BIBLIOTECA Watchtower
BIBLIOTECA
Watchtower
énná
a̱
  • a̱
  • e̱
  • i̱
  • o̱
  • ñ
  • ʼ
  • BIBLIA
  • XO̱N XI TJÍO
  • KJOAJTÍN
  • lv kj. 13 p. 144-159
  • Sʼuí xi tsín sasénle Niná

Tsín video i̱ página jebi.

Likui nda kjima je video.

  • Sʼuí xi tsín sasénle Niná
  • “Tosi tonda katasʼeno kjoatsjoachale Niná”
  • Subtítulo
  • Xi me tikui tínchja̱ni
  • JÑÁ JAʼAINI JE XI NAVIDAD ʼMILE NDʼAIBI
  • SʼUÍ XI BATÍO CHJOTA NGA FELE NÓ
  • KOSTUMBRE XI SʼÍN CHJOTA NGA NICHXIN XKÓN
  • KOSTUMBRE XI TSʼE SʼUÍKʼEN
  • KJOABIXAN XI TSJE TÍJNA NGIXKO̱N NINÁ
  • JÑÁ KINROANI NGA MʼAONKJAO CHO̱TSÍNXÁNLE CHJOTA
  • “JON XI TSJOACHAO JE JEOBÁ JTICHA KATAMAO JE XI CHʼAOTJÍN”
  • KAO ÉNNÁ KʼOA KAO XÁNÁ CHʼA̱SJEJEYAÑÁ NINÁ
  • Kʼoasʼin jchaxkuín Niná josʼin mele
    Jmé kjoanni xi bakóya je Biblia
  • A sasénle Niná tojme sʼuíni
    Koaan nda kuiyoaa ngantsjai nichxin. Yaa Biblia tsoyaná jokoa̱n sʼiaan
  • Ánni nga tsín bʼasjesíni sʼuí je testigole Jeobá kʼianga fele nó
    Xi nʼio kjonangi chjota xi tʼatsʼe je testigole Jeobá
  • A tjínnele nga Navidad kʼoasje je chjotale Cristo
    Xo̱n xi Bájinkonná tʼatsʼe Chjotaxále Jeobá (xi sʼeyole chjota) (2017)
“Tosi tonda katasʼeno kjoatsjoachale Niná”
lv kj. 13 p. 144-159
Je tiʼndí kui tíkjoʼaingi je kjoatjao xi katsjoále xijchále

KJOAʼMIYA 13

Sʼuí xi tsín sasénle Niná

“Chótʼao je xi sasénkon Nainá.” (EFESIOS 5:10.)

1. ʼYá chjotani xi nchja̱ndʼéle Jeobá kʼoa jméni xi sikuindale yaole chjota jebi.

JE Jesús kʼoakitso “nga je xi ñaki kjoakixi bexkón Niná, skoe̱xkón Nʼainá kao ni̱ma̱le kʼoa kao kjoaʼyaxkón xi ñaki kʼoatjín, nga̱ je Nʼainá kʼoati básjai chjota xi kʼoasʼin skoe̱xkón nga je” (Juan 4:23). Kʼianga masjaile Jeobá jngo chjota xi mele skoe̱xkón nchja̱ndʼéle je kʼoa kao ʼNdíle (Juan 6:44). Nʼio tse kjoanda tjínná ñá nga jekinchja̱ndʼéná. Tonga nʼio machjén nga nda “chótʼa[a] je xi sasénkon Nainá” kʼiatsa tsín mená nga ya jtsaoyaa che̱nle je Na̱i, nga̱ je Na̱i nʼio maña josʼin bʼanacha (Efesios 5:10; Apocalipsis 12:9).

2. Jósʼin bekon Jeobá nga kui mʼójin relijión xi kixi jme xi ya nroani relijión ndiso.

2 Si̱kjaʼaitsjenjinla jmeni xi koan nichxin kjoatse ya chrian nindo Sinaí. Kʼianga kʼoakitsole Aarón je chjota israelita nga jngo xkóson katasíndale, kisitjosonle naxinandá kʼoa jngo nra̱ja̱ʼndí xi tao̱nsine kisindale. Je Aarón joxi kʼoakitso nga je Jeobá tsoyanile xkóson jebi, nga̱ i kitso: “Sʼuí chʼa̱sjelee Jeobá nyaon”. Tonga a kisasenle Jeobá nga kui kitsʼójin relijión xi kixi jme xi ya nroani relijión ndiso. Majain. Saʼnda kʼoakitso nga katanikʼien chjota xi kui tsakʼétsʼoale, kʼoa janla jmi mani xi kinikʼien (Éxodo 32:1-6, 10, 28). Choa̱ jebi kui bakóyaná nga nʼio machjén nga “nijmejin xi jndí tíjna” si̱koaa kʼoa nga nitsejin kʼoaiʼndee nga kui xi jndí tíjna koaisʼenjin je relijión xi kixi (Isaías 52:11; Ezequiel 44:23; Gálatas 5:9).

3, 4. Ánni nga nʼio machjénsíni nga kao Biblia si̱ngósonkoaa je sʼuí kʼoa kao kostumbre xi tjín ndʼaibi.

3 Kʼianga tjíokonsa je pastro, jé tsakʼéchjoa nga tsín kjoaʼmiya ndiso jaʼasʼenjin naxinandále Cristo. Tonga nga jekʼien ngatsʼi, tjínkʼa xi tosa kjoandiso koantsjoake kʼoa xi yátsʼi̱n tsakinyále Cristo. Kʼoa kui kisikʼasʼenjin naxinandále Cristo je sʼuí kao kostumbre kʼoa kao nichxin xi tsabexkón je relijión ndiso. Kʼoa je chjota kʼoasʼin makjainle ndʼaibi nga tʼatsʼe Cristo jaʼaini jebi (2 Tesalonicenses 2:7, 10). I̱ kjoaʼmiya jebi kui chótʼaya kʼaa tʼatsʼe je sʼuí kao kostumbre xi tjín ndʼaibi. Jchañá nga tsín nganʼiotsjele Niná síxákao kʼoa nga kui nganʼio xi kijnajtsa sonʼnde bakó. Kʼoati jchaa nga kui símekonná xi chʼaotjín kʼoa nga kjoandiso kao kjoabʼenda kaníbason. Kʼoa ngayeje jebi tsʼení je xi “Babilonia xi nʼio je” tsole Biblia (Apocalipsis 18:2-4, 23).a Je Jeobá nʼio nda be jokji chʼao kisʼin chjota xi relijión ndiso tsakatiojin ngasʼa kʼoa bení nga ya jaʼaini je sʼuí kao kostumbre xi tjín ndʼaibi. Kʼoa je xi ngisa mangínñá kui josʼin síkjaʼaitsjen Jeobá (2 Juan 6, 7).

4 Ñá xi chjotale Cristo maa ʼyañá nga tjíokʼa sʼuí xi tsín sasénle Jeobá. Kʼoa ñaki kʼoatjío tokoán nga nitsejinla ya kuinójiaan yaoná. Kuila chótʼayá ndʼaibi ánni nga tsín sasénsínile Niná. Kʼianga jekoa̱njinná anni nga tsín sasénsínile kʼoa nga chʼaosʼin kuiyoaa ngixko̱n kʼiatsa ya kuinójiaan yaoná ngisa kʼoakʼoé tokoán nga ñaki chʼa̱sjengiaa sʼuí jebi.

JÑÁ JAʼAINI JE XI NAVIDAD ʼMILE NDʼAIBI

5. Jósʼin ʼyañá nga tsín tsa 25 sá diciembre kitsin Jesús.

5 Alijña kʼoatso Biblia tsa sʼuí chʼa̱sjelee Jesús nichxin nga kitsin, kʼoa likui ʼyaaje̱ kʼiákjoánni kitsin. Jósʼin ʼyañá nga tsín tsa 25 sá diciembre kitsin.b Kuinga nʼio nyʼán ma sá jebi ya naxinandá Israel kʼoa ya Lucas 2:8-11 kʼoatso nga tjío chjota xi jinsén “[tjío]koʼnda cho̱ xi tiyani nangibe” nichxin nga kitsin Jesús. Je chjota alikuijin ya koʼnda cho̱le ya jinsén nga jngo nó. Tsa tojinsénlani bationtsjai lijmejin xá kui kisʼetʼani ya Biblia. Kʼianga cha̱nnyʼán síkatíoʼya cho̱le, nga̱ ya Belén jtsí bʼa kʼoa saʼnda nyʼán tjon. Xi ijngosani, ánni nga ya Belén kisíni je José kao María. Kuinga je Augusto César, xi tíbatéxoma nga kʼia, kʼoasʼin tsakʼéne nga ngatsʼi chjota katafikáya xo̱n yaole ya ʼndele chjotajchíngale (Lucas 2:1-7). Kʼoa mani nga tjíongijti kon chjota judío kao je chjotaxá romano, je Augusto César alikuijin kʼianga cha̱nnyʼán tsakʼéte chjota judío ya naxinandále.

6, 7. 1) Jñá kinroani jmeni xi sʼín chjota kʼianga Navidad. 2) Jméni xi tsín mangóson je chjota kʼoa kao chjotale Cristo kʼianga tsojmi tsjoákjoatjaole xínkjín.

6 Jñáni jaʼaini je Navidad. Yaa jaʼaini je sʼuí xi tsakʼasje chjota xi tsín tsa Jeobá tsakʼétsʼoale. Je Biblia alikui kʼoatso tsakui chʼa̱sjee. Jaola koya si̱kʼaxkiaa jña kiskoenile chjota xi kui sʼuí kisikʼatsen. Xi títjon, yaa kiskoenile sʼuí xi bʼasje ngasʼa je chjota romano kʼianga bexkón je niná xi Saturno kitsole, je niná xi tsʼe tsojmintje. Xi majaoni, nichxin kjoatse je chjota romano sʼuí bʼasjele je Tsʼuí. Je Enciclopedia de la Religión Católica kʼoatso nga kʼoasʼin koankjainle nga 25 sá diciembre tsin je tsʼuí. Kʼoa chjota xi tsakʼétsʼoale je tsʼuí xi Mitra kitsole, nʼio xkón tsabe nichxin jebi. Je libro xi kanikʼaxkiaa kʼoatso nga je relijión católica kui Navidad tsakʼéjnayangajaole sʼuí jebi nga 25 sá diciembre kitsin je Cristo kitso. Kʼoa jela jan siento nó jaʼato nga kinikʼien Cristo nga kʼoakoan.

Je xi ñaki chjotale Cristo ma ni̱ma̱le nroajinni nga jme xi tsjoále xínkjín

7 Kʼianga tsakatío sʼuí jebi je chjota romano, tsojmi kitsjoakjoatjaole xínkjín kʼoa tsakjensʼuíní. Kʼoa kʼoati sʼín ndʼaibi je chjota kʼianga Navidad. Tonga kʼianga tsojmi tsjoále xínkjín alikui kui fitjenngi jotso 2 Corintios 9:7: “Nga jngójngó katatsjoá josʼin kosonnile ni̱ma̱le, ali kao kjoabajin, nikao kjoanʼiojin, nga̱ Niná tsjoake je xi kao kjoatsjoa tsjoá”. Ñá xi chjotale Cristo maa ñaki ni̱ma̱ná nroajinni nga jme xi bʼaikjoatjaolee xíngiaa kʼoa ali tsa totsen tíjnajin nichxin nga kʼoanʼia. Kʼoa nikuijinla choyalee nga tjín xi kʼoaingajaoniná (Lucas 14:12-14; tʼexkiai Hechos 20:35). Kʼoa nʼio tsjoa tjíonáje̱ nga tsín tikui nikjáojinñá kʼoa nga tsín tsa titao̱n mjetʼenñá yaoná kʼianga kui nichxin (Mateo 11:28-30; Juan 8:32).

8. Tʼeyanajmílai, a kʼiaa nga kitsin Jesús kichokaokjoatjaole tsojmi je chjotachjine xi niño kotʼayason.

8 Tsakui nichxin i̱ kuitso kʼa chjota: “Tonga a tsíkui nga tsojmi kichokaonile Jesús je reyes magos nga tsakʼasjengʼa je nichxin nga kitsin”. Mai. Kuinga tsojmi kichokaonile nga̱ chjotatítjon koa̱n je Jesús. Kʼoasʼin beni chjota nga kui nichxin (1 Reyes 10:1, 2, 10, 13; Mateo 2:2, 11). Kʼoa je chjota xi kichonrʼoe Jesús ya niʼyale niño kotʼayason kʼoa jenkjín sá jaʼato nga kichokonle, ali kʼiajin kichonrʼoe nitje̱n nga kitsin.

A KOAAN SISIAN SʼUÍ JEBI

Jngo tichjaa xi tsín títsjoánganʼio nga kjimandachon ya jñani síxá nga sʼuí sʼe̱jna

Itso Énle Niná: “Tinyatʼaxinlao, tso je Nainá [Jeobá]. Kʼoa li nikaojion je xi chʼao kjoan, kʼoa an skoetjaono” (2 Corintios 6:17).

Xi koa̱n chjónangilee yaoná tʼatsʼe sʼuí kʼoa kao kostumbre xi tjín:

  • A ʼyale nga ya relijión ndiso kinroani kʼoa tsa kjoabʼenda tjenkao (Isaías 52:11; 1 Corintios 4:6; 2 Corintios 6:14-18; Apocalipsis 18:4).

  • A chjota bʼasjengʼa, a jngo jtín chjota bʼasjengʼa axo kui bʼasjengʼa je xkósonle naxinandá jolani tsa bandera (Jeremías 17:5-7; Hechos 10:25, 26; 1 Juan 5:21).

  • A jngo naxinandá tíchʼasjengʼa, axo je tíchʼasjengʼa je chjota xi kjaʼaísʼin tsen yaole kʼoa tsa xi kjaʼaí én nchja̱ (Hechos 10:34, 35; 17:26).

  • A matsen nga kui nganʼio xi kontra tíjnale nganʼiotsjele Niná tísíxákao (1 Corintios 2:12; Efesios 2:2).

  • A sa̱téngi xi ngikʼa kʼiatsa sisian sʼuí jebi kʼoa tsa kostumbre jebi (Romanos 14:21).

  • A koaanna nga ngasin nganda xínyale ʼya xi skónangina anni nga tsín sisinsíña (Romanos 12:1, 2; Colosenses 4:6).

Testo xi faʼaitʼa ibi koasenkaoná nga jchaa tsa koa̱n si̱siaan jngo sʼuí kʼoa tsa jngo kostumbre:

  • [Je chjota israelita xi tsín kixi kitʼale Niná]: “Yaa kisijngokao yaole naxinandá xi ngikʼa, kʼoa kʼoati kisʼin jokisʼin chjota jebi.” (Salmo 106:35.)

  • “Je xi ñaki nda sítjosonle kjoa xi tochoa tjín, kʼoati ñaki nda sítjosonle xi ngisa tse tjín kjoa. Tonga je xi bʼanacha kao kjoa xi tochoa tjín, kʼoati bʼanacha kao xi ngisa tse tjín.” (Lucas 16:10.)

  • “Tonga jon likui i̱ [sonʼnde] tsaon.” (Juan 15:19.)

  • “Likui koa̱n kuiyotʼao yámixa̱ xi tsʼe Nainá kao yámixa̱ xi tsʼe na̱i xi ndajin.” (1 Corintios 10:21.)

  • “Jekoanniná nichxin xi jejaʼato nga kʼoakinʼia josʼin koanmele chjota xi li judíojin, kʼia nga tsangínkoaa yaoná ngayije xi chʼao tjín, kao kjoaxintakon, kao kjoachʼi̱, kao kjoabichisjue, kao kjoabichisʼuía, nga tsaʼyaxkón xkóson xi likui tjoʼndená.” (1 Pedro 4:3.)

SʼUÍ XI BATÍO CHJOTA NGA FELE NÓ

9. Jméni xi koan kʼianga tsakatío sʼuíle faraón kao Herodes nga jele nó.

9 Nʼio tse kjoatsjoa tjenkao nga jngo ʼndí tsin. Tonga ya Biblia nijngojinla choʼndale Niná síkʼaxki̱ xi sʼuíle tsakʼasje nga jele nó (Salmo 127:3). A tokichajinle xi kiski Biblia nga tsín tsakʼétʼani. Majain. Nga̱ jao chjota síkʼaxki̱ xi sʼuíle tsakʼasje, je faraón kʼoa kao Herodes Antipas, kʼoa likui ndasʼin bʼaxki̱ (tʼexkiai Génesis 40:20-22;c Marcos 6:21-29). Tobʼelañá, kʼianga tíbʼéjna sʼuíle Herodes jé Juan Bautista tsakichasin.

10, 11. Jósʼin tsabekon je chjotale Cristo xi títjon tsakatio nga sʼuíle tsakʼasje chjota nga jele nó, kʼoa ánni.

10 Jngo libro kijna xi kʼoatso nga je chjotale Cristo xi títjon tsakatio, alikui ndasʼin tsabekon sʼuí jebi nga̱ yaa kinroani relijión ndiso (Las cosas nuestras de cada día). Tobʼelañá, je chjota griego kao chjota romano kʼoasʼin koankjainle nga jngo espíritu síkuinda nga jngó jngó chjota josaʼnda nga tsin. Kʼoa nga kʼia tjosjele sʼuíle espíritu jebi kʼianga fele nó chjota (Gran Enciclopedia Rialp). Xi ijngosani, jenʼio kjoatse nga je chjota kui kotʼayason josʼin tjío niño nichxin nga tsin jngo chjota, kʼoa yaa bʼangini nga kʼoatso jmeni xi koa̱nle chjota nichxin xi fini.

NICHXIN XI NʼIO BEXKÓN JE CHJOTA XI NA̱I BʼÉTSʼOALE

Nichxin xi nʼio bexkón je chjota xi Na̱i bʼétsʼoale kʼianí nga fele nó nga jngó jngó chjota. Ánni nga nʼio bexkónsíni nga kui nichxin. Kuinga kʼoasʼin makjainle je chjota xi kui relijión tjínle nga kʼoati koa̱n niná sʼin skoe̱kon yaole nga jngó jngó chjota tsa je xi mele. Kʼoa kʼoatso kʼianga je chjota xi sʼuíle bʼasje kʼianga fele nó joxi jngoni niná xokjimatʼain. Kjoaixiní nga nʼio nkjín chjota xi tsín kʼoasikji bʼasjengʼa yaole nga niná tsole yaole joni tsa chjota xokjoan. Tonga jngo libro kijna xi kʼoatso nga je xi toxkia sʼuí, tsjoa fáya tokoán, tonga je xi sʼuíle bʼasje kʼianga fele nó nʼio ngʼa male (The Lore of Birthdays).

11 Kuinga tsín sʼuíle tsakʼasjeni je choʼndale Niná nga jele nó nga̱ kjoabʼenda tjenkao sʼuí jebi kʼoa yaa kinroani tʼatsʼe chjota xi tsín je Jeobá tsabexkón. Kʼoa kʼoajinti kui nga tsín kʼoakisʼinni nga̱ nangitokon koan. Alikui ngʼa tsakʼasje yaole kʼoa alikui kʼoasʼin kisikjaʼaitsjen nga sí sʼuí kuitjole jme nichxinni nga kitsin (Miqueas 6:8; Lucas 9:48).d Tojé Jeobá tsakʼasjengʼa nga kʼoasʼin kitsjoale kjoabijnachon (Salmo 8:3, 4; 36:9; Apocalipsis 4:11).e

12. Ánni nga kʼoatsosíni Biblia nga ngisa nda je nichxin nga biya jngo chjota tikʼoajinni nga tsin.

12 Kʼianga jngo xíngiaa xi nda kafitʼale Niná biya, yaa kjoafaʼaitsjenle Jeobá sʼejnajin. Kʼoa kjoaʼáyanile nga kuichoka nichxin (Job 14:14, 15). Kʼiatsa nda koanngíntʼalee Niná nda kʼoaxkiaa ngixko̱n. Kuinga i̱ tsosíni Eclesiastés 7:1: “Ngisa nda nga nda bʼaxkiaa tikʼoajinni jngo siti̱ xi nʼio nda, kʼoa ngisa nda je nichxin nga biyaa tikʼoajinni nga tsiaan”. Kuijin nga kʼoatsoni Biblia nga tosa kui kjoabiyale Cristo si̱kjaʼaitsjenya tikʼoajinni nga kitsin, kʼoa je Cristo jngo “jaʼaín” xi nʼio ngʼa tíjna kitsʼaile, kʼoa kao jaʼaín jebi kuitjontjaiñá (Hebreos 1:3, 4; Lucas 22:17-20).

KOSTUMBRE XI SʼÍN CHJOTA NGA NICHXIN XKÓN

13, 14. Jñá jaʼaini je kostumbre xi sʼín chjota kʼianga Nichxin Xkón.

13 Ninga kʼoatso je chjota nga je kjoabiyale kʼoa kao kjoafaʼáyale Jesucristo síkjaʼaitsjenya kʼianga Nichxin Xkón, tonga nʼio nkjín koya jmeni xi sʼín xi ya kinroani tsʼe relijión ndiso, jolani nga kʼoasʼin síkʼandai. Je libro xi Las Grandes Religiones Ilustradas ʼmi kʼoatso nga kʼianga kjesa faʼaijin Cristo, je chjota babilonio “nʼio kisisinle je xkóson xi tsabexkón [...]. Ñaki najño chjí kisikʼakjá xkósonle, tsakʼéngile tofangi, ki̱cha̱ tsakʼékjá ntsja kʼoa tsakʼéyale tao̱njngo; ñaki síxkónkjoan jñani kisikáyoson kʼoa kisikʼandaikao”.

14 A sasénle Jeobá nga kui mʼójinkao je kostumbrele relijión ndiso kao nichxin nga jaʼáyale je ʼNdíle. Majain (2 Corintios 6:17, 18). Je Énle Niná alijña kʼoatso tsa tjínnele si̱kjaʼaitsjenya nga kui nichxin. Tjín naxinandá jñani saʼnda kui jaʼaín xi ya kinroani relijión ndiso tsjoále je sʼuí xi bʼasje nichxin nga jaʼáyale Cristo, kʼoa jebi ngisa titsengáni jée ngixko̱n Niná.

KOSTUMBRE XI TSʼE SʼUÍKʼEN

15. Jñá jaʼaini kostumbre xi tsʼe Sʼuíkʼen.

15 Jñá jaʼaini kostumbre xi tsʼe Sʼuíkʼen. Jngo libro xi i̱ tso: “Tjínkʼa jmeni xi makjainle chjota kʼianga Sʼuíkʼen xi ya kinroani relijión ndiso kʼoa jenʼio kjoatse tsʼatsen. Kʼoa kuinga kʼoasʼin makjainsínile je xi toxkia ʼndíchjota xi ya tsʼe ya naxinandá jñani katóliko nga kʼia faʼai ʼndíkʼienle jñani tsakatio kʼoa nga kjine tsojmi xi bʼénda je xi tjíokon” (The Encyclopædia Britannica xi kitjo nga nó 1910). Nʼio nkjín chjota xi kui kostumbre fitjenngi ndʼaibi ninga ya kinroani tsʼe relijión ndiso.

KJOABIXAN XI TSJE TÍJNA NGIXKO̱N NINÁ

16, 17. 1) Ánni nga nʼio machjénsíni nga Énle Niná katasíngósonkao kostumbre xi tjín ya ʼndele je xíngiaa xi kuixan. 2) Jméni xi kuenta sʼiaan tʼatsʼe je kostumbre xi tjínle chjota kʼianga tjín xi bixan.

16 Jenʼio chrian tíjna je nichxin nga nijngojinla “jta̱le xʼin kao chjoónle” xi sʼa tjíobixan tikuinóʼyanile ya Babilonia xi nʼioje. Ánni. Kuinga ni̱kjeson (Apocalipsis 18:23). Kʼoa kuinga kʼoakoa̱ntʼainni nga nkjín koya jée tíbajngi ngixko̱n Niná, jolani nga kjoabʼenda sʼín. Kʼoa nkjín koya kjoabʼenda xi jeya kitsʼójinkao kostumbre xi tjínle chjota kʼianga bixan kʼoa tikui jebi síkitsónni je kjoabixan fitsʼiakjoanni nichxin nga bixan (Marcos 10:6-9).

17 Kjaʼaí kjaʼaí kostumbre tjín nga jngó jngó naxinandá. Tjínkʼa xi kʼoatso nga tjíokʼa kostumbre xi suerte tsjoále je xi tjíobixan kʼoa kao je xi bichókonle. Tsakui nichxin lijme xi tjínle koa̱nná, tonga si̱kjaʼaitsjeen nga tʼatsʼe relijión ndiso jaʼaini (Isaías 65:11). Tobʼelañá, tjín ʼnde jñani arron kʼoa tsa jmesani xi sʼetsaojon je chjota xi tjíobixan. Tsakui nichxin kʼoasʼin koankjainle ngasʼa je chjota nga kao tsojmi xi ma chine ma nikʼéjyoʼani je sénnichxin xi tsín nda, ánni nga tsín jokatasíkaosíni je xi tjíobixan. Xi ijngosani, jenkjín siento nó nga kʼoatso chjota nga je arron kui tsoyanile nga nkjín xti sʼele chjota, nga tsjoa sʼele kʼoa nga tse nichxin male. Kʼiatsa mená nga tosi tonda sʼe̱ná je kjoatsjoachale Niná tjínnele chʼa̱sjengiaa kostumbre jebi, xi jndí tjío ngixko̱n Niná (tʼexkiai 2 Corintios 6:14-18).

18. Jmé kjoafaʼaitsjen xi faʼaitʼa Biblia xi koa̱n koaitjenngi xíngiaa xi jekuixan kʼoa kao xi kuichokonle nga kui nichxin.

18 Kʼianga bixan choʼndale Jeobá alikui kui kʼoasʼín jmeni xi chʼaosʼin sikʼéjna kjoabixanle kʼoa xi sikaténgi kjoafaʼaitsjenle xi ngikʼa. Aliʼya xi chʼao tso én síchjén kʼianga nchja̱yajinle chjota kʼoa tsakuije̱ én xi totso tomani. Kʼoati tsínkui énská xi chʼao tso nchja̱, nga̱ kaile nga kjoasoa sikatíojin je xi tjíobixan kʼoa kao je xi ya tjíobasen (Proverbios 26:18, 19; Lucas 6:31; 10:27). Xi ijngosani, kʼianga bixan je choʼndale Jeobá alikui kui sʼuí bʼasje xi “kjoangʼatakon” tjenkao, xi tokui koakoni nga tjínle tao̱n kʼoa nga ngʼa tjío (1 Juan 2:16). Xi mele je Jeobá kuiní nga tsjoa katamale choʼndale kʼianga sikjaʼaitsjen jokoan nga chixan ʼndele nga aon koa̱nle.f

JÑÁ KINROANI NGA MʼAONKJAO CHO̱TSÍNXÁNLE CHJOTA

19, 20. Jótso jngo libro, jñá jaʼaini nga kʼoasʼin mʼaonkjao cho̱tsínxánle chjota, kʼoa ánni nga chʼa̱sjengisíñá kostumbre jebi.

19 Tjín ʼnde jñani cho̱tsínxánle mʼaonkjao chjota kʼianga tjín xi bixan kʼoa tsa kʼiaje̱ nga kjenjtín. Kʼianga nó 1995 jngo libro kitjo xi kʼoakitso nga je kostumbre jebi tsakui nichxin ya kinroani jokisʼin chjota nichxin kjoatse kʼianga njín kʼoa tsa bino kitsjoatʼale je niná xi tsakʼétsʼoale, tojoni nga tjín xi katabʼaingajaonile. Kʼoa kʼianga kʼoakisʼin kui kisijéle ninále nga nda katafile nichxin kʼoa nga tsín chʼin katatsaotʼale (International Handbook on Alcohol and Culture).

20 Kjoaixiní, nkjín chjota xi saʼnda tsín be tsa ya relijión ndiso jaʼaini kostumbre jebi kʼoa tsa ya kinroanije̱ jme xi koankjainle chjota ngasʼa. Tonga nga kʼoasʼin kjomingʼa cho̱tsínxánle chjota joxi kjoandajinni síjéle ngʼajmi. Tonga alijña kʼoatso je Biblia kʼiatsa kʼoasʼiaan kʼianga si̱jélee kjoanichikontʼain je Niná (Juan 14:6; 16:23).g

“JON XI TSJOACHAO JE JEOBÁ JTICHA KATAMAO JE XI CHʼAOTJÍN”

21. Jmé sʼuíni xi bʼéchjoale yaole je chjotale Cristo, ni ya nroani tsʼe relijión ndiso kʼoa ni mai, kʼoa ánni kʼoasʼínsíni.

21 Je chjota alikui tinda tjíofikaoni yaole ndʼaibi. Kui kʼoakjimani nga je relijión ndiso tjíobʼétejin nga kʼoatjíosʼín, kʼoa tsa maije̱ totsjoáʼndele chjota nga kʼoasʼín josʼin mele. Kʼoa tjínkʼa naxinandá jñani nga je chjotaxá tsjoánganʼio nga bitjo je sʼuí xi Carnaval ʼmi nga xki̱ nó, jñani nga tokjaʼaíngá sʼín je chjota nga te kʼoa jñani nga kui bitjongʼa josʼin tjíofikao yaole je xʼin xi tixʼin xínkjín fayokaoni kʼoa je yánchjín xi tiyánchjín xínkjín fayokaoni. A ndatjín nga kui chótsenlee kʼoa tsa ya koanngián sʼuí jebi ñá xi tsjoachaa je Jeobá. Kʼiatsa kʼoatinʼia, a ñaki jticha kjimaa je xi chʼaotjín (Salmo 1:1, 2; 97:10). Tongisa ndatjín nga kʼoasʼiaan jokisʼin je salmista kʼianga i̱ kitsole Niná nga tsakʼétsʼoale: “Ali bʼaiʼndejin nga kui kotsenle xkoan jme xi tsín jme chjíle” (Salmo 119:37).

22. Kʼiáni nga kui kjoafaʼaitsjenná si̱chjén tsa koa̱n si̱siaan kʼoa tsa mai jngo sʼuí kʼoa tsa kostumbre.

22 Kʼianga jngo sʼuí bitjo xi tsín kixi tíjna machjénní nga si̱kuindaa yaoná nga tsín ya kuinójiaan yaoná. Je pastro Pablo i kitso: “Tsa bicho, kʼoa tsa ʼyo, tsa tojmenibe xi nʼiao, kʼoatʼiaon ngayije xi tʼatsʼe kjoajeyale Niná” (1 Corintios 10:31; chótsenlai rekuadro xi tso: “Nda si̱kjaʼaitsjeen jme xi sʼiaan”). Kʼoa jósʼiaan tʼatsʼe je kostumbre kʼoa kao je sʼuí xi tsín bʼétʼale je Énle Niná kʼoa likui ya nroani tsʼe relijión ndiso, tsʼe kjoa polítika kʼoa tsa likui naxinandá bʼasjengʼa. Xi tʼatsʼe jebi jé xi kuitsoni nga jngó jngó je chjotale Cristo a sisinní axo mainí. Tonga kʼoati machjén nga kuenta sʼin je kjoafaʼaitsjenle xi ngikʼa nga tsín katasaténgi.

KAO ÉNNÁ KʼOA KAO XÁNÁ CHʼA̱SJEJEYAÑÁ NINÁ

23, 24. Jósʼin koakolee chjota nga kixi tíjna kjoatéxomale Jeobá.

23 Nkjín chjota xi kʼoasʼin síkjaʼaitsjen nga tokʼia ma batiojtín kao xínkjín kʼoa kao miyole kʼianga sʼuí bitjo. Kʼoa nga tsínkui sʼuí chʼasjee ñá tsakui nichxin kʼoasʼin sikjaʼaitsjen nga toñá kichʼá yaoná kʼoa nga tsín tsjoachaa xíngiaa. Tonga koaan ngasin nganda kʼuínyalee nga kʼoati biyojtián kao xíngiaa nga jngo nó (Proverbios 11:25; Eclesiastés 3:12, 13; 2 Corintios 9:7). Kʼoakʼuínlee nga likui nda sʼe̱ tokoán kʼiatsa kui kostumbre xi tsín sasénle Niná kʼoa xi kontra tjíole kjoatéxomale cha̱nisʼenjiaan kʼianga biyojtián kao xíngiaa, nga̱ tsa kʼoasʼiaan chʼaosʼin kuiyoaa ngixko̱n (chótsenlai rekuadro xi tso: “Tojé relijión xi kixi xi nʼio tsjoa fáya tokoán”).

TOJÉ RELIJIÓN XI KIXI XI NʼIO TSJOA FÁYA TOKOÁN

Jeobá jéní “Niná xi tsjoa tjínle” (1 Timoteo 1:11, TNM). Kʼoa kui xi mele nga kʼoati tsjoa katasatíoná ñá xi choʼndale maa tojo tso bersíkulo xi tjíotʼa ibi:

  • “Je xi tsjoa tjínle ni̱ma̱le joxi tíkjensʼuí ngantsjai.” (Proverbios 15:15.)

  • “ʼBeña nga je xi ngisa nda síkao je chjota kuinga sítsjoayale yaole, nga nda sʼín jokji tse batio, kʼoati katakjen kʼoa kataʼbi ngatsʼi chjota kʼoa katabʼétsaojin je kjoanda xi tjenkao jokji nʼio tísíxá. Jebi kjoatjaole Ninání.” (Eclesiastés 3:12, 13.)

  • “Tʼao, kʼoa kʼoaino. Kʼoasʼin tsjoáno nga kʼoéjtétjonno jchʼáono, jngo choa̱ xi nda, xi tíkjitsenʼio, xi sʼetsaojneya, xi nʼio kitse saʼnda tsaontjai. Je choa̱ xi bʼechoyao, tikuini xi sʼe̱choyanino ngindia.” (Lucas 6:38.)

  • Je Jesús i kitso: “Nroachonnáo ngatsʼio xi nʼio tinixáo kʼoa xi tse chʼá tichʼao, nga an xi sikʼéyokjáyano. Nga̱ yugona ali ñʼaijin, kʼoa tja̱ní chʼána” (Mateo 11:28, 30).

  • “Jchanío xi kjoakixi, kʼoa je xi kjoakixi sikatíondaíno.” (Juan 8:32.)

  • “Nga jngójngó katatsjoá josʼin kosonnile ni̱ma̱le, ali kao kjoabajin, nikao kjoanʼiojin, nga̱ Niná tsjoake je xi kao kjoatsjoa tsjoá.” (2 Corintios 9:7.)

  • “Je kjoanda xi tsjoájin ni̱ma̱ná je Espíritu Santo, xi kui: Kjoatjaocha, kjoatsjoa, kjoa xi nyʼán tjín, [...] kjoandʼé, kjoanda.” (Gálatas 5:22.)

  • “Je Espíritu Santo tsjoántje̱jin ni̱ma̱ná je xi kjoanda, xi tjínle kjoakixi, kʼoa je xi ñaki kʼoatjín.” (Efesios 5:9.)

24 Kʼianga jme xi kjonanginá chjota xi tʼatsʼe sʼuí sakʼoaa nda bichómani kʼianga ya bakolee jotso je kjoaʼmiya 16 xi tsʼe libro xi Jmé kjoanni xi bakóya je Biblia ʼmi.h Xi mená kuinga katafaʼasʼenjin ni̱ma̱le chjota je Énle Niná ali tsakuijin nga si̱kinjelee jmeni xi kuitsoná. Kuinga machjénsíni nga kao kjoaxkóntokon kuinókjoaa, nga kui si̱chjén én xi inda tso kʼoa nga kʼoasʼin katamangóson je énná “joni tsa tsojmi xi nda chine” (Colosenses 4:6).

25, 26. Jmé xi sʼiaan nga katamataja kjoamakjainle ʼndíxtiná kʼoa nga ngisasa katamatsjoake Jeobá.

25 Ñá xi testigole Jeobá maa ʼyañá anni nga chʼasjengi kʼañá je kostumbre kʼoa kao sʼuí xi tjín ndʼaibi (Hebreos 5:14). Tonga kʼoati machjén nga katamajinle ʼndíxtiná tʼatsʼe jebi. Kʼianga ʼmiyalee ʼndíxtiná jñani chʼangiñá Énle Niná kʼianga tsín chʼasje kʼaa sʼuí, jan koya josʼin binyakoaa. Nitajañá kjoamakjainle, tiʼmiyalee josʼin sichjén Biblia kʼiatsa jme xi chjónangile tʼatsʼe josʼin makjainle, kʼoa tibinyakaoñá nga tosi tonda katasʼele kjoatsjoachale Jeobá (Isaías 48:17, 18; 1 Pedro 3:15).

26 Je xi bexkón Niná “kao ni̱ma̱le kʼoa kao kjoaʼyaxkón xi ñaki kʼoatjín” ali tsa tokuijin bʼéchjoale yaole je sʼuí xi kontra tjíole Énle Niná (Juan 4: 23). Ya kjoaʼmiya xi fini kui jchaa nga kʼoati nʼio machjén nga ñaki chjotakixi katamaa ngantsjai. Kʼoa ninga nkjín chjota xi kʼoasʼin síkjaʼaitsjen nga tsín skénndiaaná nga kixi koaan, kjoaʼmiya jebi kui koakoyaná nga ngisa nda nga je Niná si̱tjosonlee ngantsjai.

a Chótsenlai rekuadro xi tso: “A koaan sisian sʼuí jebi”. Kʼoati faʼaitʼasa jme sʼuí kʼoa kao kostumbre xi tjín ndʼaibi ya Índice de las publicaciones Watch Tower. Libro jebi jé testigole Jeobá bʼasje.

b Tsakui kjuinñá jotso je Biblia kʼoa jotso je xi kui batiotsʼinya jmeni xi koan ngasʼa, je Jesús tomejin tsa kʼia kitsin je sá xi etanim tsole chjota judío kʼianga nó 2 nga kjesa chʼajin nó 1. Je sá jebi kʼiaa bʼakaotʼale sá septiembre kao octubre (chótʼai je libro xi Perspicacia para comprender las Escrituras ʼmi ya vol. 2, p. 84, 85. Libro jebi jé testigole Jeobá bʼasje).

c Génesis 40:20-22: “Kʼoa xi koanjanni nichxin kʼiaa jele nó je Faraón, kʼoa kisikjen ngatsʼi choʼndale, tsakʼaonsjee je xi séntítjonle xi bʼéya bino kʼoa kao chjota xi séntítjonle xi sínda nioxtila ya ngixko̱n ngatsʼi. Kʼoa je xi séntítjonle xi bʼéya bino ijngokʼá kui xá kitsjoanile, kʼoa chjota jebi tosi tonda je kitsjoale bino je Faraón. Tonga je chjota xi séntítjonle xi sínda nioxtila, tsakjéntjenbʼangi, jokjoansʼin jesa tsakʼéyanajmíle je José”.

d Chótsenlai rekuadro xi tso: “Nichxin xi nʼio bexkón je chjota xi Na̱i bʼétsʼoale”.

e Je kjoatéxoma xi kitsjoa Niná ngasʼa kʼoatso kʼianga jngo cho̱ tsjoátʼale Niná je chjoón xi ʼndí kisʼele. Kʼoa jebi kui kisikjaʼaitsjenjinle je xi xijchá ma nga jée síkakinle ʼndíxtile (Levítico 12:1-8). Kʼoa kui tsakasenkao je chjota israelita nga tsínkui tsakʼasjengʼa jme nichxinni nga kitsin, kʼoa tochale kuinga tsín sʼuí tsakʼasjeni nga jele nó jokisʼin je chjota xi tsín je Jeobá tsabexkón nga kui nichxin (Salmo 51:5).

f Chótʼai nga jan kjoaʼmiya xi faʼaitʼa ya rebista La Atalaya xi tsʼe 15 de octubre de 2006, pájina 18, 23 kao 28, jñani tínchja̱ni tʼatsʼe kjoabixan kʼoa kao convivio.

g Chótʼai je rebista La Atalaya xi tsʼe 15 de febrero de 2007, pájina 30, 31.

h Libro jebi jé testigole Jeobá bʼasje.

NDA SI̱KJAʼAITSJEEN JME XI SʼIAAN

Sakʼoaa chotʼayakao je kjoatsjoacha xi tjínná kao Jeobá kʼoa kao josʼin majinná kjoatéxomale. Tobʼelañá, tjín chjota xi tsín Énle Niná kotʼaya xi kʼoatsole tsa chjoónle kʼoa tsa xʼinle, xi testigole Jeobá ma, nga ya katafikjenkao ya niʼyale xínkjín nichxin nga sʼuí bitjo. Jósʼín kʼa je xíngiaa. Tjínkʼa xi fi kʼoa likui saténgi kjoafaʼaitsjenle, tonga kʼoati tjínkʼa xi tsín fi. Tonga je xíngiaa xi fi niʼijinlanatjín ya tsjonjin yaole jmeni xi kjima ya sʼuí jebi, tokuikjoan xá fini kʼianga fikjenkao je xínkjín xʼinle kʼoa tsa chjoónle.

Tonga tongini nga kʼoakuitsole je xʼinle kʼoa tsa chjoónle tsa koaikao kʼoa tsa mai, koaan ngasin nganda kjoakao kʼoa kʼoakuitsole nga saʼnda kjoasoa kuichomani kʼiatsa kui kʼoasʼin xínkjín jmeni xi tsín kixi tíjna kʼoa koa̱nkaile je nga kʼoasʼin. Tsakui nichxin tosani kʼoakuitso je xʼinle kʼoa tsa chjoónle nga tosa kjaʼaí nichxin koaisíxatʼa xínkjín (1 Pedro 3:15).

Tonga jméni xi sʼin tsa jngola tichjaa xi jekʼoakatsole xʼinle josʼin síkjaʼaitsjen, tonga je xʼinle kjoanʼio mele nga koaikao. Tichjaa jebi bení nga je xʼinle kjinele koa̱njngíʼa yaniʼyale nga̱ jé xi ngʼajko tíjna (Colosenses 3:18). Tsakui nichxin i̱ kuitso: “Joxi tíbajngiʼajinnañe xʼinna ninga ya tífikaona jñani koakjenjtín kao xínkjín, kʼoa saʼnda koa̱njin kjoakaoña Énle Niná je xi kuicho. Kʼoa je tsojmi xi koakjenni ali tsa chʼaojin ninga kui kʼoasʼinni nga sʼuí tíjna” (1 Corintios 8:8). Tonga ninga koaikao je xʼinle, alikui koa̱n kui kʼoasʼin jmeni xi sʼin je xi ya kuicho, tsa tsoa̱kjá xínkjín, tsa sé, tsa cho̱tsínle kʼaonkjao kʼoa tsa jmesani xi sʼin.

Tichjaa jebi kʼoati kui skósonnile jósʼe̱ kon je ndsʼee kʼoa je tichjaa kʼianga ya koaikjenkao je xʼinle ya niʼyale xínkjín. A sa̱téngi kʼa kʼiatsa sʼe̱jinle nga ya ki kʼianga sʼuí tíjna nga kui nichxin (1 Corintios 8:9; 10:23, 24).

Xi ijngosani, a nʼio kʼoenele je xínkjín xʼinle nga katafaʼatone kjoatéxomale Niná. Kuenta katasʼín nga sakʼoa kui kjoasoa síkinjená. Kuinga machjénsíni nga ndakjoanla katakosonnile jósʼin, tiʼani nga kje jotsojin. Nda katasíkjaʼaitsjenjin jmeni xi kaʼyaa ibi kʼoa tsa tsjoáʼndele kjoafaʼaitsjenle nga kʼoasʼin (Hechos 24:16).

A koaan chjoé tsa tao̱n kʼoainá ya jñani tinixá kʼianga Nó Chjotse

Tjínkʼa chjota xi tao̱n kʼoa xi tsojmi tsjoákjoatjaole je choʼndale kʼianga jetífe nó. A koaan chjoé ñá xi Testigole Jeobá maa. Ñá xi kuixónñá tsa chjoé kʼoa tsa mai. Ánni. Tsakui nichxin alikui kʼoasʼin síkjaʼaitsjen je xi nai ma nga kʼoati jetichʼasjee tsanda ñá je sʼuí kʼiatsa chjoé jmeni xi títsjoáná. Nkjín koya anni nga kʼoasʼínsíni je xi nai ma. Tsakui nichxin kuinga mele tsjoá choaná jotjín kinjesonle. Tsakui nichxin kuinga ya kinixákoaa je nó xi jaʼato, kʼoa tsakuije̱ nga tosi tonda kʼoénelee yaoná nga nda si̱xá. Kʼoa tochale toxá kʼoasíkaoni ngatsʼi choʼndale kʼoa alikui kui fini jme relijión tjíojin, ni bʼasje kʼoa ni tsín bʼasje je Nó Chjotse. Tojosísʼin tiʼyaa, ali tsakuijin xi tsonile tsa ñaki tsín koa̱n chjoé jmeni xi tsjoákjoatjaoná je xi nainá mani kʼianga Nó Chjotse.

Kʼoati tjín je chjota xi toxá tsjoákjoatjaonile tsojmi toʼya chjotani, ningala kjaʼaí relijión tjíojin. Tsakui nichxin i̱ kuitsoná jngo xi ñatjen nixá kʼoa tsa jngo xíngiaa: “ʼBeña kʼianga tsín chʼasjao sʼuí jebi, tonga mena tsjoale tsojmi jebi, chjoai”. Jósʼin jngo ndsʼee kʼiatsa kʼoatíʼmile. Kʼiatsa tsín saténgi kjoafaʼaitsjenle koaan skoé kʼoa tsjoále kjoanda. Tonga alikui koa̱n kui sikʼaxki̱ je sʼuí xi tíbitjo nga kui nichxin (Hechos 23:1). Koaan kjaʼaí nichxin kuitsoya ngasin ngandale chjota jebi josʼin makjainle, ánni nga tsín koa̱njtisínile.

Tonga jósʼin jngo ndsʼee kʼiatsa je chjota xi tsojmi títsjoákjoatjaole totíkotʼayakao, tsakui tíkotʼayakao tsa ñaki kjoaixi nga ñaki tjínjngo kon josʼin makjainle, kʼoa tsakuije̱ nga kjoaʼatone kjoatéxomale Niná nga to tsojmi xi sʼinnile. Tongisajin nda nga tsín skoé. Ánni. Nga̱ likui mená nga yándsʼiaan kuinyalee Jeobá (Mateo 4:8-10).

    Xo̱n xi énná faʼaitʼa (2002-2025)
    Tʼechjoalai cuentali
    Titjásʼain cuentali
    • énná
    • Tikasénlai tsa ʼyani
    • Josʼin meli nga katamatsen
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Josʼin koa̱n koa̱nchjén
    • Josʼin sʼejnatjao én xi faʼainajin
    • Josʼin machjén jme xi betʼai
    • JW.ORG
    • Titjásʼain cuentali
    Tikasénlai tsa ʼyani