Nun leh Rawngbâwlna Inzirna Lehkhabu Atâna Thu Lâk Chhuahnate
FEBRUARY 5-11
PATHIAN THU AṬANGA RO HLUTE | MATTHAIA 12-13
“Buh Lem Leh Buh Tak Tehkhin Thu”
(Matthaia 13:24-26) Tehkhin thu dang an hnênah a sawi leh a: “Vân ram chu, mi a lova chi ṭha thehtu nên chuan tehkhin a ni, 25 nimahsela, mi an muthilh hlânin a hmêlhma a lo kal a, buh zingah chuan buh lem a theh a, a kal bo leh ta a. 26 Tin, buh chu a lo ṭo va a lo vuih chuan buh lem chu a lo lang ve ta a.
‘Ngai Teh U, Kei Kumkhuain In Hnenah Ka Awm Zel Ang’
2 Chu lova thilthleng chuan Isua’n buh tak—a Lalrama ro a rêl pui tûr hriak thih Kristiante—a lâk khâwm dân tûr leh a lâk khâwm hun tûr chu a târ lang a ni. Buh chi thehna chu C.E. 33 Pentikost nî khân a inṭan a. He khawvêl tâwpa la nungdam hriak thihte’n chhinchhiahna hnuhnûng ber an dawn a, vâna lâk chhoh an nih hunah chuan chu lâk khâwmna chu zawh fel a ni ang. (Mt. 24:31; Thup. 7:1-4) Tlâng chhîpa khaw hawina hmunin mi chu a chhehvêl zau tak a hmuhtîr thei ang bawkin, he tehkhin thu hian kum 2,000 vêl chhûnga thilthleng tûrte min hmuhtîr thei a ni. Kan thlîrna aṭangin, Lalram nêna inkûngkaih eng hmasâwnna nge kan hmuha kan hriat? Tehkhin thu chuan chi theh hun, ṭhan chhoh hun, leh a seng hun a sawifiah a. He thuziak hian a seng hun chu a thlûr bing dâwn a ni.
NGUN TAKA ISUA VENHIMNA HNUAIAH
3 C.E. kum zabi pahnihna a rawn her chhuah a, Kristian nia inchhâlte he khawvêla hmuh theiha an rawn awm chuan “buh lem chu a lo lang” ta a. (Mt. 13:26) Kum zabi palinaah chuan, buh lem ang Kristiante chuan hriak thih Kristiante chu an tam hneh hle tawh a ni. Tehkhin thuah khân bâwihte chuan an pu hnênah buh lemte pawt phawi mai tûrin an dîl tih hre chhuak leh ang che. (Mt. 13:28) Engtin nge an pu ber chuan a chhân lêt?
(Matthaia 13:27-29) Tin, in neitu bawite chu an lo kal a, a hnênah chuan, ‘Ka pu, i lovah chi ṭha i theh lo vem ni? buh lem saw khawi ata lo awm nge ni le? an ti a. 28 Tin, ani chuan an hnênah, ‘Chu chu hmêlmain a lo ti ta a nih chu’ a ti a. Tin, bawite chuan a hnênah, ‘A nih leh chûng chu va la khâwm mai ila rem i ti em?” an ti a. 29 Ani erawh chuan, ‘Ti lo ve; buh lem chu in lâk khawmzâwngin buh chu in pawt tel hlauh dah ang e.
‘Ngai Teh U, Kei Kumkhuain In Hnenah Ka Awm Zel Ang’
4 Buh lem leh buh tak chungchâng sawiin Isua chuan: “Buh seng thlengin ṭo za rawh se,” tiin a sawi a. He thupêk hian kum zabi pakhatna aṭanga tûn thlengin leiah hian buh tak ang hriak thih Kristian ṭhenkhat an awm reng tih a târ lang a ni. A hnuah Isua’n a zirtîrte hnêna: “Kei kumkhuain, khawvêl tâwp thleng pawhin, in hnênah ka awm zêl ang,” tia a sawi khân leiah buh tak a awm reng tih chu a nemnghet a ni. (Mt. 28:20) Chuvângin, Isua’n hriak thih Kristiante chu a tâwp thlengin a vênghim dâwn. Nimahsela, buh lem ang Kristiante’n an dîp hneh êm avângin chu hun rei tak chhûnga buh tak chu tute nge an nih chiang takin kan hre thei lo. Mahse, buh seng hun hma kum 30 vêlah khân buh tak pâwl chu chiang lehzuala hriat theih a lo ni ta a ni. Chu chu engtin nge a lo nih?
(Matthaia 13:30) Buh seng thlengin ṭo za rawh se; tin, buh seng hunah chuan buh âttute hnênah, Buh lem chu la khâwm hmasa zet ula, hâl tûrin têl rawh u; buh erawh chu ka buh inah seng lût rawh u, ka la ti ang e,’ a ti a,” a ti a.’”
‘Ngai Teh U, Kei Kumkhuain In Hnenah Ka Awm Zel Ang’
10 A hmasa ber chu, buh lem lâk khâwmna a ni. Isua chuan: “Buh seng hunah chuan buh âttute hnênah, Buh lem chu la khâwm hmasa zet ula, . . . têl rawh u, . . . ka la ti ang e,” a ti a. Kum 1914 hnu khân, vântirhkohte chuan buh lem ang Kristiante chu hriak thih “ram fate” laka thliar hrangin an ‘la khâwm’ ṭan a ni.—Mt. 13:30, 38, 41.
11 Lâk khâwm hna thawh chhoh zêl a nih rualin, chu pâwl hnihte inan lohna pawh chu a lo lang chiang cho zêl a. (Thup. 18:1, 4) Kum 1919-ah chuan Babulon Khaw Ropui chu a tlâwm ta tih a lang chiang a ni. Engin nge Kristian dikte chu a derte laka tidang lam bîk? Thu hrilhna hian a ni. Bible Zirlaite zînga hma hruaitute chuan Lalram thu hrilhnaa tel a pawimawhzia chu an sawi uar ṭan a. Entîr nân, To Whom the Work Is Entrusted, tih lehkhabu tê kum 1919-a tih chhuah chuan hriak thih Kristian zawng zawng chu in tina thu hril tûrin a fuih a. Chu chuan heti hian a sawi: He hna hi a lian tham hle a, mahse, Lalpa hna a ni a, a chakna hmangin kan thawk ang. Chu hnaa tel ve theihna chanvo hlu chu i nei a ni,” tiin. Chu chu eng anga chhân lêt nge a nih? Chuta ṭang chuan Bible Zirlaite chuan an thu hrilhna chu an la ngawrh ta hle tih kum 1922 Vênnainsâng chuan a sawi a ni. Rei pawh a rial hmain in tina thu hrilhna chu chûng Kristian rinawmte chhinchhiahna ber a lo ni ta a, tûn thleng hian a la ni reng a ni.
12 A pahnihna chu, buh tak seng luhna a ni. Isua chuan a vântirhkohte hnênah: “Buh . . . chu ka buh inah seng lût rawh u,” tiin thu a pe a. (Mt. 13:30) Kum 1919 aṭang khân hriak thihte chu Kristian kohhran din thar lehah chuan seng luh an ni a. Khawvêl tâwp thlenga la nung dam tûr hriak thih Kristiante tân chuan seng luhna hnuhnûng ber chu an vân lâwmman an dawn hunah a thleng ang.—Dan. 7:18, 22, 27.
Thlarau Lam Lunghlute Laih Chhuahna
(Matthaia 12:20) Hneh tûra rorêlna a tirh chhuah hma loh zawng Luang sâwp a titliak fithla lo vang a, la khu pawh a timit lo vang.
Mt. 12:20 ṭanchhan nwtsty study note
la khu: Ina hman ṭhin khâwnvâr chu olive hriaka khat hlum bêl tê tak tê a ni a. Puana siam a phita chuan hriak chu a hîp chhovin a alh chhuak a. “La khu” tih Grik ṭawngkam hi a khu tichhuaktu a phita sawina a ni a, mei alh chu mit tawh mah se, a la vâm reng vâng a ni. Is. 42:3-a hrilh lâwkna chuan Isua khawngaihna chungchâng a sawi lâwk a; ani chuan mi inngaitlâwmte leh hnehchhiaha awmte beiseina mei chher chu a timit ngai dâwn lo a ni.
(Matthaia 13:25) Nimahsela mi an muthilh hlânin a hmêlhma a lo kal a, buh zingah chuan buh lem a theh a, a kal bo leh ta a.
I Lo Hre Tawh Em?
Hmân laiah tuemawin mi dang lovah buh lem a theih tih chu a rin tlâk em?
MATTHAIA 13:24-26-ah Isua’n: “Vân ram chu, mi a lova chi ṭha thehtu nên chuan tehkhin a ni, nimahsela mi an muthilh hlânin a hmêlhma a lo kal a, buh zingah chuan buh lem a theh a, a kal bo leh ta a. Tin, buh chu a lo ṭo va a lo vuih chuan buh lem chu a lo lang ve ta a,” tiin a sawi a. Lehkha ziaktu ṭhenkhat chuan he thehkhin thu hi thilthleng tak tak a nih an ringhlel a; mahse, hmân lai Rom dân lehkhaziakte chuan hetiang thil hi a thleng tak tak thei tih a sawi.
Bible dictionary pakhat chuan, “Rom dân hnuaiah, phuba lâk duh vânga mi lova buh lem theh chu sual a ni a. Dân awm a ngaih chhan chu he thil hi a thlen tak tak vâng a ni,” tiin a sawi a. Dân lama mi thiam Alastair Kerr-a chuan Isua thih hnu kum 533 khân, Rom Emperor Justinian-a chuan ama ziak Digest tih lehkhabu a tihchhuah thu a sawi. Chu lehkhabuah chu Rom dân khai khâwmna a ni a, chutah chuan Isua thih hnu kum 100-250 vêla dân chungchânga mi thiamte thusawi lâkchhâwn pawh a tel a ni. He (Digest, 9.2.27.14) lehkhabu sawi dânin, chûng mi thiamte zînga pakhat Ulpian-a chuan kum zabi hnih laia thubuai pakhat chungchâng a sawi a. Mi dang lova buh lem thehna chuan buh ṭhate chu a tichhia a. Chutianga buh tih chhiatsak tâwktu lo neitu pa chuan dân ang takin a buh tichhetu lakah zângnadawmna a dawng thei tih Digest lehkhabu chuan a sawi
Chutiang thilte chu hmân lai Rom Empire hunah a thleng a, chu chuan Isua tehkhin thu hi thilthleng dik tak a ni tih a târ lang a ni.
Bible Chhiar
(Matthaia 12:1-21) Chu mi lai chuan Isua chu Chawlhniah buh hmunah te a kal tlang a; a zirtîrte chu an ril a ṭâm a, buh vuite an thliak a, an ei ta a. 2 Tin, Pharisaiten chu chu an hmuhin, a hnênah, “En teh, i zirtîrten Chawlhniah tih thiang lo chu an tih hi,” an ti a. 3 Ani erawh chuan an hnênah, “Davida a rilṭâm laia a ṭhiante nêna an thil tih kha in chhiar lo vem ni? 4 Khatia Pathian ina a luh a, amah leh a ṭhiante ei thian loh, puithiamte chauh ei thian chhangdah chu an ei thu kha? 5 A nih leh, Chawlhniin Pathian biak ina puithiam awmte chuan Chawlhni an bawrh pawhin an thiam zêl tih Dân thuah chuan in chhiar lo vem ni? 6 Engpawh ni sela, Pathian biak in aia ropui zâwk hetah a awm tih ka hrilh a che u. 7 Nimahsela, ‘Inthawina duh lovin khawngaihna ka duh e,’ tih hi, a awmzia lo hre tawh ni ula chu, mi thiamte chu thiam loh in chantîr lo tûr. 8 Mihring fapa hi Chawlhni Lal a ni si a,” a ti a. 9 Tin, chuta ṭang chuan a kal a, an inkhâwmna inah a va lût a. 10 Tin, ngai teh, mi pakhat kut zeng a lo awm a. Tin, an hêk theih nân, “Chawlhniin tihdam a thiang em?” tiin, Isua an zâwt a. 11 Tin, ani chuan an hnênah, “Nangni zîngah tupawhin berâm pakhat nei ula, chu chu Chawlhniin khuarkhurumah tla ang sela, tunge chelhin kai chhuak lo vang che u? 12 Berâm pakhat ai chuan mihring pakhat chu a va hlu zâwk êm! Chuvângin Chawlhniah tihṭhat a thiang e,” a ti a. 13 Chuveleh, chu mi hnênah chuan, “I kut phar rawh,” a ti a. Tichuan, a phar a, a leh lam angin a dam ta viah a. 14 Chutichuan, Pharisaite chu an chhuak a, amah an tihboral theih dân tûr ngaihtuahin an inrâwn a. 15 Nimahsela Isuan chu chu a hriatin chuta ṭang chuan a kal bo ta a. Tin, mi tam takin amah an zui a, an zain a lo tidam vek a, 16 a chanchin puan loh tûr an hnênah a ti tlat a: 17, 18 Zâwlnei Isaian, “En teh, ka chhiahhlawh, ka thlan, ka duh tak, ka rilruin a lawm êma hi; a chungah ka thlarau ka dah ang a, tichuan, Jentailte hnênah rorêlna thu a hril ang. 19 A hnial lo vang a, a au hek lo vang a, kawtthêrahte pawh tuman a aw an hre hek lo vang. 20 Hneh tûra rorêlna a tirh chhuah hma loh zawng luang sâwp a titliak fithla lo vang a, la khu pawh a timit lo vang. 21 Ama hming chu Jentailte chuan an beisei chhan ang,” tia a sawi kha a lo thlen theihna tûrin.”
FEBRUARY 12-18
PATHIAN THU AṬANGA RO HLUTE | MATHAIA 14-15
“Mi Tlêmte Hmanga Mi Tam Tak Hraina”
(Matthaia 14:16, 17) Isua erawh chuan an hnênah, “An kal bo a ngai lo ve; nangmahnin ei tûr pe rawh u,” a ti a. 17 Tin, anni chuan a hnênah, “Hetah chhangpêr panga leh sangha pahnih chauh kan nei a ni,” an ti a.
Mi Tlemte Hmanga Mi Tam Tak Hraina
2 Mipuite a han hmuhin Isua chuan a khawngaih ta hle a, an zînga dam lote chu tidamin, Pathian Ram chanchin tam tak a zirtîr ta a. Khua a lo tlai chuan, zirtîrte chuan Isua hnênah mipuite chu a chhehvêl khuaa an ei tûr an lei theihna tûra ṭintîr tûrin an hrilh a ni. Isua erawh chuan a zirtîrte hnênah: “Nangmahnin ei tûr pe rawh u,” tiin a hrilh zâwk a. Pêk tûr an neih chhun chu chhangpêr panga leh sangha pahnih chauh a nih avângin Isua thusawi chu mak an ti hle ngei ang.
(Matthaia 14:18, 19) Tin, ani chuan, “Hetah ka hnênah han la rawh u,” a ti a. 19 Tin, hlobet chunga ṭhu tûrin mipuite chu thu a pe a, chhangpêr panga leh sangha pahnih chu a la a, van lam enin mal a sâwm a, a phel a, chhangpêrte chu zirtîrte hnênah a pe a, tin, zirtîrte chuan mipuite hnênah an pe a.
Mi Tlemte Hmanga Mi Tam Tak Hraina
3 A khawngaihna avângin Isua chuan thil mak a ti ta a—chu chu Chanchin Ṭha ziaktu palite’n an ziah vek awmchhun a ni. (Mk. 6:35-44; Lk. 9:10-17; Joh. 6:1-13) Isua chuan a zirtîrte hnênah chuan mipuite chu hlobet chunga 50 leh 100 zêla ṭhu khâwm tûrin a hrilhtîr a ni. Ṭawngṭaia mal a sâwm zawhah chhang leh sanghate chu a phel ta a. Isua chuan mipuite hnênah mahnia pe lovin, “chhangpêrte chu zirtîrte hnênah a pe a, tin, zirtîrte chuan mipuite hnênah an pe a.” Mak tak maiin, an vaia ei sên loh a awm a nih chu! Isua chuan mi tlêm tê—a zirtîrte hmangin mi sâng tam tak a hrai tih han ngaihtuah teh.
(Matthaia 14:20, 21) Tin, an vaiin an ei a, an puar ta hlawm a; an ei bâng nawi pawh chu bâwmrâng sâwm leh pahnih an rût khat a. 21 A eitute chu, hmeichhia leh naupang tiam lovin, patling hlîr pawh sângnga lai an ni a.
Mt. 14:21 ṭanchhan nwtsty study note
hmeichhia leh naupang tiamin: He thilmak chungchâng sawinaah Mathaia chauhvin hmechhia leh naupangte a târ lang a. Thilmak tihna hmanga a hrai zât chu an vaiin mi 15,000 chuang an ni thei.
Mi Tlemte Hmanga Mi Tam Tak Hraina
THILTHLENG chu han mitthla teh. (Matthaia 14:14-21 chhiar rawh.) Chu chu C.E. 32 Kalhlên Kût hma lawk a ni a. Hmeichhia leh naupang tiam lovin, patling hlîr pawh 5,000 lai chu Isua leh a zirtîrte hnênah Galili Tuipui kam hmâr lama thingtlâng khua, Bethsaida khaw kiang thlalêrah chuan an awm a ni.
Thlarau Lam Lunghlute Laih Chhuahna
(Matthaia 15:7-9) Vervêkte u, Isaia hian in chungchâng thu a lo hril lâwk dik zet mai, 8 ‘He miteho hian an kain mi chawimawi a, an thinlung erawh chuan mi hlat si a. 9 Engpawh ni sela, an zirtîrnaah mihring thupêk an zirtîr avangin an mi biak ṭhin hi athlâwn mai a ni,’ tiin,” a ti a, a chhâng a.
Mt. 15:7 ṭanchhan nwtsty study note
Vervêkte: Grik thu mal hy·po·kri·tesʹ tih hi a tîr chuan, ring taka au tûra tih hmaikhawr lian tak inbel Grik (leh a hnua Rom) stage-a lemchangtute sawina a ni a. He ṭawngkam hi mite tihder a, a thiltum leh miziate thuptu sawi nâna entîr neia hman a ni. Isua chuan Juda sakhaw hruaitute chu “vervêkte,” tiin a ko a ni.—Mt. 6:5, 16.
(Matthaia 15:26) Tin, ani chuan, “Fate chhang lâksak a, uite hnêna paih chu, a mawi lo ve,” a ti a, a chhâng a.
Mt. 15:26 ṭanchhan nwtsty study note
Fate . . . uitê te: Mosia Dânah chuan uite chu a thianghlim loh avângin, Bible chuan he ṭawngkam hi ngaihnêpna lam hawiin a hmang ṭhîn. (Lev. 11:27; Mt. 7:6; Phil. 3:2; Thup. 22:15) Mahse, Marka (7:27) ziak leh Mathaia ziaka Isua thusawiah chuan, “uitê” a nih loh leh “ina vulh ui” tih awmze nei, tê tak tê sawina ṭawngkam a hmang a, chu chuan khaikhinna a tinêp deuh a ni. Hei hian Juda mi ni lote ina an vulh ui duat kohna ṭawngkam chu Isua’n a sawihmuh a ni mai thei. Isua chuan Israel mite chu “naupang” nên khaikhinin leh Juda mi ni lote chu “uitê te,” nên khaikhinin ngaih pawimawh zâwk tûr chu târ lang a duh a ni. Naupang leh uite awmna inah chuan naupangte chu chaw pêk hmasak tûr an ni.
Bible Chhiar
(Matthaia 15:1-20) Chu mi lai chuan Jerusalem khua aṭangin Pharisaite leh lehkhaziaktute Isua hnênah an lo kal a, 2 “Engati nge i zirtîrten upate thuro chhiah chu an bawhchhiat ṭhin? chhang an eiin kut an sil ngai si lo va,” an ti a. 3 Tin, ani chuan an hnênah, “Nangni pawhin engati nge in thuro chhiah avânga Pathian thupêk in bawhchhiat ni? 4 Pathianin, ‘I nu leh i pa chawimawi rawh,’ ‘Tupawh a nu emaw a pa emaw sawichhia apiang chu thi mawlh rawh se,’ a ti si a. 5 Nangni erawh chuan, ‘Tupawh a nu emaw a pa emaw hnênah, I mi chhawrna tûr hi Pathian hnêna pêk a ni tawh, ti apiang chuan, 6 a nu leh a pa a chawimawi tûr a ni lo ve,’ in ti ṭhîn a. Tichuan, in thuro chhiah avângin Pathian thu chu in bawh bo ta a nih hi. 7 Vervêkte u, Isaia hian in chungchâng thu a lo hril lâwk dik zet mai, 8 ‘He miteho hian an kain mi chawimawi a, an thinlung erawh chuan mi hlat si a. 9 Engpawh ni sela, an zirtîrnaah mihring thupêk an zirtîr avangin an mi biak ṭhin hi athlâwn mai a ni,’ tiin,” a ti a, a chhâng a. 10 Tin, mipui chu a ko va, an hnênah, “Ngaithla ula, lo ngai thiam rawh u: 11 Kaa lût chu mihring tibawlhhlawhtu a ni lo va; kaa chhuak chu, chu ngei chu mihring tibawlhhlawhtu a ni zâwk e,” a ti a. 12 Chu mi lai chuan a zirtîrte an lo kal a, a hnênah, “Pharisaiten kha thu kha an hriata an lung nih loh kha i hria em?” an ti a. 13 Ani erawh chuan, “Kûng zawng zawng ka pa vâna mi phun loh chu pawh chhuahin a awm ang. 14 Anni chu pawisa suh u; hruaitu mitdel an ni, Tichuan, mitdelin mitdel vêk a hruai chuan khuarkhurumah an tla dûn ang,” a ti a, a chhâng a. 15 Tin Peteran a hnênah, “Tehkhin thu kha min hrilhfiah ta che,” tiin a chhâng a. 16 Tin, ani chuan, “Tûn thlengin nangni pawh hriatna nei lovin in la awm cheu maw? 17 Kaa lût apiang chu pumah a tla thla a, dailênnaa paih chhuahin a awm tih in hre lâwm ni? 18 Kaa chhuakte erawh chu thinlungah a lo chhuak a ni; chûng ngei chuan mihring a tibawlhhlawh ṭhîn a ni. 19 Thinlungah hian ngaihtuahna sualte, tualthahnate, uirênate, inngaihnate, rûkrûknate, hêknate, sawichhiatnate a lo chhuak si ṭhîn a; 20 chûng chu mihring tibawlhhlawhtu a ni; kut sil lova chaw ei erawh chuan mi a tibawlhhlawh lo ve,” a ti a.
FEBRUARY 19-25
PATHIAN THU AṬANGA RO HLUTE | MATHAIA 16-17
“Tu Ngaihtuah Dânin Nge I Ngaihtuah?”
(Matthaia 16:21, 22) Chu mi achinah chuan Isuan Jerusalem khuaa a kal tûrzia te, upate, puithiam lalte, lehkhaziaktute laka thil tam tak a tuar tûrzia te, tihhluma a awm tûrzia te, ni thum nia kaihthawha a awm tûrziate chu a zirtîrhote a hriattîr ṭan ta a. 22 Tin, Petera chuan ani chu a hruai hrang a, “Lalpa, Pathianin khawngaih che rawh se; chûng chu i chungah a thleng tawp lo vang,” tiin a zilh ta a.
Pasalte U—Krista Lu Nihna Chu Entawn Rawh U
17 Ṭumkhat chu, Isua’n a tirhkohte hnênah Jerusalem khuaa a kal tûrzia leh, chutah chuan “upate, puithiam lalte, lehkhaziaktute” tihduhdah a nih tûrzia leh “tihhluma a awm tûrzia te, ni thum nia kaihthawha a awm tûrziate” chu a hrilhfiah a. Chutah chuan Petera’n Isua chu hruai hrangin: “Lalpa, Pathianin khawngaih che rawh se; chûng chu i chungah a thleng tawp lo vang,” tiin a zilh a. Chiang takin, Petera chu a rilru puthmang chuan a thil thlîr a tichiang lo a ni. Zilh a ngai a. Chuvâng chuan Isua’n a hnênah: “Setan, ka hnungah kal rawh; ka tân tlûkna i ni e; Pathian thilte ngaihtuah lovin mihring thilte i ngaihtuah zâwk a nih hi,” a ti a ni.—Matthaia 16:21-23.
(Matthaia 16:23) Ani erawh chu a hawi a, Petera hnênah chuan, “Setan, ka hnungah kal rawh; ka tân tlûkna i ni e; Pathian thilte ngaihtuah lovin mihring thilte i ngaihtuah zâwk a nih hi,” a ti a.
Fîmkhur Rawh—Setana’n Ei A Tum Che!
16 Setana chuan Jehova chhiahhlawh ṭhahnemngai takte pawh a bum thei a. Entîr nân, Isua’n a zirtîrte hnêna tihhlum a nih tûr thu a hrilh laia thilthleng kha han ngaihtuah teh. Rilru ṭha tak puin, Petera chuan, ani chu a hruai hrang a: “Lalpa, Pathianin khawngaih che rawh se; chûng chu i chungah a thleng tawp lo vang,” tiin a hrilh a. Isua’n Petera chu khauh takin: “Setan, ka hnungah kal rawh!” tiin a chhâng lêt a ni. (Mt. 16:22, 23) Engvângin nge Isua’n Petera chu “Setan” tia a koh? Isua chuan thil lo thleng tûr a hriat vâng a ni. Tlanna inthawina atâna a thih hun tûr leh, Diabola chu dawthei a nihzia a finfiah hun tûr a hnai tawh hle a. Chu mihring chanchina hun pawimawh lai berah chuan Isua tân mahni ‘inkhawngaih’ hun a ni lo. Inthlahdah taka awmtîr chu Setana duhzâwng tak a ni ngei ang.
17 He khawvêl tâwpna kan hnaih zêl rualin, keini pawh hun khirh takah kan nung a. Setana chuan inthlahdah tûr te, he khawvêla hmun inkhuarna hmanga mahni ‘inkhawngaih’ tûr te, leh hun hmâwr taka kan awm tawhzia theihnghilh tûr tein min duh a ni. Chutiang chu i chungah thlentîr suh! Chu aimahin, ‘ngaihven rengin awm zâwk rawh.’ (Mt. 24:42) Tâwpna chu a lo thleng lawk lo vang tih emaw, a lo thleng ngai lo vang tih emawa Setana bumna chu ring ngai suh ang che.
(Matthaia 16:24) Tin, Isuan a zirtîrte hnênah, “Tupawhin mi zui a duh chuan mahni hrehawm pawisa lovin, a kraws puin mi zui rawh se.
‘Kal Ula, Zirtîr Siamin, Baptis Rawh U’
9 Pathian duhzâwng tihna kawnga Isua entawnnaah chuan eng nge tel? Isua chuan a zirtîrte hnênah: “Tupawhin mi zui a duh chuan mahni inphatin, a nghaisakna ban puin min zui zêl rawh se,” a ti. (Matthaia 16:24, New World Translation) Hetah hian kan tih tûr thil pathum a sawi a. A hmasa ber chu, mahni ‘inphat’ a ni a. Thu danga sawi chuan, ngaihtuahna hmasial leh ṭha famkim lo hnâwl a, Pathian zilhna leh kaihhruaina pawm hi a ni. A pahnihna chu, mahni ‘nghaisakna ban put’ a ni. Isua hun lai chuan nghaisakna ban chu zahthlâk leh hrehawm tawrhna entîrtu a ni a. Kristian kan nih avângin, chanchin ṭha avângin hrehawm tawrh châng kan nei thei tih chu kan pawm a. (2 Timothea 1:8) Khawvêlin min nuihsawh emaw, min dem emaw pawh ni se, Krista angin “mualphona chu ngainêpin,” Pathian kan tilâwm tih hriatnaah chuan kan lâwm a ni. (Hebrai 12:1, 2) A tâwp berah chuan, Isua chu kan zui “zêl” a ni.—Sâm 73:26; 119:44; 145:2.
Thlarau Lam Lunghlute Laih Chhuahna
(Matthaia 16:18) Tin, nang Petera i ni tih ka hrilh bawk a che; he lungpui chungah hian ka kohhranho ka rem chho ang a, Mitthi Khaw kulh kawngkhârte chuan chu chu an ngam lo vang.
Mt. 16:18 ṭanchhan nwtsty study note
Petera i ni, he lungpui chungah: Mi pa lam sawina Grik thu mal peʹtros hian “lung,” tih awmzia a nei a. Tah hian hming inâwm tak (Petera) chu hman a ni, hei hi Isua’n Simona a pêk Grik hming a ni. (Joh. 1:42) Hmeichhe lam sawina thu mal peʹtra chu “lung,” tia lehlin a ni a, chu chuan lungphûm, khâm, a nih loh leh lungpui tih a kâwk thei a. He Grik thu mal hi Mt. 7:24, 25; 27:60; Lk. 6:48; 8:6; Rom 9:33; 1 Kor. 10:4; 1 Pet. 2:8-ahte pawh a chuang a. Petera chuan Isua chu Pathian thlan, “a kila lung” tia sawi lâwkna thu a ziah avângin, Isua kohhran remchhohna lung niin a inngai lo tih a chiang hle. Chutiang bawkin, Tirhkoh Paula pawhin Isua chu “lungphûm” leh “thlarau lam lungpuia,” angin a sawi bawk. (1 Kor. 3:11; 10:4) Chuvângin, Isua chuan ṭawngkam thiam takin heti hian a sawi a ni: ‘Nang, Petera (“Lung” tihna) tia ka koh hian Kristian kohhran lungphûm anga rawngbâwltu tûr “he lungpui” Krista nihna dik tak chu i hre chiang e,’ tiin.
kohhranho: Hei hi Grik thu mal ek·kle·siʹa lan hmasak berna a ni a. He ṭawngkam hi “chhuak” tih awmzia nei ek, tih leh “ko” tih awmzia nei ka·leʹo, Grik thu mal pahnih aṭanga lo awm a ni a. Chu chuan thiltum leh thiltih tûr bîk atâna sâwmte, a nih loh leh koh khâwmte a kâwk a ni. (Thu Har Hrilhfaihna En Rawh.) Hetah hian, Isua chuan “lung nungte” anga sawi ‘thlarau lam ina rem chhohva awm,’ hriat thih Kristiante hmanga din Kristian kohhran awm tûr thu a sawi lâwk a ni. (1 Pet. 2:4, 5) He Grik thu mal hi Septuagint-ah hman fo a ni a, chu chu Pathian mite, a hnam pumpui sawi nân hman ṭhin “mite pung khâwm,” a nih loh leh kohhran tia lehlin Hebrai thu mal nên a inang a ni. (Deut. 23:3; 31:30) Tirh. 7:38-ah, Aigupta aṭanga hruaichhuah Israel mite chu “mi pung,” a nih loh leh kohhran anga sawi an ni a. Chutiang bâwkin, ‘thim ata koh chhuah,’ leh ‘khawvêla thlan chhuah’ Kristiante chu “Pathian kohhranho,” an ni.—1 Pet. 2:9; Joh. 15:19; 1 Kor. 1:2.
(Matthaia 16:19) Vân ram chabite ka pe ang chia, lei chungah engpawh i phuar apiang vânah phuar a ni ang a; lei chungah engpawh i phelh apiang vânah phelh a ni ang,” a ti a, a chhâng a.
Mt. 16:19 ṭanchhan nwtsty study note
Vân ram chabite: Bible-ah hian, chahbi tak tak emaw, entîr nei emaw pawh ni se, chahbi kawltîra awmte chu an hnênah thuneihna engemaw chen pêk an ni. (1 Chro. 9:26, 27; Is. 22:20-22) Chuvângin, “chahbi” tih ṭawngkam hian thuneihna leh mawhphurhna a entîr a. Petera chuan a hnêna kawltîr chûng “chanbite” chu Judate (Tirh. 2:22-41), Samari mite (Tirh. 8:14-17), leh Gentailte (Tirh. 10:34-38) chu vân Lalram lût thei tûra Pathian thlarau an dawn theih nân a hmang a ni.
Bible Chhiar
(Matthaia 16:1-20) Tin, Pharisaite leh Saddukaite an lo kal a, amah fiah nân vân ata chhinchiahna anmahni entîr tûrin an dîl a. 2 Nimahsela ani chuan, an hnênah, “Tlai lam a lo nihin ‘Khua-a ṭha dâwn a ni ang, kâwl a sen êm mai,’ in ti ṭhîn a. 3 Tin, zîngah chuan ‘Vawiin chu khua a chhe dâwn a ni ang, kâwl a sen a, khua a dûr êm mai’ in ti ṭhîn a. Vân awmzia in hre fiahthiam si a, nimahsela hun chhinchhiahnate hi in hre fiah thei lo. 4 Chhuan sual tak leh uirê hmang takte chuan chhinchhiahna an zawng a, nimahsela, Jona chhinchhiahna chauh lo chu an hnênah chhinchhiahna rêng rêng pêk a ni lo vang,” a ti a, a chhâng a. Tin, anmahni a kalsan a, a kal ta daih a. 5 Tin, zirtîrte chu râl leh lam an thlen chuan chhang an lo ken theihnghilh a. 6 Tin, Isuan an hnênah, “Pharisaite leh Saddukaite dawidim lakah chuan invêng ula, fîmkhur rawh u,” a ti a. 7 Tin, anni chuan, “Chhang kan keng hauh lo,” tiin an inngaihtuah a. 8 Tin, Isuan chu chu a hria a, “Rin tlemte u, engati nge chhang in neih loh avânga in inngaihtuah ni? 9 Tûnah pawh in rilruin in la hre lo fo maw? Mi sangnga chhangpêr pangaa hrai leh, in bawmrang ruh khah zât kha, in hre reng lâwm ni? 10 Mi sangli chhangpêr pasariha hraia in bawm ruh khah zat pawh kha? 11 Chhang thu in hnênah ka sawi lo tih engtizia nge in hriat loh? Pharisaite leh Saddukaite dawidim lakah erawh chuan fimkhur rawh u,“ a ti a. 12 Chu veleh chhang dawidim lakah fimkhur tûrin a tîr lo va, Pharisaite leh Saddukaite zirtîrna laka fimkhur tûrin anmahni a tîr zâwk tih an lo hre ta a. 13 Tin, Isua chu Philipa Kaisari bial chu a lo thlen chuan a zirtîrte hnênah, “Miten Mihring Fapa hi tunge a ni an tih?” tiin a zawt a. 14 Tin, anni chuan, “Ṭhenkhatin, ‘Baptistu Johana a ni,’ an ti a; ṭhenkhatin, ‘Elija a ni,’ an ti; ṭhenkhatin ‘Jeremia emaw zâwlnei tua emaw a ni,’ an ti,” an ti a. 15 Ani chuan an hnênah, “A nih leh, nangnin tunge a ni mi tih?” a ti a. 16 Tin, Simon Peteran, “Krista, Pathian nung Fapa chu i ni,” a ti a, a chhâng a. 17 Tin,Isuan a hnênah, “Simon Bar-Jona, i eng a thawl e; tisa leh thisenin a hriattîr che a ni si lo va, ka pa vâna miin a hriattîr zâwk che a ni. 18 Tin, nang Petera i ni tih ka hrilh bawk a che; he lungpui chungah hian ka kohhranho ka rem chho ang a, Mitthi Khaw kulh kawngkhârte chuan chu chu an ngam lo vang. 19 Vân ram chabite ka pe ang chia, lei chungah engpawh i phuar apiang vânah phuar a ni ang a; lei chungah engpawh i phelh apiang vânah phelh a ni ang,” a ti a, a chhâng a. 20 Chu mi zawhah Krista a ni tih tumah hrilh lo tûrin zirtîrte chu a ti tlat a.
FEBRUARY 26–MARCH 4
PATHIAN THU AṬANGA RO HLUTE | MATHAIA 18-19
“Mahni leh Mi Dangte Tlûk Phahna Tûr Chu Pumpelh Rawh”
(Matthaia 18:6, 7) Amaherawhchu, tupawh hêng mi ringtu mi tête zînga pakhat pawh titlu apiang chu, an nghâwngah buh râwt sawmna lung lianpui awrhtîrin tuifinriat thûk laiah thlâk daih sela an tân a sâwt zâwk ang. 7 “Tlûknate avângin khawvêl chung a pik e! tlûknate chu lo awm tûr rêng zawng a ni a; nimahsela tlûkna awmtîrtu chung chu a pik e!
Mt. 18: 6, 7 ṭanchhan nwtsty study note
sabengtung hmanga buh râwt sawmna lung: A nih loh leh, “buh râwt sawmna lung lianpui.” A ngial a ngan chuan, “sabengtung hmanga buh râwt sawmna lung” a ni a. Chutiang buh râwt sawmna lung chu 1.2-1.5 m (ft 4-5) vêla lian leh rit tak a ni a, sabengtung hmanga her a ngai a ni.
tlûknate: “Tlûkna” tia lehlin Grik thu mal skanʹda·lon awmze bul ber chu thang sawina anga ngaih a ni a, mi ṭhenkhat chuan thanga an dah tâwktarh thilna hmawlhtê a ni an ti. A zau zawnga sawi chuan, mi titlu theitu thil kham engpawh a kâwk thei a ni. Engtîrna hmanga sawi chuan, mi chu nungchang lama tlu chhe tûr emaw, suala tlu tûr emawa kawng dik lova hruaitu thiltih, a nih loh leh dinhmun a kâwk a. Mt. 18:8, 9-ah hian, thiltih sawina ṭawngkam skan·da·liʹzo chu “titlu,” tia lehlin a ni a, chu chu “thang a lo ni; sualah a tluktîr,” ti pawha lehlin theih a ni.
nwtsty media
Buh Râwt Sawmna Lung
Buh râwt sawmna lung chu buh râwt nân leh oliv hriak her nân an hmang ṭhîn a. Ṭhenkhat chu kuta her theih tâwka tê a ni a, a dang erawh chu a len êm avângin ramsa hmanga her ngai a ni. Philistia-hovin Samsona an hertîr ang buh râwt sawmna lung lian tak pawh a awm thei a. (Ro. 16:21) Ramsa chakna hmanga buh herna chu Israel ramah chauh ni lovin, Rom Lalram hmun hrang hrangah pawh an hmang nasa hle a ni.
Buh Râwt Sawmna Lung Chung Zâwk Leh Hnuai Zâwk
Kan sawi tâk ang chi buh râwt sawmna lung lian tak chu sabengtung anga khawi ngam ramsa hmanga her ngai a ni a, buh râwt nân leh olive her nân an hmang ṭhîn a ni. Buh râwt sawmna lung chung zâwk chu 1.5 m (ft 5)-a lian a ni a, a aia lian zâwk a hnuaia lung chunga her kual tûr a ni.
(Matthaia 18:8, 9) Tin, i kutin emaw, i kein emaw a tihtlûk che chuan, tan la, paih daih rawh; kut pahnih emaw, ke pahnih emaw neia kumkhaw meia paih ai chuan, piangsualin emaw, kebaiin emaw nunnaa luh i tân a ṭha zâwk e. 9 Tin, i mitin a tihtlûk che chuan kher chhuak la, paih daih rawh; mit khing hnih neia Gehenna meia paih ai chuan, mit khing khat neia nunnaa luh i tân a ṭha zâwk e.
Mt. 18:9 ṭanchhan nwtsty study note
Gehenna: He ṭawngkam hi Hebrai thu mal geh hin·nomʹ, aṭanga lo chhuak a ni a, a awmzia chu “Hinnom ruam,” a ni a, hmân lai Jerusalem Chhim leh Thlang-a awm a ni. (App. B12, map “Jerusalem and Surrounding Area” en rawh.) Isua hun lai chuan, chu ruam chu bawlhhlawh hâlna hmun a ni a, chuvângin, “Gehenna” tih thu mal hi tihboral hlenna atâna entîrna inhmeh tak a ni.
nwtsty Thu Har Hrilhfiahna
Gehenna
Jerusalem chhimthlang lama awm Hinnom Ruam atâna hman Grik hming a ni a. (Jer. 7:31) Hrilh lâwknaah chuan mitthi ruangte paihna hmun tûr anga sawi a ni. (Jer. 7:32; 19:6) Ramsate leh mihringte chu Gehenna-ah nung chunga hâl a, nghaisak an ni tia finfiahna a awm lo. Chuvângin, Gehenna chu mei tak taka mihringte chatuana hremna, hmuhtheih loh hmun pakhat entîrna a ni thei lo va. Chu aiin, Isua leh a zirtîrte’n Gehenna chu chatuan borâlna, a nih loh leh tihmangna atâna an hman “thih hnihna” sawina a ni zâwk.—Thup. 20:14; Mt. 5:22; 10:28.
(Matthaia 18:10) Hêng mi tête zînga pakhat pawh hi hmusit lo tûrin fîmkhur rawh u; an vântirhkohten vânah ka Pa vâna mi hmêl chu an hmu fo ṭhîn tih, ka hrilh che u hi.
Mt. 18:10 ṭanchhan nwtsty study note
ka Pa vâna mi hmêl chu an hmu: A nih loh leh, “ka Pa hnênah an kal thei.” Pathian awmnaa an kal theih avângin, thlarau thilsiamte chuahvin Pathian hmêl an hmu thei.—Ex. 33:20.
w10-E 11/1 16
Thlarau Thil Siamte’n Min Nghawng Dân
Isua chuan vântirhkohte chu Pathian chhiahhlawhte thlarau lam ṭhatna enkawl tûra mawhphurhna pêk an ni tih a sawi a. Chuvângin, Isua’n a zirtîrte chu mi dangte titlu lo tûra vaukhânin, heti hian a hrilh a ni: “Hêng mi tête zînga pakhat pawh hi hmusit lo tûrin fîmkhur rawh u; an vântirhkohten vânah ka Pa vâna mi hmêl chu an hmu fo ṭhîn tih, ka hrilh che u hi,” tiin. (Matthaia 18:10) He a thusawi avângin, Isua chuan a hnungzui tinte tân vêngtu vântirhkohte ruat an ni a tihna a ni lo. Chu aiin, Isua’n Pathian hna thawhpui vântirhkohte chuan Kristian kohhrana awmte chu an ngaihsak tak zet tih a târ lang zâwk a ni.
Thlarau Lam Lunghlute Laih Chhuahna
(Matthaia 18:21, 22) Chu mi lai chuan Petera a lo kal a, a hnênah, “Lalpa, ka unauvin vawi engzât nge ka chungah thil tisual sela ka ngaihdam tûr? vawi sarih thlengin em ni ang?” a ti a. 22 Isuan a hnênah, “‘Vawi sarih thlengin,’ ka ti lo va che, ‘Vawi sarih hmun sawmsarih thlengin,’ ka ti zâwk che a ni.
Mt. 18:22 ṭanchhan nwtsty study note
Vawi sarih hmun sawmsarih thlengin: A ngial a ngana sawi chuan, “vawi sarih hmun sawmsarih,” tihna a ni a. He Grik ṭawngkam hi “70 leh 7” (vawi 77) emaw, “70 hmun 7-a puntîr” (vawi 490) emaw tia hriat thiam theih a ni. Chutiang ṭawngkam bawk a lanna Septuagint Bible-a Genesis 4:24-ah chu Hebrai ṭawngkam chu ‘aleh sawmsarih leh pasarih’ tia dah a ni a, chu chuan ‘vawi 77’ tia lehlin a dik zâwk tih a târ lang. Hriatthiam dân chu engang pawh ni se, number pasarih sawi nawnna hi “chin nei lo,” a nih loh leh “bithliah nei lo” nên awmzia thuhmun a ni. Petera sawi vawi 7 chu vawi 77 nihtîrin, Isua chuan a hnungzuitute chu tiam chin nei lova mite ngaihdam tûrin a hrilh a ni. Chumi nêna inkalh takin, the Babylonian Talmud (Yoma 86b) bu chuan: “Miin vawi khat emaw, vawi hnih emaw, a nih loh leh vawi thum emaw thil a tihsual chuan ngaihdam a ni a, vawi lina chu ngaihdam a ni lo,” tiin a sawi.
(Matthaia 19:7) Anni chuan a hnênah, “A nih leh, engati nge Mosian inmâkna lehkha pêka mâk tûr thu a pêk si?” an ti a.
Mt. 19:7 ṭanchhan nwtsty study note
inmâkna lehkha: A nih loh leh, “inṭhenna lehkha.” Dân chuan inṭhen duhtu chu dân anga lehkha buaisaih tûr leh upate râwn tûrin a phût a, chutianga thu tlûkna lian tak siam a tum chu ngaihtuah ṭha leh tûrin hun a pe a ni. Dân awm chhan chu inṭhen hmanhmawh lo tûr leh dân ang taka hmeichhiate humhim hi a ni tih a chiang hle. (Deut. 24:1) Isua hun laia sakhaw hruaitute chuan awlsam taka inṭhen theih dân an siam a. Kum zabi khatnaa thilthleng chanchin ziaktu, nupui ṭhen Pharisai Josephus-a chuan “a chhan leh a vâng chu eng pawh ni se, (mipate hian chhan leh vâng tam tak an siam a ni) “ inṭhen theih a ni,” tiin a sawi.
nwtsty media
Inmâkna Lehkha
C.E. 71, a nih loh leh 72-a ziah, he inmâkna lehkha hi Aramaic ṭawnga ziah a ni a. Chu chu Judai Thlalêr ram ro Wadi Murabbaat hmâr lama hmuh chhuah a ni a. Chutah chuan Judate hel aṭanga kum ruknaah, Naqsan-a fapa Joseph-a chuan Masada khawpuia chên Jonathan fanu Miriam-i a ṭhen thu a inziak a ni.
Bible Chhiar
(Matthaia 18:18-35) Tih tak meuhvin ka hrilh a che u, lei chungah engpawh in phuar apiang, vânah phuar a ni ang a; lei chungah engpawh in phelh apiang, vânah phelh a ni ang. 19 Tih tak meuhvin ka hrilh leh a che u, lei chungah hian in zînga mi pahnih an thil dîl kawnga an thurual chuan, ka Pa vâna mi tisakin an awm ang. 20 Mi pahnih emaw pathum emaw ka hminga an inkhâwmna apiangah chuan an zîngah ka awm si ṭhîn a,” a ti a. 21 Chu mi lai chuan Petera a lo kal a, a hnênah, “Lalpa, ka unauvin vawi engzât nge ka chungah thil tisual sela ka ngaihdam tûr? vawi sarih thlengin em ni ang?” a ti a. 22 Isuan a hnênah, “‘Vawi sarih thlengin,’ ka ti lo va che, ‘Vawi sarih hmun sawmsarih thlengin,’ ka ti zâwk che a ni. 23 “Chu mi avâng chuan vân ram chu, lal ber tu emaw a bawite hnêna sum chanchin tihfel tum nên chuan, tehkhin a ni. 24 Tin, a han tihfel ṭan chuan mi pakhat talent sîngkhat ba, a hnênah an rawn hruai a. 25 Tin, pêk tûr a neih loh avângin, a pu chuan, amah nên, a nupui nên, a fate nên, a neih zawng zawng nên hralha, rulh tûr thu a pe a. 26 Chutichuan bawi chuan, ‘Ka pu, ka chungah zahngai rih la, a zain ka pe vek ang che,’ tiin bawkkhupin chibai a bûk a. 27 Tichuan chu bawia pu chuan a khawngaih ta êm êm a, a thlah a, a bat chu a ngaidam ta a. 28 Nimahsela, chu bawi chu a kal chhuak a, a bawipuite zînga pakhat a duli za ba a va hmu a; tin, a man a, ‘I bat kha mi pe rawh,’ tiin, a hrâwkah a rêk a. 29 Chutichuan a bawipui chu a bawkkhup a, ‘Ka chungah zahngai rih la, ka la pe ang che,’ tiin a ngên chiam a. 30 Nimahsela a duh lo va; a bat chu a tlâk hma loh zawng tân inah a va khung ta a. 31 Chutichuan, a bawipuite chuan a thiltih chu an hmuhin, an lungngai êm êm a, a thiltih zawng zawng chu an pu an va hrilh ta a. 32 Chu veleh a pu chuan ani chu a ko va, a hnênah, ‘Bawi sual, mi dîl chiam avâng khân i bat zawng zawng kha ka ngaidam che a ni a; 33 ka khawngaih che ang khân nang pawhin i bawipui chu i khawngaih ve tûr a ni lâwm ni?’ a ti a. 34 Tin, a pu chu a thinur ta a, a bat zawng zawng a tlâk hma loh zawng nghaisatute hnênah a pe ta a. 35 Mi tinin thinlung taka in unaute in ngaihdam loh chuan ka Pa vâna mi pawhin chutiang bawkin in chungah a ti ve ang,” a ti a.