoh Paula’n Hebrai bu-a a lo sawi Jehova thlarau lam biak in ropui taka Ezekiela inlârna thlenfamkimna pui ber hun chu kan thlîr ngei tûr a ni. Chu biak in chu C.E. 29-a a Puithiam Lal anga Isua Krista hriak thih a nih hunah a lo ṭangkai ṭan ta a ni. Mahse, Ezekiela inlârna hmuh chu Isua hunah a thleng famkim em? Chiangtakin a famkim lo a ni. Isua, puithiam lal chuan rorêlna nî hrilhlâwkna chu baptisma, a inthawina thihna, hmun Thianghlim Ber vâna a luhna hmangin a tifamkim a ni. (Hebrai 9:24) Tichuan, ngaihventhlâktakin, Ezekiela inlârna hmuh chuan puithiam lu emaw, Rorêlna Nî emaw a malin a hrilhfiah lo a ni. Tichuan, chutiang ang lo takin, he inlârna hi chuan kum zabi pakhatna lam a kâwk a nih hmêl a, Eng ang hun chhûng nge ni a; tin, hman a ni em?
16. Ezekiela inlârna hmuha thil awm dân hian eng hrilhlâwkna dang nge min hriatchhuahtîr a, hei hian Ezekiela inlârna hmuh thlenfamkimna hun dik tak hre thei tûrin engtin nge min ṭanpui ang?
16 A chhânna atân, inlârna bawkah khân i kîr leh ang u. Ezekiela chuan: “Pathian inlârnaah chuan Israel ramah mi hruai a, tlâng sâng takah mi dah a, chumi chhim lamah chuan khawpui din tawh ang mai a awm a,” tiin, a ziak a ni. (Ezekiela 40:2) He inlârnaa, “tlâng sâng tak” hian Mika 4:1 thu: “Ni hnuhnûngahte chuan heti hi a ni ang a, LALPA in awmna tlâng chu tlâng lian chungahte chuan tihnghehin a awm ang a, tlâng tête chungah chuan chawisânin a awm bawk ang; chutah chuan chi tinrêngte chu an kal nguah nguah ang” tia a sawi hi min hriatnawntîr a ni. Engtikah nge he hrilhlâwk thlenfamkimna hi a lo awm? Mika 4:5 chuan hnamten pathian dik lote an biak laiin a lo thlenga ang tih a târ lang a ni. Dik takin, ‘he tâwpna ni hnuhnung’ kan hunah hian a thleng a ni. Biakna thianghlim chu chawisân a ni a, Pathian chhiahhlawhte chênna hmun dik takah chuan siamṭhat leh a ni.
17. Malakia 3:1-5-a hrilhlâwkna hian Ezekiela inlârna hmuha biak in chu tihfai a nih hun hre tûrin engtin nge min ṭanpui ang?
17 He siamṭhat theihna hi engin nge siam? Ezekiela inlârna hmuha thil thleng pawimawh ber, Jehova chu biak inah a rawn kalin leh a biak in chu milem biakna chungchângah a fai tih a rawn tichiang a ni. Engtikah nge Pathian thlarau lam biak in chu tihfai a nih? Malakia 3:1-5-ah chuan Jehova’n a “thuthlung palai” ṭawiawmna nêna “A biak ina a lo luh hun” [NW] tûr a sawi lâwk a ni. A tum chu eng nge ni? “A ni chu rawhtuina mei ang leh puan sutute sabawn ang a ni si a.” He rawhtuina hi indopui pakhatna hun chhûngin a thleng a ni. A rahchhuah eng nge? Jehova chu a inah chuan awmin a mite thlarau lam ram chu kum 1919 aṭangin mal a sâwm a ni. (Isaia 66:8) Tichuan, hun hnuhnung chhûngin Ezekiela biak in hrilhlâwkna thlenfamkimna pawimawh tak chu hmuh a ni tiin, kan titâwp thei ang.
18. Engtikah nge inlârna biak in chuan thlenfamkimna tâwp a neih dâwn?
18 Siamṭhatlehna hrilhlâwkna dang ang bawkin, Ezekiela inlârna hmuh pawh hian thlenfamkimna thui zâwk, a tâwpna, paradis-ah chuan a nei a ni. Chutih hunah chauh chuan thinlung dikte chauhvin Pathian biak in ruahmanna hlâwkna zawng zawng chu an dawng dâwn a ni. Tichuan, Krista chuan a tlanna inthawina hlu tak leh a vân lam puithiamho mi 1,44,000 te nên ro an rêl dâwn a ni. Krista awpna thununna awihtu zawng zawngte chu ṭha famkimin a siam dâwn a ni. (Thu Puan 20:5, 6) Mahse, Paradis chu Ezekiela inlârna hmuh atâna thlenfamkimna hun pawimawh ber a ni thei lo a ni. Engvâng nge a nih loh?
Inlârna Chuan Kan Tûn lai Ni a Tinzâwn a ni
19, 20. Engvângin nge inlârna thlenfamkimna pawimawh ber chu Paradis-ah ni lo, he leiah a thlen dâwn?
19 Ezekiela chuan biak in milem biakna tihfai ngai tak mai leh thlarau lam uirena a hmu a ni. (Ezekiela 43:7-9) Chiangtakin, hei hi Paradis-a Jehova biaknaah chuan hman a ni lo a ni. Chu mai bâkah, inlârnaa puithiamte chuan hriak thih puithiam pâwl, Kum Sâng Rorêl chhûng emaw vân lam nuna kaihthawh an nih hnu ni lo, he leia an awm chhûng an entîr a ni. Engvâng nge? Puithiamte chuan hungchhûng nung zâwka rawngbâwltute a entîr a ni tih chhinchhiah ang che. Vênnainsâng (English) chhuak hmasa-a thu ziak chuan he hungchhûng hian he leia an awm chhûnga Krista puithiamna hnuaia danglam bîk taka thlarau lama dinnghehna a kâwk a ni.c Tin, inlârna chuan puithiamte famkimlohna pawh a sawi uar tih chhinchhiah bawk la. An ni chu anmahni sualna atân inthawinate hlân tûrin hrilh an ni. Thianghlim lo lo nihna hlauhawmziaa vaukhân an ni a—thlarau lamah leh rilru lama thianghlim lohna chu. Tichuan an ni chuan tirhkoh Paula’n: “Tawtawrâwt chu a ri dâwn si a, chutichuan mitthite chu ṭawih thei lova kaihthawhin an awm ang” (hawrawp kan tih âwn a ni.) ti a a ziah, hriak thih kaihthawhlehte chu an entîr lo a ni. (1 Korinth 15:52; Ezekiela 44:21, 22, 25, 27) Inlârnaa puithiamte chuan tlang taka mipuite rawngbâwl nên an thawk kawp a ni. Puithiam pâwlte vâna an awm hun chuan, Paradis-ah chutianga tih chu a ni dâwn lo a ni. Chuvângin, inlârna chuan hriak thihte’n entîr nei kawng ṭha chungchuang chu tûn lai khawvêla “mipui nasa tak” te nên an thawk a ni tih a tilang a ni.—Thu Puan 7:9; Ezekiela 42:14.
20 Tichuan Ezekiela hmuh biak in inlârna chuan thlarau lam tihfaina tûn laia a thlenfamkimna chuan nghawng ṭha a nei a ni tih a sawi lâwk a ni. Mahse, nangmahah eng nge awmzia a neih? Hei hi Pathian lam thil harsa ṭhenkhat ngaihtuahna mai a ni lo. He inlârna hian Pathian dik pakhat chauh Jehova, nitina i biak nâna tihtûr kawhhmuh ropui tak a nei a ni. Kan zir leh tûrah eng ang nge tih kan hmu ang.
[Footnote-te]
a Hei hian Ezekiela mimal nun a nghawng thei mai thei a, amah ngei pawh chu puithiam Zadoka thlah nia sawi a nih avângin.
b Entîr nân, hmân lai Mishnah chuan, biak in siamṭhatlehah chuan maichâm, kawngka khâr hnih nei, leh chaw chhumna huam chhûngte chu Ezekiela inlârna hmuh chu zâwma sa tûrin thu a râwn a ni.
c Vênnainsâng (English), July 1, 1996, phêk 16; December 1, 1972, phêk 718 en rawh.
I La Hre reng Em?
◻ Ezekiela hmuh inlârna-a biak in leh puithiamho thlenfamkimna bul ber chu eng nge ni?
◻ Engtin nge Ezekiela hmuh inlârna-a ram ṭhenna chu thlenfamkimna hmasa a nih theih
◻ Hmân lai Israel siamtharlehah, tunge lal rinawmte aiawh a, tunge “felna thing lian” anga thawk?
◻ Engvângin nge Ezekiela hmuh biak in inlârna thlenfamkimna pawimawh ber chu hun hnuhnung chhûnga hmuh a nih?