BIBLIOTECA Watchtower
BIBLIOTECA
Watchtower
Énná
a̱
  • a̱
  • e̱
  • i̱
  • o̱
  • ñ
  • ʼ
  • BIBLIA
  • XO̱N XI TJÍO
  • KJOAJTÍN
  • Nga kichonikje Jerusalén
    Xi bakóyana je Biblia
    • Títi Jerusalén kao je yo̱ngo̱

      KJOAʼMIYA 58

      Nga kichonikje Jerusalén

      Nʼio nkjín kʼa nga kisikjinle Jeobá je naxinandá Judá kʼoa niná ndiso tsakʼétsʼoale. Nkjín kʼa koanmele je Jeobá nga tsakasenkao naxinandá jebi kʼoa nkjín profeta kisikasénle. Tonga alikui kinrʼoé, tosaa totsakijnoke profeta. Jmé xi kisʼin Jeobá nga tsín ti niná ndiso katasʼetsʼoanile.

      Je Nabucodonosor, rey xi tsʼe Babilonia, jngó jngó naxinandá kiskoé nga kisikinje. Nga títjon kitjoéle Jerusalén, yaa Babilonia kikao je rey Joaquín kao chjotatítjon, kao chjotakjoajchán kʼoa kao chjota xi tjín xi male sínda. Kʼoati kikao ngayeje tsojmi xi tjío ya yo̱ngo̱le Jeobá. Xijekoan, je Nabucodonosor, jé rey sʼin kisikʼéjna Sedequías ya Judá.

      Nga títjon, je rey Sedequías kisitjosonle Nabucodonosor. Tonga je profeta ndiso kʼoa kao chjota xi tiya chrianni naxinandále kʼoakitsole nga tsín tikatasítjosonnile Babilonia. Je Jeremías i kitsole Sedequías: “Tsa tsín si̱tjosonlai Babilonia, nkjín chjota kuiyá, kjinrá koa̱n kʼoa chʼin sʼe̱ i̱ Judá”.

      Nga jekicho jin nó, je rey Sedequías likui tikisitjosonnile Babilonia kʼoa jé chjota kjoajchán xi tsʼe Egipto kisijéle nganʼio. Kʼoa je Nabucodonosor kisikasén chjotakjoajchánle ya Jerusalén. Je chjotakjoajchán yaa tsakationdai naxinandá. Kʼoa je Jeremías i kitsole Sedequías: “Je Jeobá kʼoatítso nga kuinje̱ngilai yaoli ji kʼoa kao naxinandá tsa tokʼoaitʼalai yaoli chjota babilonio. Tonga tsa tsín kʼoasʼiain, koaká Jerusalén, koaikaoli kʼoa sikʼéjnanʼioli”. Je Sedequías kitso: “Alikui tsjoatʼa yaona”.

      Kʼianga jejaʼato jngo nó basen, je chjota babilonio kisixkoaa choa je xjáo xi kjindai Jerusalén kʼoa yaa jaʼasʼenni kʼoa tsakaká naxinandá. Kʼoati tsakaká je yo̱ngo̱, kʼoa nʼio nkjín chjota kisikʼien kʼoa jmi mani xi kikao ya Babilonia.

      Je Sedequías kitokaa, tonga je chjota babilonio kitjenngile kʼoa yaa chrian Jericó kixontsja kʼoa yaa kikao jña tíjna rey Nabucodonosor. Ñaki ngixkon rey Sedequías kinikʼien je xtile. Xijekoan, kinixkaa kʼoa ndoyá kinikʼéjnaʼya. Yaa kʼien Sedequías. Kʼoa je Jeobá i kitsole naxinandá Judá: “Xi jekjoaʼato 70 nó koanngínño ya Jerusalén”.

      Jmé xi koantʼain je xti xi ya Babilonia kikao Nabucodonosor. A tojo kixi sʼin kitʼale Jeobá.

      “Niná xi batexomalai ngayije, je kjoañʼai xi bʼai ñaki kjoakixiní, ñaki kʼoatjín” (Apocalipsis 16:7).

      Xi kjonangi: ʼYáni xi Nabucodonosor tsakʼin. Jmé xi kisikao Jerusalén. ʼYáni xi Sedequías tsakʼin.

      2 Reyes 24:1, 2, 8-20; 25:1-24; 2 Crónicas 36:6-21; Jeremías 27:12-14; 29:10, 11; 38:14-23; 39:1-9; Ezequiel 21:27

  • Ño xti xi kisitjosonle Jeobá
    Xi bakóyana je Biblia
    • Daniel, Ananías, Misael, kao Azarías kʼoatjíotso nga tsín ski̱ne je tsojmile je rey

      KJOAʼMIYA 59

      Ño xti xi kisitjosonle Jeobá

      Kʼianga kikao Nabucodonosor ya Babilonia je xti xi ya tsʼe Judá, jé Aspenaz kisikuinda, jngo chjota xi xá tjínle ya jña batéxoma Nabucodonosor. Je Nabucodonosor kʼoakitsole Aspenaz nga katakjoéjin kʼa je xti xi ngisa ndasʼin matsen kʼoa xi chjine. Je xti xi skoéjin, jan nó nga kʼuínyale ánni nga xángʼa kʼoainile ya Babilonia. Tjínnele nga koa̱nle kʼoexkia je én acadio, xi nokjoa ya Babilonia. Kʼoati tjínnele koa̱nle skí kʼoa koa̱nle kuinchja̱. Kʼoa tjínnele kui ski̱ne je tsojmi xi kjine je rey. Ño xti xi kiskoejin jé xi Daniel, Hananías, Misael kʼoa Azarías tsakʼin kʼoa jaʼaín babilonio tsakʼaile xti jebi. Beltsasar, Sadrac, Mesac kʼoa Abednego kitsole. A kisikjinle je Jeobá nga kjaʼaí kjoachjine tsakʼinyale.

      Nga ño xti jebi koanmele nga kisitjosonle Jeobá. Bení nga tsín koa̱n ski̱ne je tsojmi xi kjine rey nga̱ tjínkʼa xi tsakʼéchjoa kjoatéxomale Niná nga tsín koa̱n chi̱ne. Kuinga i̱ kitsosínile Aspenaz: “Ali bʼenejinnáijin nga kui chi̱naijin tsojmi xi kjine je rey”. Tonga Aspenaz i kitso: “Tsa tsín nda kuicho kʼoa tsa xkʼién kjoaon nga skoe̱ je rey, sikʼienjinna”.

      Tonga je Daniel i kitsole je xi kisikuinda: “Te nichxin nga to tsojmi xi sʼentje tʼaináijin kʼoa kao nandá. Kʼoa xijekoa̱n, tingósonkaonáijin kao xti xi kui ski̱ne jme xi kjine rey”. Kʼoa je chjota xi kisikuinda koanjyole.

      Nga jejaʼato xi te nichxin, je Daniel kʼoa kao xi ngi jan miyole ngisaa ndasʼin matsen tikʼoajinni xti xi ngikʼa. Je Jeobá nʼio nda kisʼele jme xi kisʼin je Daniel kao miyole nga kisitjosonle. Kʼoati kitsjoale kjoachjine je Daniel nga koanjinle josʼin tsoyanile je sén kao nijñá.

      Kʼianga jetʼa xi jan nó nga kinikatíonda xti jebi, je Aspenaz yaa kikaole rey Nabucodonosor. Je Nabucodonosor tsakjákao kʼoa tsabee nga ngisa nʼio chjine Daniel, Hananías, Misael kao Azarías tikʼoajinni xti xi ngikʼa. Kuinga je kiskoejinsíni nga ya kisixá ya jña batéxoma. Xijekoan, je rey kisijéle kjoafaʼaitsjen Daniel kao xi ngi jan xti tʼatsʼe kjoa xi ñʼai tjío. Je Jeobá tsakasenkao xti jebi nga ngisa chjine koan tikʼoajinni je chjota chjine xi tjín ya Babilonia kao chjota xi majia male.

      Je Daniel, Hananías, Misael kao Azarías alikui ya naxinandále tjío, tonga alikʼia kisichajin nga naxinandále Jeobá tjíojin. Kʼoa ji, a si̱tjosonlai Jeobá kʼia tsa tsín ya tjíokaoli xijcháli.

      “Niʼyajin xi taon katabeli, nda tsa xtisai, kʼoasʼin tjandiaalai je chjota xi makjainle kao je énli, kao josʼin ʼmikoai yaoli, kao josʼin tsjoachai, kao josʼin nga makjainli, kao josʼin nga tsjai” (1 Timoteo 4:12).

      Xi kjonangi: Ánni nga kisitjosonnile Jeobá je Daniel kao xi ngi jan miyole. Jósʼin tsakinyakao Jeobá.

      Daniel 1:1-21

  • Jngo chjotaxá xi kʼoéjna ngantsjai nichxin
    Xi bakóyana je Biblia
    • Je rey Nabucodonosor jngo nijñá tsakʼaile jñani jngo xkóson tsabe xi nʼioje kji, kʼoa xkóson jebi jngo la̱jao̱ síxkoa̱ xijemani

      KJOAʼMIYA 60

      Jngo chjotaxá xi kʼoéjna ngantsjai nichxin

      Ñandia nga jngo nijñá tsakʼaile rey Nabucodonosor. Nʼio kisikjaʼaitsjenjin nijñá xi tsakʼaile kʼoa tsín tikisʼefeni. Kinchjaale je xi majia male kʼoa i kitsole: “Kʼoatʼinnáo josʼin tsoyanile nijñá xi kabʼaina”. Kʼoa chjota jebi i kitso: “Kʼoatʼinnáijin jókatsoli nijñá ji rey”. Tonga je Nabucodonosor i kitsole: “Likui kʼoaxínno. Jon kʼoatʼinnáo. Tsa tsín kʼoakʼuínnáo sikʼienno”. Kʼoa chjota xi majia male i kitso: “Kʼoatʼinnáijin jokatsoli nijñá kʼoa kʼoakʼuínlaijin josʼin tsoyanile”. Je rey kitso: “Totichʼanachanáo. Jon kʼoatʼinnáo jokatsona nijñá”. Kʼoa chjota jebi kitso: “Aliʼya xi koa̱nle kuitsoya jokatsoli nijñá”.

      Je Nabucodonosor nʼio koanjtile kʼoa kʼoakitso nga katanikʼien ngatsʼi chjotachjine xi tjín ya naxinandá. Nga ni̱kʼien ngatsʼi chjotachjine kʼoati ni̱kʼien je Daniel, Sadrac, Mesac kao Abednego. Je Daniel kʼoakitsole rey nga katakoyakaola. Kʼoa tsakʼétsʼoale Jeobá je kao xtimiyole nga katabinyakao. Jmé xi kisʼin Jeobá.

      Je Jeobá jngo sén kisichjén nga tsakakóle Daniel je nijñá xi tsakʼaile rey Nabucodonosor kʼoa kʼoati tsakakóle josʼin tsoyanile. Nga koannyaonni, je Daniel kikonle je choʼndale rey kʼoa kitsole: “Aliʼyajin xi nikʼaon, an kʼoaxián josʼin tsoyanile nijñále rey”. Kʼoa je choʼnda kikao Daniel jña tíjna Nabucodonosor. Je Daniel i kitsole rey: “Je Niná tíbakóli jme xi koa̱n nichxin xi nroaján. Kui jebi nijñáli: jngo xkóson xi nʼioje kji tsaʼyai, xi tao̱nsine je jko̱ kʼoa tao̱nchxoa je ʼme̱le kao xjale. Kʼoa ki̱cha̱ní je tsʼoa̱ kao ngʼasole. Kʼoa ki̱chaa je ndso̱ko̱ kʼoa je najmándso̱ko̱ títsʼónjin ndási kao ki̱cha̱. Xijekoan, jngo la̱jao̱ kinroani ya nindo kʼoa ñaki tjen xo̱nxoon nga kiskangi ndso̱ko̱ xkóson jebi. Ñaki koanchao je xkóson nga koanxkoa̱ kʼoa xijekoan ntjao̱ kikao je chaole. Kʼoa je la̱jao̱ jngo nindo tsakʼónya kʼoa ñaki kisʼejna jngo tjíjtsa Sonʼnde”.

      Xijekoan, je Daniel kitso: “Isʼin tsoyanile nijñáli: je kjoatéxomali kui tsoyanile je jko̱ xkóson nga tao̱nsine. Kʼoa je tao̱nchxoa jéní xi koatexoma nga jekoa̱nni. Xijekoa̱n, ijngo xi koatexoma jngo tjíjtsa Sonʼnde xi ya mangóson je ki̱cha̱ní. Kʼoa xi ijngo koatexoma kʼoakji taja koa̱n joni je ki̱cha̱. Nga kjoetʼani, xkoa̱ya sʼin koatio xi koatexoma, koatio xi sʼe̱le nganʼio kʼoa koatio xi mai, kʼoa kui koa̱nngóson je ki̱cha̱ kao je ndási. Kʼoa je la̱jao̱ xi nindo tsakʼónya kuiní je Chjotaxále Niná. Kui xi tsonile nga kjoaʼaxin ngatsʼi chjotaxá xi tjín kʼoa tojé kʼoéjna ngantsjai nichxin”.

      Je Nabucodonosor tsakasenxkónyʼintʼale Daniel kʼoa tsakjénjen jko̱ kʼoa kitso: “Je Nináli kabakóli je nijñá xi tsakʼaina. Tsínsa niná xi kjaʼaí xi mangóson Nináli”. Kʼoa ʼndele nga sikʼien je Daniel tosaa je kisikasénjna títjonle ngatsʼi chjotachjine xi tjín ya Babilonia kʼoa jngo ʼnde kitsjoale xi je tsakatéxoma. A kamajinli josʼin tsakasenkao Jeobá je Daniel nga tsakʼétsʼoale.

      “Tsakʼéxkó ya ʼnde xi Armagedón ʼmi nga én hebreo” (Apocalipsis 16:16).

      Xi kjonangi: Jósʼin tsabeni Daniel josʼin tsoyanile je nijñá xi tsakʼaile Nabucodonosor. Jósʼin tsoyanile nijñá jebi.

      Daniel 2:1-49

  • Alikui binyále xkóle je xkóson
    Xi bakóyana je Biblia
    • Sadrac, Mesac kao Abednego likui tjíobinyále xkóle je xkóson xi tao̱nsine koanndani

      KJOAʼMIYA 61

      Alikui binyále xkóle je xkóson

      Nga jejaʼato choatse nga kisinijñále xkóson xi nʼioje kji, je Nabucodonosor jngo xkóson xi tao̱nsine kisinda. Yaa kisikasénjna ya ʼnde jña Dura ʼmi kʼoa kʼoakitsole ngatsʼi chjota xi xá tjínle ya naxinandá nga katafi, jolani Sadrac, Mesac kao Abednego. Je rey kitso: “Kʼianga kuinóʼyalao je xjao, arpa kao gaita, kjoan tinyao xkóno. Je xi tsín kʼoasʼin yaa si̱kʼatsaoya ya nga̱já xi tífaʼájnga̱”. Jókisʼin je xti xi jan, a tsakinyále xkóle je xkóson. Axo toje Jeobá tsabexkón.

      Je rey kʼoakitso nga katafane músika. Kʼoa ngatsʼi tsakinyá xkóle kʼoa tsakʼétsʼoale xkóson. Tonga je Sadrac, Mesac kao Abednego alikui kʼoakisʼin. Je chjota tsabee nga tsín kʼoakisʼin kʼoa i kitsole rey: “Nga jan chjota hebreo xokjoan likui tjíobʼétsʼoale xkóson xi kinindai”. Kʼoa je Nabucodonosor tsakʼéxá nga katafi nokjoale xti jebi kʼoa kitsole: “Tsjoaʼndesa ijngokʼano nga kuinyalao xkóno je xkóson. Tsa tsín kʼoasʼiaon, yaa si̱kʼatsaoyano nga̱já xi tífaʼájnga̱. Kʼoa aliʼya niná xi koa̱nle kʼoasjentjaino”. Kʼoa xti jebi kitso: “Alikui kʼoasʼiainjin. Tsa mele Ninánajin koaan kʼoasjentjainajin. Kʼoa ninga tsín kʼoasjentjainajin, alikui kuinyalaijin xkónajin je xkóson jebi”.

      Je Nabucodonosor nʼio koanjtile. I kitsole chjotale: “Ñato kʼa kʼoakji sje tikao je nga̱já”. Xijekoan i kitsole je sondadole: “Tjanʼio xti jebi kʼoa tikʼatsaoyao nga̱já”. Je sondado xi kisikʼatsaoya xti jebi ya nga̱já ngotjo kʼienni nga̱ nʼio sje. Tonga nga kiskotsenya Nabucodonosor ya nga̱já ño chjota tsabe xi ya tjíotsomaya. Nʼio kitsokjón kʼoa i kitsole chjotale: “A tsí jan mani chjota xi kanikʼatsaoyaa nga̱já. Ño mani chjota tiʼbe kʼoa jngo xi jo ánkje kji”.

      Je Nabucodonosor kitso: “Titjoo choʼndale Niná xi nʼio ngʼa tíjna”. Ñaki tokʼoakoanle ngatsʼi nga tsabe Sadrac, Mesac kao Abednego nga kitjo nga̱já kʼoa nga tsín jme xi koanle. Likui kití ntsja̱jko̱ kao najñole kʼoa saʼnda tsín niʼndi̱ nje̱.

      Je Nabucodonosor kitso: “Tokʼoamaná josʼín je Ninále Sadrac, Mesac kao Abednego. Nga̱ kasíkasén ánkjele nga kabʼasjentjai je choʼndale. Niʼyajin niná xi mangósonkao”.

      Nga jan xti hebreo ñaki kʼoatsakʼé kon nga kixi koaitʼale Jeobá ninga tojme xi koa̱n. A tsí meli kʼoati sʼiain tsanda ji.

      Je rey Nabucodonosor ñaki tokʼoakjimale nga lijme xi koanle je Sadrac, Mesac kao Abednego ninga lʼí kisʼetsaojin

      “Tojé Naili Nináli xi jchaxkuín kʼoa toje tojngo xi si̱xálai” (Mateo 4:10).

      Xi kjonangi: Jméni xi tsakʼinle Sadrac, Mesac kao Abednego tonga xi tsín kʼoakisʼin. Jmé xi kisʼin Jeobá nga tsakʼasjentjai xti jebi.

      Daniel 3:1-30

  • Jngo chjotaxá xi jngo yáje kiningósonkao
    Xi bakóyana je Biblia
    • Ti je yá xi kisinijñále Nabucodonosor

      KJOAʼMIYA 62

      Jngo chjotaxá xi jngo yáje kiningósonkao

      Ñandia nga jngo nijñá tsakʼaile Nabucodonosor kʼoa nʼio kitsokjon. Kinchjaale je chjotachjinele nga kʼoakatatsole josʼin tsoyanile nijñále tonga nijngojin xi koanle kitsoyale. Xijekoan, jé Daniel kinchja̱le.

      Je Nabucodonosor i kitsole Daniel: “Ya yanijñána jngo yá kaʼbe xi kabichó saʼnda ngʼajmi nga kamangʼa. Ñaki kamatsen yá jebi ngakjijnda Sonʼnde. Nʼio naskánakjoan xka̱le kʼoa nʼio nkjín to yale. Je cho̱ yaa tjíongʼián kʼoa je nise yaa tjíondale tjéle. Xijekama, jngo ánkje kanroajenni ngʼajmi kʼoa i katso: ticháo je yá kao xka̱ntsja. Tonga tikʼéjnao xkótsʼi̱nle kao ja̱ma̱le. Kʼoa jngo ki̱cha̱ tʼekjáo. Kʼoantjaiyaa je ni̱ma̱le yá. Alikui ti ni̱ma̱le chjota kʼoa̱ni, ni̱ma̱le choo kʼoa̱. Ñato nichxin kjoaʼato. Kʼoa skoee ngatsʼi chjota nga je Niná batéxoma kʼoa nga je tsjoále xá ʼyani xi mele”.

      Je Jeobá kʼoakitsole Daniel josʼin tsoyanile nijñá jebi. Kʼianga tsabe Daniel josʼin tsoyanile ñaki kitsokjón. Kʼoa i kitsole rey: “Tsa je xi jtikeli kʼoakatamatʼain tsakai josʼin tsoyanile nijñáli, tonga ji xokoa̱ntʼain. Jiní je yáje xi kati. Kʼoa kui xi tsonile nga tsín tiji koatexomani kʼoa to jñása kuichi josʼín je cho̱ xi tjín jinjñá. Kʼoa nga kʼoakatso je ánkje nga katabʼejna je xkótsʼi̱nle yá kao ja̱ma̱le kui xi tsonile nga rey koa̱n ijngokʼai”.

      Nga jejaʼato jngo nó, je Nabucodonosor yaa tsoʼbason sonndʼiale kʼoa kiskotsenle Babilonia kʼoa i kitso: “Síxkónngó kisika naxinandána”. Kʼianga kʼoatítso, jngo jta̱ kinoʼyanile ngʼajmi xi kitso: “Nabucodonosor, jelikui tiji koatexomani”.

      Xi tiʼa kʼiani koanskáyale Nabucodonosor kʼoa jo choo kisʼin. Tsakichonsjee ndʼiale kʼoa yaa kikʼejnajinle cho̱ ya jinjñá. Koanndoo ntsja̱le, ñaki jo ntsja̱le ja̱a koankjoan. Kʼoa jo tsʼe nise koankjoan je yongole.

      Xi jejaʼato ñato nó, je Nabucodonosor koanndayani kʼoa je Jeobá ijngokʼa rey sʼin kisikʼéjnani ya Babilonia. Kʼoa je Nabucodonosor kitso: “Bʼasjengʼaña je Jeobá, je xi Rey sʼin tíjnale ngʼajmi. Kjoasoa síkatíojin je chjota xi ngʼakon. Ndʼaibi ʼbeña nga je Jeobá xi Batéxoma kʼoa nga je xi tsoni ʼyani xi tsjoále xá”.

      “Je kjoangʼatokon síkʼatjenjennginá; kʼoa ʼyani xi ngʼakon saténgi” (Proverbios 16:18).

      Xi kjonangi: Jósʼin kitsoyanile nijñá xi tsakʼaile Nabucodonosor. Jmé xi tsakakóyale Nabucodonosor jme xi koantʼain.

      Daniel 4:1-37

  • Én xi kichjitʼa tʼaxjáo
    Xi bakóyana je Biblia
    • Jngo ntsja chjota xi ya tíkjitʼa xjáo

      KJOAʼMIYA 63

      Én xi kichjitʼa tʼaxjáo

      Nga jeki nichxin jé Belsasar xi rey sʼin tsakʼejna ya Babilonia. Ñandia kʼianga jngo sʼuí tsakʼéjna nga njio kʼoa jngo jmi chjota kinchja̱le. Je chjota xi kicho jé xi ngisa ngʼa xá tjínle ya naxinandá. Je Belsasar kʼoakitsole choʼndale nga katafikʼá je cho̱tsín xi tsʼe tao̱nsine xi ya kiskoé Nabucodonosor ya yo̱ngo̱le Jeobá. Je Belsasar kao chjota xi kicho sʼuí kui tsakʼiya cho̱tsín jebi kʼoa tsakʼasjengʼaa ninále. Kʼoa toxijña jngo ntsja chjota tsʼatsen ya tʼaxjáo jña tísʼejna sʼuí kʼoa tjín xi kiski.

      Je Daniel kikonle rey, kʼoa kʼianga kicho je Belsasar kitso: “Tsa koa̱nli kʼoéxkiai kʼoa kʼuínyanái jotsonile én jebi, jngo kadena xi tsʼe tao̱nsine tsjoale kʼoa ji koa̱njanni nga koatexomai”. Kʼoa je Daniel kitsole: “Alijme xi mena nga kʼoainái tonga kʼoaxínle josʼin tsoyanile én jebi. Je Nabucodonosor nʼaili nʼio ngʼakon koan, tonga je Jeobá nangi sʼin kisikʼéjna. Ninga ʼyai ngayeje jme xi koanle nʼaili tojo tsín tiʼyaxkuín je Jeobá. Kui kaʼyoyai bino je cho̱tsín xi tsʼe yo̱ngo̱le Jeobá. Kuinga i̱ tsosíni én xi kakji Niná: MENÉ, MENÉ, TEQUEL, PARSÍN. Én jebi kui xi tsonile nga je chjota medo kao chjota persa tjoéle Babilonia, kʼoa ji alikui ti rey koa̱nni”.

      Je chjotakjoajchánle Ciro yaa tjíofijin je xo̱ngá nga koa̱n kuicho jña tíjna je xo̱ntjoale Babilonia

      Aliʼya xi kʼoasʼin kisikjaʼaitsjen tsa tjín xi sikinjele naxinandá Babilonia. Nga̱ nʼio ngʼa kji je xjáo xi kjindai kʼoa jngo xo̱ngá xi nʼio na̱nga̱ kijnandaile. Tonga nga tikuini nitje̱n, je chjota medo kao persa jaʼasʼen Babilonia. Je Ciro, rey xi tsʼe Persia, xin tsakándiaale xo̱ngá kʼoa koan jaʼatojin chjotakjoajchánle saʼnda nga kicho jña tíjna xo̱ntjoale naxinandá. Kʼianga kicho totixʼaa xo̱ntjoa. Je chjotakjoajchán kitjoéle naxinandá kʼoa kisikʼien je rey Belsasar. Kʼoa jé Ciro tsakatéxomale Babilonia.

      Kʼianga jngo nó jetíbatéxoma Ciro, i kitso: “Je Jeobá kʼoatítsona nga kʼoendaya yo̱ngo̱le xi tíjna ya Jerusalén. Toʼyani xi mele koai, koaan koaitsjoánganʼio”. Nga kʼoakitso Ciro, nʼio nkjín chjota judío ki ya Jerusalén, 70 nó jejaʼato nga kinikjeson Jerusalén. Kʼoasʼin kitjoson jme xi tongini kitso Jeobá. Kʼoa je Ciro kitsjoani je cho̱tsín xi tsʼe tao̱nsine kao xi tsʼe tao̱nchxoa kʼoa kao ngayeje tsojmi xi kiskoé Nabucodonosor ya yo̱ngo̱le Jeobá. Tojosʼin tiʼyaa, jé Ciro kisichjén je Jeobá nga tsakasenkao naxinandále.

      “Chixojen, chixojen je Babilonia xi je, ʼndele na̱i” (Apocalipsis 18:2).

      Xi kjonangi: Jósʼin tsoyanile je én xi tsʼatsen ya tʼaxjáo. Jmé xi kitsole Jeobá je Ciro.

      Esdras 1:1-11; Daniel 5:1-30; Isaías 44:27–45:2; Jeremías 25:11, 12

  • Nga kinikʼatjenjinle xa je Daniel
    Xi bakóyana je Biblia
    • Je chjota xi koanxinkonke Daniel tíbee nga tíbʼétsʼoa ya jchxo ventanale

      KJOAʼMIYA 64

      Nga kinikʼatjenjinle xa je Daniel

      Ijngosa rey xi Persia tsʼe, xi ya tsakatéxoma Babilonia, jé Darío. Je Darío tsabee nga tsín kʼoakjoan je Daniel jokjoan xi kjaʼaí chjota kʼoa kuinga je ngʼajko̱ kisikʼéjnanile ngatsʼi je chjota xi xá tjínle ya naxinandá. Chjota jebi koanxinkonke je Daniel kʼoa koanmele kisikʼien. Bení nga jan kʼa bʼétsʼoale Jeobá nga jngo nichxin kʼoa kuinga i̱ kitsosínile je Darío: “Ji rey, jngo kjoatéxoma katabitjo xi kʼoatso nga toji katasʼetsʼoali. Kʼoa tsa ʼya xi tsín sitjoson kjoatéxoma jebi ya katanikʼatjenya jña tjío je xa”. Je Darío kisasenle jme xi kitso chjota jebi kʼoa kisʼin firma xo̱n xi kʼoatso.

      Kʼianga kinrʼoé Daniel nga kʼoatso kjoatéxoma xi kitjo, ki ya ndʼiale, tsakasenxkónyʼin kʼoa tsakʼétsʼoale Jeobá kʼoa títixʼaa ventanale. Kʼoa chjota xi koanxinkonke kichonrʼoe kʼoa tsabee nga tíbʼétsʼoa. Kjitʼanangi kikonle rey Darío kʼoa kitsole: “Je Daniel alikui tísítjosonli, jan kʼa bʼétsʼoale Ninále nga jngo nichxin”. Je Darío likui koanmele nga ni̱kʼien je Daniel nga̱ kisasenle jokjoan. Kʼoa kisikjaʼaitsjen tsʼajnda nichxin josʼin koasenkao Daniel, tonga tsín jme xi koan kisʼin nga̱ jekoan firma xo̱n xi kʼoatso. Kuinga kʼoakitsoni nga ya katanikʼatjenya Daniel jña tjío je xa.

      Nga kui nitje̱n je Darío nʼio koankjáojinle xi tʼatsʼe Daniel saʼnda tsín kisʼefe. Xi jekisʼesén kjoan yaa kitoka jña tjíoʼya je xa, kiskotsensʼen kʼoa i kitso: “Daniel, a kabʼasjentjaili Nináli”.

      Je Darío kinrʼoéle Daniel nga kitso: “Je ánkjele Jeobá tsakʼéchjoa tsʼoa xa nga tsín jokisikaona”. Je Darío nʼio tsjoa koanle kʼoa tsakʼéxá nga katachʼasje Daniel. Nga kitjo nijñajinla jokji. Kʼoa je rey i kitso: “Tikʼatsaoyao jña tjío xa je chjota xi tsakángi Daniel”. Kʼianga jekinikʼatsaoya je chjota jebi kjitʼanangi kiskine je xa.

      Je Darío i kitsole naxinandále: “Tjínneno nga jchaxkón ngatsʼio je Ninále Daniel. Nga̱ jé tsakʼasjentjai nga kinikʼatjenjinle xa”.

      Kʼoa ji a kʼoati bʼetsʼoantsjailai Jeobá.

      Daniel yaa tíjnaya nga̱jao̱ jña tjíoʼya xa

      “Kʼianga faʼá kjoañʼai, je Nainá male bʼasjentjai chjota xi bexkón nga je” (2 Pedro 2:9).

      Xi kjonangi: Jméni xi jan kʼa kʼoakisʼin je Daniel nga jngo nichxin. Jósʼin tsakʼasjentjai Jeobá je Daniel.

      Daniel 6:1-28

  • Je Ester tsakʼasjentjai naxinandále
    Xi bakóyana je Biblia
    • Je Ester yaa tíjna ya nitsinle je rey Asuero, jñani nga nʼio nkjín chjota tjíole xi síkuinda

      KJOAʼMIYA 65

      Je Ester tsakʼasjentjai naxinandále

      Reina Ester

      Je Ester chjota judío kitjenni kʼoa yaa tsakʼejna ʼnde xi Susa tsakʼin ya Persia. Jé Mardoqueo kisijchá kʼoa primole koanni. Je Mardoqueo choʼndale koan je Asuero, rey xi tsʼe Persia.

      Je rey Asuero jngo reina tsakásjai. Kʼoa je choʼndale kichokaole je xtiyánchjín xi ngisasa naskákjoan xi tjín ya naxinandá. Kʼoati ya kichokao Ester. Je Asuero jé Ester kiskoejin nga reina koan. Je Mardoqueo kʼoakitsole Ester nga tsín jokatatso nga chjota judío ma.

      Je Hamán, xi séjnatítjonle chjota xi síxále rey, nʼio ngʼakon koan kʼoa koanmele nga katamjéjenle jko̱ ngatsʼi chjota. Tonga Mardoqueo alikui kʼoakisʼin. Kʼianga kisʼejinle Hamán nga chjota judío je Mardoqueo kisikjaʼaitsjeen jme xi sʼin nga sikʼien ngatsʼi chjota judío. I kitsole rey: “Si̱kʼieen ngatsʼi chjota judío nga̱ xkón sikatíoná”. Je rey kitso: “Kʼoatʼiain jme xi kjenndiaali”. Kitsjoaʼndele nga tsakʼasje kjoatéxoma xi kʼoatso nga katanikʼien je chjota judío kʼianga 13 sá adar. Tonga je Jeobá kuenta kisʼin ngayeje jmeni xi koan.

      Je Ester alikui tjínjinle tʼatsʼe kjoatéxoma xi kitjo, kuinga Mardoqueo jngo copia kisikasénsínile je Ester kʼoa kitsole: “Tʼeyanajmílai je rey”. Kʼoa Ester kitso: “Tsa jngo chjota xi tsín toxá kanokjoanile kuichokonle je rey nikʼienní. Kʼoa jekante nichxin nga tsín tínchja̱na. Tonga kjuíkonle. Tsa kjoenna yánisele alikui joni̱kaona, tonga tsa mai, ni̱kʼienjinna”.

      Je Ester kikonle rey. Kʼianga tsabe je rey tsakjénle yánisele kʼoa kitsole: “Kʼoatʼinnái, jméni xi meli Ester”. Je Ester kitso: “Mena nga koanngínkicho sʼainjio ji kʼoa kao Hamán”. Kʼianga kichokjen kʼoakitsole nga katafikjenkao ijngokʼa nga koa̱nnyaonni. Kʼoa nga koannyaonni, je rey i kitsole Ester: “Tijái jmeni xi meli”. Je Ester kitso: “Jngo chjota tíjna xi mele sikʼienna an kʼoa kao naxinandána, tisenkaonáijin”. Je rey kitso: “ʼYáni xi mele sikʼienli”. Je Ester kitso: “Jé Hamán, je chjotatsʼen xokji”. Je Asuero nʼio koanjtile kʼoa kʼoakitso nga katanikʼien Hamán.

      Tonga aliʼya xi tikoan tsakjaʼáxinni je kjoatéxoma xi tsakʼénda Hamán, nijejinla rey Asuero. Je Asuero jé Mardoqueo kisikʼéjnatítjonle chjota xi ya síxále kʼoa kitsjoaʼndele nga jngo kjoatéxoma tsakʼasje xi kʼoatso nga koa̱n sitoánntjai yaole je chjota judío kʼianga ʼya xi josikao. Kʼianga 13 sá adar, je chjota judío kisikinjele chjotakontrale. Kʼoa saʼnda nga kʼia, xki̱ nó tsakʼasje sʼuí nga kʼoasʼin kinjele.

      “Xi totʼatsʼan koaikaono ngixko̱n chjotaxá, kʼoasʼin kʼoailao én je chjotabe kao chjota xi li judíojin” (Mateo 10:18).

      Xi kjonangi: Jmé xi tsakʼéndajin je Hamán nga sikao je chjota judío. Jósʼin tsakakó Ester nga je Jeobá kisinʼiotʼa.

      Ester 2:5-20; 3:1–5:8; 7:1–8:14; 9:1-28

  • Je Esdras kitsoyaa kjoatéxomale Niná
    Xi bakóyana je Biblia
    • Je Esdras tíbʼasjengʼaa Jeobá ya jñani nkjín chjota tjín, kʼoa tjíomjéngʼaa ntsja ngatsʼi nga̱ tjíojngo kon jme xi títso Esdras

      KJOAʼMIYA 66

      Je Esdras kitsoyaa kjoatéxomale Niná

      Jejankan kao te nó jaʼato nga kini je chjota israelita ya Jerusalén, tonga tjínkʼa xi tojo ya tsakatio ʼnde jña tsakatéxoma chjota persa. Jngo xi ya tsakʼejna jé Esdras, naʼmi koan kʼoa kitsoyaa kjoatéxomale Jeobá. Kʼianga kisʼejinle nga tsín tjíosítjoson kjoatéxomale Jeobá je chjota xi tjío ya Jerusalén koanmele kikasenkao. Je Artajerjes, reyle Persia, i kitsole Esdras: “Je Niná títsjoáli kjoachjine nga kʼuínyai kjoatéxomale. Tʼin kʼoa tʼinkoai ʼyani xi mele koaikaoli”. Je Esdras kisikatíoxkó chjota xi koanmele nga kini ya Jerusalén, kisijéle Jeobá nga katasíkuinda ya yandiaa kʼoa kʼiaa ki.

      Ño sá kichoni Jerusalén. Je chjota xi nyatítjon i kitsole Esdras: “Je naxinandá tsín tjíosítjosonle Jeobá, jé chixankao yánchjín xi niná ndiso bʼétsʼoale”. Je Esdras tsakasén xkóle ngixko̱n naxinandá kʼoa i kitso: “Jeobá nʼio tse jme xi tibʼaináijin, tonga jinjin tibijnyijéeníjin”. Je naxinandá kʼoakoannile jéele tonga tojo kʼoakisʼin xi tsín kixi tjín. Kuinga chjotajchínga kao jues kiskoejinsíni je Esdras nga katabatiotsʼinya kjoa jebi. Nga jekicho jan sá kʼoakitsole je xi tsín koanmele nga Jeobá skoe̱xkón nga tosa katafi.

      Nga jejaʼato 12 nó, jekisʼendayani xjáo xi kjindai Jerusalén. Je Esdras kisikatíoxkó naxinandá nga kʼoexkiale je Kjoatéxoma. Kʼianga kiskoxʼá je libro xi tsʼe Kjoatéxoma, je naxinandá tsakinyando. Je Esdras tsakʼasjengʼaa Jeobá kʼoa je naxinandá tsakjénngʼaa ntsja nga kisasenle jme xi kitso Esdras. Xijekoan, je Esdras tsakʼéxkiaa je Kjoatéxoma kʼoa kʼoakitso josʼin tsoyanile. Je naxinandá nʼio nda kinrʼoé. Kʼoakitso nga kisikjinle Jeobá kʼoa kiskiʼndá. Nga koannyaonni, je Esdras tojo tsakʼéxkiale je Kjoatéxoma. Je chjota israelita koanjinle nga tjínnele kʼoejna sʼuí Xkójnda kʼoa kjitʼanangi tsakatíonda jme xi koanchjénle.

      Nʼio tsjoa kisatio kon xi ñato nichxin kisʼejna je sʼuí. Kitsjoale kjoanda Jeobá nga kisʼe tsojmintje. Kjesa kʼoakji sʼuí Xkójnda bʼéjnajin nga kʼia, tokʼiaa kisʼejna jngo sʼuí xi kʼoakji kʼianga sʼasa tíjna je Josué. Kʼianga jetʼa je sʼuí, tsakatioxkó kʼoa i kitso: “Jeobá, ji kinikatíondáináijin nga choʼnda koainjin. Tsakʼaináijin xi kichinaijin ya ʼndekixí kʼoa tsakʼaináijin ʼnde jebi. Tonga jinjin alikui tinitjosonlaijin. Kʼoa ninga kinikasáin profeta alikui kinitjosuinjin. Ninga kʼoakinʼiaijin, kiskali. Alikui kinichajin jme xi tsakʼinlai Abrahán. Kʼoaʼmilaijin ndʼaibi nga si̱tjosonlaijin”. Je naxinandá kiski jme xi kitso kʼoa je chjotatítjon kao chjota levita kʼoa kao naʼmi tsakʼétʼaa seyo.

      “Ngisaa nda je xi nrʼoé énle Niná kʼoa sítjoson” (Lucas 11:28).

      Xi kjonangi: Jmé xi kitsoyale Esdras je chjota israelita xi tsakatioxkó ya Jerusalén. Jmé xi kitso naxinandá nga sʼin.

      Esdras 7:1-28; 8:21-23, 31, 32; 9:1–10:19; Nehemías 8:1-18; 9:1-38

  • Xjáo xi kjindai Jerusalén
    Xi bakóyana je Biblia
    • Je Nehemías tsakʼéndayaa je xjáo xi kjindai Jerusalén, kʼoa kisikatíondaa chjota xi kisikuinda

      KJOAʼMIYA 67

      Xjáo xi kjindai Jerusalén

      Nichxinle Esdras, jngo chjota israelita tsakʼejna xi Nehemías tsakʼin kʼoa cho’ndalee koan je rey Artajerjes. Je Nehemías yaa tsakʼejna ʼnde jña Susa tsakʼin ya Persia. Kʼianga kichoni Judá je ndsʼe̱ Nehemías i kitsole: “Je chjota israelita xi kini ya Jerusalén xkón tjío. Kje sʼendayajin je xjáo xi kjindai naxinandá kao xo̱ntjoale”. Nʼio ba koanle Nehemías kʼoa koanmele tsakasenkao naxinandá. Kuinga tsakʼétsʼoanile Niná nga katatsjoáʼndele rey nga koai ya Jerusalén.

      Xijekoanni, je rey tsabee nga ba tjínle Nehemías kʼoa kitsole: “Ánni nga basínili”. Je Nehemías kitso: “Je naxinandána Jerusalén, toxkoa̱lee nyando, kuinga banina”. Je rey kitso: “Jósʼin koasenkaole”. Je Nehemías tsakʼétsʼoale Jeobá ya jinni̱ma̱le kʼoa xijekoan i kitso: “Tʼaiʼndenái nga kjuíkʼendaya je xjáo xi kjindai Jerusalén”. Je rey kitsjoaʼndele. Kʼoati kitsjoale chjota xi kikao nga tsín jme xi koa̱nle ya yandiaa. Kʼoa chjotaxá sʼin kisikʼéjna ya Judá. Kʼoati kitsjoale yá xi tsakʼéndani xo̱ntjoale naxinandá.

      Kʼianga kicho ya Jerusalén, kikotsenle je xjáo xi kjindai. Xijekoan, kisikatíoxkó je naʼmi kao chjota xi tjíobatéxoma kʼoa kitsole: “Nʼio chʼao kji je xjáo, kʼoéndayaa”. Je chjota koanjyole kʼoa tsakʼéndayaa je xjáo.

      Tonga je kontrale chjota israelita totsabesinní. Kitsole: “Ngotjola ska̱nitíkjáni je xjáo xi tibʼendao ninga tojngo ni̱nda̱”. Tonga je xi tjíobʼénda xjáo alikui kuenta kisʼin kʼoa tosi tonda kisixá. Sa ngʼa sa ngʼa kisʼe xjáo kʼoa sa nʼio sa nʼio kisʼe.

      Je chjotakontrale tsakjáoyani nga toxijña kuichone Jerusalén. Kʼianga kisʼejinle chjota israelita nʼio kitsokjon. Tonga je Nehemías kitsole: “Ali nokjonjion. Nga̱ jé Jeobá tíjnakaoná”. Kisikatío chjota xi kisikuinda je xi tjíosíxá. Kʼoa je chjotakontrale alikuini jokisikao.

      Je xjáo kao xo̱ntjoa to 52 nichxin koanjngoni. Je Nehemías kichokao ngatsʼi chjota levita. Jao jtín kisikao je xi se. Jngo jtín xi je kikao Esdras kʼoa jngo jtín xi je Nehemías kikao. Yaa kimini jña tíjna xo̱ntjoa jña tífaʼa nandá kʼoa je xi tjíose, jngó jngó ngoa kison ya xjáo xi kjindai naxinandá. Tjíosíkjane xjao, platillo, arpa kao najní kʼoa tjíosele Jeobá saʼnda nga kicho ngatsʼi ya yo̱ngo̱. Ngatsʼi je chjota, xi xʼin, xi yánchjín kao xtiʼndí tsakakále cho̱ je Jeobá kʼoa tsakʼasjee sʼuí. Nga nʼio tsjoa tjíole nga tjíose, ñaki kinoʼyale tojña saʼndani.

      “Nijngojin ki̱cha̱ xi kjuinroaneli xi kuinje̱le” (Isaías 54:17).

      Xi kjonangi: Ánni nga ya Jerusalén kisíni Nehemías. Jótjín nichxin koanjngonile xjáo xi kjindai Jerusalén nga tsakʼéndaya.

      Nehemías 1:1-11; 2:1-20; 4:1-23; 5:14; 6:1-19; 12:27-43

  • Jngo ʼndílee kisʼele Elisabet
    Xi bakóyana je Biblia
    • Zacarías kʼoatítsole je miyole kao xínkjín nga Juan kʼuín je ʼndíle

      KJOAʼMIYA 68

      Jngo ʼndílee kisʼele Elisabet

      Ñola siento nó nga koanskanni nga jekisʼendaya xjáo xi kjindai Jerusalén, jngo naʼmi xi Zacarías tsakʼin kao chjoónle xi Elisabet tsakʼin yaa tsakatio chrian Jerusalén. Jenkjín nó tjínle nga chixan tonga tsínle xti. Ñandia kʼianga títsjoátʼa xongó Zacarías ya yo̱ngo̱ jngo ánkje tsʼatsenle xi Gabriel ʼmi. Ñaki kitsokjón je Zacarías tonga Gabriel i kitsole: “Ali nokjonjin. Nʼio nda tso én yʼale xi tʼatsʼe Jeobá. Je chjoónli Elisabet, jngo ʼndí sʼe̱le kʼoa Juan kʼuín. Je Jeobá kui xá tíkjoejinni Juan nga jngo xá tsjoále”. Kʼoa Zacarías i kitso: “A kjoaixi xi tisi. Nga̱ je chjoónna kao an jenʼio jcháijin nga xti sʼe̱najin”. Je Gabriel kitsole: “Jé Niná kasíkasénna nga kafeʼe̱kaole én jebi. Tonga nga tsín kamakjainli, kʼiaa saʼnda koa̱n kuinókjoai saʼnda nga jtsín ʼndílee”.

      Je Zacarías tsʼachxinle ya yo̱ngo̱ kʼoa kʼianga kitjo, je chjota yaa tjíokoyale ya nitsin nga̱ mele skoe̱ jme xi koanle. Tonga je Zacarías alikui tikoan kinchja̱ni, to ntsja kisikjan. Kʼoa je chjota koanjinle nga jngo én xi tsʼe Niná tsakʼaile.

      Nga jeki nichxin, je Elisabet jngo ʼndí kisʼele. Kʼoakoan jokitso je ánkje. Je miyole kao xínkjín Elisabet kichokotsenle ʼndílee kʼoa nʼio tsjoa koanle. Je Elisabet kitso: “Juan kʼuín”. Kʼoa je chjota kitsole: “Tonga liʼya xíngi xi kʼoaʼmi. Tosa Zacarías kataʼmi joʼmi je nʼaile”. Kʼoa je Zacarías itso én xi kiski: “Juan kʼuín”. Kʼoa kʼiaa saʼnda koan kinchja̱ni je Zacarías. Kisʼejinle ngatsʼi chjota xi tjín ya Judea tʼatsʼe ʼndílee kʼoa i kitso: “Jmé xá xi sʼe̱le ʼndí jebi nga jekoa̱njchínga”.

      Je Zacarías kisʼele nganʼiotsje kʼoa jngo én kinchja̱ xi skan kitjoson, kitso: “Chʼa̱sjengʼaa je Jeobá. Kʼoakitsole Abrahán nga sikasén je Mesías, nga kʼoasjentjainá. Kʼoa je Juan jngo profeta koa̱n xi tjen kuitsoya tʼatsʼe Mesías”.

      Kʼoati tokʼoamaná jme xi koanle je María, je xi xínkjín ma Elisabet. Yaa kjoaʼmiya xi ijngo chótʼayá.

      “Chjota likui koa̱nle, tonga Niná koaanle ngayije” (Mateo 19:26).

      Xi kjonangi: Jmé xi kitsole ánkje Gabriel je Zacarías. Jmé xá xi sʼin Juan nga jekoa̱njchínga.

      Mateo 11:7-14; Lucas 1:5-25, 57-79; Isaías 40:3; Malaquías 3:1

  • Je ánkje Gabriel kichokonle María
    Xi bakóyana je Biblia
    • Je ánkje Gabriel tsʼatsenle je María

      KJOAʼMIYA 69

      Je ánkje Gabriel kichokonle María

      Jngo ánkje tsʼatsenle ya yanijñále José

      Je María yaa tsʼe Galilea, ya jña Nazaret ʼmi kʼoa xínkjín mani je Elisabet. Jekʼoasʼin tjínndajin nga je José kuixankao María, jngo chjota xi chjineyá koan. Kʼianga jejaon sá tjínle nga yʼa ʼndí je Elisabet, je ánkje Gabriel tsʼatsenle María kʼoa kitsole: “ʼNdali María, kisokoli kjoanda ngixko̱n Jeobá”. Je María alikui koanjinle jmeni xi tsakʼinle, kʼoa kuinga je ánkje Gabriel i̱ kitsonile: “Jngo ʼndí sʼe̱li. Kʼoa Jesús kʼuínlai. Rey koa̱n kʼoa jé koatexoma tokʼia saʼndani”.

      Je María kitso: “Tonga tsínna xʼin, jósʼin sʼe̱nina ʼndí”. Je Gabriel kitsole: “Nijmejin kjoa xi tsín tsa koa̱nle Niná. Jé nganʼiotsjele kjoaʼaíneli kʼoa jngo ʼndí sʼe̱li. Je xíngi Elisabet kʼoati ʼndí yʼa”. Kʼoa je María kitso: “Choʼndalee Jeobá ma. Kʼoakatama jme xi tisi”.

      José jé chixankao María, xi ʼndí jeyʼa

      Je María kikonle Elisabet ya jko̱nindo. Kʼianga jekicho kʼoa kisitiʼnda, je ʼndí xi tjía tsʼoa̱ Elisabet ñaki kiskingʼaa. Kisʼele nganʼiotsje Elisabet kʼoa i kitso: “María, tísíchikontʼainli je Jeobá. Jngo kjoanda tjínna nga i̱ kafaʼaikonna je na̱le Naina”. Kʼoa je María kitso: “Bʼasjengʼaña je Jeobá kao ngayeje ni̱ma̱na”. Jan sá tsakʼejnakao Elisabet kʼoa xijekoan, kini ya Nazaret ya ndʼiale.

      Kʼianga kisʼejinle je José nga ʼndíyʼa je María alikui tikoanmenile chixankao. Tonga jngo ánkje tsʼatsenle ya yanijñále kʼoa kitsole: “Ali nokjonjin, tixankoai je María nga̱ tsín jme xi chʼaotjín tísʼín”. Je José chixankao je María kʼoa yaa kikao ya ndʼiale.

      “Je Jeobá kʼoasʼín ngayeje jmeni xi mele ya ngʼajmi kao i̱ sonʼnde” (Salmo 135:6).

      Xi kjonangi: Jmé xi kitsole ánkje Gabriel je María tʼatsʼe ʼndí xi sʼe̱le. Jókisatio kon je Elisabet kao María tʼatsʼe kjoanda xi tsakʼaile.

      Mateo 1:18-25; Lucas 1:26-56; Isaías 7:14; 9:7; Daniel 2:44; Gálatas 4:4

  • Je ánkje kʼoakitso nga jekitsin Jesús
    Xi bakóyana je Biblia
    • Je ánkje kʼoakitsole je xi koʼnda cho̱ nga jekitsin Jesús

      KJOAʼMIYA 70

      Je ánkje kʼoakitso nga jekitsin Jesús

      Je César Augusto, chjotaxá xi tsakatéxoma Roma, kʼoakitso nga ya katafikʼétʼaxo̱n yaole ngatsʼi chjota judío ya jña kitsin. Kuinga ya Belén kisíni je José kao María nga̱ yaa tsʼe je familiale José. Nga kʼia, tojeme jtsín ʼndíle María.

      Kʼianga kicho ya Belén, toyaasa kisokoʼndele jñani tjío je cho̱ kʼoa yaa kitsin Jesús. Je María najño tsakájtéjin kʼoa yaa kisikájnaya jña kjen cho̱.

      Ya chrian Belén, tjío chjota xi ya tjíokoʼnda barréle nga njio. Toxijña jngo ánkje tsʼatsenle kʼoa tsabee kjoajeyale Jeobá. Je xi koʼnda cho̱ ñaki kitsokjon, tonga je ánkje kitsole: “Ali nokjonjion, nʼio nda tso én jaʼaikaono. Jekatsin je Mesías ya Belén”. Xijekoan, nkjínsa ánkje tsʼatsen ya ngʼajmi kʼoa i kitso: “Katabitjojeya Niná ya ngʼajmi kʼoa katasʼe kjoanyʼán i̱ sonʼnde”. Xijekoan, kicha ngatsʼi ánkje. Jmé xi kisʼin je xi tjíokoʼnda cho̱.

      Je xi cho̱ koʼnda i kitsole xínkjín: “Ndʼaikjoan tjían ya Belén”. Kjitʼanangi ki kʼoa nga kicho tsabee je José kao María kao ʼndílee nga ya tjío jña batio cho̱.

      Ñaki tokʼoakoanle ngatsʼi nga kisʼejinle jme xi kitsole ánkje je xi tjíokoʼnda cho̱. Je María kisikjaʼaitsjenjin jme xi kitso je ánkje kʼoa likʼia kisichajin. Je chjota xi koʼnda cho̱ kini jña tjío barréle kʼoa nʼio kitsjoale kjoanda Jeobá tʼatsʼe jme xi tsakakóle kʼoa jme xi kitsole.

      “Jé Niná kisikasénná kuinga jaʼaiña. Likui toʼan jeʼe̱, jé kisikasénna” (Juan 8:42).

      Xi kjonangi: Jókitso je ánkje kʼianga kitsin Jesús. ʼYáni xi tsabe ya Belén je xi tjíokoʼnda cho̱.

      Lucas 2:1-20; Isaías 9:6

  • Je Jeobá kisikuindaa Jesús
    Xi bakóyana je Biblia
    • María kʼoa kao Jesús yaa tjíosonle búrró, je José ndso̱koo tífini

      KJOAʼMIYA 71

      Je Jeobá kisikuindaa Jesús

      Jngo ʼnde kisʼejna ya naxinandá Israel jñani kʼoasʼin koankjainle chjota nga koa̱n koandiaale je niño. Ñandia kʼianga njio, tsabee kʼa chjota jngo niño xi tísíkjan ya ngʼajmi kʼoa kitjenngile. Niño jebi yaa kichokao Jerusalén. Kʼianga kicho kiskonangi jñáni tíjna je tiʼndí xi reyle chjota judío koa̱n, kʼoa i kitso: “Menajin nga kuinyalaijin xkónajin”.

      Je Herodes, xi rey tíjna ya Jerusalén, kinrʼoé jme xi tjíotso chjota tʼatsʼe rey xi kitsin. Nʼio koankjáojinle kʼoa kiskonangile je naʼmi jñáni jtsín je xi rey kʼoéjna. Je naʼmi kitso: “Je profeta kʼoakitso nga ya Belén jtsín”. Je Herodes kinchjaale je chjota xi tjíofitjenngile niño kʼoa kitsole: “Tangíon ya Belén kʼoa tijnyísjao je tiʼndí. Xijekoa̱n, kʼia kʼoanroakʼinnáo jñani tíjna nga̱ kʼoati mena kjuíkasenle xkóna”. Tonga toxokʼoakitso.

      Je niño ijngokʼa tikitítjonngánile chjota jebi kʼoa yaa Belén kikao. Jngo niʼya tsakʼejnason kʼoa je chjota jebi jaʼasʼeen niʼya kʼoa yaa tíjna je Jesús kao María. Chjota jebi tsakinyaxkónyʼintʼale tiʼndí kʼoa tsojmi kitsjoale, kitsjoale tao̱nsine, xongó xi nda nje̱ kao mirra. Tonga a jé Niná kisikasén chjota jebi nga ya kicho jña tíjna Jesús. Mai.

      Kʼianga koannjio, je Jeobá i kitsole José ya yanijñále: “Je Herodes mele sikʼien je Jesús. Tʼinkoai chjoónli kao ʼndíli ya Egipto. Kʼoa kʼia kjuinroaño nga kʼoaxínno nga tsín tijme xi koa̱nnile i̱bi”. Je José kao familiale kjitʼanangi ki ya Egipto.

      Je Jeobá kʼoakitsole chjota xi tjíofitjenngile niño nga tsín tiya katafikonnile Herodes. Kʼianga kisʼejinle Herodes nga tsín tikuichoni chjota jebi nʼio koanjtile. Kʼoa nga tsín koansjaile Jesús kʼoakitso nga katanikʼien ngatsʼi xtiʼndí xi tjín ya Belén xi kʼoatjín nóle jotjín nóle Jesús. Tonga je Jesús alijme xi koanle nga̱ yaa Egipto tíjna.

      Nga jeki nichxin kʼieen Herodes. Kʼoa je Jeobá i kitsole José: “Jekoa̱n koanngínño, alikui tixkón chonni”. Je José, María kao Jesús ki ijngokʼani ya Israel kʼoa yaa tsakatio jña Nazaret ʼmi.

      “Kʼoakoa̱n je én xi bitjoni ndsoʼba, ñaki kʼoasʼin kuichotsjoá jme xá tisikasénña” (Isaías 55:11).

      Xi kjonangi: Ánni nga xkón tsakʼejnani je Jesús. Jmé xi kisʼin Jeobá nga kisikuinda Jesús.

      Mateo 2:1-23; Miqueas 5:2

  • Nga sʼa xti Jesús
    Xi bakóyana je Biblia
    • Nga tejao nóle Jesús, yaa tíjnajinle je xi tsoya ya yo̱ngo̱

      KJOAʼMIYA 72

      Nga sʼa xti Jesús

      Je José kao María yaa Nazaret tsakatio kao Jesús kʼoa kao xi ngikʼa xtile. Je José chjineyá sʼin kisixá nga tsakajngiʼa familiale. Kʼoati kitsoyale familiale tʼatsʼe Jeobá kao kjoatéxomale. Kʼoasʼin ngale nga fintsjaintsjai jñani sʼetsʼoale Niná kʼoa xki̱ nó fi ya Jerusalén nga bitjo sʼuí Paxko.

      Kʼianga 12 nóle Jesús ki kao familiale ya Jerusalén, tojo sʼín nga xki̱ nó. Nʼio nkjín chjota tjío ya Jerusalén nga̱ sʼuí Paxko kisʼejna. Nga jejetʼa sʼuí, je José kao María ki ijngokʼani niʼyale kʼoa kʼoasʼin kisikjaʼaitsjen nga je Jesús ya tjenjinle xínkjín. Tonga nga tsakásjai likuini ya tíjna je Jesús.

      Je José kao María ki ijngokʼani ya Jerusalén kʼoa jan nichxin tsakásjai je Jesús. Kʼianga koansjaile yaa yo̱ngo̱ tíjna. Yaa tíjnajinbasenle je xi tsoya kjoatéxomale Niná, tínrʼoéle kʼoa tíkjonangile. Ñaki tokʼoakoanle chjota jebi jokitso je Jesús kʼoa tosani je kiskonangile. Tsabení nga nʼio nda majinle je kjoatéxomale Jeobá.

      Je José kao María nʼio koankjáojinle xi tʼatsʼe Jesús. María kitso: “Ji ʼndítá tifasjailaijin ngakjijnda, a ini tijnai”. Kʼoa je Jesús i kitso: “A tsí ʼyao nga i̱ tjínnele koatejna i̱ ndʼiale Nʼaina”.

      Je Jesús kikaoni xijchále ya Nazaret. Kʼoa José kitsoyale xá chjineyá. Jóxótse koankjoan Jesús nga sʼa xti. Sa chjine sa chjinee koan nga koanjchínga. Kʼoa kuinga kisasennile je Niná kao chjota jokisʼin Jesús.

      José, María, Jesús kʼoa kao ndsʼe̱ yaa tjíotʼa yámixa̱

      “Kʼianga kʼoasʼian josʼin nga meli, ji Ninána, kui xi simetokoan, kʼoa je kjoatéxomali yaa tíjnajin ni̱ma̱na” (Salmo 40:8).

      Xi kjonangi: Jñáni koansjaile José kao María je Jesús. Ánni nga ya tíjnani.

      Mateo 13:55, 56; Marcos 6:3; Lucas 2:40-52; 4:16; Deuteronomio 16:15, 16

  • Je Juan tongini kitsoya nga kjoaʼaí je Mesías
    Xi bakóyana je Biblia
    • Juan Bautista yaa kitsoyale je chjota ya ndai xo̱ngá Jordán

      KJOAʼMIYA 73

      Je Juan tongini kitsoya nga kjoaʼaí je Mesías

      Je Juan tile koan je Zacarías kao Elisabet. Profetale Jeobá koan. Kui xá kitsjoale Jeobá nga kʼoakatatsole chjota nga jeme kjoaʼaí je Mesías. Tonga ʼndele nga ya kuitsoya ya naxinandá yʼai kao ya yo̱ngo̱ yaa ʼndekixí kitsoya. Nʼio nkjín chjota xi Jerusalén tsʼe kao xi Judea tsʼe ki ya ʼndekixí nga kinrʼoéle Juan. Je Juan kʼoakitsole nga tsín tikui kʼoakatasʼínni xi chʼaotjín ánni nga nda koatiosíni ngixko̱n Niná. Nkjín chjota xi kʼoakoannile jéele kʼoa je Juan kiskanisʼenngindá ya xo̱ngá Jordán.

      Je Juan likui nkjín tsojmi kisʼele, tokui najño xi ntsja̱le camello koanndani tsakʼakjá kʼoa chjo̱baa kiskine kao ntsjén. Je chjota koanmesale tsabe xi tʼatsʼe Juan. Saʼnda je chjota fariseo kao saduceo kikonle. Kʼoa Juan i kitsole: “Tjínneno si̱kʼantjaiyao yaono, kʼoakatamanino jéeno. Ngʼa chʼasjao yaono nga kʼoabixón nga xtile Abrahán mao, tonga likui xi tsonile tsa xtile Niná mao”.

      Nʼio nkjín chjota xi i̱ kitsole Juan: “Jméni xi tjínnele sʼiainjin nga sa̱sénle Niná xi tʼatsainjin”. Kʼoa Juan i kitsole: “Tsa jao mani najñono tʼai jngolao je xi tsínle”. Ánni nga kʼoakitsoni Juan. Kuinga katabe chjotale nga tjínnele tsjoake koa̱n je chjota ánni nda koationi ngixko̱n Niná.

      Kʼoa i kitsole je chjota xi síkʼéchjí tao̱nbasen: “Kixi katamao kʼoa aliʼyajin xi chʼanachalao”. Kʼoa je sondado i kitsole: “Ali bʼendisojion kʼoa ali tao̱njin nijélao je chjota nga chʼanachalao”.

      Je naʼmi kao chjota levita kʼoati kikonle Juan kʼoa kitsole: “Mele skoe̱ ngatsʼi chjota ʼyani ji”. Kʼoa je Juan i kitso: “Anña jngo jta̱ xi nchja̱ ya ʼndekixí, xi bándiaale je chjota nga Jeobá katabexkón, tojo kitso je profeta Isaías”.

      Nʼio kisasenle chjota jme xi tsakakóya Juan kʼoa nʼio nkjín koanni xi koanmele tsabe tsa je xi Mesías ma. Kuinga i̱ kitsoni je Juan: “Jeme kjoaʼaí jngo xi ngisa tse nganʼio tjínle tikʼoajinni an. Saʼnda tsín bakinna nga skojndá jténʼóle. An, kao nandá kanisʼenngindá je chjota, tonga je kao nganʼiotsje ska̱nisʼenngindá”.

      “Joni tsa testigo jaʼai, nga kʼoasʼin tsjoá én xi tʼatsʼe je lʼí, jméni nga ngatsʼi koa̱nkjainsínile xi totʼatsʼe Juan” (Juan 1:7).

      Xi kjonangi: Jmé xá xi kitsjoale Jeobá je Juan. Jmé xi kisʼin je chjota kʼianga kinrʼoéle Juan.

      Mateo 3:1-11, TNM; Marcos 1:1-8, TNM; Lucas 3:1-18, TNM; Juan 1:19-28, TNM; Isaías 40:3

  • Nga Mesías koan Jesús
    Xi bakóyana je Biblia
    • Kʼianga jekiskanisʼenngindá Juan je Jesús, je nganʼiotsjele Niná jo nisechxoa kji nga jaʼaijenni ngʼajmi

      KJOAʼMIYA 74

      Nga Mesías koan Jesús

      Je Juan itso én xi kitsoyason: “Jeme kjoaʼaí jngo xi ngisa tse nganʼio tjínle tikʼoajinni an”. Kʼiala 30 nóle Jesús nga tjen Galilea kini ya xo̱ngá Jordán jñani tíkanísʼenngindá chjota je Juan. Kui xi koanmele Jesús nga kʼoati katakanísʼenngindá je Juan, tonga je Juan i kitsole: “Alikuijin koa̱n nga an skanisʼenngindále. Jijinni cha̱nisʼenngindánái tsakai”. Tonga Jesús i kitsole: “Je Jeobá kui xi mele nga ji cha̱nisʼenngindánái”. Kijin xo̱ngá Jordán kʼoa je Juan kiskanisʼenngindá Jesús.

      Kʼianga jekitjojinni nandá je Jesús, tsakʼétsʼoale Jeobá. Kʼoa je ngʼajmi kitjoxʼá kʼoa tsakʼaile nganʼiotsjele Niná, jo nisechxoa kji xi kichokʼejnasonle. Kʼoa je Jeobá kinchjani tjen ngʼajmi kʼoa i kitso: “Jiní ʼndína xi nʼio tsjoake̱, nda sasénna jme xi tinʼiai”.

      Je Jesús kʼiaa Cristo kʼoa Mesías koan kʼianga tsakʼaile nganʼiotsjele Niná. Kʼoa kʼiaa tsakʼétsʼiakao je xá xi kitsjoale Jeobá nga sʼin i̱ Sonʼnde.

      Kʼianga jekisʼenngindá, je Jesús yaa ʼndekixí ki kʼoa 40 nichxin ya tsakʼejna. Kʼianga jejaʼaini kikonle Juan. Kʼoa nga tsabe nga jenroachrian Jesús i kitso Juan: “Jé jebi barréle Niná xi kjoaʼaxin je jéele chjotasonʼnde”. Kuinga kʼoakitsoni nga katabe je chjota nga je Jesús xi Mesías ma. A ʼyaní jme xi koanle Jesús nga tíjna ya ʼndekixí. Kataʼyala.

      “Jngo jta̱ kinoʼyanile ngʼajmi xi kʼoatso: Jiní xi ʼndína xinle. Jiní xi tsjoake̱le, jonda sʼe koan xi tʼatsi” (Marcos 1:11).

      Xi kjonangi: Ánni nga kisʼenngindáni Jesús. Ánni nga kʼoakitsosíni Juan nga Jesús jéní barréle Niná.

      Mateo 3:13-17; Marcos 1:9-11; Lucas 3:21-23; Juan 1:29-34; Isaías 42:1; Hebreos 10:7-9

  • Je Na̱i kiskotʼayakao je Jesús
    Xi bakóyana je Biblia
    • Jesús koankaile nga kiskijenngi yo̱ngo̱

      KJOAʼMIYA 75

      Je Na̱i kiskotʼayakao je Jesús

      Jesús koankaile nga nioxtila kisikao je la̱jao̱

      Kʼianga jekisʼenngindá Jesús, je nganʼiotsjele Niná yaa kikao ya ʼndekixí. Ñachan nichxin nga tsín tijme xi kiskineni kʼoa jenʼio baole. Kʼoa je Na̱i kʼiaa kiskotʼayakao, i kitsole: “Tsa kjoaixi nga ʼNdíle Niná mai, nioxtila tikʼónyai la̱jao̱ jebi”. Tonga je Jesús kui kisichjén xi faʼaitʼa ya Énle Niná nga i̱ kitsole: “Tjítʼaxon nga tsín tokui tsojmi xi ma chine koatiokonni chjota. Kʼoati kui xi machjénle nga kjuinrʼoé jme xi tso Jeobá”.

      Je Na̱i ijngokʼa kiskotʼayakao Jesús kʼoa i kitsole: “Tsa kjoaixi nga ʼNdíle Niná mai, chjíjenngi i̱ yo̱ngo̱. Tjítʼaxon nga je Niná sikasén ánkje nga kʼoasjentjaili”. Tonga Jesús tikui tikisichjénngáni je Énle Niná nga i̱ kitsole: “Tjítʼaxon nga likui koa̱n chótʼayakoai je Jeobá Nináli”.

      Jesús likui kiskoé ngayeje xi tjín sonʼnde nga kʼoakitsole je Na̱i nga tsjoále

      Xijekoan, kui tsakakóle ngayeje kjoanyiná xi tjín i̱ Sonʼnde, kʼoa i kitsole: “Tsjoale ngayeje kjoanyiná jebi kʼoa kao kjoajeyale ninga toñandia kʼoétsʼoanái”. Tonga je Jesús i kitso: “Tʼin Satanás. Nga̱ tjítʼaxon nga tojekjoan Jeobá kʼoétsʼoalee”.

      Nga jeki je Na̱i, kʼiaa jaʼaikonle ánkje je Jesús kʼoa kitsjoale xi kiskine. Xijekoan, Jesús kui kitsoya je énnda chjotse xi tʼatsʼe Chjotaxále Niná. Kui xá kisikasénni Niná nga kui kuitsoya. Je chjota nʼio kisasenle jmeni xi kitsoya Jesús kʼoa kitjenngile tojñani ki.

      “Kʼianga nchja̱ Na̱i, énndiso nchja̱ jokjoan nga je. Ndiso nga je, kʼoa nʼaile kjoandiso” (Juan 8:44).

      Xi kjonangi: Jméni xi kisʼin je Na̱i nga jan kʼa kiskotʼayakao Jesús. Jókitsole Jesús je Na̱i.

      Mateo 4:1-11; Marcos 1:12, 13; Lucas 4:1-15; Deuteronomio 6:13, 16; 8:3; Santiago 4:7

  • Jesús kisitsjee je yo̱ngo̱
    Xi bakóyana je Biblia
    • Jesús jngoo nʼó kisichjén nga tsakʼaonsje je cho̱ ya yo̱ngo̱, kʼoa kiskanitítsjá yámixa̱le je xi tao̱n síkʼantjai

      KJOAʼMIYA 76

      Jesús kisitsjee je yo̱ngo̱

      Kʼianga sá abril nó 30 Jesús ki ya Jerusalén. Nʼio nkjín chjota ki sʼuí Paxko. Kʼianga tsakʼasje je sʼuí, choo kitsjoatʼale Niná ya yo̱ngo̱. Tjínkʼa chjota xi jeyʼa cho̱ xi kitsjoatʼa kʼoa tjínkʼa xi ya Jerusalén tsakatse.

      Kʼianga kicho Jesús ya yo̱ngo̱, tsabee chjota xi cho̱ tjíobaténa. Negosio tjíosʼín ya ndʼia jña ʼyaxkón je Jeobá. Jmé xi kisʼin Jesús. Jngo nʼó kisinda xi tsakʼaonsjeni je barré kao nra̱ja̱ ya yo̱ngo̱. Tsakʼétsao je yámixa̱le xi tao̱n síkʼantjai kʼoa je tao̱n kitsaobaa. Kʼoa Jesús i kitsole xi nisechxoa tjíobaténa: “Chja̱ʼaxion ngayeje jebi, ali ndi̱tsi̱njin nikao je ndʼiale Nʼaina”.

      Je chjota xi tjío ya yo̱ngo̱ ñaki tokoanxkónle jme xi kisʼin Jesús. Kʼiaa jaʼaitsjenle je chjotatjenngile jme xi tso én xi tongini kinokjoa xi tʼatsʼe Mesías: “Nʼio tsjoake̱ koa̱n je ndʼiale Jeobá”.

      Nga jeki nichxin kʼianga nó 33, kʼiaa kisitsje ijngokʼa Jesús je yo̱ngo̱. Ngantsjai kui xi koanmele nga ñaki kataʼyaxkón je ndʼiale Nʼaile.

      “Likui koa̱n si̱xálao nga jao, Niná kao kjoanyiná” (Lucas 16:13).

      Xi kjonangi: Jmé xi kisʼin je Jesús nga tsabe je chjota xi cho̱ tjíobaténa ya yo̱ngo̱. Ánni kʼoakisʼinni.

      Mateo 21:12, 13; Marcos 11:15-17; Lucas 19:45, 46; Juan 2:13-17; Salmo 69:9

  • Chjoón xi kicho ya xjáonandá
    Xi bakóyana je Biblia
    • Je Jesús jngo chjoón samaritana tífákaonajmí ya xjáonandá xi tsʼe Jacob

      KJOAʼMIYA 77

      Chjoón xi kicho ya xjáonandá

      Kʼianga jaʼato nichxin nga kisʼejna sʼuí Paxko, je Jesús kao chjotale kini ya Galilea. Yaa Samaria jaʼato kʼoa yaa naxinandá Sicar kisikjáya, jñani tíjna je xjáonandá xi tsʼe Jacob. Je Jesús yaa kisikjáyala ngotjo kʼianga kikatse tsojmi je chjotale ya naxinandá.

      Jngo chjoón kichokʼasje nandá kʼoa je Jesús i kitsole: “Tʼainái nandá”. Je chjoón kitso: “Ánni nga an chjakaoninái nga̱ chjoón samaritanaña. Je chjota judío alikui chjota samaritano fákao”. Tonga je Jesús kitsole: “Tsa ʼyalani ʼyani jian, si̱jéjinnái nandá kʼoa an kuijin tsjoale nandá xi tsjoá kjoabijnachon”. Je chjoón kitso: “Tonga tsínngóli xi chʼa̱sjeni nandá”. Je Jesús kitsole: “Je xi skʼuí nandá xi tsjoa alikui tikʼia koa̱nfatinile”. Kʼoa je chjoón kitso: “Tʼainái nandá xi tiʼmilai, ji Nai”.

      Xijekoan, je Jesús i kitsole: “Kʼoatʼinlai xʼinli nga katanroa”. Kʼoa je chjoón kitso: “Tsínna xʼin”. Je Jesús kitso: “Kjoaixi xi tisi, jekjoan aon xʼin sʼeli, tonga je xi tijnakoai ndʼai kjesa bixankaojin”. Kʼoa je chjoón kitso: “Profetalai. Je naxinandána kʼoasʼin makjainle nga i̱ nindo jebi jña koa̱n sʼe̱tsʼoale Niná, tonga je chjota judío kʼoatso nga toya Jerusalén jña koa̱n sʼe̱tsʼoale. Kʼianga kjoaʼaí je Mesías kʼiajin kʼoakuitsonajin jósʼin kʼoétsʼoalaijin Niná”. Kʼoa je Jesús kʼiaa kʼoakitsole jmeni xi kjesa ʼya xi tjínjinjinle, kitsole: “Anña je Mesías”.

      Jesús chjota samaritano tífákao

      Je chjoón kjitʼanangi ki ya naxinandále kʼoa i kitsole chjota samaritano: “Jekamasjaina je Mesías, ñaki be ngayeje jme xi kisʼian. Tjinnrʼoe ánni nga kataʼyasíño”. Kʼoa ki ya jña tíjna xjáonandá kʼoa kinrʼoé jme xi kitsoya Jesús.

      Je chjota samaritano kʼoakitsole Jesús nga yala katabʼejnakao. Jao nichxin tsakʼejna Jesús kʼoa nʼio tse xi kitsoyale. Nʼio nkjín chjota samaritano xi koankjainle tʼatsʼe Jesús kʼoa i kitsole chjoón: “Nga jekanoʼyalaijin chjota jebi, ñaki makjainnajin nga je xi kʼoasjentjai chjotasonʼnde”.

      “Nroai. Kʼoa je xi fatile, katanroa. Kʼoa je xi mele, kataʼbi nandá xi tsjoá kjoabijnachon, xi tokjoatjao” (Apocalipsis 22:17).

      Xi kjonangi: Ánni nga tokʼoakoannile chjoón samaritana nga tsakjákaonajmí je Jesús. Jmé xi kitsole Jesús je chjoón samaritana.

      Juan 4:1-42

  • Je Jesús kitsoyason tʼatsʼe Chjotaxále Niná
    Xi bakóyana je Biblia
    • Jesús títsoyason kao jngo chjotatjenngile

      KJOAʼMIYA 78

      Je Jesús kitsoyason tʼatsʼe Chjotaxále Niná

      Kʼianga jaʼato choatse nga kisʼenngindá je Jesús kitsoyason kʼoa i kitso: “Je Chjotaxále Niná jetíjnachrian”. Je Jesús kao chjotale ki ngakjijnda Galilea kao Judea. Kʼianga kicho ijngokʼa Jesús ya Nazaret, ki ya ndʼia sinagoga, kiskojndáyaa je xo̱n xi kiski Isaías kʼoa tsakʼéxkiaa, kitso: “Je Jeobá kitsjoana nganʼiotsjele nga xínyasoan je énnda chjotse”. Ánni kʼoakitsosíni. Je chjota tokui tjíokoyale nga kui kʼoakatasʼín Jesús jmeni xi tokʼoamaná. Tonga ali tokuijin xá tsakʼainile nganʼiotsje nga kʼoasʼin sichjén. Je xi ngisa chjíle kuinga kitsoyason je énnda chjotse xi tʼatsʼe Chjotaxále Niná. Xijekoan, i kitsole je chjota xi tjíonrʼoé: “Sʼaa kabitjoson én jebi”.

      Xijekoan, je Jesús yaa ki ya ndáchikon Galilea. Kʼoa ño chjota tsabe xi jti̱ bʼasjengindá xi chjotale koan nga koanskanni kʼoa kitsole: “Nroatjenngináo kʼoa chjotaa kʼoéxkó”. Nga ño chjota jebi, jéní Pedro, Andrés, Santiago kao Juan. Kjitʼanangi kisikatío xá xi tjíosʼín kʼoa kitjenngile. Ki ngakjijnda Galilea nga kitsoyason tʼatsʼe Chjotaxále Jeobá. Kitsoyason ya yo̱ngo̱, ndi̱tsi̱n kao yandiaa. Nʼio nkjín chjota kitjenngile tojñani nga ki. Kison én ngakjijnda xi tʼatsʼe Jesús, saʼnda ya ʼnde xi nʼio kjintʼa joni Siria.

      Nga jeki nichxin, je Jesús kʼoati kitsjoa kʼale chjotale nganʼio nga koan kisindaya xi chʼin tjínle kʼoa nga koan tsakʼasjejin je na̱i xi tjíojin kʼa yaole chjota. Kʼoati kikao je chjotale nga xinxin naxinandá kitsoyason. Kʼoati ki je xi yánchjín, jolani María Magdalena, Juana, Susana kao xi kjaʼaísa xi kitsjoale jme xi koanchjénle je Jesús kao chjotale.

      Kʼianga jekisikatíonda je chjotale, je Jesús kʼoakitsole nga katafitsoyason. Kʼianga ki ya Galilea, nʼio nkjín xi chjotale Jesús koan kʼoa kisʼenngindá. Nʼio nkjín chjota xi koanmele kitjenngile, kʼoa je Jesús kui kisingósonkao jngo jñá jñani jekoa̱n sʼe̱xkó tsojmi xi jekamajchá. I kitso: “Tʼetsʼoalao Jeobá nga katasíkasénsa choʼnda xi kʼoexkó je tsojmintje”. Nga koanskanni, 70 chjotale kiskoejin kʼoa jao jao kisikasén ngakjijnda Judea nga kitsoyason. Je chjotale Jesús kitsoyale toʼya chjotani tʼatsʼe Chjotaxále Niná. Kʼianga jaʼaini, kʼoakitsole Jesús jme xi kisʼin. Alikui kʼoakoanle je Na̱i nga tsakʼéchjoale chjotale Jesús nga kitsoyason.

      Je Jesús kisikatíondaa chjotale ánni nga je kʼoakisʼinsíni xá jebi nga jekini Jesús ya ngʼajmi. Je Jesús i kitsole: “Tʼinyason énnda chjotse ngakjijnda Sonʼnde. Tʼinyalao chjota je Énle Niná kʼoa cha̱nisʼenngindáo”.

      “Kʼoati xi xinsa naxinandá machjén nga kuinchjaya je énnda xi tʼatsʼe kjoatéxomale Niná nga̱ kui xá jinroaña” (Lucas 4:43).

      Xi kjonangi: Jmé xá xi kitsjoale Jesús je chjotale. A kisasenle chjotale Jesús je xá xi tsakʼaile.

      Mateo 4:17-25; 9:35-38; 28:19, 20, TNM; Marcos 1:14-20; Lucas 4:14-21; 8:1-3; 10:1-22

  • Je Jesús nʼio nkjín choa̱ tsakakó
    Xi bakóyana je Biblia
    • Je chjota xi tjíomʼe yaa kikonle Jesús nga katasíndaya

      KJOAʼMIYA 79

      Je Jesús nʼio nkjín choa̱ tsakakó

      Je Jesús kui xá jaʼaini i̱ Sonʼnde nga kitsoyason tʼatsʼe Chjotaxále Niná. Je Niná kitsjoale nganʼiotsjele nga kʼoakisʼin jmeni xi tomaxkónná. Jmeni xi kisʼin kui tsakakó jme xi sʼin kʼianga jekoatexoma. Tobʼelañá, je Jesús koanle kisindaya tojme chʼin xi kisʼele chjota. Tojñani nga ki, je chjota xi chʼin tjínle kʼoakitsole nga katasíndaya kʼoa kisindayaa ngatsʼi. Je xi xka̱ koantsennile, je xi tsín nrʼoé koan kinrʼoéni kʼoa je xi tsín ma fi koan kini. Kʼoa ninga to tjonnajñole kisikao koanndayani. Je Jesús kʼoati tsakʼasjejin na̱i xi tjíojin yaole chjota. Je chjota kitjenngile ngakjijnda jña ki kʼoa Jesús tsakjákao ninga jekijtale.

      Ñandia kʼianga jngo xi tsín ma fi jaʼaikao chjota ya ndʼia jña tíjna Jesús. Tonga nʼio nkjín chjota tjín kʼoa tsín koan jaʼasʼen. Kuinga kiskoxʼákjásíni ya sonndʼia kʼoa yaa kiskanijenne je chjota xi tsín ma fi. Kʼoa Jesús kitsole: “Tisótjain kʼoa titómjai”. Ñaki tokʼoakoanle ngatsʼi nga tsakʼamje je chjota.

      Jngo nichxin kʼianga tosʼa tíbichó Jesús ya jngo naxinandá, te chjota xi tjíofiʼndojon yaole kiskiʼndáxále kʼoa i kitsole: “Jesús, tisenkaonáijin”. Nga kui nichxin, je chjota xi tjíofiʼndojon yaole alikui ma ya síchrianle je chjota. Je kjoatéxomale Jeobá kʼoatso nga tjínnele ya koai yo̱ngo̱ kʼianga jekamandani. Je Jesús kʼoakitsole nga katafi ya yo̱ngo̱. Kʼianga tjíofi koanndayaa. Kʼianga tsabe nga koanndaya, jngo xi kinroa ijngokʼani kʼoa kitsjoale kjoanda je Jesús kʼoa tsakʼasjengʼaa Niná. Xi te mani xi koanndaya, tojngo xi kitsjoa kjoanda.

      Jngo chjoón xi jetejao nó nga tímʼe, jekichobele kʼoa mele nga koanndaya. Kuinga jaʼasʼenjinsínile chjota kʼoa kʼianga kicho jto̱n yátsʼi̱n Jesús kisikao je tjonnajñole. Tikʼiakjoán koanndayani. Kʼoa je Jesús i kitso: “ʼYáni xi kasíkaona”. Ñaki kitsokjon je chjoón tonga kisichrianle Jesús kʼoa tsakʼéyanajmíle ngayeje. Je Jesús i kitsole: “ʼNdínaa, tʼinlanandai”.

      Jngo chjotatítjon xi Jairo ʼmi i kitsole Jesús: “Nroai ndʼiana. Nʼio tímʼe je tsotiʼndína”. Tonga nga kjesa bichójin je Jesús ya ndʼiale Jairo, je tsotiʼndí kʼieen. Kʼianga kicho Jesús, nʼio nkjín chjota xi tjíokjiʼndá. Je Jesús kitsole: “Ali chjiʼndájion, tokijnafení je tsotiʼndí”. Kiskoé ntsja tsotiʼndí kʼoa kitsole: “Tsotiʼndí, tisótjain”. Kjitʼanangi tsakisótjen kʼoa je Jesús kʼoakitsole xijchále nga katatsjoále xi ski̱ne. Tikjaʼaitsjenlai jokji tsjoa kisatio kon je xijchále tsotiʼndí jebi.

      Jesús kisikjaʼáyale tsotiʼndíle Jairo

      “Je Niná kitsjoale Espíritu Santo kao nganʼio. Je Jesús tsakʼamje, to kjoanda kisʼin, kʼoa kisinda ngatsʼi xi je na̱i kisikjaʼá kjoañʼai, nga̱ Niná tíjnakao Jesús” (Hechos 10:38).

      Xi kjonangi: Ánni nga koansínile Jesús nga kisindaya tojme chʼin xi kisʼele chjota. Jmé xi koanle je tsotiʼndíle Jairo.

      Mateo 9:18-26; 14:36; Marcos 2:1-12; 5:21-43; 6:55, 56; Lucas 6:19; 8:41-56; 17:11-19

  • Je Jesús kiskoejin xi 12 pastrole
    Xi bakóyana je Biblia
    • Jesús kao xi 12 pastrole

      KJOAʼMIYA 80

      Je Jesús kiskoejin xi 12 pastrole

      Kʼianga jeme jngo nó basen títsoya Jesús tjín xi kisʼin xi nʼio tjínle kjoandosin. Jé kiskoejin ʼyani xi ya sixákao kʼoa xi koandiaale je jtínle. Kʼianga kje kjoejinjin, je Jesús títjon kjoanla je Jeobá kisijéle nga katabasenkao. Kuinga toje kini ya jngo nindo kʼoa tsakʼétsʼoale Jeobá tsʼajnda nitje̱n. Xi koannyaonni kisikatíoxkó kʼa je chjotale kʼoa kiskoejin xi 12 pastrole. A faʼaitsjenli jaʼaínle, jéní Pedro, Andrés, Santiago, Juan, Felipe, Bartolomé, Tomás, Mateo, Santiago tile Alfeo, Tadeo, Simón kao Judas Iscariote.

      Andrés, Pedro, Felipe, Santiago

      Andrés, Pedro, Felipe, Santiago

      Je xi 12 pastrole yaa tsakʼamjekao Jesús jñani ki. Tsakakóyale josʼin tjínnele kuitsoya. Xijekoan, kʼiaa tsakʼéte nga katafitsoya. Je Jeobá saʼnda kitsjoale nganʼio nga koan tsakʼasjejin je na̱i xi tjíojin yaole chjota, kʼoa nga koan kisindaya je xi tjíomʼe.

      Juan, Mateo, Bartolomé, Tomás

      Juan, Mateo, Bartolomé, Tomás

      Miyole koan Jesús je xi 12 pastrole kʼoa nʼiotʼaa koan. Je chjota Fariseo kʼoakitso nga tsín jme xo̱n male pastrole Jesús kʼoa nga toxkia chjota. Tonga je Jesús nʼio nda kisikatíonda nga koan kitjosonle je xá xi tsakánele. Kʼoa yaa tsakatiokao nga kjoa jaʼatojin. Tobʼelañá yaa tsakatiokao nga kjesa nikʼienjin kʼoa nga jejaʼáyale. Me ngatsʼi nga kʼoati ya tsʼe Galilea jñani tsʼe Jesús. Kʼoa tjínkʼa xi jechixan.

      Santiago tile Alfeo, Judas Iscariote, Tadeo, Simón

      Santiago tile Alfeo, Judas Iscariote, Tadeo, Simón

      Je pastrole Jesús chjotajée koan, kuinga sakʼoa likui nda kisʼinni. Sakʼoaa toxkia kinchja̱ kʼoa likui nda kisikjaʼaitsjen jme xi kisʼin. Tjín nichxin nga likui tsejta koan. Saʼnda tsakjáotiyani ʼyáni xi ngisa ngʼa tíjna. Ninga kʼoalani kisʼin, nda chjota koan kʼoa tsjoake koan Jeobá. Jé tsakinyakao je jtín kʼianga tsín tiʼi̱ tíjnani Jesús i̱ Sonʼnde.

      “Tonga miyona kixinno, nga̱ kʼoasʼin kixinyano ngayije kjoa xi kinrʼoele Nʼaina” (Juan 15:15).

      Xi kjonangi: ʼYáni xi kiskoejin Jesús xi pastrole koan. Jmé xá xi tsakánele nga sʼin.

      Mateo 10:1-10; Marcos 3:13-19; 10:35-40; Lucas 6:12-16; Juan 15:15; 20:24, 25; Hechos 2:7; 4:13; 1 Corintios 9:5; Efesios 2:20-22

  • Én xi kinchja̱ ya sonnindo
    Xi bakóyana je Biblia
    • Nʼio nkjín chjota kitsoyale Jesús kʼianga kinchja̱ ya sonnindo

      KJOAʼMIYA 81

      Én xi kinchja̱ ya sonnindo

      Kʼianga jekiskoejin xi 12 pastrole, je Jesús kitjojen ya nindo kʼoa yaa ki jñani nkjín chjota tjío. Chjota jebi yaa jaʼaini ya Galilea, Judea, Tiro, Sidón, Siria kʼoa ya xingoatʼa xo̱ngá Jordán. Jaʼaikaoní je chjota xi tjíomʼe kʼoa xi kjoañʼai tjíosíkjaʼá ánkjele na̱i, kʼoa je Jesús kisindayaa ngatsʼi. Xijekoan, yaa tsakʼejna jña tje̱njenjon nindo nga tsakakóya. Kui kitsoya jme xi tjínnele sʼiaan tsa mená nga miyole Niná koaan. Nga machjénná xi tʼatsʼe Jeobá kʼoa nga tsjoacha katamaa. Likui koa̱n tsjoacha koaan je Niná tsa tsín tsjoachaa je xíngiaa. Machjénní nga nda chjota katamaa kʼoa nga kixi katamaa saʼnda kao chjota kontraná.

      Jesús i kitso: “Li tsa tokuijin xi machjén nga tsjoacha koai̱n je miyoli, kʼoati machjén nga tsjoacha koai̱n chjota kontrali kʼoa nga si̱chatʼalai. Kʼoa tsa ʼya xi koa̱njtile xi kao ji, kjitʼanangi tʼin kʼoa kʼoatʼinlai nga katasíchatʼali. Josʼin meli nga sikaoli je chjota kʼoati sʼin tikoai tsanda ji”.

      Nʼio nkjín chjota kitsoyale Jesús kʼianga kinchja̱ ya sonnindo

      Jesús kʼoati kitsjoa kjoafaʼaitsjen tʼatsʼe tsojmi xi tjínná. I kitso: “Ngisaa nda nga miyole Jeobá koai̱n tikʼoajinni nga tse tao̱n sʼe̱li. Nga̱ je ché koaan siché je tao̱nli, tonga je kjoamiyo xi tjínli kao je Jeobá liʼya xi koa̱n siché. Alikuijin nikjáojin jme xi chi̱nai, jme xi sʼui̱ kʼoa jme xi chʼa̱kjái. Chótsenlai je nise. Je Niná síkuindaa nga likʼia chale xi kjine. Ninga kui nʼio si̱kjáojin likui tse kuijnai. Tikjaʼaitsjain, je Jeobá bení jme xi machjénli”.

      Je chjota kjesa ʼya xi nrʼoéjinle xi kʼoasʼin nchja̱ joni je Jesús. Je naʼmi likʼia kui kitsoyale je chjota. Ánni nga nda koannile kitsoya je Jesús. Kuiní nga tʼatsʼe Jeobá jaʼaini ngayeje xi kitsoya.

      “Chjóao yugo xi tsʼan, chótʼayao tʼatsʼan, nga̱ ndʼéña kʼoa nangitokonña. Kʼoa nyʼán sʼe̱ ni̱ma̱no” (Mateo 11:29).

      Xi kjonangi: Jmé xi tjínnená sʼiaan nga miyole Jeobá koaan. Jméni xi tsoná Jeobá nga si̱koaa je xi ngikʼa.

      Mateo 4:24–5:48; 6:19-34; 7:28, 29; Lucas 6:17-31

  • Jesús kitsoyale chjotale josʼin kʼoetsʼoa
    Xi bakóyana je Biblia
    • Jngo chjota fariseo xi ya tíbʼétsʼoa jñani nkjín chjota tjín, kʼoa xi ya tjíofaʼa binyaa kʼoa kotsenle

      KJOAʼMIYA 82

      Jesús kitsoyale chjotale josʼin kʼoetsʼoa

      Ngayeje jmeni xi kisʼin je chjota fariseo tokui kʼoakisʼinni nga nda katabʼaxki̱. Yaa tsakʼétsʼoa ya jñani nkjín chjota tjío tojoni nga katabe ngatsʼi. To jko tsakʼéya jme xi kitso nga tsakʼétsʼoa kʼoa tikui tima én kisichjénni ya yo̱ngo̱ kao ya yandiaa nga katanrʼoéle chjota. Tokʼoakoanle ngatsʼi nga i̱ kitso Jesús: “Li kʼoajinsʼin bʼetsʼoai josʼín chjota fariseo. Kʼoasʼin síkjaʼaitsjen nga nda koatio ngixko̱n Niná tsa nʼio nkjín én sichjén nga kʼoetsʼoa, tonga likui kʼoatjín. Kʼianga bʼetsʼoai tojiní kao Jeobá. Kʼoa ali tikui timajin én nichjénni nga bʼetsʼoai. Je Jeobá kui xi mele nga kui kʼoakʼuínlai jotjín tokuin”.

      Jngo ti xi sénxkónyʼin nga tíbʼétsʼoa

      Isʼin tʼetsʼoao kitso je Jesús: “Nʼainajin xi tijnai ya ngʼajmi, katabitjongʼa jaʼaínli. Katanroa kjoatéxomali, kʼoakatama josʼin meli i̱ tʼanangi joni ya ngʼajmi”. Xijekoan, kʼoakitsole nga kʼoati tjínnele sijé jme xi ski̱ne nga nyaon nyaon kʼoa nga katanichatʼale jéele, kʼoa jmesani xi kjaʼaí.

      Kʼoa i kitso: “Alikʼiajin fajñálai nga bʼetsʼoai. Tosi tonda tijélai Nʼaili Jeobá xi ndatjín. Je xi xijchá ma kui tsjoále xtile je xi ndatjín. Tsa nioxtila sijéli ʼndíli, a la̱jao̱ kʼoailai, tsa jti̱ sijéli a yee kʼoailai”.

      Je Jesús kʼoakitso josʼin tsoyanile én xi kinchja̱, kitso: “Tsa ji xi xijchá mai ndakjoan tsojmi xi bʼailai je ʼndíxtili, a tsí ngisa koa̱nle je Nʼaili Jeobá nga tsjoáli nganʼiotsje. Tokui xi machjén nga si̱jélai”. A kʼoanʼiai jokitso Jesús. Jméni xi nijélai Jeobá nga bʼetsʼoai.

      “Tijáo, kʼoa kʼoaino. Tijnyísjao kʼoa koa̱nsjaino. Tikjanetʼao xo̱ntjoa, kʼoa tjóʼaino” (Mateo 7:7).

      Xi kjonangi: Jmé xi kitso Jesús nga tsakakóyale je chjotatjenngile josʼin tjínnele kʼoetsʼoa. Kʼianga bʼetsʼoalai Jeobá a kui kʼoaʼmilai jmeni xi ngisa mandosinli.

      Mateo 6:2-18; 7:7-11; Lucas 11:13

  • Jesús jmi chjota kisikjen
    Xi bakóyana je Biblia
    • Je pastrole Jesús nioxtila tjíotsjoále je chjotankjín

      KJOAʼMIYA 83

      Jesús jmi chjota kisikjen

      Nga kjesa sʼejnajin je sʼuí Paxko nga nó 32 kʼianga jaʼaini je chjotatjenngile Jesús nga kitsoyason, jenʼio kijtale. Kʼoa je Jesús kao chjotale chitso kikao jñani Betsaida ʼmi nga sikjáya. Tonga kʼianga jekicho ya ndainandá, je Jesús tsabee nga nʼio nkjín chjota kitjenngile. Kui xi mele tsakai nga toje koatio kao chjotatjenngile. Ninga kʼoalani nda kiskoeya je chjota. Kisindayaa je xi tjíomʼe kʼoa nʼio nkjín koya xi kitsoyale. Tsʼajnda nichxin kui tsakjákaoni tʼatsʼe Chjotaxále Niná. Kʼianga jekoanxon, je chjotatjenngile i kitsole: “Jejin koanbaole je chjota. Kʼoatʼinlai nga katafi kʼoa katabásjai jme xi ski̱ne”.

      Jngo tiʼndí xi jngo ni̱si̱nyá yʼa xi nioxtila kao jti̱ nya kʼoa jé Jesús títsjoále

      Tonga je Jesús i kitsole: “Likui machjén nga koai je chjota. Jon tʼailao xi ski̱ne”. Kʼoa chjotatjenngile i kitso: “A meli nga jin koanngínkindáijin nioxtila xi koakjen”. Je Felipe i kitso: “Ningalani nʼio tse tao̱n tjínná likuijin koa̱nsonniná nga kʼoasikji nioxtila kuindálee ngatsʼi je chjota”.

      Je Jesús i kitsole: Jótjín mani tsojmi xi ma chine tjíoná. Je Andrés i kitso: “Aon mani je nioxtila kʼoa to jao mani je jti̱. Tonga likuijin koa̱nsonni ngatsʼi”. Kʼiaa i̱ kitso Jesús: “Nroakao je nioxtila kao je jti̱”. Xijekoan Jesús kʼoakitsole je chjota nga ya katabatio jinjñá kʼoa nga xki̱ 50 kʼoa xki̱ 100 katabationi. Kʼiaa kiskoé je nioxtila kao je jti̱, kiskotsen ngʼá kʼoa tsakʼétsʼoaa. Kitsjoale je chjotatjenngile nga katasíkʼabíle ngatsʼi chjota. Je xi 5,000 mani chjotaxʼin xi ya tjío, kao yánchjín kʼoa kao je xtiʼndí tsakjenní josaʼnda nga koanski. Xijekoan je chjotatjenngile Jesús tsakʼéxkó xi kinjengi nga tsín katabitson. Tejao ni̱si̱nyá kisitse. A tsí tokʼoamaná jme xi kisʼin.

      Ñaki tokʼoakoanle je chjota jme xi kisʼin je Jesús kʼoa saʼnda koanmele nga rey kisikao. Tonga Jeobá kje mejinle nga rey sikao Jesús. Kuinga tsakʼéteni je chjota kʼoa kʼoakitsole je chjotatjenngile nga ya katafi ya xingoatʼa ndáchikon Galilea. Yaa kiya je chitso, tonga je Jesús yaa nindo kimi toje nga kikʼétsʼoale je Nʼaile. Ningalani likuikʼia koanʼale je Jesús tsakʼasjeʼaní je nichxin nga tsakʼétsʼoa.

      “Ali kuijin nixántjao xi bichaa xi fitson, kui tixántjao xi bichaa xi tíjnantsjai xi tsjoá kjoabijnachon ngantsjai, xi je ʼndíle Niná tsjoáno” (Juan 6:27).

      Xi kjonangi: Jósʼin tsakakó je Jesús nga koanndosinle je chjota. Jmé xi bakóyaná xi tʼatsʼe Jeobá.

      Mateo 14:14-22; Marcos 6:30-44; Lucas 9:10-17; Juan 6:1-15

  • Jesús tsakʼamjeson ndáchikon
    Xi bakóyana je Biblia
    • Je Jesús yaa tsoʼbason nandá kʼoa kʼoatítsole je Pedro nga katafinrʼoe

      KJOAʼMIYA 84

      Jesús tsakʼamjeson ndáchikon

      Je Jesús koanle kisindaya xi chʼin tjínle kʼoa kisikjaʼáyale kʼien. Kʼoa saʼnda koanle kisikʼéjyo je ntjao̱nʼio kao jtsínʼio. Kʼianga ya tíjna sonnindo je Jesús kʼoa nga jetsakʼétsʼoa yaa ndáchikon Galilea kiskotsen kʼoa tsabee nga jngo jtsínʼio tífaʼajin. Kʼoa je pastrole yaa tjíoya chitso kʼoa ñaki tjíobʼasjee nganʼio nga tjíofikao je chitso nga̱ je ntjao̱ kjaʼaísʼin tífaʼa. Kʼoa kʼiaa kinrʼoe Jesús, tsakʼamjeson ndáchikon saʼnda nga kicho jña tíjna chitso. Kʼianga tsabe je pastro nga tjín xi tsoʼbason nandá nʼio kitsokjon. Tonga Jesús i kitsole: “Ali nokjonjion, anña”.

      Je Jesús yaa tsoʼbason nandá kʼoa kʼoatítsole je Pedro nga katafinrʼoe

      Pedro i kitso: “Ji Nai, tsa ji kjoaixi, kʼoatʼinnái nga kjuíkonle”. Jesús i kitsole: “Nroai”. Kʼoa Pedro kitjojen chitso kʼoa tsakʼamjeson nandá nga kinrʼoe Jesús, yaa kijin jtsínʼio. Tonga kʼianga jeme bichónrʼoe Jesús, je Pedro kiskotsenle jtsínʼio kʼoa kitsokjon, nga kʼoakisʼin kiskasʼenngindá. Kʼiaa kinchja̱le Jesús, kitsole: “Chʼa̱sjentjainái Nai”. Je Jesús kiskoé ntsja kʼoa kitsole: “Ánni nga jao kasʼenili, a tsínli kjoamakjain”.

      Kʼianga kikin je chitso Jesús kao Pedro, kjitʼanangi tsakʼejnajyo ntjao̱. Tonga jóxótse kisatio kon pastro nga kʼoakoan. I kitso: “Ji kjoaixiní ʼNdíle Niná”.

      Ali tsa tokʼiajin nga koanle kisikʼéjyo jtsínʼio je Jesús. Ñandia kʼianga ya tjíoyale chitso Jesús kao pastrole jngo jtsínʼio jaʼai kʼoa je xóle nandá kitjomingʼaa, ngaʼi̱ ngaján kisikao chitso kʼoa sasa kitsendáni. Tonga Jesús kijnafe nga kʼia, kʼoa je pastro kisikjaʼále, i kitsole: “Maestro tisenkaonáijin nga tsa mai i̱jin kuiyáijin”. Kʼiaa tsakisótjen Jesús kʼoa i kitsole jtsínʼio: “Jyó tijnai”. Kʼoa sasa tsakʼejnajyoni je ntjao̱ kao ndáchikon. Je Jesús i kitsole je pastrole: “A tsínno kjoamakjain”. Kʼoa i kitsongañále xínkjín: “Saʼnda bʼaʼénle je ntjao̱ kao ndáchikon”. Je pastrole tsabee nga tsín jme xi tjínnele tsokjonle tsa je Jesús sinʼiotʼa yaole.

      “Jñáni tijna ndʼai tsa tsínlani kisʼena kjoamakjain nga skoe kjoandale Jeobá i̱ tʼanangi jñani tjíokon chjota” (Salmo 27:13).

      Xi kjonangi: Ánni nga kiskasʼenngindáni Pedro. Jméni xi koanjinle je pastro.

      Mateo 8:23-27; 14:23-34; Marcos 4:35-41; 6:45-52; Lucas 8:22-25; Juan 6:16-21

  • Jesús kisindayaa chjota nga xoto
    Xi bakóyana je Biblia
    • Tjín xi tjíokjonangile chjota fariseo jngo chjota xi xka̱ tsakai

      KJOAʼMIYA 85

      Jesús kisindayaa chjota nga xoto

      Je chjota fariseo jtike koan Jesús kuinga tsakásjainile josʼin tsoa̱. Kʼoakitso nga tsín koa̱n chjota sindaya Jesús kʼianga xoto. Ñandia nga xoto, je Jesús jngo chjota xi tsín matsenle tsabe, xi tao̱n tísíjé yandiaa. Kʼoa i kitsole je chjotale: “Chótsaon josʼin koasenkao nganʼiole Niná chjota jebi”. Je Jesús kisindá ndási kao ndáʼale. Xijekoan, kisikangi xko̱n je chjota xi tsín matsenle kʼoa i kitsole: “Tʼin kʼoa tanejonngi xkuin ya jña tíjna xjáonandá ya Siloam”. Je chjota jebi kʼoakisʼin kʼoa koantsennile.

      Je chjota ñaki tokʼoakoanle kʼoa kitso: “A tsí je chjota xokji xi tao̱nná síjé axo kjaʼaíní”. Kʼoa je chjota xi xka̱ tsakaini i kitso: “Anña, xi tsínná matsenna nga kitsian”. Je chjota kitsole: “Jókoanni koanndayai”. Kʼoa tsakʼéyanajmíle jokoanni. Xijekoan, yaa kikaotʼale je chjota fariseo nga katafákao.

      Chjota jebi i kitsole chjota fariseo: “Je Jesús ndási kisikangi je xkoan kʼoa kʼoakitsona nga koanejonngia. Kʼoakisʼian kʼoa ndʼai jematsennina”. Je chjota fariseo i kitso: “Tsa síndaya chjota nga xoto je Jesús, alikuijin tʼatsʼe Niná nroani je nganʼiole”. Kʼoa tjínkʼa xi i̱ kitso: “Tonga ánni nga ma síndasíni chjota tsa tsín kao nganʼiole Niná kʼoasʼínni”.

      Je chjota fariseo kinchjaale je xijchále chjota xi xka̱ tsakai kʼoa kitsole: “Ánni nga matsensínile je tino”. Je xijchále chjota jebi kitsokjón nga̱ je chjota fariseo kʼoakitso nga kʼaonsje ya sinagoga toʼya chjotani xi koa̱nkjainle tʼatsʼe Jesús. Kʼoa kuinga tosa i̱ kitsoni: “Likui ʼyaijin, tosa je chjónangilao”. Je chjota fariseo tikiskonangingánile chjota xi xka̱ tsakai, kʼoa je i kitsole: “Jekʼoakaxinno jokoanni. Ánni nga tosi tonda chjonangiño”. Je chjota fariseo koanjtile kʼoa tsakʼaonsjee.

      Xijekoan, je Jesús kikonle chjota xi xka̱ tsakaini kʼoa kitsole: “A makjainli tʼatsʼe Mesías”. Kʼoa je i kitso: “Tsa ʼbelaña ʼyáni je Mesías, koa̱nkjainjinna”. Je Jesús kitsole: “Anña je Mesías”. Nda chjota koan je Jesús nga kisindaya je chjota xi xka̱ kʼoa nga tsakasenkao nga kisʼele kjoamakjain, a tsí jaon.

      “Maskáyano, nga̱ tsín ʼyao jotso xo̱n Escritura ni nganʼiole Niná” (Mateo 22:29).

      Xi kjonangi: Jósʼin tsakasenkao Jesús je chjota xi xka̱. Ánni nga jtike koansíni chjota fariseo je Jesús.

      Juan 9:1-41

  • Jesús kisikjaʼáyale Lázaro
    Xi bakóyana je Biblia
    • Yaa tjíokao María kao Marta je Lázaro kʼianga jejaʼáyanile

      KJOAʼMIYA 86

      Jesús kisikjaʼáyale Lázaro

      Jan koanni miyole je Jesús xi ya Betania tsʼe. Jéní Lázaro kao ndichja xi María kʼoa Marta tsakʼin. Ñandia kʼianga ya tíjna Jesús xingoatʼa xo̱ngá Jordán, je María kao Marta kisikasén énle kʼoa i kitsole: “Je Lázaro nʼio tímʼe, kjitʼanangi nroai”. Tonga je Jesús likui ki xi tiʼa kʼiani. Jao nichxin kiskoya kʼoa kʼiaa ki. I kitsole je chjotatjenngile: “Tjían ya Betania. Je Lázaro kijnafení, kʼoa an tifisikjaʼále”. Chjotatjenngile i kitso: “Tsa totíkijnafe je Lázaro, koa̱nndayajinni”. Je Jesús kʼiaa i̱ kitsole: “Lázaro kijnakʼienní”.

      Kʼianga jekicho Jesús ya Betania jeñole nichxin nga kijnakʼien je Lázaro. Nkjín koanni chjota xi kichokonle je María kao Marta nga kitsjoanganʼiole. Kʼianga jekisʼejinle Marta nga kicho Jesús kitokanrʼoe kʼoa i kitsole: “Alikuijin kʼien je ndsʼe tsa i̱lani tijnai”. Kʼoa Jesús kitso: “Kʼoéjnakon ijngokʼani. A makjainli Marta”. Kʼoa Marta i kitso: “ʼBeña nga kuisótjenni nga kjoaʼáyale xi jekʼien”. Kʼoa kʼiaa i̱ kitsole Jesús: “Anña je kjoafaʼáya kao kjoabijnachon”.

      Je Marta kikonle María kʼoa i kitsole: “Jeʼi̱ tíjna Jesús”. Kʼoa María kitokanrʼoe je Jesús kʼoa kitjenngile je chjota xi ya tjíokao. Nga jekichonrʼoe, kiskangi ndso̱ko̱ kʼoa kiskiʼndá. I kitso: “Ji Nai tíjnakonjin je ndsʼe tsa i̱lani tijnai”. Nga tsabe Jesús nga nʼio bale je María kʼoati kiskiʼndá tsanda je. Je chjota xi ya tjío tsabee nga kiskiʼndá je Jesús kʼoa i kitso: “Nʼio tsjoake koan je Lázaro”. Tonga tjínkʼa xi i̱ kitso: “Ánni nga tsín tsakʼasjentjaisíni”. Jmé xi kisʼin Jesús nga koanskanni.

      Je Jesús ki jña kisʼeñe je Lázaro, ya jngo ngijao jñani nga jngo la̱jao̱ sénjchxo kʼoa i kitso: “Chja̱ʼaxion je la̱jao̱”. Marta i kitso: “Jejin chʼao nje̱ nga̱ jeño nichxin tjínle nga kʼien”. Tonga tsakjaʼáxin je la̱jao̱ kʼoa Jesús i kitso nga tsakʼétsʼoa: “Tsjoale kjoanda Nʼai nga noʼyanái. ʼBeña nga noʼyantsjainái, tonga kuinga nʼio nchjaña nga katabe je chjota nga ji kinikasénnái”. Xijekoan, nʼio kinchja̱ kʼoa i kitso: “Lázaro titjui”. Kʼoa je Lázaro kitjoo ya ngijao kʼoa tojo kjijtéjonsa najño. Jesús i kitso: “Chja̱ʼaxinlao je najño xi kjijtéjon kʼoa tʼaiʼndelao nga katafi”.

      Nkjín mani xi tsabe nga kʼoakoan kʼoa koankjainle xi tʼatsʼe Jesús, tonga tjínkʼa xi kikʼéyanajmíle je chjota fariseo. Saʼnda nga kʼia, je chjota fariseo koanmele kisikʼien je Jesús kao Lázaro. Kʼoa je Judas Iscariote toché kikonle je chjota fariseo kʼoa i kitsole: “Jótjín kʼoéchjínáo tsa kʼoaxínno jña tíjna Jesús”. Kʼoatsakʼinle nga 30 tao̱nchxoa kʼoaile, je Judas koanjyole kʼoa tsakásjaile josʼin tsjoátʼa Jesús.

      “Je Niná xi ñaki kixi bʼasjentjainá; je Jeobá bʼasjentjainá xi tʼatsʼe kjoabiya” (Salmo 68:20).

      Xi kjonangi: Tʼeyanajmí jósʼin kisikjaʼáyale Jesús je Lázaro. Jméni xi koanmele kisʼin je chjota fariseo nga kisʼejinle nga jaʼáyale Lázaro.

      Mateo 26:14-16; Juan 11:1-53; 12:10

  • Kʼianga tsakjenkao xi tofetʼani je chjotale Jesús
    Xi bakóyana je Biblia
    • Kʼianga tosʼa tsakʼéjna títjon Cenale Nainá je Jesús kao xi 11 pastrole xi kixi kitʼale

      KJOAʼMIYA 87

      Kʼianga tsakjenkao xi tofetʼani je chjotale Jesús

      Je chjota judío xki̱ nó tsakʼéjna je sʼuí Paxko kʼianga 14 sá nisán. Kui kisikjaʼaitsjenle nga je Jeobá kisikatíondaí nga tjíonʼio ya Egipto kʼoa nga ya kikao ʼNde xi kitso nga tsjoále. Kʼianga nó 33, je Jesús kao pastrole yaa tsakʼéjna sʼuí Paxko ya jngo kuarto xi tíjna sonngʼa. Nga jejetʼale nga tsakjen kao pastrole i kitsole: “Jngo xi ngatsʼio xi koangina”. Tokʼoakoanle je pastrole kʼoa i kitsole Jesús: “ʼYáni xosʼin”. Jesús i kitsole: “Jéní xi tsjoale nioxtila jebi”. Kʼoa jé Judas Iscariote kitsjoale. Xijekoan je Judas tsakisótjeen kʼoa ki.

      Xijekoan, kʼiaa tsakʼétsʼoa je Jesús, kisixkoaa jngo nioxtila kʼoa kisikʼabíle je pastrole xi ya tjíokao. Kʼoa i kitsole: “Ticho nioxtila jebi, kui yaona tsoyanile xi tsjoa tʼatsaon”. Kʼoati tsakʼétsʼoa nga kisikʼabíle je bino, kʼoa i kitsole: “Tʼio bino jebi, njínna tsoyanile xi tsjoa nga katachatʼa jéeno”. Kʼoaxinno nga ya koatexomakaonáo ya ngʼajmi. Xki̱ nó kʼoatʼiaon ánni nga nda kʼoéjintokonsínináo. Je chjotatjenngile Jesús xki̱ nó batiojtín kʼianga jemanjio. Kui bʼéjna xi Kjoabichile Nainá ʼmi.

      Kʼianga jetsakjen, je pastrole Jesús kui tsakjáotiyani ʼyáni xi ngisa ngʼa tíjna. Tonga je Jesús i kitsole: “Je xi ngisa ngʼa tíjnano, joxi ngisa nangi tíjna katasʼín”.

      Jesús i kitsosale: “Miyona mao, kuinga kʼoaxinnino ngayeje xi mele Nʼaina nga xínno. Jeme kjuía ya ngʼajmi jña tíjna je Nʼaina. I kuiyo jon, tsa tsjoachao xíngio je chjota skoee nga chjotatjenngina mao. Kʼoasʼin tsjoacha katamao xíngio josʼin tsjoake̱no an”.

      Xijekoanni, Jesús tsakʼétsʼoale je Jeobá nga katasíkuinda je chjotatjenngile kʼoa nga katabasenkao nga jtín kʼoa nga nyʼán katasíxá. Kʼoati tsakʼétsʼoa nga katabitjotsje je jaʼaínle Jeobá. Je Jesús kao pastrole kisele je Jeobá kʼoa xijekoan kʼiaa ki. Nga kʼia, tojeme kuindoa̱ Jesús.

      “Ali jkonjion, jon xi tochoa mani xi tiyojtíon, nga̱ je Nʼainá kjaínga koantsjoale nga tsjoáno kjoatéxomale” (Lucas 12:32).

      Xi kjonangi: Jmé xi kitsole Jesús je pastrole. Kʼianga tsakjenkao xi tofetʼani je chjotale Jesús, jmé xi nʼio chjíle tsakakóyale.

      Mateo 26:20-30; Lucas 22:14-26; Juan 13:1, 2, 26, 30, 34, 35; 15:12-19; 17:3-26

  • Kindoaa je Jesús
    Xi bakóyana je Biblia
    • Judas yaa kichokaotʼale chjotakontrale Jesús ya Getsemaní

      KJOAʼMIYA 88

      Kindoaa je Jesús

      Kʼianga ki Jesús kao pastrole ya nindo xi Olivos ʼmi yaa jaʼato ya konga xi tsʼe Cedrón. Jetsʼato basen nitje̱n kʼoa ndásá chon. Kʼianga jekicho ya Getsemaní, je Jesús i kitsole chjotale: “Tiyo ibi kʼoa ali soyofejion”. Xijekoan, tʼaxin ki kʼoa tsakasenxkónyʼin. Nʼio tísíkjáojin kʼoa i kitsole Jeobá: “Kʼoakatama josʼin meli”. Je Jeobá jngo ánkje kisikasén nga kitsjoanganʼiole Jesús. Kʼoa kʼianga kicho jña tjío xi jan pastrole kjiofení. Kʼoa i kitsole: “Tisótjaon ali tosoyofejinlao. Jekichoka choa̱le nga tsoa̱na chjotakontrana”.

      Judas tao̱n tíbʼaile

      Kʼiaa kicho je Judas kʼoa tjenkao chjota xi yá yʼa kao ki̱cha̱. Jebe nga ya koa̱nsjaile Jesús nga̱ jekjoan nkjín kʼa nga ya fikao chjotale. Je Judas tongini kʼoakitsole sondado nga je koakole ʼyani Jesús. Kinrʼoe ndiaandiaa Jesús kʼoa i kitsole: “ʼNdali Maestro”, kʼoa tsakʼéndsoʼa. Je Jesús kitso: “Judas, a kuinga tibʼendsoʼaninái nga kʼoaitʼanái”.

      Jesús kisichrianle chjota xi kicho kʼoa kitsole: “ʼYáni xi tifasjao”. Je chjota kitso: “Jé Jesús xi Nazaret tsʼe”. Jesús kitso: “Anña”. Kʼoa kini yátsʼi̱n chjota jebi kʼoa kitsaojinʼnde. Kʼiaa tikiskonangingáni Jesús: “ʼYáni xi tifasjao”. Kʼoa i tikitsongáni chjota: “Jé Jesús xi Nazaret tsʼe”. Jesús i kitso: “Jekʼoakaxinno nga an. Tʼaiʼndelao chjota xokjoanbi nga katafi”.

      Kʼianga tsabe Pedro jme xi kjima tsakʼasjee ki̱cha̱ espadale kʼoa tsakatetʼaa xo̱ño je Malco, je choʼndale naʼmitítjon. Tonga Jesús kisikao je xo̱ño kʼoa kisindayani. Kʼoa i kitsole Pedro: “Tikájnatjoai ki̱cha̱ espadali. Nga̱ tsakui si̱chjain kui kuiyáni”. Je sondado kitsoaa kʼoa tsakánʼio ntsja Jesús, tonga je pastro kitokaa. Je chjota yaa kikaotʼale Jesús je naʼmitítjon xi Anás ʼmi. Naʼmi jebi kisijtsoʼaa Jesús kʼoa yaa kiskanitʼale je naʼmi xi Caifás ʼmi. Tonga jókoanni je chjotatjenngile.

      “I̱ sonʼndebi kjoañʼai chja̱ʼao, tonga katamanʼiotakon. An jekisikinjele sonʼnde” (Juan 16:33).

      Xi kjonangi: Jméni xi koan ya Getsemaní. Jméni xi bakóyaná jme xi kisʼin Jesús nitje̱n nga kindoa.

      Mateo 26:36-57; Marcos 14:32-50; Lucas 22:39-54; Juan 18:1-14, 19-24

Xo̱n xi énná faʼaitʼa (2002-2025)
Tʼechjoalai cuentali
Titjásʼain cuentali
  • Énná
  • Tikasénlai tsa ʼyani
  • Josʼin meli nga katamatsen
  • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
  • Josʼin koa̱n koa̱nchjén
  • Josʼin sʼejnatjao én xi faʼainajin
  • Josʼin machjén jme xi betʼai
  • JW.ORG
  • Titjásʼain cuentali
Tikasénlai tsa ʼyani