BIBLIOTECA Watchtower
BIBLIOTECA
Watchtower
Énná
a̱
  • a̱
  • e̱
  • i̱
  • o̱
  • ñ
  • ʼ
  • BIBLIA
  • XO̱N XI TJÍO
  • KJOAJTÍN
  • ʼYáni xi Job tsakʼin
    Xi bakóyana je Biblia
    • Je Job jtsé yajon ngayeje yaole kʼoa jan chjota nroakotsenle

      KJOAʼMIYA 16

      ʼYáni xi Job tsakʼin

      Jngo chjota tsakʼejna xi je Jeobá tsakʼétsʼoale ya jñani Uz tsakʼin. Jéní Job. Nʼio nyiná koan kʼoa nʼio nkjín koanni familiale. Nda chjota koan kʼoa tsakasenkao xi ma̱ tjío, yánchjín xi jekʼien xʼinle kao ʼndíxti xi tsínle xijchá. A tsínkʼia kisʼele kjoa nga nda chjota koan, jósingái ji.

      Na̱i

      Je Job alikui be tsa tíkotsenle je Na̱i. Je Jeobá i kitsole je Na̱i: “A tiʼyaní je choʼndana Job. Tsínsa ʼyani xi kʼoasʼín joni tsa je i̱ Sonʼnde. Sítjosonna kʼoa nda sʼín”. Je Na̱i i kitso: “Toxá sitjosonnili nga̱ nikuindaní, nichikontʼainní, tjínle nangi kao cho̱. Chja̱ʼalalai ngayeje, a tsí likuilaxó tiskoe̱xkónnili”. Je Jeobá i kitso: “Koaan chótʼayakoai, tonga alikui tsjoaʼndele nga si̱kʼain”. Je Jeobá kitsjoaʼnde nga kiskotʼayakao Na̱i je Job. Ánni kitsjoaʼndesíni. Kuinga be Jeobá kʼianga tosi tonda sitjoson je Job.

      Je Na̱i nʼio nkjín koya josʼin kiskotʼayakao Job. Jé títjon chjota sabeo kisichjén kʼianga kisiché je nra̱ja̱le kao búrróle. Xijekoan, lʼí kisikjesonni ngatsʼi je barréle. Kʼoa xi koanskanni, jngo jtín chjota caldeo kisiché camellole. Kʼoati kʼien choʼndale xi síkuinda cho̱ntjele. Tonga je xi ngisasa tse kjoa kuiní nga kʼien ngatsʼi je xtile kʼianga chixojenne je niʼya kʼianga tjíokjen. Je Job nʼio ba koanle tonga tosi tonda je Jeobá tsabexkón.

      Je Na̱i kui xi koanmele nga nʼiosa tse kjoañʼai katafaʼá Job, jé xokisikao nga jtsé tsakajon ngakjijngo yaole. Nʼio baojon koan. Je Job alikui be anni nga kʼoasikji kjoa kichoneni, tonga tosi tonda je Jeobá tsakʼétsʼoale. Je Niná tsabení jmeni xi kisʼin Job kʼoa nʼio tsjoa kisʼele.

      Xijekoan, jan chjota kisikasén je Na̱i kʼianga kiskotʼayakao Job. Kitsole: “Tochale jée tsakijnyi kʼoa totibʼeʼmai. Kuinga kjoañʼai títsjoánili Niná”. Je Job i kitso: “Alijme xi chʼaotjín xi tisʼian”. Tonga chan kʼoakitso nga je Jeobá tjínle jée tʼatsʼe kjoa xi tífaʼatojin kʼoa nga tsín kixi jmeni xi tísʼín Niná.

      Jngo ti xi Elihú tsakʼin xi totínrʼoé nga tjíofáonajmí ngatsʼi. Tonga tochan kinchja̱ kʼoa i kitso: “Alikui kʼoatjín jmeni xi tibixón. Je Jeobá nʼio nda chjota kʼoa alikʼia kui kʼoasʼin xi chʼaotjín. Tíkotsenní kʼoa basenkao je chjota xi kjoa tjínle”.

      Job kao chjoónle kʼoa kao jngo ʼndílee

      Je Jeobá kʼoati kinchja̱le Job, kitsole: “Jñáni tijnai kʼianga tsakʼenda je ngʼajmi kao sonʼnde. Ánni nga kʼoatisisíni nga tsín nda tisʼian. Saʼnda tsín nikjaʼaitsjain nga nokjoai anni nga kʼoakjimani”. Je Job tsabee nga tsín ndatjín jme xi kisikjaʼaitsjen kʼoa i kitso: “Alikui kʼoatjín jme xi kixian. Tichatʼanái. Kisʼejinna xi tʼatsi, tonga ndʼaibi ñaki nda ʼbele kʼoa ʼbeña nga tsín jme xi ñʼai koa̱nli”.

      Kʼianga jekichotʼayakao Job. Je Jeobá kisindaya chʼinle kʼoa ngisaa nkjín tsojmi kitsjoale jotjín tjínle tsakai. Je Job tsesa tsakʼejna kʼoa tsjoa kisʼele. Je Jeobá kisichikontʼain nga kisitjoson ngantsjai ninga sakʼoa ñʼai koanle. Kʼoa ji, a kʼoasʼiain jokisʼin Job, a tojo je Jeobá jchaxkuín ngantsjai tojmeyeje xi koa̱ntʼain.

      “Jekinoʼyao nga kjoatsejta kisʼele Job kʼoa jme xi kisʼin Niná tʼatsʼe” (Santiago 5:11).

      Xi kjonangi: Jósʼin kiskotʼayakao Na̱i je Job. Jósʼin kisichikontʼain Jeobá je Job.

      Job 1:1–3:26; 4:7; 32:1-5; 34:5, 21; 35:2; 36:15, 26; 38:1-7; 40:8; 42:1-17; Santiago 5:11

  • Je Moisés jé Jeobá tsakʼétsʼoale
    Xi bakóyana je Biblia
    • Jé tsotile faraón koansjaile je ʼndílee Moisés kʼoa yaa tíkotsen chrian je Míriam

      KJOAʼMIYA 17

      Je Moisés jé Jeobá tsakʼétsʼoale

      Je chjota xi ya kitjenni familiale Jacob, chjota israelita sʼin tsaʼyale nga tjío ya Egipto. Kʼianga jekʼien Jacob kao José, kjaʼaí faraón tsakatéxoma. Faraón jebi nʼio kitsokjon kʼianga ngisa tse nganʼio tjíosʼele chjota israelita tikʼoajinni je chjota egipcio. Kuinga je faraón choʼnda kisikaosíni chjota israelita. Nʼio tsakʼénele nga katasínda ladrillo kʼoa nga nʼio katasíxá ya jinjñá. Ninga je chjota egipcio sa taon sa taon tsabe, sa nkjín sa nkjín koanni chjota israelita. Kʼoa nga tsín kisasenle faraón kʼoakitso nga katanikʼien ngatsʼi ʼndíleexʼin kʼoa nga katanikatíokon ʼndí xi yánchjín. A majinli jokji kitsokjon je chjota israelita.

      Jngo chjoón israelita xi Jokébed tsakʼin jngo ʼndílee xi naskánakji kisʼele. Kʼianga tsín jme xi koa̱nle, jngo ni̱si̱nyá kisikájnaya kʼoa yaa kisikʼéjnaʼmajin jñángʼa xi tjín xo̱ngá Nilo. Kʼoa je Míriam, ndichja ʼndílee, yaa tsakʼejna chrian nga skoe̱ jme xi koa̱n.

      Je tsotile faraón yaa kichokangoya ya xo̱ngá kʼoa tsabee je ni̱si̱nyá. Jngo ʼndílee xi tíkjiʼndá tsabe kʼoa koanmale. Je Míriam i kitsole: “A meli tikasje jngole chjoón xi sikaki je ʼndílee”. Koanjyole tsotile faraón kʼoa je Míriam kjoan kikʼá Jokébed je na̱le ʼndílee. Je tsotile faraón i kitsole Jokébed: “Tʼinkoai ʼndílee jebi, tikuindai kʼoa kʼoechjíle”.

      Moisés títokaa

      Kʼianga jekoanjchínga je ʼndílee, je Jokébed kikaole tsotile faraón kʼoa Moisés kitsole, ñaki kʼoasʼin kisijchínga joni tsa tsʼe. Je Moisés tile kitsole faraón kʼoa koan kisʼele tojmeni xi koanmele. Tonga Moisés alikʼia kisichajin Jeobá. Bení nga chjota israelita ma, nga tsín chjota egipcio kitjenni kʼoa kuinga tosa je Jeobá kisixásínile.

      Kʼianga jekichole 40 nó je Moisés koanmele nga tsakasenkao naxinandále. Ñandia kʼianga jngo chjota egipcio tsabe xi tíbʼéle jngo chjota israelita. Je Moisés toxkia nʼio tsakʼéle je chjota egipcio kʼoa kʼien kʼoa yaa kisikájnaʼmajin ya tsomí. Kʼianga kisʼejinle faraón koanmele kisikʼien Moisés, tonga Moisés yaa kitoka ya Madián. Jé Jeobá kisikuinda nga ya tsakʼejna.

      “Nga koankjainle Moisés koankaile nga tile tsotile Faraón tsakʼinle. Tosa kui tsakjaʼájin nga tsakjaʼá kjoañʼai kao chjotale Niná” (Hebreos 11:24, 25).

      Xi kjonangi: Jméni xi koantʼain chjota israelita kʼianga tsakatio ya Egipto. Ánni nga tsín tiya Egipto tsakʼejnasíni Moisés.

      Génesis 49:33; Éxodo 1:1-14, 22; 2:1-15; Hechos 7:17-29; Hebreos 11:23-27

  • Je yánaʼyá xi tíbʼájnga̱
    Xi bakóyana je Biblia
    • Moisés yaa tíjnatʼale je yánaʼyá xi tíbʼájnga̱

      KJOAʼMIYA 18

      Je yánaʼyá xi tíbʼájnga̱

      Je Moisés 40 nó tsakʼejna ya Madián. Yaa chixan kʼoa kisʼele xti. Ñandia kʼianga tísíkuinda barréle ya chrian nindo Sinaí tokʼoakoanle jme xi tsabe. Jngo yánaʼyá tsabe xi tíbʼájnga̱ tonga alikui títi. Kʼianga jekichochrian Moisés jngo jta̱ kinchja̱ ya jinyánaʼyá xi kitsole: “Moisés. Ali i̱jin nichriain. Chʼa̱sjai jténʼóli nga̱ ʼndetsje jñani tijnai”. Jé Jeobá xi jngo ánkje kisichjén nga tsakjákao Moisés.

      Je Moisés kitsokjon kʼoa tsakʼéʼma nkjaín. Je xi kinchja̱ i kitsole: “Tiʼbeña nga nʼio tse kjoañʼai tjíofaʼá je chjota israelita. Kuinga sikatíondaísíña xi tʼatsʼe chjota egipcio kʼoa yaa kjuíkoa jngo nangi xi nda chon. Kui xi mena nga ji chʼa̱sjai naxinandána”. Jókoanle Moisés nga kʼoatsakʼinle, jósingái ji.

      Je Moisés i kitso: “Kʼoa jóxián kʼiatsa kui skónangina ʼyáni xi kasíkasénna”. Je Niná kitso: “Kʼoatʼinlai nga je Jeobá, je Ninále Abrahán, je Ninále Isaac kʼoa je Ninále Jacob kasíkasénli”. Je Moisés i kitso: “Kʼoa tsa tsín sitjosonna je naxinandá”. Je Jeobá jngo choa̱ tsakakóle nga je koasenkao. Kʼoakitsole nga katasíkʼatjenjinʼnde yánisele. Nga jekʼoakisʼin Moisés, je yánisele jngo ye̱ tsakʼónya. Xijekoan, je Moisés yaa nitsʼin ye̱ kiskoé kʼoa ijngokʼá yánise tsakʼónya. Je Jeobá i kitsole: “Kʼianga kʼoéjnai kjoaxkón jebi, yaa jchanile nga an tisikasénle”.

      Je Moisés kitso: “Alikui mana nchja jinle chjota”. Je Jeobá kitsole: “An kʼoaxínle jmeni xi sí kʼoa kʼoati sikasén je ndsʼai Aarón nga koasenkaoli”. Kʼianga jekisʼejinle Moisés nga je Jeobá koasenkao ki ya Egipto, kikao chjoónle kao xtile.

      “Ali bʼexkónjinlao yaono josʼin kuinókjoao kʼoa jme xi kuixón, nga̱ tikʼiani kʼoaino josʼin kuinókjoao” (Mateo 10:19).

      Xi kjonangi: Jméni xi tsabe je Moisés kʼianga tísíkuinda barréle. Jméni xi kitsole Jeobá nga katasʼín je Moisés.

      Éxodo 3:1–4:20; Hechos 7:30-36

  • Je xi títjon jan kjoañʼai
    Xi bakóyana je Biblia
    • Moisés kʼoa kao Aarón yaa tjío ngixko̱n faraón

      KJOAʼMIYA 19

      Je xi títjon jan kjoañʼai

      Je chjota israelita choʼnda koan kʼoa je chjota egipcio tsakʼénele nga nʼio katasíxá. Je Jeobá kisikasén je Moisés kao Aarón nga i̱ katatsole faraón: “Tʼaiʼndelai naxinandána nga katafikʼétsʼoana ya ʼndekixí”. Tonga je faraón nʼio ngʼakon koan, kitso: “Alikui kuenta tsʼan jmeni xi tso Jeobá. Alikui tsjoaʼndele nga koai chjota israelita”. Xijekoan, je faraón ngisaa tinʼio tsakʼénengánile nga katasíxá. Kuinga kjoa kichokaonesíni Jeobá. Jméni xi kisʼin. Te kjoañʼai kichokaone Egipto. Je Jeobá i kitsole Moisés: “Je faraón alikui tísítjosonna. Nyaon tanjio yaa kuicho ya xo̱ngá Nilo. Tʼin kʼoa kʼoatʼinlai nga njín kʼónya ngayeje nandále xo̱ngá kʼianga tsín títsjoáʼndele nga tífi naxinandána”. Je Moisés kisitjoson kʼoa kinrʼoe faraón. Je faraón tsabee nga kitsjonjin yánisele Aarón ya xo̱ngá Nilo kʼoa njín tsakʼónya je nandá. Je xo̱ngá nʼio chʼao kinje̱, alikui tiʼya xi koan tsakʼini kʼoa kʼien je jti̱. Tonga je faraón tojo koankaile kisikasén chjota israelita ya ʼndekixí.

      Kʼianga jekoanñatoni nichxin, je Jeobá kʼoakitsole Moisés nga katafinrʼoe faraón kʼoa nga i̱ katatsole: “Kʼiatsa tsín kuichonsjai naxinandána nʼio nkjín xke̱ sʼe̱ i̱ Egipto”. Kʼianga tsín kisitjoson faraón, je Aarón tsakjénngʼa yánisele kʼoa nʼio nkjín xke̱ kisʼe ya Egipto. Kisʼe xke̱ ya niʼyale chjota, ya sonnachanle kao ya chxoa̱ xi kjenya. Kisʼe xke̱ ngakjijnda. Je faraón i kitsole Moisés: “Kʼoatʼinlai Jeobá nga katafaʼáxin kjoañʼai jebi kʼoa tsjoaʼndele nga katafi chjota israelita”. Je Jeobá tsakjaʼáxin kjoañʼai jebi kʼoa je chjota egipcio tomakji nkjín xke̱ xi jekʼien tsakʼéxkó. Je ʼnde nʼio chʼao kinje̱, tonga je faraón alikui tikitsjoaʼndengánile nga kitjo chjota israelita.

      Xijekoan, je Jeobá i kitsole Moisés: “Je Aarón katabále nangi kao yánisele. Kʼianga kʼoasʼin, je chao na̱tse̱xkoaa kʼónya”. Kʼoa kʼoakoan, kisʼe ngakjijnda na̱tse̱xkoa̱ xi tsakʼéle chjota. Tjínkʼa chjota egipcio xi i̱ kitsole faraón: “Tʼatsʼe Niná tínroani kjoañʼai jebi”. Tonga tojo tsín kitsjoaʼnde faraón nga kitjo chjota israelita.

      Jan xi te kjoañʼai xi kichone Egipto kuiní nga njín koan je xo̱ngá Nilo, je xke̱ kʼoa kao na̱tse̱xkoa̱

      “Koakole nganʼiona kʼoa skoee nga Jeobá ʼmina” (Jeremías 16:21).

      Xi kjonangi: Jñánile je xi títjon jan kjoañʼai. Ánni nga kui kjoañʼai kisikasénsíni Jeobá.

      Éxodo 5:1-18; 7:8–8:19; Nehemías 9:9, 10

  • Ngi jaon kjoañʼai
    Xi bakóyana je Biblia
    • Jngo jtín chjo̱ba̱

      KJOAʼMIYA 20

      Ngi jaon kjoañʼai

      Je Moisés kao Aarón kinrʼoe je faraón kʼoa i kitsole: “Tsa tsín kʼoaiʼndelai nga koai naxinandána, chíjtóyʼai sikasén”. Chíjtóyʼai jebi nʼio bao bʼé. Nʼio nkjín jmi jaʼasʼen ya niʼyale chjota egipcio, xi nyiná kao xi ma̱ tjío. Ngakjijnda naxinandá ñaki to chíjtó kisʼe. Tonga ya ʼnde Gosén, jñani tsakatio chjota israelita, alijme xi kisʼe. Kjoañʼai jebi kʼoa kao xi kisatiosa nga koanskanni tojé kisikiʼaon chjota egipcio. Je faraón i kitsole Moisés: “Kʼoatʼinlai Jeobá nga katafaʼáxin chíjtó xokjoan kʼoa koaan koai naxinandáli”. Nga jetsakjaʼáxin Jeobá je chíjtóyʼai, je faraón alikuini kisitjoson énle. A chan koankjainle faraón, jósingái ji.

      Xijekoan je Jeobá kitso: “Kʼiatsa tsín tsjoáʼnde je faraón nga kuitjo naxinandána, je cho̱le chjota egipcio tjóchʼinle kʼoa kuiyání”. Kʼianga jekoannyaonni, kʼoakoan jokitso Jeobá. Tonga je cho̱le chjota israelita alijme xi koanle. Je faraón alikui kisijyo, nʼio xíjin koan.

      Je Jeobá kʼoakitsole Moisés nga katafi jña tíjna faraón kʼoa nga chaolʼí katabʼétsaojinsén. Je chaolʼí ñaki tsangabason kʼoa kitsaojon ngatsʼi chjota egipcio. Chao jebi, jtsé kisikitjole je chjota kao cho̱ kʼoa nʼio baojon koan. Tonga kʼoati kitsongáni faraón nga tsín tsjoáʼndele nga koai chjota israelita.

      Kjoañʼai xi mani 4 saʼnda xi mani 6 chíjtóyʼai, kitjochʼinle cho̱, jtsé tsakajon

      Je Jeobá tikisikasénngáni Moisés nga i̱ kuitsole faraón: “A tojo kaili nga si̱kitjui naxinandána. Kʼiatsa mai, jtsílao̱ sikʼa nyaon”. Kʼianga koannyaonni, jtsílao̱ kisikʼa Jeobá, kao chʼao̱n kao lʼí. Kjesa kʼoamajin jtsínʼio xi bʼa ya Egipto. Kisikjeson yá kao tsojmintje tonga lijo koan ya Gosén. Je faraón i kitso: “Kʼoatʼinlai Jeobá nga katafaʼáxin jebi kʼoa koaan koanngíon”. Nga jekoanxa̱n je jtsílao̱ kao jtsí, alikuini kitsjoaʼndele nga ki.

      Je Moisés i kitso: “Chjo̱baa ski̱ne je tsojmi xi tsín kisikjeson jtsílao̱”. Miyón mani chjo̱ba̱ xi kiskine je yá kʼoa kao tsojmi xi kinjengi. Je xi chjo̱ba̱ ʼmi jo chákjiyʼai kjoan. Je faraón tiʼi kitsongánile Moisés: “Kʼoatʼinlai Jeobá nga katafaʼáxin chjo̱ba̱ xokjoan”. Nga jetsakjaʼáxin Jeobá je chjo̱ba̱, tosi tonda xíjin koan faraón.

      Je Jeobá i kitsole Moisés: “Tjenngʼai ndsai”. Nga jekʼoakisʼin, sa njio sa njio koanchon. Jan nichxin nga tsín tijme xi koan tsabeni je chjota egipcio. Toje chjota israelita xi isen koanchonle ya jñani tjío.

      Kjoañʼai xi mani 7 saʼnda xi mani 9 jtsílao̱ tsʼa, jngo jtín chjo̱ba̱, kisʼenjio

      Je faraón i kitsole Moisés: “Ji kʼoa kao naxinandáli koaan koanngión, tonga tikatío je cho̱ntjeno”. Je Moisés kitso: “Kʼoati koanngínkoaijin cho̱ntjenajin nga̱ kui kʼoaitʼalaijin Ninánajin”. Je faraón nʼio koanjtile kʼoa i kitso: “Tʼin ján. Tsa ijngokʼa skoele, sikʼienle”.

      “Jchaa ijngokʼangáño, nga tsín mangóson je chjota xi kixi kao chjotatsʼen, kao xi síxále Niná kʼoa kao xi tsín síxále” (Malaquías 3:18).

      Xi kjonangi: Jñánile nga jaon kjoañʼai xi kisikasén Jeobá. Ánni nga tsín koanngósonsíni kao je kjoañʼai xi títjon jan kisikasén Jeobá.

      Éxodo 8:20–10:29

  • Kjoañʼai xi mani te
    Xi bakóyana je Biblia
    • Jngo chjota israelita xi njín tísíkajon ya ndai xo̱ntjoale

      KJOAʼMIYA 21

      Kjoañʼai xi mani te

      Je Moisés kʼoakitsole faraón nga tsín tiya kuichokonnile. Tonga nga kjesa fijin Moisés, i kitsole: “Sʼai nitje̱n, je ʼndítjonle ngatsʼi chjota egipcio kuiyání, ninga je ʼndíle faraón kʼoa ninga tsʼe choʼndale”.

      Je Jeobá kʼoakitsole chjota israelita nga jngo tsojmi katabʼénda, kitsole: “Jngo barré kʼoa tsa jngo tindso xi sʼa jngo nóle tikʼaon kʼoa ya tʼejndijon choao njínle ya ndai xo̱ntjoa niʼyano. Tʼechjáon je yao kʼoa chi̱nao kao nioxtila xi tsínle naʼyo̱san. Tiyondao nga koanngión, chʼa̱kjáo najñono kʼoa tjayao jténʼóno. Nitje̱n jebi sikatíondaíno”. A majinli jokji tsjoa kisatiole chjota israelita.

      Kʼianga jebasen nitje̱n, je ánkjele Jeobá jaʼa ngakjijnda ya niʼyale chjota egipcio. Jñani tsín njín yajon ndai xo̱ntjoa niʼyale, kʼienní je xi ʼndítjon ma. Kʼoa ya niʼya jñani yajon je njín, je ánkjele Jeobá alikui jokisikao ʼndíxti xi ya tjío. Ngatsʼi ʼndítjonle chjota egipcio kʼienní, ni xi nyiná ni xi ma̱ tjío. Je ʼndítjonle chjota israelita nijngojinla xi kʼien.

      Je ʼndítjonle faraón kʼoati kʼien. Je faraón alikui tikiskanile. I kitsole Moisés kao Aarón: “Tangíon. Titjoo kʼoa tʼetsʼoalao Nináno. Tangínkao je cho̱ntjeno kʼoa tangíon”.

      Kjijngo je sá kʼianga kui nitje̱n. Je chjota israelita ñaki xki̱ familia kʼoa xki̱ ntje̱ kitjen nga kitjoni ya Egipto. Je xi chjotaxʼin 600,000 mani, xínnile yánchjín kao xtiʼndí. Kʼoati nkjín chjota kitjokao xi tsín chjota israelita ma nga je Jeobá kʼoetsʼoale. Tsakationdaí je chjota israelita.

      Kʼianga tsín cha̱jinle nga je Jeobá tsakʼasjentjai, xki̱ nó xki̱ nó tsakʼénda tsojmi xi tsakʼinle kʼoa sʼuí Paxko kitsole.

      Chjota israelita nga tjíobitjoni ya Egipto

      “Kui xá tisikʼéjnakonnile, nga koakoa nganʼiona xi totʼatsi, kʼoa nga kataʼyale jaʼaínna ngakjijnda sonʼnde” (Romanos 9:17).

      Xi kjonangi: Jñánile kjoañʼai xi mani te. Jméni xi kisʼin je chjota israelita kʼianga tsín jme xi koanle nga kicho kjoañʼai xi mani te.

      Éxodo 11:1–12:42; 13:3-10

  • Kjoaxkón xi kisʼejna ya ndáchikon Ní
    Xi bakóyana je Biblia
    • Faraón kao chjotakjoajchánle

      KJOAʼMIYA 22

      Kjoaxkón xi kisʼejna ya ndáchikon Ní

      Kʼianga kisʼejinle faraón nga jekitjo chjota israelita ya Egipto, kʼoakoannile nga kitsjoaʼndele. I kitsole sondadole: “Tationdao ngayeje karreta kjoajchán kʼoa tjintjenngilee. Alikuini kanikatíondé tsakai”. Xijekoan, je faraón kao chjotale kitjenngile chjota israelita.

      Jé Jeobá tsakándiaale naxinandále. Jngo yojbi kisichjén nga nichxin kʼoa nga njio jngo lʼí kisichjén. Yaa kikao jña kijna ndáchikon Ní nga yala katabatio.

      Xijekoan, je chjota israelita tsabee nga nroatjenngile je faraón kao chjotakjoajchánle. Likui titsabeni jña ki nga ndáchikon kijna kʼoa nga je tjíochjoa chjotakjoajchán egipcio. Tsakʼéjtaa kʼoa i kitsole Moisés: “I̱jin kuiyá. Ánni nga kichʼasjesínináijin ya Egipto”. Tonga Moisés kitso: “Ali nokjonjion. Chóyalao kʼoa jchaño josʼin kʼoasjentjainá je Jeobá”. Je Moisés nʼio kisinʼiotʼa je Jeobá, a tsí jaon.

      Je Jeobá kʼoakitsole chjota israelita nga katabʼéxkó ndʼianajñole. Kʼianga kui nitje̱n, je Jeobá kisikjanle yojbi xi tísíchjén kʼoa kui kisikájnachjoale je chjota egipcio. Jñani tjío chjota egipcio njio koanchon kʼoa jñani tjío chjota israelita isen koanchon.

      Je Jeobá kʼoakitsole Moisés nga katamjé ntsja jña kijna ndáchikon. Jé Jeobá xokisʼin nga jngo ntjao̱nʼio jaʼa tsʼajnda nitje̱n. Je ndáchikon koanjaoyaa kʼoa jngo ndiaa kisʼejna ngabasenle. Miyón mani chjota israelita jaʼato nga kixinyakixi je nandá.

      Je chjota israelita yaa tjíotsoma ya jña kixí chon, kʼoa nyanʼio je nandá

      Je chjotakjoajchánle faraón kitjenngile ya ndiaa xi kisʼenda jinnandá. Jé Jeobá xokisʼin nga tsín titsabeni jokisʼin je chjota egipcio. Je yanta xi tjíongile karretale kitjokangi. Je chjotakjoajchán kiskiʼndáxá, kitso: “Tosa tikʼoasʼin tjinñá. Je Jeobá tísítoánntjai naxinandále”.

      Je Jeobá i kitsole Moisés: “Tjain je ndsai jña kijna ndáchikon”. Nga jekʼoakisʼin, je nandá xi kixinyakixi kinroane chjotakjoajchán egipcio. Je faraón kao chjotale yaa kʼien. Nijngojin xi kinjengi.

      Kʼoa ya ndaindáchikon, ngatsʼi je chjota kisele Niná nga tsakʼasjengʼa, kitso: “Sele Jeobá, nga̱ nʼio ngʼa kʼoa jeya tíjna. Je naxín kao chjota xi tjíosonle yaa kasíkʼatsaojin ndáchikon”. Kʼianga tjíose je naxinandá, je yánchjín kite kʼoa kisikjane pandereta. Nʼio tsjoa kisʼele ngatsʼi nga tsakationdaí.

      “Kuinga koa̱n kʼoakuixónñá: Jé Nainá basenkaona, likui tsokjoan. Jmé xi sikaona chjota” (Hebreos 13:6).

      Xi kjonangi: Jméni xi koan ya ndáchikon Ní. Jósʼin tsakʼasjentjai Jeobá je chjota israelita.

      Éxodo 13:21–15:21; Nehemías 9:9-11; Salmos 106:9-12; 136:11-15; Hebreos 11:29

  • Kʼoakitsole Jeobá nga sitjoson
    Xi bakóyana je Biblia
    • Je chjota israelita yaa nya ngitotsʼin nindo Sinaí

      KJOAʼMIYA 23

      Kʼoakitsole Jeobá nga sitjoson

      Kʼianga jekoanni jao sá nga kitjo chjota israelita ya Egipto, yaa kicho nindo Sinaí kʼoa yaa tsakatio. Je Jeobá kʼoakitsole Moisés nga katafimi ya nindo, kitsole: “An tsakʼasjentje chjota israelita. Kʼiatsa kʼoaʼénna kʼoa sitjoson kjoatéxomana ñaki naxinandána koa̱n”. Kʼianga kitjojen Moisés ya nindo, kʼoakitsole chjota israelita jmeni xi kitso Jeobá. Jókitso naxinandá. I kitso: “Kʼoasʼiainjin ngayeje jmeni xi kuitso Jeobá”.

      Xijekoan, je Moisés tikimingáni ya nindo. Je Jeobá i kitsole: “Ndʼai jan nichxin kjoakoa je naxinandá. Kʼoatʼinlai je chjota nga tsín i̱ katanroami nindo Sinaí”. Je Moisés kitjojeen kʼoa kʼoakitsole chjota israelita nga katabationda nga kjuinrʼoéle Jeobá.

      Je chjota israelita tjíokotsenle lʼíle chʼao̱n kao yojbijma ya nindo Sinaí

      Kʼianga koanjanni nichxin, je chjota israelita lʼíchʼao̱n tsabe kao yojbi xi kijna njio njio ya nindo. Kʼoati kinrʼoéle chʼao̱n xi nʼio jane kʼoa kao xi joninda koan xi jane. Xijekoan, je Jeobá kitjojeen ya nindo ya ngabasenle lʼí. Je chjota israelita nʼio kitsokjon. Ngakjijnda nindo ñaki niʼndi kisʼejnajtsa kʼoa nʼio tsʼatsé. Sa nʼio sa nʼio jane je xi joninda koan. Kʼoa je Jeobá i kitso: “Anña Jeobá. Alikui koa̱n kjaʼaí niná kʼoétsʼoalao”.

      Je Moisés tikimingáni ya nindo. Je Jeobá yaa kitsjoale kjoatéxoma xi sitjoson naxinandá. Yaa jaʼaitʼa kjoatéxoma jebi josʼin skoe̱xkón Niná kʼoa josʼin koaikao yaole. Jé Moisés kiski kʼoa kʼiaa tsakʼéxkiale je naxinandá. Kʼoa i kitso naxinandá: “Kʼoasʼiainjin ngayeje jmeni xi tso Jeobá”. Kitsjoa énle nga sitjoson. Tonga a kʼoakisʼin.

      “Katamatsjoachai Naili Nináli kao ngayije ni̱ma̱li, kao ngayije kjoabijnachonli kʼoa kao ngayije kjoafaʼaitsjenli” (Mateo 22:37).

      Xi kjonangi: Jméni xi koan ya nindo Sinaí. Jméni xi kitso nga sʼin chjota israelita.

      Éxodo 19:1–20:21; 24:1-8; Deuteronomio 7:6-9; Nehemías 9:13, 14

  • Alikui kisitjoson énle
    Xi bakóyana je Biblia
    • Je chjota israelita tjíose kʼoa tjíote jña sénjna je nra̱ja̱ʼndí xi tao̱nsine koanndani

      KJOAʼMIYA 24

      Alikui kisitjoson énle

      Je Jeobá i kitsole Moisés: “Nroami i̱ nindo jñani tijna. La̱jao̱te skitʼa kjoatéxomana kʼoa ji tsjoale”. Je Moisés kimi ya nindo kʼoa 40 nichxin 40 nitje̱n tsakʼejna. Kʼianga ya tíjna, je Jeobá jao la̱jao̱te kiskitʼa je xi Te Kjoatéxoma kʼoa jé Moisés kitsjoale.

      Je Moisés tímʼaotʼaʼnde la̱jao̱te xi yʼa

      Xijekoan, je chjota israelita kʼoasʼin kisikjaʼaitsjen nga jekitsjionkon Moisés. Kuinga i̱ kitsosínile Aarón: “Menajin nga tjín xi koasentítjonnajin. Jngo niná tindanáijin”. Je Aarón kitso: “Nroakaonáo je tao̱nsine xi tjíono”. Kisinandá je tao̱nsine nga kisinda jngo xkóson xi jo nra̱ja̱ʼndí kisʼe. Je chjota i kitso: “Nra̱ja̱ʼndí jebi jéní nináná xi tsakʼaonsjená ya Egipto”. Tsakʼéjna sʼuí kʼoa tsakʼétsʼoale nra̱ja̱ʼndí xi tao̱nsine koanndani. A chʼaotjín jme xi kisʼin. Jaon, nga̱ je naxinandá kʼoanákitso nga toje Jeobá kʼoetsʼoale. Alikuini kisitjoson énle.

      Je Jeobá tsabee jmeni xi koan kʼoa i kitsole Moisés: “Tʼinjennrʼoai je naxinandá nga̱ tsín tjíosítjosonna. Jngo niná ndiso tjíobʼétsʼoale”. Je Moisés kitjojenni ya nindo kʼoa yʼatonntsja nga jao la̱jao̱te.

      Kʼianga kichochrian Moisés jñani tjío je chjota israelita kinrʼoéle nga tjíose. Kʼianga jekicho, tjíote kʼoa kui nra̱ja̱ʼndí tjíobʼétsʼoale. Moisés nʼio koanjtile, kisikʼatsaojinʼnde nga jao la̱jao̱te kʼoa koanxkoaa. Xijekoan, kisixkoaa xkóson jebi kʼoa i kitsole Aarón: “Ánni nga kinijyosínilai nga kʼoakitsoli nga kui xochʼaokji kinindai”. Aarón kitso: “Ali majtijinli, jeʼyai jokjoan naxinandá. Jngo niná kisijéna kʼoa je tao̱nsine xi kitsjoana yaa kisikʼatsaojian lʼí kʼoa kui nra̱ja̱ʼndí xokji tsʼatsen”. Alikuini kʼoakisʼin Aarón tsakai. Je Moisés tikimingáni ya nindo kʼoa kʼoakitsole Jeobá nga katasíchatʼale naxinandá.

      Je Jeobá kisichatʼale je chjota israelita xi kisitjosonle. Je chjota israelita tjínnele kisitjosonle Jeobá kao Moisés, a tsí jaon.

      “Kʼiatsa énli kʼoailai Niná, ali tijijin bisenneni énli, nga̱ je alikui sasénle je chjotachini. Kʼiatsa énli kʼoai, kʼoatʼiain jokasi” (Eclesiastés 5:4).

      Xi kjonangi: Jméni xi kisʼin chjota israelita kʼianga ya tíjna Moisés ya nindo. Jméni xi kisʼin Moisés kʼianga kitjojen nindo.

      Éxodo 24:12-18; 32:1-30

  • Ndʼianajño jña tsaʼyaxkón Jeobá
    Xi bakóyana je Biblia
    • Ndʼianajño kao nitsinle

      KJOAʼMIYA 25

      Ndʼianajño jña tsaʼyaxkón Jeobá

      Ya nindo Sinaí, je Jeobá kʼoakitsole Moisés nga jngo ndʼianajño katabʼénda. Jngo ndʼia xi toxá koa̱nndani jñani skoe̱xkón Niná je chjota israelita, xi koa̱n koaikao tojñani nga koai.

      Je Jeobá kitso: “Kʼoatʼinlai je naxinandá nga katatsjoá jmeni xi sʼe̱ndani ndʼianajño”. Je chjota israelita kikao tao̱nsine, tao̱nchxoa, ki̱cha̱ní, la̱jao̱ xi naskánakjoan kao tsojmichjí. Kʼoati kitsjoa najño lana, najño lino, xjoa̱le cho̱ kʼoa xi kjaʼaísanile. Nʼio tse kitsjoa, kuinga chan i̱ kitsosínile Moisés: “Jenʼio nkjín tsojmi tjío. Alijmejin xi tinroakaoño”.

      Je chjota israelita tjíobichókao tsojmi nga katasʼenda je ndʼianajño

      Nkjín xi xʼin kao xi yánchjín kitsjoanganʼio nga kisʼenda je ndʼianajño. Jé Jeobá kitsjoale kjoachjine nga koanle tsakʼénda. Tjínkʼa xi najño kisinda, xi kiskonyani kʼoa xi tjínni xi kisindajon. Tjínkʼa xi tao̱nsine kisixákao, xi la̱jao̱ kisixákao kʼoa xi yá kisixákao.

      Je naxinandá kʼoakisiká je ndʼianajño jokitsole Jeobá. Naskánakji najño kisinda je xi kitsjenchjoa ya ʼNdetsje kao ʼNde xi nʼio tsje kʼianga jao ngaya kisikao. Ya ʼNde xi nʼio tsje yaa kisʼejna je Kaxa̱ jña kixinya je kjoa xi kisʼendajin je xi yá acacia kao tao̱nsine koanndani. Kʼoa ya ʼNdetsje yaa kisatio xi tiya lʼí xi tao̱nsine koanndani, jngo yámixa̱ kʼoa kao sonxta jña kisaka xongó. Ya nditsinle jngo xjoa̱ xi nandá kixinya xi ki̱cha̱ní koanndani kisʼejna kao jngo sonxta. Kʼianga tsabe chjota israelita je kaxa̱ jña kixinya je kjoa xi kisʼendajin, kui kisikjaʼaitsjenle kʼianga kʼoakitso nga sitjosonle Jeobá.

      Je Jeobá jé Aarón kao xtile kiskoejin kʼianga naʼmi koan nga ya kisixá ya ndʼianajño. Jé kisikuinda kʼoa yaa kitsjoatʼale cho̱ je Jeobá. Tojé Aarón xi koan jaʼasʼen ya ʼNde xi nʼio tsje nga̱ naʼmitítjon koan. To jngokʼa jaʼasʼen nga xki̱ nó kʼianga kichotsjoátʼa cho̱ xi tʼatsʼe jéele kao tsʼe familiale kʼoa kao tʼatsʼe naxinandá Israel.

      Je chjota israelita jngo nó koanjngonile je ndʼianajño kʼianga jekitjo ya Egipto. Kʼoasʼin kisʼenile jngo ʼnde jñani koan tsakʼétsʼoale Jeobá.

      Je Jeobá nʼio tsjoa kisʼele nga kisʼenda je ndʼianajño kʼoa jngo yojbi kisikʼéjnason. Kʼianga ya tsakʼejnason yojbi je ndʼianajño, je chjota israelita tosi tonda ya batio. Tonga tsa mingʼa je yojbi jebe nga tjínnele xin koaikatio. Síkixoyaa ndʼianajño kʼoa kui yojbi fitjenngile.

      “Jngo jta̱ kinrʼoe xi nʼio ya ngʼajmi, xi kitso: Koeni je niʼyale Niná kijnajinle chjota, kʼoa Niná kʼoéjnakao. Chjotanaxinandále koa̱n. Tijéni Niná Ninále koa̱n” (Apocalipsis 21:3).

      Xi kjonangi: Jméni xi kitsole Jeobá je Moisés kʼianga katabʼénda. Jmé xá kitsjoale Jeobá je Aarón kao xtile.

      Éxodo 25:1-9; 31:1-11; 40:33-38; Hebreos 9:1-7

  • Je xi 12 chjota xi kikotsenché
    Xi bakóyana je Biblia
    • Chjota israelita xi kikotsenché ya Canaán

      KJOAʼMIYA 26

      Je xi 12 chjota xi kikotsenché

      Je chjota israelita alikui tiya tsakationi ya nindo Sinaí, yaa ki ya ʼndekixí xi kijna Parán saʼnda nga kicho ya ʼnde xi Cadés tsakʼin. Je Jeobá i kitsole Moisés: “Tejao chjota tikasáin, jngó jngó chjoéjin nga jngó jngó ntje̱, kʼianga koaikotsenché Canaán, je ʼnde xi tsjoale chjota israelita”. Je Moisés 12 chjota kiskoejin kʼoa kitsole: “Tangíon ya Canaán kʼoa chótsaon kʼiatsa nda chon je nangi, tsa koa̱n kʼoéntjé tsojmi. Kʼoati chótsenlao tsa taja kʼoa tsa mai je chjota, tsa ndʼianajño tjíoʼya kʼoa tsa naxinandá jekijnale”. Je chjota xi 12 ki ya Canaán, kʼoa yaa koanxki̱kao je Josué kao Caleb.

      Tsakjayojée chjota israelita kʼoa kisikinroajen kon

      Je xi kikotsenché Canaán kʼiaa kichoni nga jekoanni 40 nichxin. Yʼaa higo, granada kao totsee kʼoa i kitso: “Nʼio nda chon nangi Canaán, tonga nʼio taja chjota xi ya tjín, kʼoa nʼio ngʼa xjáo xi kjindai naxinandále”. Tonga je Caleb kitso: “Koaan si̱kinjelee. Tjinkjoán xi ndʼai”. A ʼyaní ánni nga kʼoakitsoni. Kuinga je Caleb kao Josué jé Jeobá kisinʼiotʼa. Tonga xi ngi te i kitso: “Alikui koa̱n ya koanngián. Síxkón kjoanyʼai chjota xi ya tjín. Tsa si̱ngósonkoaa yaoná, toyaa mangósoán je chákji”.

      Je chjota israelita kisikinroajen kon kʼoa i kitsole xínkjín: “Kjaʼaí chjota chjoéjiaan xi koasentítjonná kʼoa tjinñá Egipto. Ánni nga ya Canaán kjuinsíñá. A kuinga ya katanikʼienná”. Josué kao Caleb kitso: “Tosa je Jeobá si̱tjosonlee. Jé sikuindaná. Ali bijkonjion”. Tonga je chjota israelita alikui tsakʼaʼénle. Tosaa koanmele kisikʼien Josué kao Caleb.

      Jméni xi kisʼin Jeobá. I kitsole Moisés: “Nʼio tse kjoanda tibakole je chjota israelita, tonga tojo tsín sítjosonna. Ñachan nó sikatíoa i̱ ʼndekixí saʼnda nga kuiyá. Tojé xtile kʼoa kao je Josué kao Caleb xi ya koatio ʼnde xi kixinle nga tsjoale chjota israelita”.

      “Ánni nga bijkonsínio, chjota xi choa makjainno” (Mateo 8:26).

      Xi kjonangi: Jméni xi koan nga jejaʼaini xi 12 chjota xi kikotsenché Canaán. Jósʼin tsakakó Josué kao Caleb nga je Jeobá kisinʼiotʼa.

      Números 13:1–14:38; Deuteronomio 1:22-33; Salmo 78:22; Hebreos 3:17-19

  • Chjota xi kisixíjinkao Jeobá
    Xi bakóyana je Biblia
    • Coré kao chjotale yaa nya ngixko̱n Moisés kao Aarón

      KJOAʼMIYA 27

      Chjota xi kisixíjinkao Jeobá

      Kʼianga jekoanni, nga tojo ya tjío ya ʼndekixí je chjota israelita, je Coré, Datán, Abiram kʼoa 250 chjota kisixíjinkao je Moisés, i kitso: “Jekichobenajin xi tʼatsaon. Ánni nga ji ngʼajko̱ tijnasínináijin. Ánni nga jésíni Aarón xi naʼmitítjon sʼin tíjna. Je Jeobá ali tsa tojonjin tjíokaono, ji kao Aarón, i tjíokaoná ngatsʼiaa”. Je Jeobá alikui kisasenle nga kʼoakitso chjota xokjoan. Kʼoasʼin kisikjaʼaitsjen nga je kisixíjinkao.

      Je Moisés i kitsole Coré kao chjota xi ya tjíokao: “Nroao nyaon ya ndʼianajño kʼoa chʼao chxoa̱ʼíno kʼoa tʼekitsao xongó. Yaa koakoná Jeobá ʼyani xi kiskoejin”.

      Kʼianga koannyaonni, je Coré kao xi 250 mani yaa koanña kao Moisés jña tíjna ndʼianajño. Yaa tsakaká je xongóle tojo sʼín je naʼmi. Kʼoa je Jeobá i kitsole Moisés kao Aarón: “Tinyaxinlao je Coré kao chjota xi ya tjíokao”.

      Je Coré yaa ki ya ndʼianajño jñani tíjna Moisés. Tonga je Datán, Abiram kao familiale alikui ki. Je Jeobá i kitsole chjota israelita: “Titjoxinlao jñani tjío ndʼianajñole Coré, Datán kao Abiram”. Je chjota israelita kjitʼanangi tsakinyaxin. Je Datán, Abiram kao familiale yaa tsakinya ya nditsinle jñani tjío ndʼianajñole. Kʼoa toʼikoan tsakjan kʼoa kitjoxʼá nangi kʼoa yaa kitsaosʼen xi xíjin koan. Jña kijna ndʼianajño, jngo lʼí jaʼaijenni ngʼajmi kʼoa kisikjeson je Coré kao chjota xi 250 mani.

      Je nangi kjimajaoyaa kʼoa yaa tjíotsaosʼen je Datán, Abiram kao yaniʼyale

      Xijekoan, je Jeobá i kitsole Moisés: “Je xi tjíotítjonle ngatsʼi je ntje̱ katanroakao yánisele. Ya tʼetʼai yánisele nga jngó jngó jaʼaínle xi nyatítjon. Tonga je ntje̱le Leví, kui jaʼaínle Aarón tʼetʼai. Ya tatioʼyai ya ndʼianajño. Je yánisele chjota xi an skoéjian, naxó kuinroale”.

      Kʼianga koannyaonni, je Moisés tsakʼasjee ngayeje je yánise kʼoa tsakakóle xi nyatítjon. Je yánisele Aarón naxó kinroale kao almendra xi jekoanjchá. Kʼoasʼin tsakakóni Jeobá nga je Aarón kiskoejin nga naʼmitítjon koa̱n.

      “Titjosonlao je xi bándiaano kʼoa nangi tiyolao” (Hebreos 13:17).

      Xi kjonangi: Ánni nga kisixíjinsíni Coré kao chjotale kʼoa nga tsín tsakʼaʼénnile Moisés. Jósʼin ʼyañá kʼianga je Jeobá kiskoejin Aarón nga naʼmitítjon koa̱n.

      Números 16:1–17:13; 26:9-11; Salmo 106:16-18

  • Jngo búrró xi kinchja̱
    Xi bakóyana je Biblia
    • Je búrróle Balaam tsakajnaa ya yandiaa kʼianga tsabe je ánkjele Niná

      KJOAʼMIYA 28

      Jngo búrró xi kinchja̱

      Je chjota israelita jeme 40 nó nga ya tjío ʼndekixí. Jenʼio nkjín naxinandá xi tse nganʼio tjínle kitjoéle. Kʼoa jeya tjío ya nangi Moab, ya chrian xo̱ngá Jordán. Tochoatsesa chale nga kjoaʼasʼen ya ʼNde jña tsakʼinle nga kʼoaile. Je Balac, xi rey tsakʼejna Moab, kitsokjon kʼiatsa je chjota israelita kjoaʼale nangile. Kuinga kʼoakitsosínile je xi Balaam tsakʼin nga ya Moab katafi nga katanchja̱ʼaonle chjota israelita.

      Tonga Jeobá i kitsole Balaam: “Ali jejin chjota israelita nokjoaʼaonlai”. Kuinga tsín kini je Balaam ya Moab. Je rey Balac tikʼoa tikitsongánile Balaam nga katafi kʼoa nga tsjoále tojmeni xi mele, tonga alikui ki. Je Niná i kitsole Balaam: “Tsjoaʼndele nga kʼuín. Tonga tokuikjoán kʼoasí jmeni xi xínle”.

      Je Balaam tsakʼejnasonle búrróle nga ki ya Moab. Kui xi koanmele nga kuinchja̱ʼaonle chjota israelita ninga kʼoakitsole Jeobá nga tsín kʼoakatasʼín. Je ánkjele Jeobá jan kʼa tsʼatsenle ya yandiaa. Je Balaam alikui tsabe je ánkje, tonga je búrró tsabení. Je búrró alikui tiya kiyani je ndiaa, toyaa jinjñá ki. Xijekoan, sa yaa kitʼanʼiongá ya tʼaxjáo kʼoa tsakʼéʼnyonʼio ndso̱ko̱ Balaam. Kʼoa xi koanni, je búrró yaa tsakajna ngabasenle ndiaa. Kʼianga kʼoakisʼin, yá tsakále Balaam.

      Xijekoan, jé Jeobá xokisʼin kʼianga kinchja̱ je búrró kʼoa i kitsole je Balaam: “Ánni nga tifasíninái”. Je Balaam kitso: “Ánni nga to chjotachini tiʼyakonsíninái. Tsa jngolani ki̱cha̱ espada yʼa, sikʼienjinle”. Je búrró kitso: “Jenʼio nkjín nó tibijnasonnái. A jesa kʼoakisikaole”.

      Kʼoa jé Jeobá xokisʼin nga tsabe ánkje je Balaam. Je ánkje i kitso: “Je Jeobá kʼoakitsoli nga tsín kʼuínkinókjoaʼaonlai Israel”. Je Balaam kitso: “Alikuini kʼoasʼian, tosa tifiña ya niʼyana”. Tonga je ánkje kitso: “Koaan tʼin ya Moab, tonga tokui kʼoasí jmeni xi mele je Jeobá”.

      A kisikʼantjaiyaa kjoafaʼaitsjenle Balaam, jósingái ji. Mai. Jan kʼa koanmele kinchja̱ʼaonle naxinandá Israel. Tonga jé Jeobá xokisʼin nga tosa kjoanichikontʼain tsakʼónya nga jan kʼa tjínni kinchja̱ʼaonle naxinandá. Xijekoanni, je chjota israelita kichosíkje Moab kʼoa yaa kʼien Balaam. Ngisajin nda kisʼin Balaam tsa kisitjosonle Jeobá saʼnda nga títjon.

      “Tikuindalao yaono tʼatsʼe ngayije kjoachi̱nga̱, nga̱ je kjoabijnachonle chjota, alikuijin xi tsonile nga nkjín tsojmi tjínle” (Lucas 12:15).

      Xi kjonangi: Ánni nga ya Moab kisíni Balaam. Jméni xi koan nga tjenya yandiaa.

      Números 22:1–24:25; 31:8; Nehemías 13:2; 2 Pedro 2:15, 16; Judas 11

  • Je Jeobá jé Josué kjoejin
    Xi bakóyana je Biblia
    • Je naʼmi kui yʼa je kaxa̱ jña kixinya je kjoa xi kisʼendajin nga tjíofaʼatojin xo̱ngá Jordán

      KJOAʼMIYA 29

      Je Jeobá jé Josué kjoejin

      Je Josué tíbʼéxkiaa je xo̱n xi tjítʼa kjoatéxoma

      Je Moisés nʼio nkjín nó tsakándiaale naxinandá Israel kʼoa kʼianga tojeme kuiyá, je Jeobá i kitsole: “Ali tsa jijin kuitjásʼenkoai chjota israelita ya ʼnde jña tsjoale. Tonga koaan koakole ʼnde jebi”. Je Moisés kʼoakitsole Jeobá nga jngo chjota katakjoéjin xi koasentítjon xi sikuinda je naxinandá. Je Jeobá kitso: “Kʼoatʼinlai Josué nga je tikjoejian”.

      Je Moisés kʼoakitsole naxinandá nga jeme kuiyá kʼoa nga je Josué kiskoejin Jeobá nga koaikao ya ʼNde jña tsakʼinle nga kʼoaile. Je Moisés i kitsole Josué: “Ali nokjonjin. Jé Jeobá koasenkaoli”. Xijekoan, je Moisés yaa kimi jko̱nindo xi Nebo tsakʼin. Kʼianga jeya tíjna, je Jeobá tsakakóle ʼnde xi kitsole Abrahán, Isaac kao Jacob. Je Moisés 120 nóle nga kʼien.

      Jé Josué tísíkasénnda Moisés ngixko̱n naʼmi kao xi kjaʼaí chjota

      Je Jeobá kitsole Josué: “Titjátojin xo̱ngá Jordán kʼoa titjásʼain Canaán. An koasenkaole tojosʼin tsakasenkoa Moisés. Nyaon nyaon tʼexkiai kjoatéxomana, ali nichajinjin. Ali nokjonjin, nʼiojin katamai. Tʼin kʼoa kʼoatʼiain ngayeje xi tibʼenele”.

      Je Josué jao chjota kisikasén xi kikotsenché Jericó. Yaa kjoaʼmiya xi ijngo kuitsoyasaná jmeni xi koan. Nga jekichoni xi kikotsenché, kʼoakitso nga jechoa̱le kjoaʼasʼen Canaán. Xi koannyaonni, je Josué kʼoakitsole naxinandá nga katabʼéxkó ndʼianajñole. Títjon ya xo̱ngá Jordán kisikasén je naʼmi xi bʼa je Kaxa̱ jña kixinya je kjoa xi kisʼendajin. Je xo̱ngá tomakji nandá nya, tonga nga jetsakinyájin ndso̱ko̱ je naʼmi kjitʼanangi kixíya. Je naʼmi koan jaʼa nga jekixí koanchon. Nga kicho ngabasenle xo̱ngá, yaa tsakinya saʼnda nga jaʼa xingoatʼani ngatsʼi naxinandá. Kʼianga tsabe kjoaxkón jebi, a kuixó tse jaʼaitsjenle jme xi kisʼin Jeobá ya ndáchikon Ní, jósingái ji.

      Ninga nkjín nó kichomani, tochan kicho je chjota israelita ya ʼNde jña tsakʼinle nga kʼoaile. Koan tsakʼénda niʼya kʼoa kisijeya naxinandá. Koan tsakʼéntje tsojmi kao xka̱totsee. Nʼio nkjín tsojmi kisʼe xi ma chine kʼoa xi ma ʼyo kʼoa kuinga ʼnde jña tjín ndáchiki kao ntsjén tsakʼinsínile.

      “Jé Jeobá koandiaali ngantsjai kʼoa tsjoáli jmeni xi koa̱nchjénli ninga ya ʼndekixí” (Isaías 58:11).

      Xi kjonangi: Kʼianga jekʼien Moisés, ʼyáni xi tsakasentítjonle chjota israelita. Jméni xi koan ya xo̱ngá Jordán.

      Números 27:12-23; Deuteronomio 31:1-8; 34:1-12; Josué 1:1–3:17

  • Je Rahab kisikatíoʼma xi kichokotsenché ʼndele
    Xi bakóyana je Biblia
    • Je Rahab xin tíkaní je sondado nga tsín katabe je chjota xi kichokotsenché ya Jericó

      KJOAʼMIYA 30

      Je Rahab kisikatíoʼma xi kichokotsenché ʼndele

      Je chjota israelita xi kichokotsenché ya naxinandá Jericó yaa tsakatio ya niʼyale jngo chjoón xi Rahab tsakʼin. Kʼianga kisʼejinle xi rey tsakʼejna Jericó, sondado kisikasén ya niʼyale Rahab. Chjoón jebi, yaa sonndʼiale kisikatíoʼma nga jao chjota xi kichokotsenché ʼndele kʼoa je sondado xi ya kicho niʼyale kʼoakitsole nga xin ʼnde katafikásjai. Xijekoan, je Rahab i kitsole xi kichokotsenché ʼndele: “Koasenkaono nga̱ ʼbeña nga je Jeobá tíjnakaono kʼoa nga je tsjoáno ʼnde jebi. Sijéno kjoanda, kʼoatʼinnáo nga chʼa̱sjentjao familiana”.

      Je xi kichokotsenché ʼndele Rahab i kitsole: “Kʼiatsa jngo nʼó ní kʼoétʼanʼiotʼai ventanali, alijme xi koa̱nle ngatsʼi xi ya tjíoʼya niʼyali, kuitjontjainí familiali”.

      Je ventanale Rahab, jngo nʼó ní tjítʼa kʼoa lijme xi kjimale ndʼiale ninga tíbixojen je xjáo xi kjindai Jericó

      Je Rahab tsakasenkao nga jao chjota xi kichokotsenché ʼndele nga jngo nʼó kitjojenyani ya ventanale. Chjota jebi jan nichxin kikatioʼma ya nindo kʼoa kʼiaa kinrʼoe Josué. Xijekoan, je chjota israelita yaa jaʼatojin xo̱ngá Jordán kʼoa tsakationda nga kiskoé ʼnde jebi. Naxinandá xi títjon kiskoé kui Jericó. Je Jeobá kʼoakitsole nga ñandia katabʼétinndaile naxinandá kʼianga jngo nichxin. Jaon nichxin kʼoakisʼin. Xi koanñatoni nichxin, ñato kʼa tsakʼétinndaile naxinandá. Xijekoan, je naʼmi kisikjane xjaole kʼoa chjotakjoajchán israelita ñaki tsakʼéjtaa jotjín nganʼiole. Je xjáo xi kjindai naxinandá chixojeen. Ninga ya xjáo xi kjindai Jericó kijna je niʼyale Rahab likui jme xi koanle. Je Rahab kao familiale kitjontjai nga̱ jé Jeobá kisinʼiotʼa.

      “Kʼoatisʼinni je Rahab, a tsí tsa kichatʼa jéele xi totʼatsʼe xále, kʼianga kisisinle chjota xi jaʼaikao én, kʼoa tʼaxin ndiaa kiskani” (Santiago 2:25).

      Xi kjonangi: Ánni tsakasenkaosíni Rahab je xi kichokotsenché ʼndele. Jméni xi kisʼin chjota israelita nga kitjoéle Jericó. Jméni xi koanle Rahab kao familiale.

      Josué 2:1-24; 6:1-27; Hebreos 11:30, 31; Santiago 2:24-26

  • Josué kao chjota gabaonita
    Xi bakóyana je Biblia
    • Chjota gabaonita, to najño kixijnda kjoan xi yʼakjá kʼoa yaa tjíofinrʼoe je Josué kao chjotakjoajchánle

      KJOAʼMIYA 31

      Josué kao chjota gabaonita

      Je naxinandá xi kʼoati ya nchja̱ni Canaán kisʼejinle jmeni xi koan ya Jericó. Je xi rey tjío naxinandá xokjoan tojngoo kisʼin yaole kʼianga skaan kao chjota israelita. Tonga je chjota xi tjío ya Gabaón tsakásjaile jokisʼin. Najñojchá tsakʼakjá, kinrʼoe je Josué kʼoa i kitsole: “Nʼio kjin ʼnde jñani kinroanijin. Kinoʼyaníjin xi tʼatsʼe Jeobá kʼoa jmeni xi kisikao Egipto kao Moab nga tsakasenkaono. Kʼoatʼinnáijin nga tsín josi̱kaonáijin, choʼndano katamaijin”.

      Je Josué koankjainle kʼoa kʼoakitsole nga tsín josikao. Kʼianga koanjanni nichxin, je Josué kisʼejinle kʼianga tsínni kjin tsʼe je chjota gabaonita, nga yani tsʼe ya Canaán. Kuinga i̱ kitsosínile Josué: “Ánni nga totsakʼendisosíño”. Je chjota gabaonita kitso: “Kinokjonníjin. ʼYaníjin nga je Jeobá Nináno sítoánntjaino. Tʼiaon kjoanda, ali nikʼienjinnáijin”. Je Josué kisitjoson énle kʼoa lijo kisikao.

      Xijekoanni, aon xi rey tjío ya Canaán kao chjotakjoajchánle kikʼétʼale chjota gabaonita. Je Josué kao chjotakjoajchánle tsakʼema tsʼajnda nitje̱n nga kikʼasjentjai chjota gabaonita. Kʼiaa tsakʼéjna kjoajchán nga koannyaonni kʼianga tanjio. Je chjota cananeo xin xin ʼnde kitoka, tonga je Jeobá nʼio yʼai kjoan jtsílao̱ kisikʼatsaonele. Xijekoan, je Josué kʼoakitsole Jeobá nga katabasenjyo je tsʼuí. Nisañandiajinla sa basenjyo je tsʼuí. Ánni nga kʼoakitsosínile Josué je Jeobá. Kuinga nʼio kisinʼiotʼa. Je tsʼuí tsakasenjyo, alikui kiskantjai. Alikui koannjio saʼnda nga je chjota israelita kisikinjele nga aon rey jebi kao chjotakjoajchánle.

      Josué ngʼá tíkotsen kʼoa kui tísíjéle Jeobá nga katabasenjyo je tsʼuí

      “Tsa jaon kasi, jaonní, kʼoa tsa mai kasi, mainí. Je xi faʼatosa jebi yaa nroani xi chʼaotjín” (Mateo 5:37).

      Xi kjonangi: Jméni xi kisʼin chjota gabaonita nga tsín jokoantʼain. Jósʼin tsakasenkao Jeobá je chjota israelita.

      Josué 9:1–10:15

  • Xi tsakasentítjon kao jao yánchjín xi nʼiojin koan
    Xi bakóyana je Biblia
    • Barac kʼoatítsole je Débora nga katafikao

      KJOAʼMIYA 32

      Xi tsakasentítjon kao jao yánchjín xi nʼiojin koan

      Je Josué nʼio nkjín nó tsakándiaale naxinandále Jeobá kʼoa 110 nóle nga kʼien. Jé Jeobá tsakʼétsʼoale chjota israelita kʼianga tíjnakon Josué. Tonga nga jekʼien, niná ndiso tsakʼétsʼoale tojo sʼín chjota cananeo. Nga tsín tije Jeobá tsakʼétsʼoanile, je Jeobá kitsjoaʼnde nga kjoa kichokaone Jabín, reyle Canaán. Kʼoa je naxinandá kisijéle nganʼio je Jeobá nga katabasenkao. Je Jeobá jngo chjota tsakaséntítjon xi Barac tsakʼin kʼoa jé tsakasenkao nga ijngokʼa je Jeobá tsakʼétsʼoanile.

      Je Débora, chjoón xi profeta koan, kinchjaale Barac nga tsakʼéyanajmíle jme xi kitsole Jeobá, kitsole: “Tʼin ya xo̱ngá Cisón kʼoa 10,000 chjota tʼinkoai nga katakján kao je chjotakjoajchánle Jabín. Yaa si̱kinjelai Sísara, xi séntítjonle chjotakjoajchán”. Je Barac i kitsole Débora: “Kjuíña, tonga kʼiaa tsa kʼuínkaonái”. Débora kitso: “Kjuíkaole, tonga likui ji si̱kʼain Sísara. Je Jeobá kʼoakitso nga jngo chjoón sikʼien”.

      Je Débora kimi ya nindo Tabor kao Barac kʼoa kao chjotakjoajchánle kʼianga tsakationda nga skaan. Nga kisʼejinle Sísara, kisikatíondaa karretale xi tsʼe kjoajchán kao chjotakjoajchánle ya konga. Je Débora kitsole Barac: “Ndʼaibi ji kuinje̱li nga̱ jé Jeobá koasenkaoli”. Je Barac kao chjotale xi 10,000 mani kitjojeen ya nindo nga skaan kao chjotakjoajchánle Sísara.

      Xijekoan, jé Jeobá xokisʼin nga kitsendá xo̱ngá Cisón, kʼoa jotjín karreta tjenkao Sísara yaa kisatiojinnʼio ndási. Je Sísara kitjojeen karretale kʼoa kitokaa. Je Barac kao sondadole kisikinjele chjotakjoajchánle Sísara. Tonga je Sísara kitjoʼale yaole kʼoa yaa kikʼejnaʼma ya ndʼianajñole jngo chjoón xi Jael tsakʼin. Je Jael, ndáchiki kitsjoa choale kʼoa jngo najño kisikájtsa. Je Sísara tsakajnafe nga̱ nʼio kijtale. Je Jael chéché jaʼasʼennrʼoe, jngo yá tsakasénsʼen jko̱ kʼoa kisikʼieen.

      Barac kao Débora tjíosele je Jeobá nga tjíobʼasjengʼa

      Xijekoanni, je Barac jaʼaikásjai Sísara. Je Jael kitjoo ndʼianajñole kʼoa kitsole: “Tjásʼain, i kijna ibi chjota xi tifasjai”. Nga jejaʼasʼen Barac tsabee nga kijnakʼien Sísara. Je Barac kao Débora kisele Jeobá kʼianga tsakʼasjengʼa nga kʼoasʼin kisikinjele chjotakontrale. Je chjota israelita 40 nó nga nyʼán sʼin tsakatio.

      “Je yánchjín xi nchja̱ni je énnda chjotse ñaki jo chjotakjoajchán chon” (Salmo 68:11).

      Xi kjonangi: Jósʼin tsakasenkao Débora je chjota israelita. Jósʼin tsakakó je Jael nga nʼiojin koan.

      Jueces 4:1–5:31

  • Rut kao Noemí
    Xi bakóyana je Biblia
    • Noemí kʼoatítsole je Rut nga katafini ʼndele

      KJOAʼMIYA 33

      Rut kao Noemí

      Ñandia kʼianga kjinrá kisʼe ya Israel. Kuinga je Noemí, jngo chjoón israelita, kao xʼinle kʼoa nga jao xtile ya kikatiosíni ya naxinandá Moab. Xijekoan, kʼieen xʼinle Noemí. Nga jao xtile, yánchjín moabita chixankao. Je xi Rut kʼoa Orpá tsakʼin. Nga jeki nichxin, kʼoati kʼien nga jao xtile Noemí.

      Kʼianga kisʼejinle Noemí nga jetsín kjinrá ya Israel, ijngokʼa koanmenile ki. Je Rut kao Orpá kikao. Tonga nga tjenya yandiaa je Noemí kitsole: “Nʼio ndasʼin tsakiyokao je xtina, kʼoati nda tsakiyokaonáo an. Kui xi mena nga kuixan ijngokʼao. Tangínño ya niʼyano ya Moab”. Je yánchjín kitso: “Nʼio tsjoachalaijin, alikui menajin toji si̱kʼéjnalaijin”. Nkjín kʼa kʼoakitsole Noemí nga katafini ʼndele. Xijekoan, je Orpá ki, tonga je Rut tsakʼejna. Je Noemí kitsole Rut: “Je Orpá jekafini ya ʼndele kʼoa ijngokʼa kʼoetsʼoanile ninále. Tʼinkoai. Tʼinni ndʼiale mali”. Tonga je Rut kitso: “Alikui sikʼéjnale. Naxinandáli naxinandána koa̱n, je Nináli Ninána koa̱n”. Jóxótse koanle je Noemí nga kʼoatsakʼinle, jósingái ji.

      Je Rut kao Noemí kʼiaa kicho ya Israel nga tísʼexkó cebada. Nga kui nichxin, je Rut kikʼéxkó je tsojmintje xi kinjengi ya nangile Boaz, tile Rahab. Je Boaz tokʼoa jetjínjinle nga chjoón moabita kitjenni Rut kʼoa nga tsín kitsjionkon Noemí. Kʼoakitsole choʼndale nga tsesa ʼnde katasíkʼéjna jña kʼoexkó tsojmintje je Rut.

      Je Rut kui tíbʼéxkó tsojmintje xi kinjengi ya nangile Boaz

      Kʼianga jekoannjio, je Noemí kitsole Rut: “ʼYá tsʼe nangi jñani kanixái ndʼaibi”. Je Rut kitso: “Yaa nangile Boaz”. Noemí kitso: “Je Boaz tjen xínkjínni xʼinna. Tosi tonda ya tixái ya nangile kao xtiyánchjín xi ngikʼa. Aliʼya xi jokuitsoli”.

      Noemí kao Boaz, Rut kao Obed

      Je Rut tosi tonda ya kisixá ya nangile Boaz saʼnda nga kisʼexkó je tsojmintje. Je Boaz tsabee nga nʼio nda sʼín Rut kʼoa nga nʼio síxá. Nga kui nichxin, kʼiatsa kuiyá je xi xʼin ma kʼoa tsín kasʼele xti, ma nga tije xínkjín xʼinle bixankaoni je chjoónkʼan. Kuinga Boaz je chixankaosíni Rut. Jngo ʼndí kisʼele kʼoa Obed kitsole. Xijekoan, je Obed pajchále koanni je rey David. Je miyole Noemí nʼio tsjoa koanle. Kitsole: “Jé Jeobá kitsjoali Rut nga̱ nʼio tjao beli. Kʼoa ndʼaibi jngo tindai tíjnali. Chʼa̱sjengʼaa Jeobá”.

      “Tíjna jngo miyo xi ngisa tsjentʼalee tikʼoajinni jngo xi ñaki ndsʼee mani” (Proverbios 18:24).

      Xi kjonangi: Jósʼin tsakakó je Rut nga nʼio tsjoake koan Noemí. Jméni xi kisʼin Jeobá nga kisikuinda je Rut kao Noemí.

      Rut 1:1–4:22; Mateo 1:5

  • Je Gedeón kisikinjele chjota madianita
    Xi bakóyana je Biblia
    • Gedeón kʼoa kao chjotale ninda tjíosíkjane, tjíosíxkoaa je tii, tjíosíkjaan je yá xi lʼí tjíojkole kʼoa tjíokjiʼndáxá

      KJOAʼMIYA 34

      Je Gedeón kisikinjele chjota madianita

      Kʼianga jeki nichxin, je chjota israelita alikui tije Jeobá kitʼanile, ijngokʼa niná ndiso tsakʼétsʼoale. Ñato nó kʼianga je chjota madianita kichosíchéle cho̱le kʼoa kisikjeson tsojmintjele. Kʼianga kisikuinda yaole chjota israelita, yaa ngijao kikatioʼma kao ya nindo. Xijekoanni, je naxinandá kʼoakitsole Jeobá nga katabʼasjentjai. Kuinga jngo ánkje kisikasénsíni Jeobá nga i̱ kitsole jngo ti xi Gedeón tsakʼin: “Ji tíkjoejinli Jeobá nga chʼa̱sjentjai Israel”. Je Gedeón kitso: “Jósʼin kʼoasjentjaiña Israel nga tsín ngʼa tijna”.

      Jméni xi kisʼin Gedeón nga tsabe nga ñaki je Jeobá kiskoejin. Kisikájnajinʼnde choa ntsja̱le barré kʼoa i kitsole Jeobá: “Kʼiatsa nyaon tanjio je xoñojtsí kasíkaʼnyi̱ je ntsja̱le barré, tonga kixí chon tʼanangi, skoeña nga an kichjoéjinnái nga kʼoasjentje Israel”. Kʼianga koannyaonni, je ntsja̱le barré nʼio ʼnyi̱ kji kʼoa kixí chon tʼanangi. Xijekoan, je Gedeón kʼoakitsole Jeobá nga kixí katasʼe ntsja̱le barré nga koa̱nnyaonni kʼoa ʼnyi̱ katamachon tʼanangi. Jmeni xi kitso Gedeón tikitjosonngáni. Kʼoasʼin tsakʼéjngoni kon nga je Jeobá kiskoejin. Kisikatíoxkó sondadole kʼianga koaikján kao chjota madianita.

      Je Jeobá kitsole Gedeón: “Koasenkaoña chjota israelita nga katanjele. Tonga nga nkjín mani je sondado, kʼoajinsʼin sikjaʼaitsjen nga totsʼe nganʼio kuinje̱nile kjoajchán. Tosa kʼoatʼinlai nga katafini niʼyale je xi tsokjón”. Kʼoa 22,000 sondado ki, to 10,000 tsakatio. Xijekoan, je Jeobá kitso: “Tojo nʼio nkjín mani. Tʼinkoai ya xo̱ngá kʼoa kʼoatʼinlai nga kataʼbi nandá. Toje tikatúi je xi tjíosíkuinda yaole xi tʼatsʼe chjotakontrale ninga nandá tjíoʼbi”. To 300 chjota xi kisikuinda yaole kʼianga tjíoʼbi nandá. Je Jeobá kʼoakitsole nga ninga tochoa mani nga sikinjele chjotakjoajchán madianita xi 135,000 masonni.

      Kʼianga kui nitje̱n je Jeobá kitsole Gedeón: “Jekoa̱n kʼoétʼalao chjota madianita”. Je Gedeón kitsjoale chjotale, ninda kao tii xi jngo yá xi lʼí tjíjko tíjnaya kʼoa kitsole: “Chótsennáo kʼoa kʼoatʼiaon jme xi sʼian”. Je Gedeón kisikjane nindale, kisixkoaa tiile kʼoa ngaʼi̱ ngaján kisikjanle je yá xi yʼa xi lʼí tjíjko kʼoa kitso: “Je ki̱cha̱ espadale Jeobá kao tsʼe Gedeón”. Kʼoati kisʼin chjota xi 300 mani. Je chjota madianita nʼio kitsokjon kʼoa tsín titsabeni jñani kitoka. Nga kʼoakisʼin, tije kisikʼienni xínkjín. Jé Jeobá tsakasenkao je chjota israelita nga kisikinjele chjotakontrale.

      Tjíotsokjón chjotakjoajchán madianita

      “Je nganʼio xi nʼio tse tsʼe Ninání, ali tsainjinjin” (2 Corintios 4:7).

      Xi kjonangi: Jósʼin tsakakóle Jeobá je Gedeón kʼianga je kiskoejin. Ánni nga to 300 koansíni chjotakjoajchánle Gedeón.

      Jueces 6:1-16; 6:36–7:25; 8:28

  • Je Ana jngo ʼndí kisijéle Jeobá
    Xi bakóyana je Biblia
    • Ana yaa tífikao je Samuel jña tíjna je Elí ya ndʼianajñole Jeobá

      KJOAʼMIYA 35

      Je Ana jngo ʼndí kisijéle Jeobá

      Je Elcaná, chjota israelita koan, jao yánchjín kisʼele. Jé xi Ana kʼoa Peniná tsakʼin. Tonga je xi ngisa nʼio tsjoake koan jéní Ana. Je Peniná nkjín xti kisʼele kʼoa je Ana nijngojin. Kuinga je Peniná tsabesinsíni Ana. Je Elcaná xki̱ nó kikao familiale ya Siló nga kikʼétsʼoale Jeobá jña kijna ndʼianajño. Ñandia kʼianga ya tjío, je Elcaná tsabee nga nʼio ba tjínle Ana. Kuinga i̱ kitsosínile: “Ali chjiʼndájin Ana. Kui xá tijnaña an, nʼio tsjoake̱le”.

      Xijekoan, toje ki Ana nga kikʼétsʼoale Jeobá. Alikui tijyó tsakʼejnani nga kiskiʼndá, kʼoakitsole Jeobá nga katabasenkao, kitsole: “Ji Jeobá, tsa jngo ʼndí kʼoainái, ji tsjoale nga toji katasíxáli jokji tse kʼoéjna”.

      Je Elí tíbee nga tíkjiʼndá Ana kʼianga tíbʼétsʼoale je Niná

      Je naʼmitítjon Elí tsabee nga tíkjiʼndá Ana nga to tsʼoa tísíkjan kʼoa kʼoakitsole nga chʼi̱. Je Ana kitso: “Majain ji nai, ali tsa chʼi̱jian. Nʼio tse kjoa tjínna kʼoa jé Jeobá tifakoa”. Je Elí tsabee nga tsín nda kitso kʼoa kuinga i̱ kitsosíni: “Je Jeobá katatsjoáli jme xi kanijélai”. Je Ana nda kisʼe kon kʼoa ki. Saʼnda tsín jngo nó kichomani nga jngo ʼndí kisʼele kʼoa Samuel kitsole. A majinli jokji tsjoa kisʼele Ana.

      Je Ana alikui kichajinle jme xi kitsole Jeobá. Kʼianga jekitsjion chiki je Samuel kjoan yaa kikao ya ndʼianajño nga je Niná sixále. Je Ana i kitsole Elí: “Jé Jeobá tsakʼetsʼoale nga kitsjoana ʼndí jebi, kʼoa jé tsjoale nga je katasíxále jokji tse kʼoéjna”. Je Elcaná kao Ana xki̱ nó kikonle Samuel kʼoa jngo najño chjotse xi kotoxja kji bʼale. Nga jeki nichxin, je Jeobá tsakakóle kjoanda Ana nga ngi jan xtixʼin kʼoa ngi jao xtiyánchjín kisʼele.

      “Tijáo kʼoa kʼoaino. Tijnyísjao kʼoa koa̱nsjaino” (Mateo 7:7).

      Xi kjonangi: Ánni nga ba koansínile Ana. Jósʼin kisichikontʼain Jeobá je Ana.

      1 Samuel 1:1–2:11, 18-21

  • Én xi kitso Jefté
    Xi bakóyana je Biblia
    • Je Jefté basénjndajon najñole kʼianga be nga nroanrʼoe je tsotile

      KJOAʼMIYA 36

      Én xi kitso Jefté

      Je chjota israelita tikisichajin ijngokʼangáni Jeobá kʼoa kjaʼaí niná tsakʼétsʼoale. Tonga niná jebi alikui tsakinyakao nga kichokʼétʼale chjota ammonita. Nʼio nkjín nó nga kjoañʼai tsakjaʼá je naxinandá. Xijekoan i kitsole Jeobá: “Tsakijnyijéeníjin. Tʼiain kjoanda, chʼa̱sjentjaináijin tʼatsʼe chjotakontranajin”. Je chjota israelita tsakjaʼáxin xkósonle kʼoa jé Jeobá titsakʼétsʼoa ijngokʼangánile. Koanmake Jeobá nga kʼoasʼin kjoañʼai tjíofaʼá.

      Kuinga jngo sondado xi Jefté tsakʼin kiskoejinsíni chjota israelita. Jé tsakasentítjonle nga kiskan kao chjota ammonita. Je Jefté i kitsole Jeobá: “Kʼiatsa kuisenkaonáijin nga kuinje̱najin kjoajchán jebi, jé tsjoale je xi títjon kuitjo niʼyana kʼianga kjoaʼaiña”. Je Jeobá kinrʼoé kjoabʼetsʼoale Jefté kʼoa tsakasenkao nga kinjele kjoajchán.

      Kʼianga kichoni Jefté ya niʼyale, je chjota xi títjon kiskoeya jé tsotile. Kʼoa tojngo kjoan mani. Títe nga kitjo kʼoa tísíkjanee pandereta. Jméni xi kisʼin Jefté. Kisikjaʼaitsjen jme xi kitsole Jeobá kʼoa kitsole tsotile: “Jókoa̱nninda, ʼndínaa. Ñaki aon tibʼai ni̱ma̱na. Jekitsjoale énna Jeobá kʼoa nga sitjosoan énna tjínnele ya sikasénle jña tíjna ndʼianajño ya Siló kʼoa yaa si̱xái”. Je tsotile kitsole: “Pa, kʼiatsa jekʼoatsakʼinlai Jeobá, tjínneli si̱tjosuin énli. Tokui xi mena nga tʼaiʼndenái nga jao sá kjuíkoa xtiyánchjín miyona ya nindo. Xijekoa̱n, kʼia kjuía ya jña tíjna ndʼianajñole Jeobá”. Je tsotile Jefté kixi koan kʼoa yaa kisixá ya ndʼianajño jokji tse tsakʼejna. Kʼoa xtiyánchjín miyole xki̱ nó kichokonle ya Siló.

      Je xtiyánchjín miyole tsotile Jefté bichókotsenle ya ndʼianajñole Jeobá

      “Je xi ngisa tsjoake nʼaile kao na̱le tikʼoajinni an, likui bakinle nga tsʼan koa̱n” (Mateo 10:37).

      Xi kjonangi: Jmé én xi kitso Jefté. Jméni xi kitso tsotile Jefté kʼianga kisʼejinle jme xi kitso je nʼaile.

      Jueces 10:6–11:11; 11:29-40; 1 Samuel 12:10, 11

  • Je Jeobá tsakjákao Samuel
    Xi bakóyana je Biblia
    • Samuel tíkjoʼai je xo̱ntjoale ndʼianajño

      KJOAʼMIYA 37

      Je Jeobá tsakjákao Samuel

      Je naʼmitítjon Elí jao xti kisʼele. Je xi Hofní kʼoa Finehás tsakʼin. Naʼmi koan tsanda je kʼoa yaa kisixá ya ndʼianajño. Tonga alikui kisitjoson kjoatéxomale Jeobá kʼoa totaon tsabe je chjota. Kʼianga kichotsjoátʼa cho̱ je chjota israelita, jé kiskoé je yao xi ngisa nʼio nda kjoan. Je Elí be nga chʼao tjíosʼín je xtile tonga alikui tsakatekjáyale. Jmé xótseni xi kisʼin je Jeobá, jósingái ji.

      Ninga ngisa maʼndí je Samuel, alikui kui kʼoakisʼin xi chʼaotjín jotjíosʼín Hofní kao Finehás. Kuinga kisasensínile Jeobá jokisʼin Samuel. Ñandia kʼianga nitje̱n, je Samuel kijnafe kʼoa jngo jta̱ kinrʼoéle je xi kinchja̱le. Tsakisótjeen, kitokanrʼoe je Elí kʼoa kitsole: “I tijna ibi”. Tonga je Elí kitso: “Ali an kanchjale. Tʼinsojnani”. Je Samuel kikajnafe ijngokʼa. Tikinrʼoéngánile jta̱ xi koanjaoni kʼa. Nga koanjanni kʼa nga kinrʼoéle jta̱ je Samuel, je Elí koanjinle nga je Jeobá xi tínchja̱le Samuel. Je Elí kʼoakitsole kʼiatsa tikjuinrʼoéngáni je jta̱ kʼianga i̱ katatso: “Kʼoatʼinnái Jeobá. Je choʼndali tínrʼoéli”.

      Je Samuel kʼoatítsole je Elí jme xi tsakʼéyanajmíle je Jeobá

      Je Samuel ki ya sonnachanle kʼoa itso jta̱ xi kinrʼoéle: “Samuel, Samuel”. Je Samuel kitso: “Kʼoatʼinnái Jeobá. Je choʼndali tínrʼoéli”. Je Jeobá kitso: “Kʼoatʼinlai je Elí nga kjoañʼai tsjoale, je kʼoa kao familiale. Je Elí bení nga chʼao tjíosʼín je xtile ya ndʼianajñona kʼoa alikui batekjáyale”. Kʼianga koannyaonni, je Samuel kiskoʼai xo̱ntjoale je ndʼianajño tojo sʼín ngantsjai. Kitsokjon jokuitsole je naʼmitítjon kʼianga kuitsoyale jme xi kitso Jeobá. Tonga je Elí kinchjaale kʼoa kitsole: “ʼNdítá, jméni xi kitsoli Jeobá”. Je Samuel kʼoakitsoyejele jokitso Jeobá.

      Je Samuel koanjchíngaa kʼoa tosi tonda miyole Jeobá koan. Ngatsʼi je chjota israelita xi ya tjío ya naxinandá tsabee kʼianga je Jeobá kiskoejin Samuel kʼianga profeta kʼoa jues koa̱n.

      “Tikjaʼaitsjain nga sʼa xtisai, je xi kisindali” (Eclesiastés 12:1).

      Xi kjonangi: Ánni nga tsín koanngósonsíni Samuel je Hofní kao Finehás. Jméni xi kitsole Jeobá je Samuel.

      1 Samuel 2:12-17, 22-26; 3:1-21; 7:6

  • Jé Jeobá kitsjoale nganʼio je Sansón
    Xi bakóyana je Biblia
    • Je Sansón títsjotsjá je xjáo xi nyangi je yo̱ngo̱le Dagón kʼoa tíbixojen

      KJOAʼMIYA 38

      Jé Jeobá kitsjoale nganʼio je Sansón

      Nʼio nkjín chjota israelita xi niná ndiso titsakʼétsʼoangánile. Kuinga kitsjoaʼndesíni Jeobá kʼianga je chjota filisteo tsakánentsja naxinandá Israel. Tonga tsakatio kʼa chjota israelita xi tsjoake koan Jeobá, jolani Manóah. Je Manóah kao chjoónle tsínle xti. Ñandia kʼianga jngo ánkje kisikasén Jeobá nga i̱ kitsole chjoónle Manóah: “Jngo ʼndí sʼe̱li xi kʼoasjentjai chjota israelita xi tʼatsʼe chjota filisteo kʼoa nazareo koa̱n”. A ʼyaní ji, ʼyáni xi nazareo tsakʼin. Je xi kʼoatsakʼin ñaki toxá kitjoejinni josʼin kisixále Niná kʼoa alikui kitjoʼndele nga tsakate ntsja̱jko̱.

      Xi jeki nichxin, kʼiaa kitsin je ʼndíle Manóah kʼoa Sansón kitsole. Kʼianga jekoanjchínga, nʼio tse nganʼio kitsjoale Jeobá. Saʼnda to ntsja kisikʼienni jngo xa. Ñandia kʼianga 30 chjota filisteo kisikʼien. Kuinga nʼio jtike koansíni chjota filisteo kʼoa tsakásjaile josʼin sikʼien. Nga nitje̱n, nga kijnafe Sansón ya Gaza, je chjotakontrale yaa ki jña bitjasʼeen naxinandá jebi kʼoa yaa kiskoyale kʼianga sikʼien nga tanjio. Tonga kʼianga nitje̱n, je Sansón tsakisótjeen, ki ya jña bitjasʼeen naxinandá kʼoa tsakʼasjetʼaa xo̱ntjoale xjáo xi kjindai naxinandá. Xijekoan, tsakangʼaa saʼnda nga kichokao ya jko̱nindo xi tíjna ya chrian Hebrón.

      Xijekoanni, je chjota filisteo kikjákao je Dalila, chjoón xi tsakjákao Sansón kʼoa kitsole: “Nkjín jmi tao̱nchxoa kʼoailaijin kʼiatsa jchai ánni nga kʼoasikji nganʼio tjínnile Sansón. Menajin kuindoaijin kʼoa cha̱nijin ndoyá”. Je Dalila koanmele je tao̱n kʼoa koanjyole jme xi tsakʼinle. Nga títjon, je Sansón tsín kʼoakitsole Dalila jñani tínroani nganʼiole. Tonga nʼio si kisikao kʼoa chan kʼoakitsole jñani tínroani nganʼiole, kitsole: “Nisañandiajin bicha ntsja̱jkoa nga̱ nazareoña. Kʼiatsa kuichá je ntsja̱jkoa, alikui tisʼenina nganʼio”. Nʼio chʼao kisʼin je Sansón kʼianga kʼoasʼin tsakʼéyanajmíle Dalila, a tsí jaon.

      Je Dalila, kjitʼanangi i̱ kitsole chjota filisteo: “Jeʼbe jñani tínroani nganʼiole”. Yaa sonxkóle Dalila kisikájnafeson Sansón kʼoa tjín xi kinchja̱le nga katabate ntsja̱jko̱. Je Dalila i kitso: “Sansón, je chjota filisteo i tjío ibi”. Jaʼále Sansón kʼoa tsabee nga jetsínle nganʼio. Kitsoaa chjota filisteo, kisixkaa kʼoa ndoyá kiskani.

      Ñandia nga jmi chjota filisteo tsakatioxkó jña kijna yo̱ngo̱le niná xi Dagón tsakʼin. Tsakʼéjtaa kʼoa i kitso: “Je nináná jekitsjoaná Sansón. Kuichonsjee nga kʼoétsaojin ngotjoá”. Yaa kisikasén jñani jao xjáo nya kʼoa tsabesin. Je Sansón nʼio kinchja̱, kitso: “Ji Jeobá, sijéle kjoanda, ijngokʼa tʼainái nganʼio”. Jekoanndo ijngokʼani ntsja̱jko̱, kitsotsjá kao ngayeje nganʼiole nga jao xjáo xi nyangi yo̱ngo̱. Je niʼya chixojeen kʼoa kisikʼieen ngatsʼi xi ya tjío. Kʼoati kʼien Sansón tsanda je.

      “Kʼoakoa̱nna tojmeni nga̱ tjínna nganʼio xi totʼatsʼe je xi kʼoasʼin tsjoána nganʼio” (Filipenses 4:13, TNM).

      Xi kjonangi: Ánni nga nʼio tse nganʼio kisʼenile Sansón. Jméni xi koanle Sansón kʼianga tsakʼéyanajmíle Dalila jña tínroani nganʼiole.

      Jueces 13:1–16:31

  • Je xi títjon rey koan ya Israel
    Xi bakóyana je Biblia
    • Je rey Saúl kui títsoa je najñole Samuel kʼoa chaan basénjnda

      KJOAʼMIYA 39

      Je xi títjon rey koan ya Israel

      Je Jeobá, jues tsakinyánda kʼianga tsakándiaale chjota israelita tonga je naxinandá jngo rey kisijé, i kitsole Samuel: “Ngatsʼi naxinandá xi ngikʼa rey tjínle, kʼoati jngo rey menajin tsandajinjin”. Je Samuel alikui kisasenle. Kʼiaa tsakʼétsʼoale Jeobá, kʼoa je Jeobá kitso: “Ali tsa jijin xi tíbʼasjengili je naxinandá, an xi tíbʼasjengina. Kʼoatʼinlai nga koa̱n sʼe̱le jngo rey, tonga rey jebi nʼio tse jme xi sijéle”. Ninga kʼoatsakʼinle, je chjota kitso: “Alijme xi koa̱nle. Menajin nga jngo rey sʼe̱najin”.

      Je Jeobá kʼoakitsole Samuel nga je xi títjon rey koa̱n jéní xi Saúl ʼmi. Kʼianga kichonrʼoe Saúl je Samuel ya Ramá, je Samuel siti̱ tsakʼéjtenson jko̱ nga kiskoejin kʼoa nga jchale nga je xi rey koa̱n.

      Xijekoan, je Samuel kisikatíoxkó chjota israelita nga katabe je xi rey sʼin tíjna. Tonga alijña koansjaile je Saúl. A ʼyaní ánni. Kuinga ya tsakʼejnaʼma jñani nya je chʼá. Kʼianga jekoansjaile yaa ngabasenle naxinandá kisikasénjna. Ngisaa nʼio ngʼa kisʼe tikʼoajinni xi ngikʼa kʼoa nʼio naskánakisʼe. Je Samuel kitso: “Chótsenlao je xi kiskoejin Jeobá”. Je chjota tsakʼéjtaa kʼoa kitso: “Katabitjongʼa je rey”.

      Nga títjon, je rey Saúl tsakʼaʼénle je Samuel kʼoa kisitjosonle Jeobá. Tonga xijekoan kisikʼantjaiya yaole. Ñandia kʼianga kʼoakitso Samuel nga katakoyalale Saúl nga koaka cho̱. Je Saúl tsínle ʼnde nga je kʼoasʼin. Tonga je Samuel tsʼachxinle kʼoa kuinga tojé Saúl kitsjoatʼasíni je cho̱. Jméni xi kisʼin Samuel. I kitsole: “Tjínneli nga kinitjosonlai Jeobá tonga likui kʼoakinʼiai”. A kisitjoson Saúl nga jekoanni.

      Xijekoan, je Saúl kikján kao chjota amalequita kʼoa je Samuel kʼoakitsole nga katasíkʼien ngatsʼi. Tonga je Saúl alikui kisikʼien je rey Agag. Kʼoa je Jeobá i kitsole Samuel: “Je Saúl jekisikʼéjnana, alikui tisítjosonnina”. Nʼio ba kisʼele je Samuel kʼoa i kitsole je Saúl: “Kjaʼaí rey skoéjin je Jeobá nga̱ tsín tinitjosonnilai ji”. Kʼianga jetífini Samuel, je Saúl kiskenʼndó je najñole kʼoa tsakʼéjndaa. Je Samuel kitsole Saúl: “Kʼoakjoan sikaoli Jeobá nga kjoaʼali xáli”. Kui xi kitsonile Samuel nga je tsjoále xá Jeobá jngo chjota xi tsjoake kʼoa xi sitjosonle.

      “Nga nitjosoán ngisaa nda tikʼoajinni nga cho̱ bʼaitʼaa” (1 Samuel 15:22).

      Xi kjonangi: Jméni xi kisijé chjota israelita. Ánni nga koankaisínile Jeobá nga tosi tonda rey koa̱n je Saúl.

      1 Samuel 8:1-22; 9:1, 2, 15-17; 10:8, 20-24; 13:1-14; 15:1-35

  • David kao Goliat
    Xi bakóyana je Biblia
    • Jngo la̱jao̱ tíbasénle David je Goliat

      KJOAʼMIYA 40

      David kao Goliat

      Je Jeobá kitsole Samuel: “Tʼin ya ndʼiale Jesé. Jngo tile xi rey sʼin kʼoéjnale Israel”. Kʼoa je Samuel ki ya niʼyale Jesé kʼoa nga tsabe je tile xi majchínga isʼin kisikjaʼaitsjen: “Jéjin ti jebi xi kitjoejin”. Tonga je Jeobá kʼoakitsole Samuel kʼianga tsín je kiskoejin. Kitsole: “An, ʼbeña jotjío ni̱ma̱le chjota, ali to sonngʼalejin kotsenle”.

      Samuel jé David tíkjoejin

      Je Jesé ngi jaon xtile jaʼaikaole Samuel. Tonga Samuel kitso: “Je Jeobá alikui je tjíokjoejin. A tjíosali xti”. Je Jesé kitso: “Tojesa xi maʼndí xi cha, David ʼmi, barré tísíkuinda”. Kʼianga kicho David, je Jeobá kitsole Samuel: “Jéní xi tikjoejian”. Kʼoa je Samuel tsakʼéjtenson siti̱ jko̱ David. Kʼoasʼin kiskoejinni nga je xi rey koa̱n ya Israel.

      Goliat

      Kʼianga jeki nichxin, je chjota israelita kjoajchán tsakʼéjna kao chjota filisteo. Je chjota filisteo jngo chjotakjoajchán xi síxkón kji ngʼa tíjnale je xi Goliat tsakʼin. Nyaon nyaon tsabesin Goliat je chjota israelita, kitsole: “Jngo chjota tikasáon kao xi kuixkainjin. Tsa sikinjena, choʼndano koai̱njin. Tonga tsa an kuinje̱na, jon koaon choʼndanajin”.

      Je David yaa ki jñani tjío je chjotakjoajchán israelita nga kikaole tsojmi xi ski̱ne je ndsʼe̱ nga̱ sondado koan. Yaa kinrʼoéle je Goliat nga tíkjiʼndáxá, kʼoa David kitso: “Kao an kuixkainjin”. Je rey Saúl kitsole: “Tonga sʼa tijin”. Je David kitso: “Jé Jeobá koasenkaona”.

      Je Saúl kisikinyale David najño kjoajchánle, tonga David kitso: “Ñʼaijin koa̱nna tsakui kʼoakjá”. Je David kiskoé xjoa̱xín xi basénni la̱jao̱ kʼoa ki ya xo̱ngá, aon la̱jao̱ xi xjaʼai kjoan kiskoé kʼoa yaa tsakinyá najño xijtsale. Kʼoa kitokanrʼoe Goliat. Je Goliat kitso: “Ti, tichrianlanái kʼoa jchalaxóni. Je sikjine yaoli je nise kao cho̱jñá”. Je David alikui kitsokjon, kitso: “Jngo ki̱cha̱ espada kʼoa jngo ki̱cha̱ lanza kichʼai ji, tonga an kao jaʼaínle Jeobá tifinrʼoenile. Ali kaojin jin tibixkain kao je Niná. Ngatsʼi je xi tjío ibi skoe̱ní nga je Jeobá ngisa tse nganʼio tjínle tikʼoajinni jngo ki̱cha̱ espada kʼoa jngo ki̱cha̱ lanza. Kʼoa jé Niná koasenkaonajin nga si̱kinjelaijin”.

      Xijekoan, je David jngo la̱jao̱ tsakʼéjnaya xjoa̱xín xi yʼa kʼoa kao jotjín nganʼiole tsakasénle Goliat. Jé nganʼiole Jeobá xokisikao nga ya jaʼasʼenkjá totjen Goliat je la̱jao̱ kʼoa kʼieen. Kʼoa je chjota filisteo kitokaa nga tsín katanikʼien. A kʼoati je Jeobá ninʼiotʼai tsanda ji jokisʼin je David.

      “Chjota likui koa̱nle, tonga Niná koaanle. Ngayije kjoa koaanle Niná” (Marcos 10:27).

      Xi kjonangi: ʼYáni xi kiskoejin Jeobá je xi rey sʼin tsakʼejna nga jekoanni. Jósʼin kisikinjele David je Goliat.

      1 Samuel 16:1-13; 17:1-54

  • David kao Saúl
    Xi bakóyana je Biblia
    • David tíbʼésonxá nga katanoʼyale jña tíjna Saúl kao chjotakjoajchánle

      KJOAʼMIYA 41

      David kao Saúl

      Kʼianga jekisikʼien David je Goliat, je rey Saúl jé David kitsjoale xá nga tsakasentítjonle chjotakjoajchánle. Je David nkjín kjoajchán kinjele kʼoa nʼio tsʼaxki̱. Kʼianga jebichóni kjoajchán, je yánchjín te kʼoa see, itso: “Je Saúl jmi chjotakontrale kisikinjele, tonga je David tsʼato te jmi kisikinjele”. Je Saúl nʼio koanxinkonke je David kʼoa koanmele kisikʼien.

      Je David nʼio nda kisikjane je arpa. Ñandia kʼianga tísíkjanele je rey Saúl, ki̱cha̱ lanza tsakasénle David. Tonga je David kjitʼanangi tsakasenxin kʼoa toyaa tʼaxjáo kichosasénsʼen je ki̱cha̱ lanza. Xijekoan, je Saúl nkjín kʼa koanmesale kisikʼien David. Tonga David yaa ʼndekixí kitoka nga kikʼejnaʼma.

      David kui lanzale Saúl tíkjoé kʼianga sʼa kijnafe

      Je Saúl 3,000 chjotakjoajchán kikao nga kitjenngile David. Kʼoakjoán tiya kicho ya ngijao jñani tjíoʼma David kao chjotale. Je chjotale David chéché i̱ kitsole: “Ndʼaibi koaan si̱kʼain Saúl”. Je David chéché kinrʼoe Saúl kʼoa tsakatetʼaa i̱natjín najñole. Nga jekʼoakisʼin chʼao kisʼe kon nga̱ tsín tsabexkón je rey xi kiskoejin Jeobá. Alikui kitsjoaʼndele chjotale nga je Saúl jokatasíkao. Nga jekitjo Saúl, je David i kitsole: “Kama kasikʼienle tonga likui kʼoakasʼian”. A ngisaa nda tsabekon Saúl je David nga tsín kisikʼien.

      Majain. Tosi tonda kitjenngike. Ñandia kʼianga nitje̱n, je David kao Abisái, je tikjaʼmele, chéché ki jñani tjío je Saúl. Saʼnda je Abner, xi síkuinda Saúl, kijnafe. Abisái kitsole David: “Totiʼndená ndʼai nga si̱kʼieen Saúl. Tʼaiʼndenái nga sikʼien”. Je David kitso: “Jé Jeobá xi be josikao. Tosa tokui chjóai ki̱cha̱ lanzale kao tii xi bʼéya nandá kʼoa tjían”.

      Xijekoan, je David yaa ki jngo nindo xi ya tíjnachrian. Yaa tjen kiskotsenni jñani tjío Saúl, tsakʼésonxá kʼoa i kitso: “Abner. Ánni nga tsín tinikuindasíni je reyli. Jñáni tíjna tii xi bʼéya nandá kao ki̱cha̱ lanzale”. Je Saúl kinrʼoé nga je David xi tínchja̱ kʼoa kitsole: “Kama kanikʼiennái tonga likui kʼoakanʼiai. Jeʼbe ndʼaibi nga ji xi rey kuijnai ya Israel”. Je Saúl kini jñani tíbatéxoma. Tonga tsakatio kʼa familiale Saúl xi tsjoake koan David.

      “Jokji kʼoakoa̱nno nyʼán tiyokao ngatsʼi chjota. Jon xi tsjoake̱no, ali nijndajinnio, tonga tʼaiʼndelao Niná kao kjoajtile” (Romanos 12:18, 19).

      Xi kjonangi: Ánni koanmesínile Saúl nga kisikʼien David. Ánni nga tsín kisikʼiensíni David je Saúl.

      1 Samuel 16:14-23; 18:5-16; 19:9-12; 23:19-29; 24:1-15; 26:1-25

  • Nʼiojin koan kʼoa kixi koan Jonatán
    Xi bakóyana je Biblia
    • Jonatán kao chjota xi yʼa escudole

      KJOAʼMIYA 42

      Nʼiojin koan kʼoa kixi koan Jonatán

      Je tile Saúl xi majchínga, Jonatán tsakʼin, nʼiojin koan kʼoa sondado koan. Je David kʼoakitso nga je Jonatán ngisa nʼio xátíya tikʼoajinni jngo ja̱ kʼoa ngisa nʼio taja tikʼoajinni jngo xa. Ñandia kʼianga 20 chjotakjoajchán filisteo tsabe je Jonatán ya nindo. Kʼoa kuinga i̱ kitsosínile je xi bʼa ki̱cha̱ kjoajchánle: “Tokʼiaa kjuinrʼoé tsa jngo choa̱ koakoná Jeobá. Tsa kʼoakuitsoná chjota filisteo nga kjuinmiaa, yaa jchañá nga kjuinkixkan”. Je chjota filisteo i kitso: “Nroamio ibi kʼoa kuixkan”. Nga jao chjota jebi kimi ya nindo kʼoa kisikinjele chjotakjoajchán filisteo.

      Je Jonatán títsjoákjoatjao kʼale tsojmile je David

      Nga ʼndítjonle mani Saúl je Jonatán, jé tjínnele rey koa̱n nga jekuiyá je nʼaile. Tonga Jonatán be kʼianga je David kiskoejin Jeobá nga rey koa̱n kʼoa alikui koanxinkonke. Tosaa nʼio miyo koanle xínkjín. Kʼoakitsole nga sikuinda kʼoa nga sitoánntjai xínkjín. Kʼoa je Jonatán kitsjoale David je najño xi bʼakjásonngʼa, ki̱cha̱ espadale, xi basénni flecha kao xjoa̱xínle nga tsakakóle nga nʼio miyo tsakjáo.

      Kʼianga kitokachjingale Saúl je David, je Jonatán kikonle kʼoa kitsole: “Nʼiojin katamai kʼoa tajajin katamai. Jé Jeobá kiskoejinli nga rey koai̱n. Kʼoa kʼoati be je nʼaina”. A meli nga kʼoati sʼe̱ jngoli miyo xi kʼoasʼín joni tsa Jonatán.

      Nkjín kʼa nga tsín yaole kini Jonatán ninga si̱kʼien nga tsakʼasjentjai je miyole. Bení nga je nʼaile mele sikʼien je David, kuinga i̱ kitsosínile nʼaile: “Tsa David si̱kʼain, jée kuijnyí. Ali jme xi tísíkaoli”. Je Saúl koanjtile kao Jonatán. Xi jeki nó, je Saúl kao Jonatán jngo kjoajchán kʼienjin.

      Nga jekʼien Jonatán, je David tsakásjai Mefibóset je xi tile koanni Jonatán. Kʼianga koansjaile, kitsole: “An sikuindale jokji tse kuijnai nga̱ je nʼaili nʼio miyona koanni. Yaa kuijnai ya niʼyana kʼoa yaa kuichitʼai yámixa̱na”. Je David nikʼiajinla kisichajin Jonatán je miyole.

      “Katamatsjoachao xíngio josʼin tsjoake̱no an. Liʼyasa xi ngisa tsjoake joni jngo xi tsjoántjai yaole xi tʼatsʼe miyole” (Juan 15:12, 13).

      Xi kjonangi: Jósʼin tsakakó Jonatán nga nʼiojin koan. Jósʼin tsakakó Jonatán nga kixi koan.

      1 Samuel 14:1-23; 18:1-4; 19:1-6; 20:32-42; 23:16-18; 31:1-7; 2 Samuel 1:23; 9:1-13

  • Jée xi tsakajngi rey David
    Xi bakóyana je Biblia
    • Je profeta Natán tíbatekjáyale je rey David

      KJOAʼMIYA 43

      Jée xi tsakajngi rey David

      Kʼianga jekʼien Saúl, jé David tsakʼejnangajaonile nga rey koan kʼoa kʼiaa 30 nóle. Xi jeki nó, ñandia nga njio nga jngo chjoón xi naskánakji tsabe ya tjen sonndʼiale. Je David kisʼejinle nga Bat-seba ʼmi chjoón jebi kʼoa nga je chixankao jngo sondado xi Urías ʼmi. Kʼoa kʼoakitso David nga katafichʼale Bat-seba. Xijekoan tsakajnakao kʼoa ʼndí kisikʼa. Je David koanmele kisikʼéjnaʼma jme xi kisʼin. Kʼoakitsole je xi séntítjonle kjoajchán nga je Urías katasíkasén títjon jinkjoajchán kʼoa nga katabanga kʼoa toje katasíkʼéjna. Je Urías yaa kʼienjin kjoajchán. Xijekoan, David je chixankao Bat-seba.

      Rey David jé Niná tíbʼétsʼoale nga tísíjéle kjoanichatʼa

      Tonga je Jeobá tsabee nga chʼaotjín jmeni xi kisʼin David. Jméni xi kisʼin Jeobá. Jé profeta Natán kisikasén nga tsakjákao David. I kitsole: “Jngo chjotanyiná tsakʼejna xi nʼio nkjín barré kisʼele, kʼoati jngo chjota xi ma̱ tíjna tsakʼejna xi jngo mani ʼndíbarréle xi nʼio tsjoake. Je chjotanyiná tsakjáʼale ʼndíbarréle je xi ma̱ tíjna”. Je David nʼio koanjtile kʼoa kitso: “Chjotanyiná jebi tjínnele ni̱kʼien”. Je Natán kitso: “Ji mangósuin chjotanyiná jebi”. Je David nʼio ba koanle kʼoa i kitsole Natán: “Tsakajngijéeña xi kao Jeobá”. Je jée xi tsakajngi David tse kjoa kichokaone, je kʼoa kao familiale. Je Jeobá kjoañʼai kitsjoale tonga kitsjoaʼndele nga tsakʼejnakon nga̱ kʼoakoannile jme xi kisʼin kʼoa nga̱ nangitokon koan.

      Je David mele nga jngo yo̱ngo̱ kʼoendale Jeobá. Tonga Jeobá jé Salomón, tile David, kiskoejin nga je kʼoenda yo̱ngo̱. Je David tsakatíondale jme xi koa̱nchjénle Salomón kʼoa kitso: “Je yo̱ngo̱le Jeobá nʼio naskákatasʼe. Je Salomón sʼa ti, tonga an koasenkoa nga sa̱tíonda ngayeje xi koa̱nchjén”. Je David nʼio tse tao̱n kitsjoa xi kisʼendani yo̱ngo̱. Tsakásjai chjota xi male síxá, tsakʼéxkó tao̱nsine kao tao̱nchxoa, kʼoa jaʼaikao yákon xi tjín ya Tiro kao Sidón. Kʼianga tojeme kuiyá David, jé Salomón kitsjoale choa̱ josʼin sʼe̱ je yo̱ngo̱ kʼoa i kitsole: “Jé Jeobá xokitsona xi tʼatsʼe jebi kʼianga skia kʼoa nga tsjoale. Jé koasenkaoli. Ali nokjonjin. Tajajin katamai kʼoa kʼoatʼiain xá jebi”.

      David kui tífákaoni je Salomón tʼatsʼe josiká je yo̱ngo̱

      “Je xi bʼéʼma jéele alikui nda kʼoéjna, tonga je xi bʼéjnatsen kʼoa síkʼéjna jéele sa̱kóle kjoamatokon” (Proverbios 28:13).

      Xi kjonangi: Jmé jée xi tsakajngi David. Jmé xi kisʼin David nga tsakasenkao Salomón.

      2 Samuel 5:3, 4, 10; 7:1-16; 8:1-14; 11:1–12:14; 1 Crónicas 22:1-19; 28:11-21; Salmo 51:1-19

  • Yo̱ngo̱ xi kisʼendale Jeobá
    Xi bakóyana je Biblia
    • Jngo lʼí kisikasén je Jeobá nga katatí je cho̱ xi tíbʼaitʼale

      KJOAʼMIYA 44

      Yo̱ngo̱ xi kisʼendale Jeobá

      Jngo kjoabʼetsʼoa tíbʼéjna je Salomón

      Kʼianga jetsakatéxoma Salomón ya Israel, je Jeobá i kitsole: “Jméni xi meli nga tsjoale”. Je Salomón kitso: “Sʼa xtia kʼoa kje nanda jme xi mana sʼian. Tʼainái kjoachjine josʼin sikuinda naxinandáli”. Je Jeobá kitso: “Nga kjoachjine kanijénái. Jiní xi ngisa chjine koai̱n ngakjijnda Sonʼnde. Kʼoati tsjoale kjoanyiná. Kʼoa tsa si̱tjosonnái tse kuijnai”.

      Je Salomón tsakʼéndaa je yo̱ngo̱. Kisichjén tao̱nsine, tao̱nchxoa, yá kao la̱jao̱ xi nʼio chjíle. Jmi mani xi nʼio nda síxá tsakʼénda je yo̱ngo̱, xi xʼin kao xi yánchjín. Ñato nó koanjngoni, kʼoa kʼiaa tsakʼaitʼale Jeobá. Jngo sonxta kisʼejnale kʼoa yaa kisakale cho̱ je Niná. Je Salomón tsakasén xkóle jña tíjna je sonxta kʼoa i kitso: “Ji Jeobá, jngo yo̱ngo̱ xi ngisa nʼioje kji kʼoa xi ngisa naskánakji machjénli tikʼoajinni yo̱ngo̱ jebi. Tonga katasasénli josʼin tiʼyaxkónlaijin kʼoa tinóʼyai kjoabʼetsʼoanajin”. A kisasenle Jeobá yo̱ngo̱ xi tsakʼéndale Salomón kʼoa a kinrʼoé kjoabʼetsʼoale. Kʼianga jetsakʼétsʼoa, jngo lʼí jaʼaijenni ngʼajmi kʼoa tsakaká je xi tjíoson sonxta. Kʼoasʼin tsakakóni Jeobá nga kisasenle je yo̱ngo̱. Kʼianga tsabe jebi je chjota israelita nʼio tsjoa koanle.

      Jngo lʼí kisikasén je Jeobá nga katatí je cho̱ xi tíbʼaitʼale

      Je rey Salomón nʼio tsʼaxki̱ ngakjijnda Israel kʼoa ninga ya ʼnde jñani nʼio kjin nga̱ nʼio chjine koan. Je chjota kichonrʼoe nga katabʼéndajinle je kjoale. Saʼnda kichokonle je xi reina sʼin tíjna ya Seba kʼoa nʼio ñʼai tjín xi kiskonangile. Kʼianga jekinrʼoéle Salomón, kitso: “Alikui koankjainna jmeni xi kitsona chjota xi tʼatsi, tonga tiʼbeña ndʼaibi nga ngisani nʼio chjinai jonga tsakʼinna. Je Jeobá Nináli, jé tísíchikontʼainli”. Ya naxinandá Israel nʼio ndasʼin tsakatio chjota kʼoa tsjoa kisatio kon. Tonga toʼikoan tsʼantjaiya jokoanchon.

      “I tíjna ibi jngo xi ngisasa ngʼa tíjna tikʼoajinni Salomón” (Mateo 12:42).

      Xi kjonangi: Ánni nga nʼio tse kjoachjine kitsjoasínile Jeobá je Salomón. Jósʼin tsakakóni Jeobá nga kisasenle je yo̱ngo̱.

      1 Reyes 2:12; 3:4-28; 4:29–5:18; 6:37, 38; 7:15–8:66; 10:1-13; 2 Crónicas 7:1; 9:22

  • Koanjaoya je naxinandá Israel
    Xi bakóyana je Biblia
    • Je Ahíya 12 ya sʼín je najñole ya ngixko̱n Jeroboán

      KJOAʼMIYA 45

      Koanjaoya je naxinandá Israel

      Jokji tse tsabexkón Jeobá je Salomón, kisʼe kjoanyʼán ya Israel. Tonga nkjín yánchjín chixankao xi xin naxinandále kʼoa xkóson bʼétsʼoale. Tobijbi tsʼantjaiya Salomón kʼoa kʼoati xkóson tsakʼétsʼoale. Je Jeobá nʼio koanjtile kʼoa kitsole Salomón: “Alikui tije familiali koatexomanile Israel, jaoya sʼian. Ngisaa tse ʼnde tsjoale jngo choʼndali kʼoa je familiali to choasa ʼnde koatexomale”.

      Je Jeobá tjín xi kisʼin nga katamachoyale chjota jmeni xi kitso. Je choʼndale Salomón xi Jeroboán tsakʼin tjín jña tífi kʼoa yaa kiskajin yandiaa je profeta Ahíya. Jngo najño yʼa je Ahíya kʼoa tejaoya kisʼin kʼoa i kitsole Jeroboán: “Je Jeobá alikui titsjoáʼndenile familiale Salomón nga je koatexoma ya Israel, jaoya sʼin. Teya chjóai najño jebi, nga̱ te ntje̱ xi ji koatexomalai”. Kʼianga kisʼejinle Salomón tʼatsʼe jebi, koanmele kisikʼien Jeroboán. Kuinga ya kitokasíni Jeroboán ya Egipto. Nga jekʼien Salomón, jé Rehoboam tsakatéxoma, tile koanni. Kʼoa je Jeroboán kʼoasʼin kisikjaʼaitsjen nga tsín tiʼya xi josikaoni kʼoa kini ya Israel.

      Nʼio nkjín chjota israelita xi tjín xi tjíotsjoátʼale je nra̱ja̱ʼndí xi tao̱n sine xi kisinda je Jeroboán

      Je xi chjotajchínga sʼin tjío ya Israel i kitsole Rehoboam: “Tsa nda si̱koai naxinandá, kixi koaitʼali”. Tonga je xtimiyole Rehoboam kitso: “Nʼio tijnalai je naxinandá. Tsesa xá tʼailai”. Je Rehoboam kisitjosonle xtimiyole kʼoa totaon tsabe je chjota. Kuinga xíjin koanni chjota kʼoa jé kitsjoale xá Jeroboán nga katabatéxomale xi te ntje̱. Je xi te ntje̱, Israel tsakʼinle. Kʼoa je xi jao ntje̱, Judá tsakʼinle kʼoa kixi kitʼale Rehoboam. Kʼoasʼin koanjaoya nga 12 ntje̱le Israel.

      Je Jeroboán koankaile nga ya koaikʼétsʼoa je naxinandá ya Jerusalén, jñani tsakatéxoma Rehoboam. A ʼyaní anni. Kuinga tsín koanmele nga ya koaitʼa ijngokʼanile Rehoboam je naxinandá. Kuinga jao nra̱ja̱ʼndí xi tao̱nsine kisindani kʼoa i kitsole naxinandá: “Nʼio kjin ya Jerusalén, tosa i̱ tʼetsʼoalao nra̱ja̱ʼndí jebi”. Je naxinandá kisitjoson kʼoa tikisichajin ijngokʼangáni Jeobá.

      “Ali tojngojin biyo kao xi tsín makjainle. Jmé kjoamiyo xi tjínle je xi kixi kao je xi tsín kixi, axo jmé xi mangóson jngo xi makjainle kao je xi tsín makjainle” (2 Corintios 6:14, 15).

      Xi kjonangi: Ánni koanjaoyasíni je naxinandá Israel. Jmé xi chʼaotjín kisʼin je rey Rehoboam. Jmé xi chʼaotjín kisʼin je rey Jeroboán.

      1 Reyes 11:1-13, 26-43; 12:1-33

  • Je choa̱ xi kisʼejna ya nindo Carmelo
    Xi bakóyana je Biblia
    • Je Jeobá jngo lʼí kisíkasénni ya ngʼajmi nga katatí je xi títsjoátʼa Elías

      KJOAʼMIYA 46

      Je choa̱ xi kisʼejna ya nindo Carmelo

      Nʼio tsʼen rey xi tsakatéxomale je xi te ntje̱le Israel, tonga je xi ngisa nʼio chʼao kisʼin jé Acab. Jé chixankao jngo chjoón tsʼen xi Jezabel tsakʼin xi je niná ndiso xi Baal ʼmi tsakʼétsʼoale. Je Acab kao Jezabel kʼoakitsole chjota nga je Baal katabʼétsʼoale. Kʼoa nʼio nkjín profetale Jeobá kisikʼien. Jmé xi kisʼin Jeobá. Jé profeta Elías kisikasén nga jngo én tsakájnale Acab.

      Je Elías kʼoakitsole Acab nga tsín tikʼoani jtsí ya Israel nga̱ nʼio chʼao tísʼín. Tsʼato jan nó nga tsín tijme xi koanjcháni kʼoa kjinrá kisʼe. Xijekoan, je Jeobá kisikasén ijngokʼangáni Elías nga tsakjákao Acab. Je Acab i kitsole Elías: “Ñaki to kjoa fasjai. Totʼatsiní jmeni xi kjima”. Je Elías kitso: “Ali anjin tjínna jée nga tsín kjibʼa jtsí. Kui kʼoachonni nga je Baal bʼetsʼoalai. Tikatíoxkuí naxinandá kao profetale Baal ya jko̱nindo Carmelo. Kʼoa ya kataʼyale ʼyáni Niná xi kixi”.

      Je naxinandá yaa tsakatioxkó ya nindo kʼoa je Elías kitso: “Chjoéjion. Tsa je Jeobá xi ñaki Niná, je tangíntjenngilao. Kʼoa tsa je Baal xi ñaki niná, je tangíntjenngilao. Chótʼayakoaa ndʼaibi. Je profetale Baal xi 450 mani katabatíonda xi tsjoátʼale ninále kʼoa katanchja̱le. Kʼoati koationda tsanda an xi tsjoatʼale Jeobá kʼoa kuinchjale. Je niná xi lʼí sikasén jéní xi ñaki Niná”. Je naxinandá koanjyole.

      Je profetale Baal tsakatíondaa xi tsjoátʼale ninále kʼoa kinchjaale tsʼajnda nichxin, kitsole: “Ji Baal, tinóʼyanáijin”. Kʼoa nga tsín kinrʼoé je Baal, je Elías tsabesin kʼoa kitsole: “Tinókjoalao jotjín nganʼiono. Tochale kabajnafe kʼoa tjín xi tjínnele sikjaʼále”. Nga jekjimanjio, je profetale Baal tosi tonda tjíonchja̱le tonga aliʼya xi kinrʼoéle.

      Je Elías tsakʼéjnason je xi tsjoátʼale Niná ya sonxta kʼoa nʼio tse nandá tsakʼéjtenson. Xijekoan kitso: “Ji Jeobá, katabe je naxinandá nga jiní je xi ñaki Niná”. Je Jeobá kjitʼanangi jngo lʼí kisikasénni ya ngʼajmi kʼoa tsakaká xi tíjnason sonxta. Je chjota kitso: “Jéní Jeobá xi ñaki Niná”. Je Elías kitso: “Nijngojinla profetale Baal xi bʼaiʼndelao nga toka”. Nga kui nichxin, kinikʼien xi 450 profetale Baal.

      Xijekoan, jngo yojbi tsʼatsen ya sonndáchikon, kʼoa je Elías kitsole Acab: “Jngo jtsínʼio nroá. Tʼejnandai karretali kʼoa tʼin ya niʼyali”. Ñaki kixinya njio njio yojbi ya ngʼá, jaʼa ntjao̱ kʼoa síxkónkji nʼio tsakʼa jtsí. Je Acab nʼio kisitoka karretale, tonga je Jeobá tsakasenkao Elías nga ngisa nʼio kitoka tikʼoajinni je karreta. A toyaa jetʼa ngayeje kjoa xi kisʼele Elías. Kataʼyala.

      “Katabe chjota nga Jeobá ʼmili kʼoa nga toji xi nʼio ngʼa tijnalai jngo tjíjtsa sonʼnde” (Salmo 83:18).

      Xi kjonangi: Jméni choa̱ xi kisʼejna ya nindo Carmelo. Jméni xi kisʼin Jeobá nga kinrʼoéle kjoabʼetsʼoa xi tsakʼéjnale Elías.

      1 Reyes 16:29-33; 17:1; 18:1, 2, 17-46; Santiago 5:16-18

  • Je Jeobá tsjoánganʼiole Elías
    Xi bakóyana je Biblia
    • Jngo ngijao séjnajchxo Elías ya nindo Horeb nga tínrʼoé jme xi títsole jngo ánkjele Niná

      KJOAʼMIYA 47

      Je Jeobá tsjoánganʼiole Elías

      Je Jezabel kisʼejinle jmeni xi koantʼain je profetale Baal kʼoa nʼio koanjtile. Jngo chjota kisikasén xi i̱ kitsole Elías: “Nyaon kuiyání, tojosʼin kʼien profetale Baal”. Je Elías nʼio kitsokjon kʼoa yaa ʼndekixí kitoka. I kitso nga tsakʼétsʼoa: “Jeobá, alikui tikanina. Mena kuiyá”. Je Elías jenʼio kijtale kʼoa yaa tsakajnafengi jngo yá.

      Tonga jngo ánkje kisikjaʼále Elías xi tojbi tsakjákao, kitsole: “Tisotjain kʼoa tichi”. Elías jngo nioxtila xi tji kji tsabe xi ya kijnason la̱jao̱ xi sje kjoan kao jngo xjoa̱ nandá. Tsakjen, tsakʼi kʼoa titsakajnafengáni. Je ánkje tikisikjaʼángánile kʼoa kitsole: “Tichi, nga̱ nʼio tse nganʼio machjénli nga tiʼmi”. Kʼoa je Elías tsakjensa ngichoa. Kʼoa 40 nichxin 40 nitje̱n tsakʼamje saʼnda nga kicho ya nindo Horeb. Jngo ngijao jaʼasʼen kʼoa tsakajnafe. Kʼoa je Jeobá i kitsole: “Jméni xi tinʼiai ibi Elías”. Je Elías kitso: “Je chjota israelita alikui tjíosítjoson jmeni xi kitsoli. Kisixkoaa je sonxtali kʼoa kisikʼien je profetali. Kʼoa kʼoati mele sikʼienna tsanda an”.

      Je Jeobá kitsole Elías: “Titjui ya ngijao kʼoa tisenjnai i̱ sonnindo”. Kʼoa jngo ntjao̱ xi nʼio jaʼa. Xijekoan, jngo cháonnʼio jaʼa kʼoa xijekoan jngo lʼí jaʼa. Kʼoa jngo jta̱ kinrʼoéle Elías xi tojbi kinchja̱. Je Elías kao najñole tsakʼéʼmani nkjaín kʼoa yaa tsakasen ya nditsinle ngijao. Je Jeobá kiskonangile ánni nga tíbangani. Kʼoa je Elías i kitso: “Jetoʼansa xi tijna”. Tonga je Jeobá i kitsole: “Ngi 7,000 chjota tjío ya Israel xi an bʼétsʼoana. Tʼin kʼoa kʼoatʼinlai Eliseo nga je tikjoejian nga profeta koa̱n nga koa̱nskanni”. Kjitʼanangi kʼoakisʼin Elías jme xi kitsole Jeobá. A kʼoati koasenkaoli ji tsa si̱tjosonlai Jeobá. Jaonjin. Kuila kataʼyaa ndʼaibi jmeni xi koan kʼianga tsín tijme xi kisʼeni.

      “Ali kʼoajin mano. Tojmeni xi machjénno, tijélao Niná, tʼetsʼoalao kʼoa tʼailao kjoanda. Kʼoasʼin katasʼejinle Niná jme xi nijáo” (Filipenses 4:6).

      Xi kjonangi: Ánni kitokasíni Elías. Jmé xi kitsole Jeobá je Elías.

      1 Reyes 19:1-18; Romanos 11:2-4

Xo̱n xi énná faʼaitʼa (2002-2025)
Tʼechjoalai cuentali
Titjásʼain cuentali
  • Énná
  • Tikasénlai tsa ʼyani
  • Josʼin meli nga katamatsen
  • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
  • Josʼin koa̱n koa̱nchjén
  • Josʼin sʼejnatjao én xi faʼainajin
  • Josʼin machjén jme xi betʼai
  • JW.ORG
  • Titjásʼain cuentali
Tikasénlai tsa ʼyani