Je chjota israelita tikisichajin ijngokʼangáni Jeobá kʼoa kjaʼaí niná tsakʼétsʼoale. Tonga niná jebi alikui tsakinyakao nga kichokʼétʼale chjota ammonita. Nʼio nkjín nó nga kjoañʼai tsakjaʼá je naxinandá. Xijekoan i kitsole Jeobá: “Tsakijnyijéeníjin. Tʼiain kjoanda, chʼa̱sjentjaináijin tʼatsʼe chjotakontranajin”. Je chjota israelita tsakjaʼáxin xkósonle kʼoa jé Jeobá titsakʼétsʼoa ijngokʼangánile. Koanmake Jeobá nga kʼoasʼin kjoañʼai tjíofaʼá.

Kuinga jngo sondado xi Jefté tsakʼin kiskoejinsíni chjota israelita. Jé tsakasentítjonle nga kiskan kao chjota ammonita. Je Jefté i kitsole Jeobá: “Kʼiatsa kuisenkaonáijin nga kuinje̱najin kjoajchán jebi, jé tsjoale je xi títjon kuitjo niʼyana kʼianga kjoaʼaiña”. Je Jeobá kinrʼoé kjoabʼetsʼoale Jefté kʼoa tsakasenkao nga kinjele kjoajchán.

Kʼianga kichoni Jefté ya niʼyale, je chjota xi títjon kiskoeya jé tsotile. Kʼoa tojngo kjoan mani. Títe nga kitjo kʼoa tísíkjanee pandereta. Jméni xi kisʼin Jefté. Kisikjaʼaitsjen jme xi kitsole Jeobá kʼoa kitsole tsotile: “Jókoa̱nninda, ʼndínaa. Ñaki aon tibʼai ni̱ma̱na. Jekitsjoale énna Jeobá kʼoa nga sitjosoan énna tjínnele ya sikasénle jña tíjna ndʼianajño ya Siló kʼoa yaa si̱xái”. Je tsotile kitsole: “Pa, kʼiatsa jekʼoatsakʼinlai Jeobá, tjínneli si̱tjosuin énli. Tokui xi mena nga tʼaiʼndenái nga jao sá kjuíkoa xtiyánchjín miyona ya nindo. Xijekoa̱n, kʼia kjuía ya jña tíjna ndʼianajñole Jeobá”. Je tsotile Jefté kixi koan kʼoa yaa kisixá ya ndʼianajño jokji tse tsakʼejna. Kʼoa xtiyánchjín miyole xki̱ nó kichokonle ya Siló.

Je naʼmitítjon Elí jao xti kisʼele. Je xi Hofní kʼoa Finehás tsakʼin. Naʼmi koan tsanda je kʼoa yaa kisixá ya ndʼianajño. Tonga alikui kisitjoson kjoatéxomale Jeobá kʼoa totaon tsabe je chjota. Kʼianga kichotsjoátʼa cho̱ je chjota israelita, jé kiskoé je yao xi ngisa nʼio nda kjoan. Je Elí be nga chʼao tjíosʼín je xtile tonga alikui tsakatekjáyale. Jmé xótseni xi kisʼin je Jeobá, jósingái ji.

Ninga ngisa maʼndí je Samuel, alikui kui kʼoakisʼin xi chʼaotjín jotjíosʼín Hofní kao Finehás. Kuinga kisasensínile Jeobá jokisʼin Samuel. Ñandia kʼianga nitje̱n, je Samuel kijnafe kʼoa jngo jta̱ kinrʼoéle je xi kinchja̱le. Tsakisótjeen, kitokanrʼoe je Elí kʼoa kitsole: “I tijna ibi”. Tonga je Elí kitso: “Ali an kanchjale. Tʼinsojnani”. Je Samuel kikajnafe ijngokʼa. Tikinrʼoéngánile jta̱ xi koanjaoni kʼa. Nga koanjanni kʼa nga kinrʼoéle jta̱ je Samuel, je Elí koanjinle nga je Jeobá xi tínchja̱le Samuel. Je Elí kʼoakitsole kʼiatsa tikjuinrʼoéngáni je jta̱ kʼianga i̱ katatso: “Kʼoatʼinnái Jeobá. Je choʼndali tínrʼoéli”.

Je Samuel ki ya sonnachanle kʼoa itso jta̱ xi kinrʼoéle: “Samuel, Samuel”. Je Samuel kitso: “Kʼoatʼinnái Jeobá. Je choʼndali tínrʼoéli”. Je Jeobá kitso: “Kʼoatʼinlai je Elí nga kjoañʼai tsjoale, je kʼoa kao familiale. Je Elí bení nga chʼao tjíosʼín je xtile ya ndʼianajñona kʼoa alikui batekjáyale”. Kʼianga koannyaonni, je Samuel kiskoʼai xo̱ntjoale je ndʼianajño tojo sʼín ngantsjai. Kitsokjon jokuitsole je naʼmitítjon kʼianga kuitsoyale jme xi kitso Jeobá. Tonga je Elí kinchjaale kʼoa kitsole: “ʼNdítá, jméni xi kitsoli Jeobá”. Je Samuel kʼoakitsoyejele jokitso Jeobá.

Je Samuel koanjchíngaa kʼoa tosi tonda miyole Jeobá koan. Ngatsʼi je chjota israelita xi ya tjío ya naxinandá tsabee kʼianga je Jeobá kiskoejin Samuel kʼianga profeta kʼoa jues koa̱n.

Nʼio nkjín chjota israelita xi niná ndiso titsakʼétsʼoangánile. Kuinga kitsjoaʼndesíni Jeobá kʼianga je chjota filisteo tsakánentsja naxinandá Israel. Tonga tsakatio kʼa chjota israelita xi tsjoake koan Jeobá, jolani Manóah. Je Manóah kao chjoónle tsínle xti. Ñandia kʼianga jngo ánkje kisikasén Jeobá nga i̱ kitsole chjoónle Manóah: “Jngo ʼndí sʼe̱li xi kʼoasjentjai chjota israelita xi tʼatsʼe chjota filisteo kʼoa nazareo koa̱n”. A ʼyaní ji, ʼyáni xi nazareo tsakʼin. Je xi kʼoatsakʼin ñaki toxá kitjoejinni josʼin kisixále Niná kʼoa alikui kitjoʼndele nga tsakate ntsja̱jko̱.

Xi jeki nichxin, kʼiaa kitsin je ʼndíle Manóah kʼoa Sansón kitsole. Kʼianga jekoanjchínga, nʼio tse nganʼio kitsjoale Jeobá. Saʼnda to ntsja kisikʼienni jngo xa. Ñandia kʼianga 30 chjota filisteo kisikʼien. Kuinga nʼio jtike koansíni chjota filisteo kʼoa tsakásjaile josʼin sikʼien. Nga nitje̱n, nga kijnafe Sansón ya Gaza, je chjotakontrale yaa ki jña bitjasʼeen naxinandá jebi kʼoa yaa kiskoyale kʼianga sikʼien nga tanjio. Tonga kʼianga nitje̱n, je Sansón tsakisótjeen, ki ya jña bitjasʼeen naxinandá kʼoa tsakʼasjetʼaa xo̱ntjoale xjáo xi kjindai naxinandá. Xijekoan, tsakangʼaa saʼnda nga kichokao ya jko̱nindo xi tíjna ya chrian Hebrón.

Xijekoanni, je chjota filisteo kikjákao je Dalila, chjoón xi tsakjákao Sansón kʼoa kitsole: “Nkjín jmi tao̱nchxoa kʼoailaijin kʼiatsa jchai ánni nga kʼoasikji nganʼio tjínnile Sansón. Menajin kuindoaijin kʼoa cha̱nijin ndoyá”. Je Dalila koanmele je tao̱n kʼoa koanjyole jme xi tsakʼinle. Nga títjon, je Sansón tsín kʼoakitsole Dalila jñani tínroani nganʼiole. Tonga nʼio si kisikao kʼoa chan kʼoakitsole jñani tínroani nganʼiole, kitsole: “Nisañandiajin bicha ntsja̱jkoa nga̱ nazareoña. Kʼiatsa kuichá je ntsja̱jkoa, alikui tisʼenina nganʼio”. Nʼio chʼao kisʼin je Sansón kʼianga kʼoasʼin tsakʼéyanajmíle Dalila, a tsí jaon.

Je Dalila, kjitʼanangi i̱ kitsole chjota filisteo: “Jeʼbe jñani tínroani nganʼiole”. Yaa sonxkóle Dalila kisikájnafeson Sansón kʼoa tjín xi kinchja̱le nga katabate ntsja̱jko̱. Je Dalila i kitso: “Sansón, je chjota filisteo i tjío ibi”. Jaʼále Sansón kʼoa tsabee nga jetsínle nganʼio. Kitsoaa chjota filisteo, kisixkaa kʼoa ndoyá kiskani.

Ñandia nga jmi chjota filisteo tsakatioxkó jña kijna yo̱ngo̱le niná xi Dagón tsakʼin. Tsakʼéjtaa kʼoa i kitso: “Je nináná jekitsjoaná Sansón. Kuichonsjee nga kʼoétsaojin ngotjoá”. Yaa kisikasén jñani jao xjáo nya kʼoa tsabesin. Je Sansón nʼio kinchja̱, kitso: “Ji Jeobá, sijéle kjoanda, ijngokʼa tʼainái nganʼio”. Jekoanndo ijngokʼani ntsja̱jko̱, kitsotsjá kao ngayeje nganʼiole nga jao xjáo xi nyangi yo̱ngo̱. Je niʼya chixojeen kʼoa kisikʼieen ngatsʼi xi ya tjío. Kʼoati kʼien Sansón tsanda je.

Je Jeobá, jues tsakinyánda kʼianga tsakándiaale chjota israelita tonga je naxinandá jngo rey kisijé, i kitsole Samuel: “Ngatsʼi naxinandá xi ngikʼa rey tjínle, kʼoati jngo rey menajin tsandajinjin”. Je Samuel alikui kisasenle. Kʼiaa tsakʼétsʼoale Jeobá, kʼoa je Jeobá kitso: “Ali tsa jijin xi tíbʼasjengili je naxinandá, an xi tíbʼasjengina. Kʼoatʼinlai nga koa̱n sʼe̱le jngo rey, tonga rey jebi nʼio tse jme xi sijéle”. Ninga kʼoatsakʼinle, je chjota kitso: “Alijme xi koa̱nle. Menajin nga jngo rey sʼe̱najin”.

Je Jeobá kʼoakitsole Samuel nga je xi títjon rey koa̱n jéní xi Saúl ʼmi. Kʼianga kichonrʼoe Saúl je Samuel ya Ramá, je Samuel siti̱ tsakʼéjtenson jko̱ nga kiskoejin kʼoa nga jchale nga je xi rey koa̱n.

Xijekoan, je Samuel kisikatíoxkó chjota israelita nga katabe je xi rey sʼin tíjna. Tonga alijña koansjaile je Saúl. A ʼyaní ánni. Kuinga ya tsakʼejnaʼma jñani nya je chʼá. Kʼianga jekoansjaile yaa ngabasenle naxinandá kisikasénjna. Ngisaa nʼio ngʼa kisʼe tikʼoajinni xi ngikʼa kʼoa nʼio naskánakisʼe. Je Samuel kitso: “Chótsenlao je xi kiskoejin Jeobá”. Je chjota tsakʼéjtaa kʼoa kitso: “Katabitjongʼa je rey”.

Nga títjon, je rey Saúl tsakʼaʼénle je Samuel kʼoa kisitjosonle Jeobá. Tonga xijekoan kisikʼantjaiya yaole. Ñandia kʼianga kʼoakitso Samuel nga katakoyalale Saúl nga koaka cho̱. Je Saúl tsínle ʼnde nga je kʼoasʼin. Tonga je Samuel tsʼachxinle kʼoa kuinga tojé Saúl kitsjoatʼasíni je cho̱. Jméni xi kisʼin Samuel. I kitsole: “Tjínneli nga kinitjosonlai Jeobá tonga likui kʼoakinʼiai”. A kisitjoson Saúl nga jekoanni.

Xijekoan, je Saúl kikján kao chjota amalequita kʼoa je Samuel kʼoakitsole nga katasíkʼien ngatsʼi. Tonga je Saúl alikui kisikʼien je rey Agag. Kʼoa je Jeobá i kitsole Samuel: “Je Saúl jekisikʼéjnana, alikui tisítjosonnina”. Nʼio ba kisʼele je Samuel kʼoa i kitsole je Saúl: “Kjaʼaí rey skoéjin je Jeobá nga̱ tsín tinitjosonnilai ji”. Kʼianga jetífini Samuel, je Saúl kiskenʼndó je najñole kʼoa tsakʼéjndaa. Je Samuel kitsole Saúl: “Kʼoakjoan sikaoli Jeobá nga kjoaʼali xáli”. Kui xi kitsonile Samuel nga je tsjoále xá Jeobá jngo chjota xi tsjoake kʼoa xi sitjosonle.

Je Jeobá kitsole Samuel: “Tʼin ya ndʼiale Jesé. Jngo tile xi rey sʼin kʼoéjnale Israel”. Kʼoa je Samuel ki ya niʼyale Jesé kʼoa nga tsabe je tile xi majchínga isʼin kisikjaʼaitsjen: “Jéjin ti jebi xi kitjoejin”. Tonga je Jeobá kʼoakitsole Samuel kʼianga tsín je kiskoejin. Kitsole: “An, ʼbeña jotjío ni̱ma̱le chjota, ali to sonngʼalejin kotsenle”.

Je Jesé ngi jaon xtile jaʼaikaole Samuel. Tonga Samuel kitso: “Je Jeobá alikui je tjíokjoejin. A tjíosali xti”. Je Jesé kitso: “Tojesa xi maʼndí xi cha, David ʼmi, barré tísíkuinda”. Kʼianga kicho David, je Jeobá kitsole Samuel: “Jéní xi tikjoejian”. Kʼoa je Samuel tsakʼéjtenson siti̱ jko̱ David. Kʼoasʼin kiskoejinni nga je xi rey koa̱n ya Israel.

Kʼianga jeki nichxin, je chjota israelita kjoajchán tsakʼéjna kao chjota filisteo. Je chjota filisteo jngo chjotakjoajchán xi síxkón kji ngʼa tíjnale je xi Goliat tsakʼin. Nyaon nyaon tsabesin Goliat je chjota israelita, kitsole: “Jngo chjota tikasáon kao xi kuixkainjin. Tsa sikinjena, choʼndano koai̱njin. Tonga tsa an kuinje̱na, jon koaon choʼndanajin”.

Je David yaa ki jñani tjío je chjotakjoajchán israelita nga kikaole tsojmi xi ski̱ne je ndsʼe̱ nga̱ sondado koan. Yaa kinrʼoéle je Goliat nga tíkjiʼndáxá, kʼoa David kitso: “Kao an kuixkainjin”. Je rey Saúl kitsole: “Tonga sʼa tijin”. Je David kitso: “Jé Jeobá koasenkaona”.

Je Saúl kisikinyale David najño kjoajchánle, tonga David kitso: “Ñʼaijin koa̱nna tsakui kʼoakjá”. Je David kiskoé xjoa̱xín xi basénni la̱jao̱ kʼoa ki ya xo̱ngá, aon la̱jao̱ xi xjaʼai kjoan kiskoé kʼoa yaa tsakinyá najño xijtsale. Kʼoa kitokanrʼoe Goliat. Je Goliat kitso: “Ti, tichrianlanái kʼoa jchalaxóni. Je sikjine yaoli je nise kao cho̱jñá”. Je David alikui kitsokjon, kitso: “Jngo ki̱cha̱ espada kʼoa jngo ki̱cha̱ lanza kichʼai ji, tonga an kao jaʼaínle Jeobá tifinrʼoenile. Ali kaojin jin tibixkain kao je Niná. Ngatsʼi je xi tjío ibi skoe̱ní nga je Jeobá ngisa tse nganʼio tjínle tikʼoajinni jngo ki̱cha̱ espada kʼoa jngo ki̱cha̱ lanza. Kʼoa jé Niná koasenkaonajin nga si̱kinjelaijin”.

Xijekoan, je David jngo la̱jao̱ tsakʼéjnaya xjoa̱xín xi yʼa kʼoa kao jotjín nganʼiole tsakasénle Goliat. Jé nganʼiole Jeobá xokisikao nga ya jaʼasʼenkjá totjen Goliat je la̱jao̱ kʼoa kʼieen. Kʼoa je chjota filisteo kitokaa nga tsín katanikʼien. A kʼoati je Jeobá ninʼiotʼai tsanda ji jokisʼin je David.

Kʼianga jekisikʼien David je Goliat, je rey Saúl jé David kitsjoale xá nga tsakasentítjonle chjotakjoajchánle. Je David nkjín kjoajchán kinjele kʼoa nʼio tsʼaxki̱. Kʼianga jebichóni kjoajchán, je yánchjín te kʼoa see, itso: “Je Saúl jmi chjotakontrale kisikinjele, tonga je David tsʼato te jmi kisikinjele”. Je Saúl nʼio koanxinkonke je David kʼoa koanmele kisikʼien.

Je David nʼio nda kisikjane je arpa. Ñandia kʼianga tísíkjanele je rey Saúl, ki̱cha̱ lanza tsakasénle David. Tonga je David kjitʼanangi tsakasenxin kʼoa toyaa tʼaxjáo kichosasénsʼen je ki̱cha̱ lanza. Xijekoan, je Saúl nkjín kʼa koanmesale kisikʼien David. Tonga David yaa ʼndekixí kitoka nga kikʼejnaʼma.

Je Saúl 3,000 chjotakjoajchán kikao nga kitjenngile David. Kʼoakjoán tiya kicho ya ngijao jñani tjíoʼma David kao chjotale. Je chjotale David chéché i̱ kitsole: “Ndʼaibi koaan si̱kʼain Saúl”. Je David chéché kinrʼoe Saúl kʼoa tsakatetʼaa i̱natjín najñole. Nga jekʼoakisʼin chʼao kisʼe kon nga̱ tsín tsabexkón je rey xi kiskoejin Jeobá. Alikui kitsjoaʼndele chjotale nga je Saúl jokatasíkao. Nga jekitjo Saúl, je David i kitsole: “Kama kasikʼienle tonga likui kʼoakasʼian”. A ngisaa nda tsabekon Saúl je David nga tsín kisikʼien.

Majain. Tosi tonda kitjenngike. Ñandia kʼianga nitje̱n, je David kao Abisái, je tikjaʼmele, chéché ki jñani tjío je Saúl. Saʼnda je Abner, xi síkuinda Saúl, kijnafe. Abisái kitsole David: “Totiʼndená ndʼai nga si̱kʼieen Saúl. Tʼaiʼndenái nga sikʼien”. Je David kitso: “Jé Jeobá xi be josikao. Tosa tokui chjóai ki̱cha̱ lanzale kao tii xi bʼéya nandá kʼoa tjían”.

Xijekoan, je David yaa ki jngo nindo xi ya tíjnachrian. Yaa tjen kiskotsenni jñani tjío Saúl, tsakʼésonxá kʼoa i kitso: “Abner. Ánni nga tsín tinikuindasíni je reyli. Jñáni tíjna tii xi bʼéya nandá kao ki̱cha̱ lanzale”. Je Saúl kinrʼoé nga je David xi tínchja̱ kʼoa kitsole: “Kama kanikʼiennái tonga likui kʼoakanʼiai. Jeʼbe ndʼaibi nga ji xi rey kuijnai ya Israel”. Je Saúl kini jñani tíbatéxoma. Tonga tsakatio kʼa familiale Saúl xi tsjoake koan David.

Je tile Saúl xi majchínga, Jonatán tsakʼin, nʼiojin koan kʼoa sondado koan. Je David kʼoakitso nga je Jonatán ngisa nʼio xátíya tikʼoajinni jngo ja̱ kʼoa ngisa nʼio taja tikʼoajinni jngo xa. Ñandia kʼianga 20 chjotakjoajchán filisteo tsabe je Jonatán ya nindo. Kʼoa kuinga i̱ kitsosínile je xi bʼa ki̱cha̱ kjoajchánle: “Tokʼiaa kjuinrʼoé tsa jngo choa̱ koakoná Jeobá. Tsa kʼoakuitsoná chjota filisteo nga kjuinmiaa, yaa jchañá nga kjuinkixkan”. Je chjota filisteo i kitso: “Nroamio ibi kʼoa kuixkan”. Nga jao chjota jebi kimi ya nindo kʼoa kisikinjele chjotakjoajchán filisteo.

Nga ʼndítjonle mani Saúl je Jonatán, jé tjínnele rey koa̱n nga jekuiyá je nʼaile. Tonga Jonatán be kʼianga je David kiskoejin Jeobá nga rey koa̱n kʼoa alikui koanxinkonke. Tosaa nʼio miyo koanle xínkjín. Kʼoakitsole nga sikuinda kʼoa nga sitoánntjai xínkjín. Kʼoa je Jonatán kitsjoale David je najño xi bʼakjásonngʼa, ki̱cha̱ espadale, xi basénni flecha kao xjoa̱xínle nga tsakakóle nga nʼio miyo tsakjáo.

Kʼianga kitokachjingale Saúl je David, je Jonatán kikonle kʼoa kitsole: “Nʼiojin katamai kʼoa tajajin katamai. Jé Jeobá kiskoejinli nga rey koai̱n. Kʼoa kʼoati be je nʼaina”. A meli nga kʼoati sʼe̱ jngoli miyo xi kʼoasʼín joni tsa Jonatán.

Nkjín kʼa nga tsín yaole kini Jonatán ninga si̱kʼien nga tsakʼasjentjai je miyole. Bení nga je nʼaile mele sikʼien je David, kuinga i̱ kitsosínile nʼaile: “Tsa David si̱kʼain, jée kuijnyí. Ali jme xi tísíkaoli”. Je Saúl koanjtile kao Jonatán. Xi jeki nó, je Saúl kao Jonatán jngo kjoajchán kʼienjin.

Nga jekʼien Jonatán, je David tsakásjai Mefibóset je xi tile koanni Jonatán. Kʼianga koansjaile, kitsole: “An sikuindale jokji tse kuijnai nga̱ je nʼaili nʼio miyona koanni. Yaa kuijnai ya niʼyana kʼoa yaa kuichitʼai yámixa̱na”. Je David nikʼiajinla kisichajin Jonatán je miyole.

Kʼianga jekʼien Saúl, jé David tsakʼejnangajaonile nga rey koan kʼoa kʼiaa 30 nóle. Xi jeki nó, ñandia nga njio nga jngo chjoón xi naskánakji tsabe ya tjen sonndʼiale. Je David kisʼejinle nga Bat-seba ʼmi chjoón jebi kʼoa nga je chixankao jngo sondado xi Urías ʼmi. Kʼoa kʼoakitso David nga katafichʼale Bat-seba. Xijekoan tsakajnakao kʼoa ʼndí kisikʼa. Je David koanmele kisikʼéjnaʼma jme xi kisʼin. Kʼoakitsole je xi séntítjonle kjoajchán nga je Urías katasíkasén títjon jinkjoajchán kʼoa nga katabanga kʼoa toje katasíkʼéjna. Je Urías yaa kʼienjin kjoajchán. Xijekoan, David je chixankao Bat-seba.

Tonga je Jeobá tsabee nga chʼaotjín jmeni xi kisʼin David. Jméni xi kisʼin Jeobá. Jé profeta Natán kisikasén nga tsakjákao David. I kitsole: “Jngo chjotanyiná tsakʼejna xi nʼio nkjín barré kisʼele, kʼoati jngo chjota xi ma̱ tíjna tsakʼejna xi jngo mani ʼndíbarréle xi nʼio tsjoake. Je chjotanyiná tsakjáʼale ʼndíbarréle je xi ma̱ tíjna”. Je David nʼio koanjtile kʼoa kitso: “Chjotanyiná jebi tjínnele ni̱kʼien”. Je Natán kitso: “Ji mangósuin chjotanyiná jebi”. Je David nʼio ba koanle kʼoa i kitsole Natán: “Tsakajngijéeña xi kao Jeobá”. Je jée xi tsakajngi David tse kjoa kichokaone, je kʼoa kao familiale. Je Jeobá kjoañʼai kitsjoale tonga kitsjoaʼndele nga tsakʼejnakon nga̱ kʼoakoannile jme xi kisʼin kʼoa nga̱ nangitokon koan.

Je David mele nga jngo yo̱ngo̱ kʼoendale Jeobá. Tonga Jeobá jé Salomón, tile David, kiskoejin nga je kʼoenda yo̱ngo̱. Je David tsakatíondale jme xi koa̱nchjénle Salomón kʼoa kitso: “Je yo̱ngo̱le Jeobá nʼio naskákatasʼe. Je Salomón sʼa ti, tonga an koasenkoa nga sa̱tíonda ngayeje xi koa̱nchjén”. Je David nʼio tse tao̱n kitsjoa xi kisʼendani yo̱ngo̱. Tsakásjai chjota xi male síxá, tsakʼéxkó tao̱nsine kao tao̱nchxoa, kʼoa jaʼaikao yákon xi tjín ya Tiro kao Sidón. Kʼianga tojeme kuiyá David, jé Salomón kitsjoale choa̱ josʼin sʼe̱ je yo̱ngo̱ kʼoa i kitsole: “Jé Jeobá xokitsona xi tʼatsʼe jebi kʼianga skia kʼoa nga tsjoale. Jé koasenkaoli. Ali nokjonjin. Tajajin katamai kʼoa kʼoatʼiain xá jebi”.

Kʼianga jetsakatéxoma Salomón ya Israel, je Jeobá i kitsole: “Jméni xi meli nga tsjoale”. Je Salomón kitso: “Sʼa xtia kʼoa kje nanda jme xi mana sʼian. Tʼainái kjoachjine josʼin sikuinda naxinandáli”. Je Jeobá kitso: “Nga kjoachjine kanijénái. Jiní xi ngisa chjine koai̱n ngakjijnda Sonʼnde. Kʼoati tsjoale kjoanyiná. Kʼoa tsa si̱tjosonnái tse kuijnai”.

Je Salomón tsakʼéndaa je yo̱ngo̱. Kisichjén tao̱nsine, tao̱nchxoa, yá kao la̱jao̱ xi nʼio chjíle. Jmi mani xi nʼio nda síxá tsakʼénda je yo̱ngo̱, xi xʼin kao xi yánchjín. Ñato nó koanjngoni, kʼoa kʼiaa tsakʼaitʼale Jeobá. Jngo sonxta kisʼejnale kʼoa yaa kisakale cho̱ je Niná. Je Salomón tsakasén xkóle jña tíjna je sonxta kʼoa i kitso: “Ji Jeobá, jngo yo̱ngo̱ xi ngisa nʼioje kji kʼoa xi ngisa naskánakji machjénli tikʼoajinni yo̱ngo̱ jebi. Tonga katasasénli josʼin tiʼyaxkónlaijin kʼoa tinóʼyai kjoabʼetsʼoanajin”. A kisasenle Jeobá yo̱ngo̱ xi tsakʼéndale Salomón kʼoa a kinrʼoé kjoabʼetsʼoale. Kʼianga jetsakʼétsʼoa, jngo lʼí jaʼaijenni ngʼajmi kʼoa tsakaká je xi tjíoson sonxta. Kʼoasʼin tsakakóni Jeobá nga kisasenle je yo̱ngo̱. Kʼianga tsabe jebi je chjota israelita nʼio tsjoa koanle.

Je rey Salomón nʼio tsʼaxki̱ ngakjijnda Israel kʼoa ninga ya ʼnde jñani nʼio kjin nga̱ nʼio chjine koan. Je chjota kichonrʼoe nga katabʼéndajinle je kjoale. Saʼnda kichokonle je xi reina sʼin tíjna ya Seba kʼoa nʼio ñʼai tjín xi kiskonangile. Kʼianga jekinrʼoéle Salomón, kitso: “Alikui koankjainna jmeni xi kitsona chjota xi tʼatsi, tonga tiʼbeña ndʼaibi nga ngisani nʼio chjinai jonga tsakʼinna. Je Jeobá Nináli, jé tísíchikontʼainli”. Ya naxinandá Israel nʼio ndasʼin tsakatio chjota kʼoa tsjoa kisatio kon. Tonga toʼikoan tsʼantjaiya jokoanchon.

Jokji tse tsabexkón Jeobá je Salomón, kisʼe kjoanyʼán ya Israel. Tonga nkjín yánchjín chixankao xi xin naxinandále kʼoa xkóson bʼétsʼoale. Tobijbi tsʼantjaiya Salomón kʼoa kʼoati xkóson tsakʼétsʼoale. Je Jeobá nʼio koanjtile kʼoa kitsole Salomón: “Alikui tije familiali koatexomanile Israel, jaoya sʼian. Ngisaa tse ʼnde tsjoale jngo choʼndali kʼoa je familiali to choasa ʼnde koatexomale”.

Je Jeobá tjín xi kisʼin nga katamachoyale chjota jmeni xi kitso. Je choʼndale Salomón xi Jeroboán tsakʼin tjín jña tífi kʼoa yaa kiskajin yandiaa je profeta Ahíya. Jngo najño yʼa je Ahíya kʼoa tejaoya kisʼin kʼoa i kitsole Jeroboán: “Je Jeobá alikui titsjoáʼndenile familiale Salomón nga je koatexoma ya Israel, jaoya sʼin. Teya chjóai najño jebi, nga̱ te ntje̱ xi ji koatexomalai”. Kʼianga kisʼejinle Salomón tʼatsʼe jebi, koanmele kisikʼien Jeroboán. Kuinga ya kitokasíni Jeroboán ya Egipto. Nga jekʼien Salomón, jé Rehoboam tsakatéxoma, tile koanni. Kʼoa je Jeroboán kʼoasʼin kisikjaʼaitsjen nga tsín tiʼya xi josikaoni kʼoa kini ya Israel.

Je xi chjotajchínga sʼin tjío ya Israel i kitsole Rehoboam: “Tsa nda si̱koai naxinandá, kixi koaitʼali”. Tonga je xtimiyole Rehoboam kitso: “Nʼio tijnalai je naxinandá. Tsesa xá tʼailai”. Je Rehoboam kisitjosonle xtimiyole kʼoa totaon tsabe je chjota. Kuinga xíjin koanni chjota kʼoa jé kitsjoale xá Jeroboán nga katabatéxomale xi te ntje̱. Je xi te ntje̱, Israel tsakʼinle. Kʼoa je xi jao ntje̱, Judá tsakʼinle kʼoa kixi kitʼale Rehoboam. Kʼoasʼin koanjaoya nga 12 ntje̱le Israel.

Je Jeroboán koankaile nga ya koaikʼétsʼoa je naxinandá ya Jerusalén, jñani tsakatéxoma Rehoboam. A ʼyaní anni. Kuinga tsín koanmele nga ya koaitʼa ijngokʼanile Rehoboam je naxinandá. Kuinga jao nra̱ja̱ʼndí xi tao̱nsine kisindani kʼoa i kitsole naxinandá: “Nʼio kjin ya Jerusalén, tosa i̱ tʼetsʼoalao nra̱ja̱ʼndí jebi”. Je naxinandá kisitjoson kʼoa tikisichajin ijngokʼangáni Jeobá.

Nʼio tsʼen rey xi tsakatéxomale je xi te ntje̱le Israel, tonga je xi ngisa nʼio chʼao kisʼin jé Acab. Jé chixankao jngo chjoón tsʼen xi Jezabel tsakʼin xi je niná ndiso xi Baal ʼmi tsakʼétsʼoale. Je Acab kao Jezabel kʼoakitsole chjota nga je Baal katabʼétsʼoale. Kʼoa nʼio nkjín profetale Jeobá kisikʼien. Jmé xi kisʼin Jeobá. Jé profeta Elías kisikasén nga jngo én tsakájnale Acab.

Je Elías kʼoakitsole Acab nga tsín tikʼoani jtsí ya Israel nga̱ nʼio chʼao tísʼín. Tsʼato jan nó nga tsín tijme xi koanjcháni kʼoa kjinrá kisʼe. Xijekoan, je Jeobá kisikasén ijngokʼangáni Elías nga tsakjákao Acab. Je Acab i kitsole Elías: “Ñaki to kjoa fasjai. Totʼatsiní jmeni xi kjima”. Je Elías kitso: “Ali anjin tjínna jée nga tsín kjibʼa jtsí. Kui kʼoachonni nga je Baal bʼetsʼoalai. Tikatíoxkuí naxinandá kao profetale Baal ya jko̱nindo Carmelo. Kʼoa ya kataʼyale ʼyáni Niná xi kixi”.

Je naxinandá yaa tsakatioxkó ya nindo kʼoa je Elías kitso: “Chjoéjion. Tsa je Jeobá xi ñaki Niná, je tangíntjenngilao. Kʼoa tsa je Baal xi ñaki niná, je tangíntjenngilao. Chótʼayakoaa ndʼaibi. Je profetale Baal xi 450 mani katabatíonda xi tsjoátʼale ninále kʼoa katanchja̱le. Kʼoati koationda tsanda an xi tsjoatʼale Jeobá kʼoa kuinchjale. Je niná xi lʼí sikasén jéní xi ñaki Niná”. Je naxinandá koanjyole.

Je profetale Baal tsakatíondaa xi tsjoátʼale ninále kʼoa kinchjaale tsʼajnda nichxin, kitsole: “Ji Baal, tinóʼyanáijin”. Kʼoa nga tsín kinrʼoé je Baal, je Elías tsabesin kʼoa kitsole: “Tinókjoalao jotjín nganʼiono. Tochale kabajnafe kʼoa tjín xi tjínnele sikjaʼále”. Nga jekjimanjio, je profetale Baal tosi tonda tjíonchja̱le tonga aliʼya xi kinrʼoéle.

Je Elías tsakʼéjnason je xi tsjoátʼale Niná ya sonxta kʼoa nʼio tse nandá tsakʼéjtenson. Xijekoan kitso: “Ji Jeobá, katabe je naxinandá nga jiní je xi ñaki Niná”. Je Jeobá kjitʼanangi jngo lʼí kisikasénni ya ngʼajmi kʼoa tsakaká xi tíjnason sonxta. Je chjota kitso: “Jéní Jeobá xi ñaki Niná”. Je Elías kitso: “Nijngojinla profetale Baal xi bʼaiʼndelao nga toka”. Nga kui nichxin, kinikʼien xi 450 profetale Baal.

Xijekoan, jngo yojbi tsʼatsen ya sonndáchikon, kʼoa je Elías kitsole Acab: “Jngo jtsínʼio nroá. Tʼejnandai karretali kʼoa tʼin ya niʼyali”. Ñaki kixinya njio njio yojbi ya ngʼá, jaʼa ntjao̱ kʼoa síxkónkji nʼio tsakʼa jtsí. Je Acab nʼio kisitoka karretale, tonga je Jeobá tsakasenkao Elías nga ngisa nʼio kitoka tikʼoajinni je karreta. A toyaa jetʼa ngayeje kjoa xi kisʼele Elías. Kataʼyala.

Je Jezabel kisʼejinle jmeni xi koantʼain je profetale Baal kʼoa nʼio koanjtile. Jngo chjota kisikasén xi i̱ kitsole Elías: “Nyaon kuiyání, tojosʼin kʼien profetale Baal”. Je Elías nʼio kitsokjon kʼoa yaa ʼndekixí kitoka. I kitso nga tsakʼétsʼoa: “Jeobá, alikui tikanina. Mena kuiyá”. Je Elías jenʼio kijtale kʼoa yaa tsakajnafengi jngo yá.

Tonga jngo ánkje kisikjaʼále Elías xi tojbi tsakjákao, kitsole: “Tisotjain kʼoa tichi”. Elías jngo nioxtila xi tji kji tsabe xi ya kijnason la̱jao̱ xi sje kjoan kao jngo xjoa̱ nandá. Tsakjen, tsakʼi kʼoa titsakajnafengáni. Je ánkje tikisikjaʼángánile kʼoa kitsole: “Tichi, nga̱ nʼio tse nganʼio machjénli nga tiʼmi”. Kʼoa je Elías tsakjensa ngichoa. Kʼoa 40 nichxin 40 nitje̱n tsakʼamje saʼnda nga kicho ya nindo Horeb. Jngo ngijao jaʼasʼen kʼoa tsakajnafe. Kʼoa je Jeobá i kitsole: “Jméni xi tinʼiai ibi Elías”. Je Elías kitso: “Je chjota israelita alikui tjíosítjoson jmeni xi kitsoli. Kisixkoaa je sonxtali kʼoa kisikʼien je profetali. Kʼoa kʼoati mele sikʼienna tsanda an”.

Je Jeobá kitsole Elías: “Titjui ya ngijao kʼoa tisenjnai i̱ sonnindo”. Kʼoa jngo ntjao̱ xi nʼio jaʼa. Xijekoan, jngo cháonnʼio jaʼa kʼoa xijekoan jngo lʼí jaʼa. Kʼoa jngo jta̱ kinrʼoéle Elías xi tojbi kinchja̱. Je Elías kao najñole tsakʼéʼmani nkjaín kʼoa yaa tsakasen ya nditsinle ngijao. Je Jeobá kiskonangile ánni nga tíbangani. Kʼoa je Elías i kitso: “Jetoʼansa xi tijna”. Tonga je Jeobá i kitsole: “Ngi 7,000 chjota tjío ya Israel xi an bʼétsʼoana. Tʼin kʼoa kʼoatʼinlai Eliseo nga je tikjoejian nga profeta koa̱n nga koa̱nskanni”. Kjitʼanangi kʼoakisʼin Elías jme xi kitsole Jeobá. A kʼoati koasenkaoli ji tsa si̱tjosonlai Jeobá. Jaonjin. Kuila kataʼyaa ndʼaibi jmeni xi koan kʼianga tsín tijme xi kisʼeni.

Kʼianga ñʼai koanchon, je Jeobá i kitsole Elías: “Tʼin ya Sarepta. Jngo ʼndíchjoónkʼan tíjna xi tsjoáli xi chi̱nai”. Ya jña bitjasʼeen naxinandá, jngo ʼndíchjoónkʼan xi ma̱ tíjna tsabe Elías xi chikín tíbʼéxkó kʼoa kisijé choale nandá. Nga kikʼá nandá ʼndíchjoón jebi, je Elías i kitsole: “Tʼiain kjoanda, kʼoati tʼai choanái nioxtila”. Tonga ʼndíchjoónkʼan kitso: “Tsínna nioxtila, alijme xi koa̱n tsjoale. To skoa̱n harina kʼoa siti̱ tíjnana xi kʼoenda i̱natjínña tsojmi xi chi̱naijin kao tiʼndína”. Je Elías kitso: “Je Jeobá kʼoatítso kʼiatsa jngo nioxtila xi i̱nakji si̱ndanái, sʼeeli siti̱ kao skoa̱n harina saʼnda nga kʼoa̱ ijngokʼani jtsí”.

Je ʼndíchjoónkʼan ki ya niʼyale kʼoa kisindale nioxtila je profetale Jeobá. Je ʼndíchjoónkʼan kao tiʼndíle kisʼele xi kiskine jokji tse nga ñʼai koanchon, tojo kitso Jeobá. Je tii xi bʼéya skoa̱n harina kao tii xi bʼéya siti̱ alikʼia kisʼetia.

Xijekoan, jngo kjoa xi ba tjín jaʼatojin je ʼndíchjoónkʼan, kitjochʼinle je tiʼndíle kʼoa kʼieen kʼoa kʼoakitsole Elías nga katabasenkao. Je Elías kiskoé je tiʼndí nga yʼangʼa male. Yaa kikao jngo kuarto xi tíjna sonngʼani. Yaa kisikájnason nachan kʼoa i kitso nga tsakʼétsʼoa: “Ji Jeobá, sijéle kjoanda, tikʼéjnakonni tiʼndí jebi”. Tokʼoamaná jmeni xi kisʼin Jeobá, nga̱ nisajngojinla chjota xi jekʼien faʼáyanile nga kui nichxin. Kʼoa xi ijngosani, je ʼndíchjoónkʼan kao tiʼndíle alikui chjota israelita kitjenni.

Je tiʼndí jaʼáyanile kʼoa kiskenjta ijngokʼani. Je Elías i kitsole ʼndíchjoónkʼan: “Tíjnakon ijngokʼani tiʼndíli”. Je ʼndíchjoónkʼan nʼio tsjoa koanle kʼoa i kitsole Elías: “Ndʼaibi ʼbeña nga ñaki chjotale Niná mai. Jmeni xi si tʼatsʼe Jeobá nroani kʼoa kuinga bitjosonni ngantsjai”.

Je rey Acab, yaa tjen ventanale kiskotsennile nangi xka̱totseele je Nabot. Mele tsʼe koa̱n nangi jebi kʼoa koanmele nga tsakatse. Tonga je Nabot likui tsakaténale nga̱ kʼoatso kjoatéxomale Jeobá nga tsín koa̱n sa̱téna nangi xi batío chjotajchínga. A kisasenle Acab nga kʼoakisʼin je Nabot. Mai. Nʼio koanjtile, saʼnda tsín tikitjoni ya kuartole kʼoa tsín titsakjenni.

Je xi chjoónle koan Acab jéní Jezabel, jngo reina xi tsʼen koan, i kitsole: “Jiní xi rey sʼin tijnalai Israel, koaan sʼe̱li tojmeni xi meli. An xi ʼbeña josʼian nga tsi katama nangi jebi”. Xon kisikasénle je xi chjotajchínga sʼin tjío. Kʼoatsakʼé je xo̱n nga kʼoakatatso je chjota nga Niná tínchja̱ʼaonle Nabot ánni nga la̱jao̱ katanikʼiensíni. Je xi chjotajchínga sʼin tjío kʼoakisʼin. Xijekoan, je Jezabel i kitsole Acab: “Jekijnakʼien Nabot. Jekoa̱n chjoai nangile”.

Je Jezabel nkjín chjota xi Jeobá tsjoake kisikʼien, ali tsa tojejin Nabot. Chjoón jebi, niná ndiso tsakʼétsʼoale kʼoa kui xi chʼaotjín kʼoakisʼin. Tonga je Jeobá kuenta kisʼin ngayeje. Jméni xi kisikao Jeobá je Jezabel.

Kʼianga jekʼien Acab, jé tile xi Jehoram tsakʼin tsakatéxoma. Je Jeobá jngo chjota xi Jehú tsakʼin kisikasén nga kitsjoale kjoañʼai je Jezabel kao familiale.

Je Jehú tsakʼejnayale karretale kʼoa ki ya Jezreel, jñani tíjna Jezabel. Je Jehoram kʼoati tsakʼejnayale karretale nga kikjákao Jehú, kitsole: “A nyʼán tiyokoaa xíngiaa”. Je Jehú kitso: “Jósʼin nyʼán kuiyokaoñá xíngiaa kʼianga tosi tonda kui kʼoatísʼín xi chʼaotjín je Jezabel na̱li”. Je Jehoram kisikʼótin karretale nga koaini tsakai, tonga je Jehú jngo flecha tsakasénle kʼoa kʼieen.

Xijekoan, je Jehú ki ya jña tíjna Jezabel. Je Jezabel kisʼejinle nga Jehú kuicho, kisikʼi nkjaín, tsakʼéndaa ntsja̱jko̱ kʼoa yaa kiskoyale jña tíjna ventana ya sonngʼani. Nga kicho Jehú, je Jezabel toʼéntsʼen kisitiʼndani. Je Jehú i kitsole je choʼnda xi ya tjíokao Jezabel: “Tichonjenngio”. Kʼoa je choʼnda kitsotsjá Jezabel, kiskajenngi kʼoa kʼieen.

Xijekoan, je Jehú kisikʼien xtile Acab xi 70 mani kʼoa tsakjaʼáxin je Baal nga tsín tije katasʼetsʼoanile. Tojosʼin kaʼyaa, je Jeobá be ngayeje kʼoa chan tsjoále kjoañʼai je xi chʼao sʼín.

Je Jehosafat rey tsakʼejna ya Judá kʼoa tsakjaʼáxin sonxtale Baal kao xkóson xi kisʼetsʼoale ya naxinandá. Kui xi koanmele Jehosafat nga katabe je chjota jotjínni kjoatéxomale Jeobá. Kuinga kisikasénsíni chjotatítjon kao chjota levita ngakjijnda Judá nga tsakakóyale naxinandá je kjoatéxomale Jeobá.

Je naxinandá xi tjíondaile alikui tsakʼetʼale Judá nga̱ be nga je Jeobá basenkao naxinandále. Saʼnda tsojmi kikaokjoatjaole rey Jehosafat. Tonga naxinandá Ammón, Moab kao ʼnde xi tjío ya Seír kinrʼoe nga kikján kao Judá. Je Jehosafat bení nga nganʼiole Jeobá koa̱nchjénle. Kuinga kisikatíoxkósíni ngatsʼi je chjota ya Jerusalén, xi xʼin xi yánchjín kao xtiʼndí. Je Jehosafat jngo kjoabʼetsʼoa tsakʼéjna ngixko̱n ngatsʼi, kitso: “Ji Jeobá, kʼiatsa tsín ji, alikui kuinje̱najin kjoajchán. Kʼoatʼinnáijin jméni xi sʼiainjin”.

Je Jeobá kinrʼoéle Jehosafat kʼoa i kitsole: “Ali nokjonjion, an koasenkaono. Tangínkinyao ʼndeno, jyó tinyao kʼoa chótsaon josʼin kʼoasjentjaino”. Jósʼin tsakʼasjentjai Jeobá.

Nga jekoannyaonni, je Jehosafat kiskoejin je chjota xi se kʼoa kʼoakitsole nga katafitítjonle chjotakjoajchán. Kitjoo ya Jerusalén nga ki jña kʼoejna kjoajchán, ya jña Tecoa tsakʼin.

Je chjota xi se ñaki tsjoa tjíole, nʼio tjíose nga tjíobʼasjengʼa Jeobá, kʼoa je Jeobá kisitoánntjai naxinandále. Jé Jeobá xokisʼin nga tije kiskanni je chjota ammonita kao moabita kʼoa kʼieen ngatsʼi. Jé Jeobá kisikuinda chjota xi tjío Judá, je sondado kao naʼmi. Ngatsʼi naxinandá xi tjíondaile kisʼejinle jmeni xi kisʼin Jeobá kʼoa tsabee nga je sítoánntjai naxinandále xi tʼatsʼe chjotakontrale. Jósʼin bʼasjentjai Jeobá je naxinandále. Nkjín koya josʼin bʼasjentjai. Ali nganʼiole chjotajin machjénle.

Ya naxinandá Siria, jngo tsotiʼndí israelita tsakʼejna xi nʼio kjin tjío familiale. Jé chjotakjoajchán asirio kikao, kʼoa choʼndale koanni je chjoónle jngo chjotakjoajchán títjon xi Naamán tsakʼin. Tsotiʼndí jebi jé Jeobá tsakʼétsʼoale ninga kjaʼaí niná bʼétsʼoale je chjota xi ya tjín.

Je Naamán, nʼio táo chʼin xi kisʼele kʼoa nʼio baojon koan. Je tsotiʼndí koanmele tsakasenkao kʼoa kuinga i̱ kitsosínile chjoónle Naamán: “ʼBexkonña jngo chjota xi koa̱n koasenkao xʼinli nga katamandayani. Ya Israel jngo profetale Jeobá tíjna xi Eliseo ʼmi. Koaanle sindaya xʼinli”.

Je chjoónle kʼoakitsole Naamán jmeni xi kitso tsotiʼndí. Je Naamán kʼoakisʼin tojmeni xi tsakʼinle nga̱ mele koa̱nndaya, kʼoa kuinga kisíni ya Israel ya niʼyale Eliseo. Je Naamán kʼoasʼin kisikjaʼaitsjen nga síxkón sikao Eliseo nga skoéya. Tonga ʼndele nga je Eliseo skoéya Naamán, tosaa jngo choʼndale kisikasén kʼoa itso én xi kikaole: “Tʼin kʼoa ñato kʼa cha̱nisʼenngindái yaoli ya xo̱ngá Jordán kʼoa koa̱nndayaní”.

Je Naamán alikui kisasenle, kitso: “Kʼoasʼin kisikjaʼaitsjen nga kuinchja̱le Ninále kʼoa nga síxkón sikao sikjan ntsja profeta jebi nga sindayana. Tonga tokuingóni xi katso nga ya kjuía xo̱ngá xi kijna Israel. Tongisa ndakjoan xo̱ngá xi tjín ya Siria. Ánni nga tsín koa̱n tosa ya kjuísíña”. Je Naamán nʼio koanjtile kʼoa kitjoni ya niʼyale Eliseo.

Je choʼndale Naamán tsakinyakao nga katasíkjaʼaitsjen. Kitsole: “A tsí kʼoasʼiain tojmeni xi kʼuínli tojoni nga koa̱nndayai. Jmeni xi katso profeta jebi alikui ñʼai tjín. Ánni nga tsín kʼoanʼiasíni”. Je Naamán kisitjoson kʼoa ki ya xo̱ngá Jordán kʼoa ñato kʼa kisʼenngindá. Nga jekoanni ñato kʼa nga kitjojin nandá koanndayaa ngakjijngo yaole. Nʼio tsjoa kisʼele kʼoa kinrʼoe ijngokʼa Eliseo nga kitsjoale kjoanda. Kitsole: “Ndʼaibi ʼbeña nga je Jeobá xi ñaki Niná”. Nga kini niʼyale Naamán jekoanndaya. Jóxótse kisʼe kon je tsotiʼndí israelita nga tsabe je Naamán.

Je rey Ben-Hadad xi ya Siria tsʼe, nkjín kʼa kikʼétʼale Israel. Tonga jé profeta Eliseo kʼoatsole ngantsjai je reyle Israel nga katatoka. Kʼoa kuinga koanmesínile je Ben-Hadad nga tsoa̱ Eliseo. Kisʼejinle nga ya naxinandá Dotán tíjna kʼoa chjotakjoajchán sirio kisikasén nga katatsoa.

Je chjota sirio kʼiaa nga njio kicho ya Dotán. Nga koannyaonni, je choʼndale Eliseo kitjoo kʼoa tsabee naxinandá nga tomachon chjotakjoajchán tjíondai. Nʼio kitsokjon, ñaki kiskiʼndáxá kʼoa kitso: “Eliseo, jméni xi sʼiaan”. Je Eliseo kitso: “Ngisaa nkjín chjotakjoajchán tjíokaoná ñá tikʼoajinni je”. Kʼoa je Jeobá tsakakóle choʼndale Eliseo je naxín kao karreta xi tsʼe kjoajchán xi lʼí tjínle xi tjío jngotjondaile nindo xi tjín ya naxinandá.

Kʼianga koanmele chjotakjoajchán sirio nga tsoa̱ Eliseo, je Eliseo i kitso nga tsakʼétsʼoa: “Ji Jeobá, sijéle kjoanda, tixkai̱ chjota xokjoan”. Kʼoa toʼikoan likui titsabeni jñani tjío ningalani matsenle. Je Eliseo i kitsole: “Ali i̱jin naxinandá jebi jñani kinikasénno. Nroatjenngináo, tifikaono jñani tíjna chjota xi tifasjao”. Kitjenngile Eliseo saʼnda nga kicho Samaria jñani tíjna reyle Israel.

Tochan tsabe je chjota sirio jñani tjío kʼoa likui tikoan jme xi kisʼinni. Je reyle Israel i kitsole Eliseo: “A sikʼienña”. Nga̱ je chjota sirio menále nga je tsoa̱ Eliseo. A kisijndani Eliseo. Majain. I kitsole je rey: “Ali nikʼienjin. Tikjain kʼoa xijekoa̱n, katafi”. Kʼoa je rey jngo sʼuí tsakʼéjnale kʼoa kʼoakitsole nga katafini niʼyale.

Je Jezabel jngo tsoti kisʼele xi Atalía tsakʼin, xi kʼoati kji tsʼen koan jokoankjoan Jezabel. Je Atalía jé chixankao xi rey tsakʼejna ya Judá. Nga jekʼien je xʼinle, jé tile tsakatéxoma. Kʼoa nga kʼien tile, jé Atalía tsakatéxoma. Nga tsín ʼya xi kjoaʼale xále, kisikʼien ngatsʼi je xtile rey. Saʼnda kisikʼien je xi xtindaile koanni. Ngatsʼi je chjota kitsokjonle Atalía.

Tonga je naʼmi Jehoiadá kao je Jehoseba xi chjoónle koanni, bení nga nʼio chʼaotjín jme xi tísʼín Atalía. Kʼoa jngo ʼndílee kisikʼéjnaʼma xi Jehoás tsakʼin xi tiʼndíndaile koanni Atalía kʼoa likui yaole kini ninga si̱kʼien. Yaa kisijchínga ya yo̱ngo̱.

Nga jekichole ñato nó je Jehoás, je Jehoiadá kisikatíoxkó ngatsʼi xi nyatítjon kao chjota levita kʼoa kitsole: “Tikuindao je xo̱ntjoa yo̱ngo̱. Aliʼyajin xi bʼaiʼndelao nga faʼasʼen”. Kʼoa je Jehoiadá jngo korona tsakʼéyale je Jehoás nga je xi rey katama ya Judá. Kʼoa je chjota i kitso: “Katabitjongʼa je rey”.

Nga kinrʼoé Atalía nga tjíobʼéjta chjota kjoan kitokaa ya yo̱ngo̱. Nga tsabe je xi rey kinikao, kitso: “Kontra tibiyonáo. Kontra tibiyonáo”. Je xi nyatítjon kitsoaa je Atalía, kikao kʼoa kisikʼieen. Je Atalía alikui nda choa̱ tsakʼéjnale je naxinandá.

Je Jehoiadá tsakasenkao je naxinandá nga jngo kjoa tsakʼéndajin kao Jeobá. Je naxinandá kʼoakitsole Jeobá nga toje kʼoetsʼoale. Je Jehoiadá kʼoakitso nga katanixkoa̱ je yo̱ngo̱le Baal kʼoa katanixkoa̱ je xkóson xi ya tjío. Kisikinyándaa naʼmi kao chjota levita nga ya katasíxá ya yo̱ngo̱ ánni nga koa̱n ya kʼoetsʼoa ijngokʼasínile chjota je Jeobá. Kʼoati kisikinyá chjota xi kisikuinda ya yo̱ngo̱ nga tsín je xi jndí tíjna katafaʼasʼen. Xijekoan, je Jehoiadá kao xi nyatítjon yaa kikao Jehoás ya ndʼiale rey kʼoa yaa kisikʼéjnason yáxilele rey. Je chjota Judá nʼio tsjoa koanle, koan tsakʼétsʼoa ijngokʼanile Jeobá, nga̱ jekʼien Atalía kʼoa nga̱ tsín tije Baal kisʼetsʼoanile. A kaʼyaní nga nʼio nkjín chjota tsakinyakao nga kʼoasʼin nʼiojin koan Jehoiadá.

Nʼio tsʼen koan chjota xi kisʼe ya Nínive, je naxinandá xi kisʼejna ya Asiria. Je Jeobá kʼoakitsole je profeta Jonás nga katafi ya Nínive kʼoa nga kʼoakatatsole je chjota nga katasíkʼantjaiya yaole. Tonga je Jonás tosaa toxin ndiaa ki. Jngo chitso tsakin kʼoa yaa ki ya ʼnde jñani Tarsis tsakʼin.

Kʼianga tjenjin ya ndáchikon je chitso, jngo ntjao̱nʼio kao jtsí jaʼa kʼoa nʼio kitsokjon chjota xi ya tjíoya. Tsakʼétsʼoale ninále kʼoa kitso: “Ánni nga i̱ kjimatʼainsíñá”. Je Jonás kitsole: “An tjínna jée. Kui tibangale jme xi kitsona Jeobá nga sʼian. Tikʼatjenngindánáo ánni nga katamaxansíni je ntjao̱nʼio kao je jtsí”. Je xi tjíoya chitso koankaile kisikʼatjenngindá Jonás. Tonga nʼio kʼoakitso Jonás kʼoa chan kinikʼatjenngindá kʼoa koanxaan je ntjao̱nʼio kao je jtsí.

Jejin kuiyá kitsojin Jonás. Nga sa na̱nga̱ sa na̱nga̱ tíkangindá tsakʼétsʼoale Jeobá. Kʼoa je Jeobá jngo jti̱ xi je kji kisikasén xi kiskojen Jonás tonga alijme xi koanle. Nga tíjnaya tsʼoa̱ jti̱, tsakʼétsʼoale Jeobá, kitsole: “Kʼoaxinle ndʼaibi, sitjosonle ngantsjai”. Je Jeobá kisikuindaa Jonás je xi jan nichxin tsakʼejnaya tsʼoa̱ je jti̱ kʼoa xijekoan yaa kisikʼatjenni jñani kixí chon.

Je Jeobá tsakʼasjentjai Jonás, tonga a kui xi tsonile nga tsín tikini ya Nínive. Je Jeobá ijngokʼa kisikasén ya Nínive kʼoa Jonás kisitjosonní. Ki kʼoa i kitsole je chjotatsʼen xi ya tjín: “Ndʼai 40 nichxin sikjeson Jeobá je Nínive”. Kʼoa je chjota ninivita kisikʼantjaiyaa yaole kʼoa kisitjoson. Je xi rey tíjna Nínive i kitsole naxinandá: “Tʼetsʼoalao je Niná kʼoa kʼoakatamanino jéeno, tsakuini nichxin tsín sikjesonná”. Nga tsabe Jeobá nga kʼoakoannile jéele alikuini kisikjeson.

Je Jonás nʼio koanjtile nga tsínni kisikjeson Jeobá je chjota ninivita. Tikjaʼaitsjenlai: Je Jeobá tsejta koan kao Jonás kʼoa tsakakóle kjoamatokon. Tonga je Jonás alikui tsakakóle kjoamatokon je chjota ninivita. Tosaa ya kikʼejna ya nditsinle naxinandá kʼoa jngo xka̱na̱cho̱ tsakʼejnangʼiánngi kʼoa chʼao tsaká nkjaín. Xijekoan, kixí xka̱na̱cho̱ kʼoa nʼio koanjtile Jonás. Kʼoa je Jeobá kitsole: “Ngisaa nʼio makjáojinli je xka̱na̱cho̱ tikʼoajinni chjota ninivita. Tsakakole kjoamatokon kʼoa kuinga tsín kisikjesonsíña”. Jméni xi koanmele Jeobá nga koa̱njinle Jonás. Kuinga ngisa chjíle je chjota ninivita tikʼoajinni je xka̱na̱cho̱.

Je naxinandá Asiria jekitjoéle je xi te ntje̱le Israel. Kʼoa je Senaquerib, rey xi tsʼe Asiria, kʼoati koanmele nga tjoéle je xi jao ntje̱le Israel xi tsakʼejna ya Judá. Kʼoa kuinga jngó jngó kiskoésíni naxinandá Judá. Tonga naxinandá xi nʼio koanmele nga skoé yaa Jerusalén. Je xi tsín be Senaquerib kuinga je Jeobá tísíkuinda naxinandá Jerusalén.

Je Ezequías, xi rey tíjna ya Judá, nʼio tse tao̱n kitsjoale je Senaquerib nga tsín katabichósíkje Jerusalén. Je Senaquerib kiskoé je tao̱n, tonga tojo kisikasén chjotakjoajchánle nga sikje Jerusalén. Nʼio kitsokjon je chjota nga sa chrian sa chrian kicho je chjota asirio. Kʼoa je Ezequías kitso: “Ali nokjonjion. Je chjota asirio nʼio taja, tonga je Jeobá ngisaa nʼio taja sikaoná”.

Je Senaquerib, jé Rabsaqué kisikasén nga kikaole én chjota Jerusalén nga tsabesin. Je Rabsaqué yaa tsakasenjna ya nditsinle naxinandá, kiskiʼndáxá kʼoa kitso: “Je Jeobá alikui koasenkaono. Ali bʼaiʼndejion nga Ezequías bʼanachano. Nijngojinla niná xi koa̱nle kʼoasjentjaino”.

Je Ezequías kiskonangile Jeobá jmeni xi sʼin, kʼoa je Jeobá kitso: “Ali nokjonjinlai jme xi títso Rabsaqué. Je Senaquerib alikui tjoéle Jerusalén”. Xijekoan, je Senaquerib itso karta xi kisikasénle Ezequías: “Tosa totijyo. Alikui kʼoasjentjaino je Jeobá”. Kʼoa je Ezequías tsakʼétsʼoale Jeobá kʼoa kitso: “Tʼiain kjoanda, Jeobá, chʼa̱sjentjaináijin, ánni nga katabesíni ngatsʼi chjota nga tojiní Niná xi kixi”. Je Jeobá kitso: “Je reyle Asiria alikui kjoaʼasʼen Jerusalén. An sikuinda naxinandána”.

Je Senaquerib, ñaki jekʼoatjín kon nga tjoéle Jerusalén. Tonga ñandia kʼianga nitje̱n, je Jeobá jngo ánkje kisikasén jñani tjíoxkó je chjota asirio, ya nditsinle naxinandá. Je ánkje 185,000 chjotakjoajchán kisikʼien. Kʼieen ngatsʼi chjotakjoajchánle rey Senaquerib, kʼoa je Senaquerib kini ya niʼyale. Kʼoasʼin tsakʼasjentjai Jeobá je Ezequías kao Jerusalén. Kisitjoson Jeobá jme xi kitso. Tsa yalani tsakijnai Jerusalén, a kininʼiotʼaní Jeobá.

Jin nóle Josías nga tsakatéxoma ya Judá. Nga kui nichxin, majia síchjén je chjota kʼoa xkóson bʼétsʼoale. Nga 16 nóle je Josías, koanmele nga ñaki ndasʼin kʼoetsʼoale Jeobá. Kʼoa nga 20 nóle, kisixkoaa je xkóson kao sonxta xi tjío ya naxinandá. Kʼoa nga 26 nóle, tsakatíondaa ngayeje xi koanchjén nga kisʼendaya yo̱ngo̱le Jeobá.

Je naʼmitítjon Hilquías koansjaile ya yo̱ngo̱ je rollo xi tjítʼa Kjoatéxomale Niná. Tsakui nichxin kui rollo xi kiski Moisés. Je Safán, secretariole Josías, kikaole Josías je rollo kʼoa tsakʼéxkiale. Je Josías koanjinle nga jenʼio nkjín nó nga tsín tjíosítjosonle Jeobá je naxinandá. Kʼoa i kitsole je Hilquías: “Je Jeobá nʼio jtile xi kao ñá. Kʼoatʼinlai nga kʼoakatatsoná jmeni xi sʼiaan”. Je Jeobá kui én jebi kitsjoale je Huldá, chjoón xi profeta koan: “Je naxinandá Judá jekitsjionkonna. Kjoañʼai tsjoale, tonga ali tsa kʼiajin nga rey sʼin tíjna Josías kʼoasʼian, nga̱ tjínle kjoanangitokon”.

Nga kinrʼoé én jebi je Josías, ki ya yo̱ngo̱ kʼoa kisikatíoxkó naxinandá Judá. Xijekoan, tsakʼéxkiale je Kjoatéxomale Jeobá. Je Josías kao naxinandá kʼoakitso nga ñaki kao ni̱ma̱le sitjosonnile je Niná.

Nga kʼia, jenkjín nó nga tsín tibʼasjeni sʼuí Paxko je naxinandá Judá. Tonga nga kʼoatso kjoatéxoma nga tjínnele xki̱ nó sʼe̱jna je sʼuí Paxko, je Josías i kitsole naxinandá: “Kʼoéjnalee Jeobá je sʼuí Paxko”. Xijekoan, je Josías kʼoakitso nga nkjín cho̱ katasatíonda xi ni̱kʼienle je Jeobá kʼoa nga katabatio chjota xi séle Jeobá ya yo̱ngo̱. Tsakʼasjee sʼuí Paxko kao sʼuíle nioxtila xi tsínle naʼyo̱san, ñato nichxin tsakʼéjna sʼuí. Nga kui nichxin, kjesa kʼoakjije sʼuí Paxko sʼejnajin saʼnda nga nichxinle Samuel. Je Josías nʼio tsjoake koan Kjoatéxomale Niná. Kʼoa ji, a kʼoati tsjoachai nga chotʼayai tʼatsʼe Jeobá.

Jeobá jé kiskoejin Jeremías nga profeta koan ya naxinandá Judá. Kʼoakitsole nga katatsoyale kʼoa nga katabájinkon je naxinandá nga tsín tikui kʼoakatasʼínni xi chʼaotjín. Tonga je Jeremías i kitsole Jeobá: “Tosʼaa tijian kʼoa likui mana nchjayajinle chjota”. Kʼoa je Jeobá i kitsole: “Ali nokjonjin, an koasenkaole kʼoa an kʼoaxínle jmeni xi sí”.

Je Jeobá kʼoakitsole Jeremías nga katasíkatíoxkó je chjotajchíngale naxinandá, kʼoa nga jngo tii katasíxkoa̱ ngixko̱n chjotajchínga jebi kʼoa nga i̱ katatsole: “I̱kjoán koa̱ntʼain Jerusalén”. Nʼio koanjtile chjotajchínga jebi nga kʼoakisʼin Jeremías. Jngo naʼmi xi Pasjur ʼmi tsakʼéle Jeremías kʼoa jngo yá tsakʼéya ntsja kao ndso̱ko̱. Likui tikoan kisikjanni tsʼajnda nitje̱n kʼoa kʼiaa saʼnda kinikʼéjnandaí nga koannyaonni. Kʼoa i kitso: “Likui tichókjoanina, likui tixínyaña”. Tonga a kʼoakisʼin. Mai. Kisikjaʼaitsjenjin kʼoa i kitso: “Je énle Jeobá ñaki jngo lʼí xi tíbʼájnga̱ ya jinyaona. Likui kʼoakoa̱nna nga tsín kuinchjaya”. Je Jeremías tosi tonda kitsoyale je chjota.

Kʼianga jeki nó kjaʼaí rey tsakatéxoma ya Judá. Je naʼmi kao je profeta ndiso nʼio jtike koan je én xi kinchja̱ya Jeremías. Kuinga i̱ kitsonile je chjota títjon: “Tjínnele si̱kʼien chjota xokji”. Kʼoa kʼiaa i̱ kitso Jeremías: “Tsa si̱kʼiennáo jngo chjota xi tsín jme jée tjínle si̱kʼaon. Tokui kʼoaxian jme xi tsona je Jeobá, ali tsa toʼanjin xotixian”. Kʼianga kinrʼoé je chjotatítjon jme xi kitso Jeremías, i kitso: “Alikui koa̱n si̱kʼaon chjota jebi”.

Je Jeremías tosi tonda kitsoyason, tonga je chjotatítjon nʼio koanjtile kʼoa kʼoakitsole je rey nga katasíkʼien Jeremías. Je rey kʼoakitso nga kʼoakatasíkao josʼin mele. Kuinga kitsoasíni Jeremías kʼoa yaa kisikʼatjenya xjáonandá xi ndási nya ánni nga katamʼesíni. Sa na̱nga̱ sa na̱ngaa kisʼenjin ndási.

Je Ébed-Mélec yaa síxá ya ndʼiale rey kʼoa i kitsole rey: “Je chjotatítjon yaa kasíkʼatjenya Jeremías ya xjáonandá. Kuiyájin tsa tsín chʼa̱sjee”. Je rey kʼoakitsole Ébed-Mélec nga 30 chjota katafikao nga katafikʼasje ya xjáonandá je Jeremías. Je Jeremías nikʼiajin nga tsín kinchja̱ya tʼatsʼe Jeobá. Kʼoajinti meli kʼoasʼiain tsanda ji jokisʼin je, a tsí jaon.

Nʼio nkjín kʼa nga kisikjinle Jeobá je naxinandá Judá kʼoa niná ndiso tsakʼétsʼoale. Nkjín kʼa koanmele je Jeobá nga tsakasenkao naxinandá jebi kʼoa nkjín profeta kisikasénle. Tonga alikui kinrʼoé, tosaa totsakijnoke profeta. Jmé xi kisʼin Jeobá nga tsín ti niná ndiso katasʼetsʼoanile.

Je Nabucodonosor, rey xi tsʼe Babilonia, jngó jngó naxinandá kiskoé nga kisikinje. Nga títjon kitjoéle Jerusalén, yaa Babilonia kikao je rey Joaquín kao chjotatítjon, kao chjotakjoajchán kʼoa kao chjota xi tjín xi male sínda. Kʼoati kikao ngayeje tsojmi xi tjío ya yo̱ngo̱le Jeobá. Xijekoan, je Nabucodonosor, jé rey sʼin kisikʼéjna Sedequías ya Judá.

Nga títjon, je rey Sedequías kisitjosonle Nabucodonosor. Tonga je profeta ndiso kʼoa kao chjota xi tiya chrianni naxinandále kʼoakitsole nga tsín tikatasítjosonnile Babilonia. Je Jeremías i kitsole Sedequías: “Tsa tsín si̱tjosonlai Babilonia, nkjín chjota kuiyá, kjinrá koa̱n kʼoa chʼin sʼe̱ i̱ Judá”.

Nga jekicho jin nó, je rey Sedequías likui tikisitjosonnile Babilonia kʼoa jé chjota kjoajchán xi tsʼe Egipto kisijéle nganʼio. Kʼoa je Nabucodonosor kisikasén chjotakjoajchánle ya Jerusalén. Je chjotakjoajchán yaa tsakationdai naxinandá. Kʼoa je Jeremías i kitsole Sedequías: “Je Jeobá kʼoatítso nga kuinje̱ngilai yaoli ji kʼoa kao naxinandá tsa tokʼoaitʼalai yaoli chjota babilonio. Tonga tsa tsín kʼoasʼiain, koaká Jerusalén, koaikaoli kʼoa sikʼéjnanʼioli”. Je Sedequías kitso: “Alikui tsjoatʼa yaona”.

Kʼianga jejaʼato jngo nó basen, je chjota babilonio kisixkoaa choa je xjáo xi kjindai Jerusalén kʼoa yaa jaʼasʼenni kʼoa tsakaká naxinandá. Kʼoati tsakaká je yo̱ngo̱, kʼoa nʼio nkjín chjota kisikʼien kʼoa jmi mani xi kikao ya Babilonia.

Je Sedequías kitokaa, tonga je chjota babilonio kitjenngile kʼoa yaa chrian Jericó kixontsja kʼoa yaa kikao jña tíjna rey Nabucodonosor. Ñaki ngixkon rey Sedequías kinikʼien je xtile. Xijekoan, kinixkaa kʼoa ndoyá kinikʼéjnaʼya. Yaa kʼien Sedequías. Kʼoa je Jeobá i kitsole naxinandá Judá: “Xi jekjoaʼato 70 nó koanngínño ya Jerusalén”.

Jmé xi koantʼain je xti xi ya Babilonia kikao Nabucodonosor. A tojo kixi sʼin kitʼale Jeobá.

Kʼianga kikao Nabucodonosor ya Babilonia je xti xi ya tsʼe Judá, jé Aspenaz kisikuinda, jngo chjota xi xá tjínle ya jña batéxoma Nabucodonosor. Je Nabucodonosor kʼoakitsole Aspenaz nga katakjoéjin kʼa je xti xi ngisa ndasʼin matsen kʼoa xi chjine. Je xti xi skoéjin, jan nó nga kʼuínyale ánni nga xángʼa kʼoainile ya Babilonia. Tjínnele nga koa̱nle kʼoexkia je én acadio, xi nokjoa ya Babilonia. Kʼoati tjínnele koa̱nle skí kʼoa koa̱nle kuinchja̱. Kʼoa tjínnele kui ski̱ne je tsojmi xi kjine je rey. Ño xti xi kiskoejin jé xi Daniel, Hananías, Misael kʼoa Azarías tsakʼin kʼoa jaʼaín babilonio tsakʼaile xti jebi. Beltsasar, Sadrac, Mesac kʼoa Abednego kitsole. A kisikjinle je Jeobá nga kjaʼaí kjoachjine tsakʼinyale.

Nga ño xti jebi koanmele nga kisitjosonle Jeobá. Bení nga tsín koa̱n ski̱ne je tsojmi xi kjine rey nga̱ tjínkʼa xi tsakʼéchjoa kjoatéxomale Niná nga tsín koa̱n chi̱ne. Kuinga i̱ kitsosínile Aspenaz: “Ali bʼenejinnáijin nga kui chi̱naijin tsojmi xi kjine je rey”. Tonga Aspenaz i kitso: “Tsa tsín nda kuicho kʼoa tsa xkʼién kjoaon nga skoe̱ je rey, sikʼienjinna”.

Tonga je Daniel i kitsole je xi kisikuinda: “Te nichxin nga to tsojmi xi sʼentje tʼaináijin kʼoa kao nandá. Kʼoa xijekoa̱n, tingósonkaonáijin kao xti xi kui ski̱ne jme xi kjine rey”. Kʼoa je chjota xi kisikuinda koanjyole.

Nga jejaʼato xi te nichxin, je Daniel kʼoa kao xi ngi jan miyole ngisaa ndasʼin matsen tikʼoajinni xti xi ngikʼa. Je Jeobá nʼio nda kisʼele jme xi kisʼin je Daniel kao miyole nga kisitjosonle. Kʼoati kitsjoale kjoachjine je Daniel nga koanjinle josʼin tsoyanile je sén kao nijñá.

Kʼianga jetʼa xi jan nó nga kinikatíonda xti jebi, je Aspenaz yaa kikaole rey Nabucodonosor. Je Nabucodonosor tsakjákao kʼoa tsabee nga ngisa nʼio chjine Daniel, Hananías, Misael kao Azarías tikʼoajinni xti xi ngikʼa. Kuinga je kiskoejinsíni nga ya kisixá ya jña batéxoma. Xijekoan, je rey kisijéle kjoafaʼaitsjen Daniel kao xi ngi jan xti tʼatsʼe kjoa xi ñʼai tjío. Je Jeobá tsakasenkao xti jebi nga ngisa chjine koan tikʼoajinni je chjota chjine xi tjín ya Babilonia kao chjota xi majia male.

Je Daniel, Hananías, Misael kao Azarías alikui ya naxinandále tjío, tonga alikʼia kisichajin nga naxinandále Jeobá tjíojin. Kʼoa ji, a si̱tjosonlai Jeobá kʼia tsa tsín ya tjíokaoli xijcháli.

Ñandia nga jngo nijñá tsakʼaile rey Nabucodonosor. Nʼio kisikjaʼaitsjenjin nijñá xi tsakʼaile kʼoa tsín tikisʼefeni. Kinchjaale je xi majia male kʼoa i kitsole: “Kʼoatʼinnáo josʼin tsoyanile nijñá xi kabʼaina”. Kʼoa chjota jebi i kitso: “Kʼoatʼinnáijin jókatsoli nijñá ji rey”. Tonga je Nabucodonosor i kitsole: “Likui kʼoaxínno. Jon kʼoatʼinnáo. Tsa tsín kʼoakʼuínnáo sikʼienno”. Kʼoa chjota xi majia male i kitso: “Kʼoatʼinnáijin jokatsoli nijñá kʼoa kʼoakʼuínlaijin josʼin tsoyanile”. Je rey kitso: “Totichʼanachanáo. Jon kʼoatʼinnáo jokatsona nijñá”. Kʼoa chjota jebi kitso: “Aliʼya xi koa̱nle kuitsoya jokatsoli nijñá”.

Je Nabucodonosor nʼio koanjtile kʼoa kʼoakitso nga katanikʼien ngatsʼi chjotachjine xi tjín ya naxinandá. Nga ni̱kʼien ngatsʼi chjotachjine kʼoati ni̱kʼien je Daniel, Sadrac, Mesac kao Abednego. Je Daniel kʼoakitsole rey nga katakoyakaola. Kʼoa tsakʼétsʼoale Jeobá je kao xtimiyole nga katabinyakao. Jmé xi kisʼin Jeobá.

Je Jeobá jngo sén kisichjén nga tsakakóle Daniel je nijñá xi tsakʼaile rey Nabucodonosor kʼoa kʼoati tsakakóle josʼin tsoyanile. Nga koannyaonni, je Daniel kikonle je choʼndale rey kʼoa kitsole: “Aliʼyajin xi nikʼaon, an kʼoaxián josʼin tsoyanile nijñále rey”. Kʼoa je choʼnda kikao Daniel jña tíjna Nabucodonosor. Je Daniel i kitsole rey: “Je Niná tíbakóli jme xi koa̱n nichxin xi nroaján. Kui jebi nijñáli: jngo xkóson xi nʼioje kji tsaʼyai, xi tao̱nsine je jko̱ kʼoa tao̱nchxoa je ʼme̱le kao xjale. Kʼoa ki̱cha̱ní je tsʼoa̱ kao ngʼasole. Kʼoa ki̱chaa je ndso̱ko̱ kʼoa je najmándso̱ko̱ títsʼónjin ndási kao ki̱cha̱. Xijekoan, jngo la̱jao̱ kinroani ya nindo kʼoa ñaki tjen xo̱nxoon nga kiskangi ndso̱ko̱ xkóson jebi. Ñaki koanchao je xkóson nga koanxkoa̱ kʼoa xijekoan ntjao̱ kikao je chaole. Kʼoa je la̱jao̱ jngo nindo tsakʼónya kʼoa ñaki kisʼejna jngo tjíjtsa Sonʼnde”.

Xijekoan, je Daniel kitso: “Isʼin tsoyanile nijñáli: je kjoatéxomali kui tsoyanile je jko̱ xkóson nga tao̱nsine. Kʼoa je tao̱nchxoa jéní xi koatexoma nga jekoa̱nni. Xijekoa̱n, ijngo xi koatexoma jngo tjíjtsa Sonʼnde xi ya mangóson je ki̱cha̱ní. Kʼoa xi ijngo koatexoma kʼoakji taja koa̱n joni je ki̱cha̱. Nga kjoetʼani, xkoa̱ya sʼin koatio xi koatexoma, koatio xi sʼe̱le nganʼio kʼoa koatio xi mai, kʼoa kui koa̱nngóson je ki̱cha̱ kao je ndási. Kʼoa je la̱jao̱ xi nindo tsakʼónya kuiní je Chjotaxále Niná. Kui xi tsonile nga kjoaʼaxin ngatsʼi chjotaxá xi tjín kʼoa tojé kʼoéjna ngantsjai nichxin”.

Je Nabucodonosor tsakasenxkónyʼintʼale Daniel kʼoa tsakjénjen jko̱ kʼoa kitso: “Je Nináli kabakóli je nijñá xi tsakʼaina. Tsínsa niná xi kjaʼaí xi mangóson Nináli”. Kʼoa ʼndele nga sikʼien je Daniel tosaa je kisikasénjna títjonle ngatsʼi chjotachjine xi tjín ya Babilonia kʼoa jngo ʼnde kitsjoale xi je tsakatéxoma. A kamajinli josʼin tsakasenkao Jeobá je Daniel nga tsakʼétsʼoale.

Nga jejaʼato choatse nga kisinijñále xkóson xi nʼioje kji, je Nabucodonosor jngo xkóson xi tao̱nsine kisinda. Yaa kisikasénjna ya ʼnde jña Dura ʼmi kʼoa kʼoakitsole ngatsʼi chjota xi xá tjínle ya naxinandá nga katafi, jolani Sadrac, Mesac kao Abednego. Je rey kitso: “Kʼianga kuinóʼyalao je xjao, arpa kao gaita, kjoan tinyao xkóno. Je xi tsín kʼoasʼin yaa si̱kʼatsaoya ya nga̱já xi tífaʼájnga̱”. Jókisʼin je xti xi jan, a tsakinyále xkóle je xkóson. Axo toje Jeobá tsabexkón.

Je rey kʼoakitso nga katafane músika. Kʼoa ngatsʼi tsakinyá xkóle kʼoa tsakʼétsʼoale xkóson. Tonga je Sadrac, Mesac kao Abednego alikui kʼoakisʼin. Je chjota tsabee nga tsín kʼoakisʼin kʼoa i kitsole rey: “Nga jan chjota hebreo xokjoan likui tjíobʼétsʼoale xkóson xi kinindai”. Kʼoa je Nabucodonosor tsakʼéxá nga katafi nokjoale xti jebi kʼoa kitsole: “Tsjoaʼndesa ijngokʼano nga kuinyalao xkóno je xkóson. Tsa tsín kʼoasʼiaon, yaa si̱kʼatsaoyano nga̱já xi tífaʼájnga̱. Kʼoa aliʼya niná xi koa̱nle kʼoasjentjaino”. Kʼoa xti jebi kitso: “Alikui kʼoasʼiainjin. Tsa mele Ninánajin koaan kʼoasjentjainajin. Kʼoa ninga tsín kʼoasjentjainajin, alikui kuinyalaijin xkónajin je xkóson jebi”.

Je Nabucodonosor nʼio koanjtile. I kitsole chjotale: “Ñato kʼa kʼoakji sje tikao je nga̱já”. Xijekoan i kitsole je sondadole: “Tjanʼio xti jebi kʼoa tikʼatsaoyao nga̱já”. Je sondado xi kisikʼatsaoya xti jebi ya nga̱já ngotjo kʼienni nga̱ nʼio sje. Tonga nga kiskotsenya Nabucodonosor ya nga̱já ño chjota tsabe xi ya tjíotsomaya. Nʼio kitsokjón kʼoa i kitsole chjotale: “A tsí jan mani chjota xi kanikʼatsaoyaa nga̱já. Ño mani chjota tiʼbe kʼoa jngo xi jo ánkje kji”.

Je Nabucodonosor kitso: “Titjoo choʼndale Niná xi nʼio ngʼa tíjna”. Ñaki tokʼoakoanle ngatsʼi nga tsabe Sadrac, Mesac kao Abednego nga kitjo nga̱já kʼoa nga tsín jme xi koanle. Likui kití ntsja̱jko̱ kao najñole kʼoa saʼnda tsín niʼndi̱ nje̱.

Je Nabucodonosor kitso: “Tokʼoamaná josʼín je Ninále Sadrac, Mesac kao Abednego. Nga̱ kasíkasén ánkjele nga kabʼasjentjai je choʼndale. Niʼyajin niná xi mangósonkao”.

Nga jan xti hebreo ñaki kʼoatsakʼé kon nga kixi koaitʼale Jeobá ninga tojme xi koa̱n. A tsí meli kʼoati sʼiain tsanda ji.

Ñandia nga jngo nijñá tsakʼaile Nabucodonosor kʼoa nʼio kitsokjon. Kinchjaale je chjotachjinele nga kʼoakatatsole josʼin tsoyanile nijñále tonga nijngojin xi koanle kitsoyale. Xijekoan, jé Daniel kinchja̱le.

Je Nabucodonosor i kitsole Daniel: “Ya yanijñána jngo yá kaʼbe xi kabichó saʼnda ngʼajmi nga kamangʼa. Ñaki kamatsen yá jebi ngakjijnda Sonʼnde. Nʼio naskánakjoan xka̱le kʼoa nʼio nkjín to yale. Je cho̱ yaa tjíongʼián kʼoa je nise yaa tjíondale tjéle. Xijekama, jngo ánkje kanroajenni ngʼajmi kʼoa i katso: ticháo je yá kao xka̱ntsja. Tonga tikʼéjnao xkótsʼi̱nle kao ja̱ma̱le. Kʼoa jngo ki̱cha̱ tʼekjáo. Kʼoantjaiyaa je ni̱ma̱le yá. Alikui ti ni̱ma̱le chjota kʼoa̱ni, ni̱ma̱le choo kʼoa̱. Ñato nichxin kjoaʼato. Kʼoa skoee ngatsʼi chjota nga je Niná batéxoma kʼoa nga je tsjoále xá ʼyani xi mele”.

Je Jeobá kʼoakitsole Daniel josʼin tsoyanile nijñá jebi. Kʼianga tsabe Daniel josʼin tsoyanile ñaki kitsokjón. Kʼoa i kitsole rey: “Tsa je xi jtikeli kʼoakatamatʼain tsakai josʼin tsoyanile nijñáli, tonga ji xokoa̱ntʼain. Jiní je yáje xi kati. Kʼoa kui xi tsonile nga tsín tiji koatexomani kʼoa to jñása kuichi josʼín je cho̱ xi tjín jinjñá. Kʼoa nga kʼoakatso je ánkje nga katabʼejna je xkótsʼi̱nle yá kao ja̱ma̱le kui xi tsonile nga rey koa̱n ijngokʼai”.

Nga jejaʼato jngo nó, je Nabucodonosor yaa tsoʼbason sonndʼiale kʼoa kiskotsenle Babilonia kʼoa i kitso: “Síxkónngó kisika naxinandána”. Kʼianga kʼoatítso, jngo jta̱ kinoʼyanile ngʼajmi xi kitso: “Nabucodonosor, jelikui tiji koatexomani”.

Xi tiʼa kʼiani koanskáyale Nabucodonosor kʼoa jo choo kisʼin. Tsakichonsjee ndʼiale kʼoa yaa kikʼejnajinle cho̱ ya jinjñá. Koanndoo ntsja̱le, ñaki jo ntsja̱le ja̱a koankjoan. Kʼoa jo tsʼe nise koankjoan je yongole.

Xi jejaʼato ñato nó, je Nabucodonosor koanndayani kʼoa je Jeobá ijngokʼa rey sʼin kisikʼéjnani ya Babilonia. Kʼoa je Nabucodonosor kitso: “Bʼasjengʼaña je Jeobá, je xi Rey sʼin tíjnale ngʼajmi. Kjoasoa síkatíojin je chjota xi ngʼakon. Ndʼaibi ʼbeña nga je Jeobá xi Batéxoma kʼoa nga je xi tsoni ʼyani xi tsjoále xá”.

Nga jeki nichxin jé Belsasar xi rey sʼin tsakʼejna ya Babilonia. Ñandia kʼianga jngo sʼuí tsakʼéjna nga njio kʼoa jngo jmi chjota kinchja̱le. Je chjota xi kicho jé xi ngisa ngʼa xá tjínle ya naxinandá. Je Belsasar kʼoakitsole choʼndale nga katafikʼá je cho̱tsín xi tsʼe tao̱nsine xi ya kiskoé Nabucodonosor ya yo̱ngo̱le Jeobá. Je Belsasar kao chjota xi kicho sʼuí kui tsakʼiya cho̱tsín jebi kʼoa tsakʼasjengʼaa ninále. Kʼoa toxijña jngo ntsja chjota tsʼatsen ya tʼaxjáo jña tísʼejna sʼuí kʼoa tjín xi kiski.

Je Daniel kikonle rey, kʼoa kʼianga kicho je Belsasar kitso: “Tsa koa̱nli kʼoéxkiai kʼoa kʼuínyanái jotsonile én jebi, jngo kadena xi tsʼe tao̱nsine tsjoale kʼoa ji koa̱njanni nga koatexomai”. Kʼoa je Daniel kitsole: “Alijme xi mena nga kʼoainái tonga kʼoaxínle josʼin tsoyanile én jebi. Je Nabucodonosor nʼaili nʼio ngʼakon koan, tonga je Jeobá nangi sʼin kisikʼéjna. Ninga ʼyai ngayeje jme xi koanle nʼaili tojo tsín tiʼyaxkuín je Jeobá. Kui kaʼyoyai bino je cho̱tsín xi tsʼe yo̱ngo̱le Jeobá. Kuinga i̱ tsosíni én xi kakji Niná: MENÉ, MENÉ, TEQUEL, PARSÍN. Én jebi kui xi tsonile nga je chjota medo kao chjota persa tjoéle Babilonia, kʼoa ji alikui ti rey koa̱nni”.

Aliʼya xi kʼoasʼin kisikjaʼaitsjen tsa tjín xi sikinjele naxinandá Babilonia. Nga̱ nʼio ngʼa kji je xjáo xi kjindai kʼoa jngo xo̱ngá xi nʼio na̱nga̱ kijnandaile. Tonga nga tikuini nitje̱n, je chjota medo kao persa jaʼasʼen Babilonia. Je Ciro, rey xi tsʼe Persia, xin tsakándiaale xo̱ngá kʼoa koan jaʼatojin chjotakjoajchánle saʼnda nga kicho jña tíjna xo̱ntjoale naxinandá. Kʼianga kicho totixʼaa xo̱ntjoa. Je chjotakjoajchán kitjoéle naxinandá kʼoa kisikʼien je rey Belsasar. Kʼoa jé Ciro tsakatéxomale Babilonia.

Kʼianga jngo nó jetíbatéxoma Ciro, i kitso: “Je Jeobá kʼoatítsona nga kʼoendaya yo̱ngo̱le xi tíjna ya Jerusalén. Toʼyani xi mele koai, koaan koaitsjoánganʼio”. Nga kʼoakitso Ciro, nʼio nkjín chjota judío ki ya Jerusalén, 70 nó jejaʼato nga kinikjeson Jerusalén. Kʼoasʼin kitjoson jme xi tongini kitso Jeobá. Kʼoa je Ciro kitsjoani je cho̱tsín xi tsʼe tao̱nsine kao xi tsʼe tao̱nchxoa kʼoa kao ngayeje tsojmi xi kiskoé Nabucodonosor ya yo̱ngo̱le Jeobá. Tojosʼin tiʼyaa, jé Ciro kisichjén je Jeobá nga tsakasenkao naxinandále.

Ijngosa rey xi Persia tsʼe, xi ya tsakatéxoma Babilonia, jé Darío. Je Darío tsabee nga tsín kʼoakjoan je Daniel jokjoan xi kjaʼaí chjota kʼoa kuinga je ngʼajko̱ kisikʼéjnanile ngatsʼi je chjota xi xá tjínle ya naxinandá. Chjota jebi koanxinkonke je Daniel kʼoa koanmele kisikʼien. Bení nga jan kʼa bʼétsʼoale Jeobá nga jngo nichxin kʼoa kuinga i̱ kitsosínile je Darío: “Ji rey, jngo kjoatéxoma katabitjo xi kʼoatso nga toji katasʼetsʼoali. Kʼoa tsa ʼya xi tsín sitjoson kjoatéxoma jebi ya katanikʼatjenya jña tjío je xa”. Je Darío kisasenle jme xi kitso chjota jebi kʼoa kisʼin firma xo̱n xi kʼoatso.

Kʼianga kinrʼoé Daniel nga kʼoatso kjoatéxoma xi kitjo, ki ya ndʼiale, tsakasenxkónyʼin kʼoa tsakʼétsʼoale Jeobá kʼoa títixʼaa ventanale. Kʼoa chjota xi koanxinkonke kichonrʼoe kʼoa tsabee nga tíbʼétsʼoa. Kjitʼanangi kikonle rey Darío kʼoa kitsole: “Je Daniel alikui tísítjosonli, jan kʼa bʼétsʼoale Ninále nga jngo nichxin”. Je Darío likui koanmele nga ni̱kʼien je Daniel nga̱ kisasenle jokjoan. Kʼoa kisikjaʼaitsjen tsʼajnda nichxin josʼin koasenkao Daniel, tonga tsín jme xi koan kisʼin nga̱ jekoan firma xo̱n xi kʼoatso. Kuinga kʼoakitsoni nga ya katanikʼatjenya Daniel jña tjío je xa.

Nga kui nitje̱n je Darío nʼio koankjáojinle xi tʼatsʼe Daniel saʼnda tsín kisʼefe. Xi jekisʼesén kjoan yaa kitoka jña tjíoʼya je xa, kiskotsensʼen kʼoa i kitso: “Daniel, a kabʼasjentjaili Nináli”.

Je Darío kinrʼoéle Daniel nga kitso: “Je ánkjele Jeobá tsakʼéchjoa tsʼoa xa nga tsín jokisikaona”. Je Darío nʼio tsjoa koanle kʼoa tsakʼéxá nga katachʼasje Daniel. Nga kitjo nijñajinla jokji. Kʼoa je rey i kitso: “Tikʼatsaoyao jña tjío xa je chjota xi tsakángi Daniel”. Kʼianga jekinikʼatsaoya je chjota jebi kjitʼanangi kiskine je xa.

Je Darío i kitsole naxinandále: “Tjínneno nga jchaxkón ngatsʼio je Ninále Daniel. Nga̱ jé tsakʼasjentjai nga kinikʼatjenjinle xa”.

Kʼoa ji a kʼoati bʼetsʼoantsjailai Jeobá.

Je Ester chjota judío kitjenni kʼoa yaa tsakʼejna ʼnde xi Susa tsakʼin ya Persia. Jé Mardoqueo kisijchá kʼoa primole koanni. Je Mardoqueo choʼndale koan je Asuero, rey xi tsʼe Persia.

Je rey Asuero jngo reina tsakásjai. Kʼoa je choʼndale kichokaole je xtiyánchjín xi ngisasa naskákjoan xi tjín ya naxinandá. Kʼoati ya kichokao Ester. Je Asuero jé Ester kiskoejin nga reina koan. Je Mardoqueo kʼoakitsole Ester nga tsín jokatatso nga chjota judío ma.

Je Hamán, xi séjnatítjonle chjota xi síxále rey, nʼio ngʼakon koan kʼoa koanmele nga katamjéjenle jko̱ ngatsʼi chjota. Tonga Mardoqueo alikui kʼoakisʼin. Kʼianga kisʼejinle Hamán nga chjota judío je Mardoqueo kisikjaʼaitsjeen jme xi sʼin nga sikʼien ngatsʼi chjota judío. I kitsole rey: “Si̱kʼieen ngatsʼi chjota judío nga̱ xkón sikatíoná”. Je rey kitso: “Kʼoatʼiain jme xi kjenndiaali”. Kitsjoaʼndele nga tsakʼasje kjoatéxoma xi kʼoatso nga katanikʼien je chjota judío kʼianga 13 sá adar. Tonga je Jeobá kuenta kisʼin ngayeje jmeni xi koan.

Je Ester alikui tjínjinle tʼatsʼe kjoatéxoma xi kitjo, kuinga Mardoqueo jngo copia kisikasénsínile je Ester kʼoa kitsole: “Tʼeyanajmílai je rey”. Kʼoa Ester kitso: “Tsa jngo chjota xi tsín toxá kanokjoanile kuichokonle je rey nikʼienní. Kʼoa jekante nichxin nga tsín tínchja̱na. Tonga kjuíkonle. Tsa kjoenna yánisele alikui joni̱kaona, tonga tsa mai, ni̱kʼienjinna”.

Je Ester kikonle rey. Kʼianga tsabe je rey tsakjénle yánisele kʼoa kitsole: “Kʼoatʼinnái, jméni xi meli Ester”. Je Ester kitso: “Mena nga koanngínkicho sʼainjio ji kʼoa kao Hamán”. Kʼianga kichokjen kʼoakitsole nga katafikjenkao ijngokʼa nga koa̱nnyaonni. Kʼoa nga koannyaonni, je rey i kitsole Ester: “Tijái jmeni xi meli”. Je Ester kitso: “Jngo chjota tíjna xi mele sikʼienna an kʼoa kao naxinandána, tisenkaonáijin”. Je rey kitso: “ʼYáni xi mele sikʼienli”. Je Ester kitso: “Jé Hamán, je chjotatsʼen xokji”. Je Asuero nʼio koanjtile kʼoa kʼoakitso nga katanikʼien Hamán.

Tonga aliʼya xi tikoan tsakjaʼáxinni je kjoatéxoma xi tsakʼénda Hamán, nijejinla rey Asuero. Je Asuero jé Mardoqueo kisikʼéjnatítjonle chjota xi ya síxále kʼoa kitsjoaʼndele nga jngo kjoatéxoma tsakʼasje xi kʼoatso nga koa̱n sitoánntjai yaole je chjota judío kʼianga ʼya xi josikao. Kʼianga 13 sá adar, je chjota judío kisikinjele chjotakontrale. Kʼoa saʼnda nga kʼia, xki̱ nó tsakʼasje sʼuí nga kʼoasʼin kinjele.

Jejankan kao te nó jaʼato nga kini je chjota israelita ya Jerusalén, tonga tjínkʼa xi tojo ya tsakatio ʼnde jña tsakatéxoma chjota persa. Jngo xi ya tsakʼejna jé Esdras, naʼmi koan kʼoa kitsoyaa kjoatéxomale Jeobá. Kʼianga kisʼejinle nga tsín tjíosítjoson kjoatéxomale Jeobá je chjota xi tjío ya Jerusalén koanmele kikasenkao. Je Artajerjes, reyle Persia, i kitsole Esdras: “Je Niná títsjoáli kjoachjine nga kʼuínyai kjoatéxomale. Tʼin kʼoa tʼinkoai ʼyani xi mele koaikaoli”. Je Esdras kisikatíoxkó chjota xi koanmele nga kini ya Jerusalén, kisijéle Jeobá nga katasíkuinda ya yandiaa kʼoa kʼiaa ki.

Ño sá kichoni Jerusalén. Je chjota xi nyatítjon i kitsole Esdras: “Je naxinandá tsín tjíosítjosonle Jeobá, jé chixankao yánchjín xi niná ndiso bʼétsʼoale”. Je Esdras tsakasén xkóle ngixko̱n naxinandá kʼoa i kitso: “Jeobá nʼio tse jme xi tibʼaináijin, tonga jinjin tibijnyijéeníjin”. Je naxinandá kʼoakoannile jéele tonga tojo kʼoakisʼin xi tsín kixi tjín. Kuinga chjotajchínga kao jues kiskoejinsíni je Esdras nga katabatiotsʼinya kjoa jebi. Nga jekicho jan sá kʼoakitsole je xi tsín koanmele nga Jeobá skoe̱xkón nga tosa katafi.

Nga jejaʼato 12 nó, jekisʼendayani xjáo xi kjindai Jerusalén. Je Esdras kisikatíoxkó naxinandá nga kʼoexkiale je Kjoatéxoma. Kʼianga kiskoxʼá je libro xi tsʼe Kjoatéxoma, je naxinandá tsakinyando. Je Esdras tsakʼasjengʼaa Jeobá kʼoa je naxinandá tsakjénngʼaa ntsja nga kisasenle jme xi kitso Esdras. Xijekoan, je Esdras tsakʼéxkiaa je Kjoatéxoma kʼoa kʼoakitso josʼin tsoyanile. Je naxinandá nʼio nda kinrʼoé. Kʼoakitso nga kisikjinle Jeobá kʼoa kiskiʼndá. Nga koannyaonni, je Esdras tojo tsakʼéxkiale je Kjoatéxoma. Je chjota israelita koanjinle nga tjínnele kʼoejna sʼuí Xkójnda kʼoa kjitʼanangi tsakatíonda jme xi koanchjénle.

Nʼio tsjoa kisatio kon xi ñato nichxin kisʼejna je sʼuí. Kitsjoale kjoanda Jeobá nga kisʼe tsojmintje. Kjesa kʼoakji sʼuí Xkójnda bʼéjnajin nga kʼia, tokʼiaa kisʼejna jngo sʼuí xi kʼoakji kʼianga sʼasa tíjna je Josué. Kʼianga jetʼa je sʼuí, tsakatioxkó kʼoa i kitso: “Jeobá, ji kinikatíondáináijin nga choʼnda koainjin. Tsakʼaináijin xi kichinaijin ya ʼndekixí kʼoa tsakʼaináijin ʼnde jebi. Tonga jinjin alikui tinitjosonlaijin. Kʼoa ninga kinikasáin profeta alikui kinitjosuinjin. Ninga kʼoakinʼiaijin, kiskali. Alikui kinichajin jme xi tsakʼinlai Abrahán. Kʼoaʼmilaijin ndʼaibi nga si̱tjosonlaijin”. Je naxinandá kiski jme xi kitso kʼoa je chjotatítjon kao chjota levita kʼoa kao naʼmi tsakʼétʼaa seyo.