BIBLIOTECA Watchtower
BIBLIOTECA
Watchtower
Énná
a̱
  • a̱
  • e̱
  • i̱
  • o̱
  • ñ
  • ʼ
  • BIBLIA
  • XO̱N XI TJÍO
  • KJOAJTÍN
  • Jé Jeobá kisitoánntjai Jehosafat
    Xi bakóyana je Biblia
    • Kʼianga tjíobitjo ya Jerusalén je chjotakjoajchán, jé tjíofi títjonle je rey Jehosafat kʼoa kao chjota levita xi se

      KJOAʼMIYA 50

      Jé Jeobá kisitoánntjai Jehosafat

      Je Jehosafat rey tsakʼejna ya Judá kʼoa tsakjaʼáxin sonxtale Baal kao xkóson xi kisʼetsʼoale ya naxinandá. Kui xi koanmele Jehosafat nga katabe je chjota jotjínni kjoatéxomale Jeobá. Kuinga kisikasénsíni chjotatítjon kao chjota levita ngakjijnda Judá nga tsakakóyale naxinandá je kjoatéxomale Jeobá.

      Je naxinandá xi tjíondaile alikui tsakʼetʼale Judá nga̱ be nga je Jeobá basenkao naxinandále. Saʼnda tsojmi kikaokjoatjaole rey Jehosafat. Tonga naxinandá Ammón, Moab kao ʼnde xi tjío ya Seír kinrʼoe nga kikján kao Judá. Je Jehosafat bení nga nganʼiole Jeobá koa̱nchjénle. Kuinga kisikatíoxkósíni ngatsʼi je chjota ya Jerusalén, xi xʼin xi yánchjín kao xtiʼndí. Je Jehosafat jngo kjoabʼetsʼoa tsakʼéjna ngixko̱n ngatsʼi, kitso: “Ji Jeobá, kʼiatsa tsín ji, alikui kuinje̱najin kjoajchán. Kʼoatʼinnáijin jméni xi sʼiainjin”.

      Je Jeobá kinrʼoéle Jehosafat kʼoa i kitsole: “Ali nokjonjion, an koasenkaono. Tangínkinyao ʼndeno, jyó tinyao kʼoa chótsaon josʼin kʼoasjentjaino”. Jósʼin tsakʼasjentjai Jeobá.

      Nga jekoannyaonni, je Jehosafat kiskoejin je chjota xi se kʼoa kʼoakitsole nga katafitítjonle chjotakjoajchán. Kitjoo ya Jerusalén nga ki jña kʼoejna kjoajchán, ya jña Tecoa tsakʼin.

      Je chjota xi se ñaki tsjoa tjíole, nʼio tjíose nga tjíobʼasjengʼa Jeobá, kʼoa je Jeobá kisitoánntjai naxinandále. Jé Jeobá xokisʼin nga tije kiskanni je chjota ammonita kao moabita kʼoa kʼieen ngatsʼi. Jé Jeobá kisikuinda chjota xi tjío Judá, je sondado kao naʼmi. Ngatsʼi naxinandá xi tjíondaile kisʼejinle jmeni xi kisʼin Jeobá kʼoa tsabee nga je sítoánntjai naxinandále xi tʼatsʼe chjotakontrale. Jósʼin bʼasjentjai Jeobá je naxinandále. Nkjín koya josʼin bʼasjentjai. Ali nganʼiole chjotajin machjénle.

      “Alikui jon kuixkaon kjoajchán jebi. Chjóao ʼndeno, ali tsa nikjanjion kʼoa chótsaon josʼin kʼoasjentjaino je Jeobá” (2 Crónicas 20:17).

      Xi kjonangi: Jméni xi kisʼin rey Jehosafat. Jósʼin kisikuinda Jeobá naxinandá Judá.

      2 Crónicas 17:1-19; 20:1-30

  • Jngo chjotakjoajchán kao jngo tsotiʼndí
    Xi bakóyana je Biblia
    • Je Naamán yaa tífikonle je Eliseo nga katasíndaya

      KJOAʼMIYA 51

      Jngo chjotakjoajchán kao jngo tsotiʼndí

      Ya naxinandá Siria, jngo tsotiʼndí israelita tsakʼejna xi nʼio kjin tjío familiale. Jé chjotakjoajchán asirio kikao, kʼoa choʼndale koanni je chjoónle jngo chjotakjoajchán títjon xi Naamán tsakʼin. Tsotiʼndí jebi jé Jeobá tsakʼétsʼoale ninga kjaʼaí niná bʼétsʼoale je chjota xi ya tjín.

      Je Naamán, nʼio táo chʼin xi kisʼele kʼoa nʼio baojon koan. Je tsotiʼndí koanmele tsakasenkao kʼoa kuinga i̱ kitsosínile chjoónle Naamán: “ʼBexkonña jngo chjota xi koa̱n koasenkao xʼinli nga katamandayani. Ya Israel jngo profetale Jeobá tíjna xi Eliseo ʼmi. Koaanle sindaya xʼinli”.

      Je chjoónle kʼoakitsole Naamán jmeni xi kitso tsotiʼndí. Je Naamán kʼoakisʼin tojmeni xi tsakʼinle nga̱ mele koa̱nndaya, kʼoa kuinga kisíni ya Israel ya niʼyale Eliseo. Je Naamán kʼoasʼin kisikjaʼaitsjen nga síxkón sikao Eliseo nga skoéya. Tonga ʼndele nga je Eliseo skoéya Naamán, tosaa jngo choʼndale kisikasén kʼoa itso én xi kikaole: “Tʼin kʼoa ñato kʼa cha̱nisʼenngindái yaoli ya xo̱ngá Jordán kʼoa koa̱nndayaní”.

      Je Naamán alikui kisasenle, kitso: “Kʼoasʼin kisikjaʼaitsjen nga kuinchja̱le Ninále kʼoa nga síxkón sikao sikjan ntsja profeta jebi nga sindayana. Tonga tokuingóni xi katso nga ya kjuía xo̱ngá xi kijna Israel. Tongisa ndakjoan xo̱ngá xi tjín ya Siria. Ánni nga tsín koa̱n tosa ya kjuísíña”. Je Naamán nʼio koanjtile kʼoa kitjoni ya niʼyale Eliseo.

      Je Naamán yaa kikangoya ya xo̱ngá Jordán kʼoa koanndayaa nga kʼoakisʼin

      Je choʼndale Naamán tsakinyakao nga katasíkjaʼaitsjen. Kitsole: “A tsí kʼoasʼiain tojmeni xi kʼuínli tojoni nga koa̱nndayai. Jmeni xi katso profeta jebi alikui ñʼai tjín. Ánni nga tsín kʼoanʼiasíni”. Je Naamán kisitjoson kʼoa ki ya xo̱ngá Jordán kʼoa ñato kʼa kisʼenngindá. Nga jekoanni ñato kʼa nga kitjojin nandá koanndayaa ngakjijngo yaole. Nʼio tsjoa kisʼele kʼoa kinrʼoe ijngokʼa Eliseo nga kitsjoale kjoanda. Kitsole: “Ndʼaibi ʼbeña nga je Jeobá xi ñaki Niná”. Nga kini niʼyale Naamán jekoanndaya. Jóxótse kisʼe kon je tsotiʼndí israelita nga tsabe je Naamán.

      “Tsʼoaní ʼndíxti kʼoa kao xi tjíobaki kʼoasjengʼali” (Mateo 21:16).

      Xi kjonangi: A choa ñʼai koanle je tsotiʼndí israelita nga tsakjákao chjoónle Naamán, jósingái ji. Jmé xi tsakasenkao nga nʼiojin koan.

      2 Reyes 5:1-19; Lucas 4:27

  • Je naxín kao karreta xi lʼí tjínle xi tsʼe Jeobá
    Xi bakóyana je Biblia
    • Je chjotakjoajchán sirio yaa nya jngotjondaile Eliseo kao je choʼndale

      KJOAʼMIYA 52

      Je naxín kao karreta xi lʼí tjínle xi tsʼe Jeobá

      Je rey Ben-Hadad xi ya Siria tsʼe, nkjín kʼa kikʼétʼale Israel. Tonga jé profeta Eliseo kʼoatsole ngantsjai je reyle Israel nga katatoka. Kʼoa kuinga koanmesínile je Ben-Hadad nga tsoa̱ Eliseo. Kisʼejinle nga ya naxinandá Dotán tíjna kʼoa chjotakjoajchán sirio kisikasén nga katatsoa.

      Je chjota sirio kʼiaa nga njio kicho ya Dotán. Nga koannyaonni, je choʼndale Eliseo kitjoo kʼoa tsabee naxinandá nga tomachon chjotakjoajchán tjíondai. Nʼio kitsokjon, ñaki kiskiʼndáxá kʼoa kitso: “Eliseo, jméni xi sʼiaan”. Je Eliseo kitso: “Ngisaa nkjín chjotakjoajchán tjíokaoná ñá tikʼoajinni je”. Kʼoa je Jeobá tsakakóle choʼndale Eliseo je naxín kao karreta xi tsʼe kjoajchán xi lʼí tjínle xi tjío jngotjondaile nindo xi tjín ya naxinandá.

      Je Eliseo kʼoa kao choʼndale tjíobee je ánkje xi nya jngotjondaile

      Kʼianga koanmele chjotakjoajchán sirio nga tsoa̱ Eliseo, je Eliseo i kitso nga tsakʼétsʼoa: “Ji Jeobá, sijéle kjoanda, tixkai̱ chjota xokjoan”. Kʼoa toʼikoan likui titsabeni jñani tjío ningalani matsenle. Je Eliseo i kitsole: “Ali i̱jin naxinandá jebi jñani kinikasénno. Nroatjenngináo, tifikaono jñani tíjna chjota xi tifasjao”. Kitjenngile Eliseo saʼnda nga kicho Samaria jñani tíjna reyle Israel.

      Tochan tsabe je chjota sirio jñani tjío kʼoa likui tikoan jme xi kisʼinni. Je reyle Israel i kitsole Eliseo: “A sikʼienña”. Nga̱ je chjota sirio menále nga je tsoa̱ Eliseo. A kisijndani Eliseo. Majain. I kitsole je rey: “Ali nikʼienjin. Tikjain kʼoa xijekoa̱n, katafi”. Kʼoa je rey jngo sʼuí tsakʼéjnale kʼoa kʼoakitsole nga katafini niʼyale.

      Chjotakjoajchán sirio yaa tjíokjen ya Samaria

      “Kʼoasʼin makjainná, tsa nijé tojmeni kjoa josʼin mele nga je, je nrʼoéná” (1 Juan 5:14).

      Xi kjonangi: Jósʼin tsakasenkao Jeobá je Eliseo kao choʼndale. A kʼoati koa̱nle Jeobá sikuindali tsanda ji.

      2 Reyes 6:8-24

  • Je Jehoiadá nʼiojin koan
    Xi bakóyana je Biblia
    • Je naʼmitítjon Jehoiadá tíbakóle naxinandá je Jehoás xi reyle koa̱nni

      KJOAʼMIYA 53

      Je Jehoiadá nʼiojin koan

      Je Jezabel jngo tsoti kisʼele xi Atalía tsakʼin, xi kʼoati kji tsʼen koan jokoankjoan Jezabel. Je Atalía jé chixankao xi rey tsakʼejna ya Judá. Nga jekʼien je xʼinle, jé tile tsakatéxoma. Kʼoa nga kʼien tile, jé Atalía tsakatéxoma. Nga tsín ʼya xi kjoaʼale xále, kisikʼien ngatsʼi je xtile rey. Saʼnda kisikʼien je xi xtindaile koanni. Ngatsʼi je chjota kitsokjonle Atalía.

      Tonga je naʼmi Jehoiadá kao je Jehoseba xi chjoónle koanni, bení nga nʼio chʼaotjín jme xi tísʼín Atalía. Kʼoa jngo ʼndílee kisikʼéjnaʼma xi Jehoás tsakʼin xi tiʼndíndaile koanni Atalía kʼoa likui yaole kini ninga si̱kʼien. Yaa kisijchínga ya yo̱ngo̱.

      Nga jekichole ñato nó je Jehoás, je Jehoiadá kisikatíoxkó ngatsʼi xi nyatítjon kao chjota levita kʼoa kitsole: “Tikuindao je xo̱ntjoa yo̱ngo̱. Aliʼyajin xi bʼaiʼndelao nga faʼasʼen”. Kʼoa je Jehoiadá jngo korona tsakʼéyale je Jehoás nga je xi rey katama ya Judá. Kʼoa je chjota i kitso: “Katabitjongʼa je rey”.

      Tíkjiʼndáxá je reina Atalía

      Nga kinrʼoé Atalía nga tjíobʼéjta chjota kjoan kitokaa ya yo̱ngo̱. Nga tsabe je xi rey kinikao, kitso: “Kontra tibiyonáo. Kontra tibiyonáo”. Je xi nyatítjon kitsoaa je Atalía, kikao kʼoa kisikʼieen. Je Atalía alikui nda choa̱ tsakʼéjnale je naxinandá.

      Je Jehoiadá tsakasenkao je naxinandá nga jngo kjoa tsakʼéndajin kao Jeobá. Je naxinandá kʼoakitsole Jeobá nga toje kʼoetsʼoale. Je Jehoiadá kʼoakitso nga katanixkoa̱ je yo̱ngo̱le Baal kʼoa katanixkoa̱ je xkóson xi ya tjío. Kisikinyándaa naʼmi kao chjota levita nga ya katasíxá ya yo̱ngo̱ ánni nga koa̱n ya kʼoetsʼoa ijngokʼasínile chjota je Jeobá. Kʼoati kisikinyá chjota xi kisikuinda ya yo̱ngo̱ nga tsín je xi jndí tíjna katafaʼasʼen. Xijekoan, je Jehoiadá kao xi nyatítjon yaa kikao Jehoás ya ndʼiale rey kʼoa yaa kisikʼéjnason yáxilele rey. Je chjota Judá nʼio tsjoa koanle, koan tsakʼétsʼoa ijngokʼanile Jeobá, nga̱ jekʼien Atalía kʼoa nga̱ tsín tije Baal kisʼetsʼoanile. A kaʼyaní nga nʼio nkjín chjota tsakinyakao nga kʼoasʼin nʼiojin koan Jehoiadá.

      “Ali bijkonjinlao je xi síkʼien yaoná, tonga ni̱ma̱ná likui koa̱nle sikʼien. Tojé tijkónlao xi male síkixoya ni̱ma̱ná kao yaoná ya Gehena” (Mateo 10:28).

      Xi kjonangi: Jósʼin tsakakó Jehoiadá nga nʼiojin koan. A koasenkaoli Jeobá nga nʼiojin katamai.

      2 Reyes 11:1–12:12; 2 Crónicas 21:1-6; 22:10-12; 23:1–24:16

  • Tsejta koan je Jeobá xi kao Jonás
    Xi bakóyana je Biblia
    • Jngo jti̱ xi nʼioje kji tsoʼbachrian jña tíjna je Jonás, sa na̱nga̱ sa na̱ngaa tíkasʼenjin nandá

      KJOAʼMIYA 54

      Tsejta koan je Jeobá xi kao Jonás

      Nʼio tsʼen koan chjota xi kisʼe ya Nínive, je naxinandá xi kisʼejna ya Asiria. Je Jeobá kʼoakitsole je profeta Jonás nga katafi ya Nínive kʼoa nga kʼoakatatsole je chjota nga katasíkʼantjaiya yaole. Tonga je Jonás tosaa toxin ndiaa ki. Jngo chitso tsakin kʼoa yaa ki ya ʼnde jñani Tarsis tsakʼin.

      Kʼianga tjenjin ya ndáchikon je chitso, jngo ntjao̱nʼio kao jtsí jaʼa kʼoa nʼio kitsokjon chjota xi ya tjíoya. Tsakʼétsʼoale ninále kʼoa kitso: “Ánni nga i̱ kjimatʼainsíñá”. Je Jonás kitsole: “An tjínna jée. Kui tibangale jme xi kitsona Jeobá nga sʼian. Tikʼatjenngindánáo ánni nga katamaxansíni je ntjao̱nʼio kao je jtsí”. Je xi tjíoya chitso koankaile kisikʼatjenngindá Jonás. Tonga nʼio kʼoakitso Jonás kʼoa chan kinikʼatjenngindá kʼoa koanxaan je ntjao̱nʼio kao je jtsí.

      Jejin kuiyá kitsojin Jonás. Nga sa na̱nga̱ sa na̱nga̱ tíkangindá tsakʼétsʼoale Jeobá. Kʼoa je Jeobá jngo jti̱ xi je kji kisikasén xi kiskojen Jonás tonga alijme xi koanle. Nga tíjnaya tsʼoa̱ jti̱, tsakʼétsʼoale Jeobá, kitsole: “Kʼoaxinle ndʼaibi, sitjosonle ngantsjai”. Je Jeobá kisikuindaa Jonás je xi jan nichxin tsakʼejnaya tsʼoa̱ je jti̱ kʼoa xijekoan yaa kisikʼatjenni jñani kixí chon.

      Je Jeobá tsakʼasjentjai Jonás, tonga a kui xi tsonile nga tsín tikini ya Nínive. Je Jeobá ijngokʼa kisikasén ya Nínive kʼoa Jonás kisitjosonní. Ki kʼoa i kitsole je chjotatsʼen xi ya tjín: “Ndʼai 40 nichxin sikjeson Jeobá je Nínive”. Kʼoa je chjota ninivita kisikʼantjaiyaa yaole kʼoa kisitjoson. Je xi rey tíjna Nínive i kitsole naxinandá: “Tʼetsʼoalao je Niná kʼoa kʼoakatamanino jéeno, tsakuini nichxin tsín sikjesonná”. Nga tsabe Jeobá nga kʼoakoannile jéele alikuini kisikjeson.

      Jonás yaa tíbichó ya Nínive

      Je Jonás nʼio koanjtile nga tsínni kisikjeson Jeobá je chjota ninivita. Tikjaʼaitsjenlai: Je Jeobá tsejta koan kao Jonás kʼoa tsakakóle kjoamatokon. Tonga je Jonás alikui tsakakóle kjoamatokon je chjota ninivita. Tosaa ya kikʼejna ya nditsinle naxinandá kʼoa jngo xka̱na̱cho̱ tsakʼejnangʼiánngi kʼoa chʼao tsaká nkjaín. Xijekoan, kixí xka̱na̱cho̱ kʼoa nʼio koanjtile Jonás. Kʼoa je Jeobá kitsole: “Ngisaa nʼio makjáojinli je xka̱na̱cho̱ tikʼoajinni chjota ninivita. Tsakakole kjoamatokon kʼoa kuinga tsín kisikjesonsíña”. Jméni xi koanmele Jeobá nga koa̱njinle Jonás. Kuinga ngisa chjíle je chjota ninivita tikʼoajinni je xka̱na̱cho̱.

      “Je [Jeobá] tjínle kjoatsejta xi tʼatsaan. Kaile nga jngo xi jcha. Kui xi mele nga sikʼantjaiya kjoafaʼaitsjenle ngatsʼi” (2 Pedro 3:9).

      Xi kjonangi: Jméni xi koanmele Jeobá nga koa̱njinle Jonás. Jméni xi bakóyaná jme xi koantʼain Jonás.

      Jonás 1:1–4:11

  • Je ánkjele Jeobá tsakʼasjentjai Ezequías
    Xi bakóyana je Biblia
    • Jngo ánkje xi tísíkʼien je chjota asirio

      KJOAʼMIYA 55

      Je ánkjele Jeobá tsakʼasjentjai Ezequías

      Je naxinandá Asiria jekitjoéle je xi te ntje̱le Israel. Kʼoa je Senaquerib, rey xi tsʼe Asiria, kʼoati koanmele nga tjoéle je xi jao ntje̱le Israel xi tsakʼejna ya Judá. Kʼoa kuinga jngó jngó kiskoésíni naxinandá Judá. Tonga naxinandá xi nʼio koanmele nga skoé yaa Jerusalén. Je xi tsín be Senaquerib kuinga je Jeobá tísíkuinda naxinandá Jerusalén.

      Je Ezequías, xi rey tíjna ya Judá, nʼio tse tao̱n kitsjoale je Senaquerib nga tsín katabichósíkje Jerusalén. Je Senaquerib kiskoé je tao̱n, tonga tojo kisikasén chjotakjoajchánle nga sikje Jerusalén. Nʼio kitsokjon je chjota nga sa chrian sa chrian kicho je chjota asirio. Kʼoa je Ezequías kitso: “Ali nokjonjion. Je chjota asirio nʼio taja, tonga je Jeobá ngisaa nʼio taja sikaoná”.

      Je Senaquerib, jé Rabsaqué kisikasén nga kikaole én chjota Jerusalén nga tsabesin. Je Rabsaqué yaa tsakasenjna ya nditsinle naxinandá, kiskiʼndáxá kʼoa kitso: “Je Jeobá alikui koasenkaono. Ali bʼaiʼndejion nga Ezequías bʼanachano. Nijngojinla niná xi koa̱nle kʼoasjentjaino”.

      Je Ezequías kiskonangile Jeobá jmeni xi sʼin, kʼoa je Jeobá kitso: “Ali nokjonjinlai jme xi títso Rabsaqué. Je Senaquerib alikui tjoéle Jerusalén”. Xijekoan, je Senaquerib itso karta xi kisikasénle Ezequías: “Tosa totijyo. Alikui kʼoasjentjaino je Jeobá”. Kʼoa je Ezequías tsakʼétsʼoale Jeobá kʼoa kitso: “Tʼiain kjoanda, Jeobá, chʼa̱sjentjaináijin, ánni nga katabesíni ngatsʼi chjota nga tojiní Niná xi kixi”. Je Jeobá kitso: “Je reyle Asiria alikui kjoaʼasʼen Jerusalén. An sikuinda naxinandána”.

      Je Senaquerib, ñaki jekʼoatjín kon nga tjoéle Jerusalén. Tonga ñandia kʼianga nitje̱n, je Jeobá jngo ánkje kisikasén jñani tjíoxkó je chjota asirio, ya nditsinle naxinandá. Je ánkje 185,000 chjotakjoajchán kisikʼien. Kʼieen ngatsʼi chjotakjoajchánle rey Senaquerib, kʼoa je Senaquerib kini ya niʼyale. Kʼoasʼin tsakʼasjentjai Jeobá je Ezequías kao Jerusalén. Kisitjoson Jeobá jme xi kitso. Tsa yalani tsakijnai Jerusalén, a kininʼiotʼaní Jeobá.

      “Je ánkjele Jeobá tsoʼba jngotjondaile je xi tsokjónke kʼoa bʼasjentjai” (Salmo 34:7).

      Xi kjonangi: Jósʼin kisikuinda Jeobá naxinandá Jerusalén. A kʼoati sikuindali Jeobá tsanda ji.

      2 Reyes 17:1-6; 18:13-37; 19:1-37; 2 Crónicas 32:1-23

  • Je Josías tsjoake koan kjoatéxomale Jeobá
    Xi bakóyana je Biblia
    • Safán kui tíbʼéxkiale je rey Josías xo̱n kjoatéxoma

      KJOAʼMIYA 56

      Je Josías tsjoake koan kjoatéxomale Jeobá

      Jin nóle Josías nga tsakatéxoma ya Judá. Nga kui nichxin, majia síchjén je chjota kʼoa xkóson bʼétsʼoale. Nga 16 nóle je Josías, koanmele nga ñaki ndasʼin kʼoetsʼoale Jeobá. Kʼoa nga 20 nóle, kisixkoaa je xkóson kao sonxta xi tjío ya naxinandá. Kʼoa nga 26 nóle, tsakatíondaa ngayeje xi koanchjén nga kisʼendaya yo̱ngo̱le Jeobá.

      Je naʼmitítjon Hilquías koansjaile ya yo̱ngo̱ je rollo xi tjítʼa Kjoatéxomale Niná. Tsakui nichxin kui rollo xi kiski Moisés. Je Safán, secretariole Josías, kikaole Josías je rollo kʼoa tsakʼéxkiale. Je Josías koanjinle nga jenʼio nkjín nó nga tsín tjíosítjosonle Jeobá je naxinandá. Kʼoa i kitsole je Hilquías: “Je Jeobá nʼio jtile xi kao ñá. Kʼoatʼinlai nga kʼoakatatsoná jmeni xi sʼiaan”. Je Jeobá kui én jebi kitsjoale je Huldá, chjoón xi profeta koan: “Je naxinandá Judá jekitsjionkonna. Kjoañʼai tsjoale, tonga ali tsa kʼiajin nga rey sʼin tíjna Josías kʼoasʼian, nga̱ tjínle kjoanangitokon”.

      Hilquías kui tísokóle je xo̱n kjoatéxomale Jeobá

      Nga kinrʼoé én jebi je Josías, ki ya yo̱ngo̱ kʼoa kisikatíoxkó naxinandá Judá. Xijekoan, tsakʼéxkiale je Kjoatéxomale Jeobá. Je Josías kao naxinandá kʼoakitso nga ñaki kao ni̱ma̱le sitjosonnile je Niná.

      Nga kʼia, jenkjín nó nga tsín tibʼasjeni sʼuí Paxko je naxinandá Judá. Tonga nga kʼoatso kjoatéxoma nga tjínnele xki̱ nó sʼe̱jna je sʼuí Paxko, je Josías i kitsole naxinandá: “Kʼoéjnalee Jeobá je sʼuí Paxko”. Xijekoan, je Josías kʼoakitso nga nkjín cho̱ katasatíonda xi ni̱kʼienle je Jeobá kʼoa nga katabatio chjota xi séle Jeobá ya yo̱ngo̱. Tsakʼasjee sʼuí Paxko kao sʼuíle nioxtila xi tsínle naʼyo̱san, ñato nichxin tsakʼéjna sʼuí. Nga kui nichxin, kjesa kʼoakjije sʼuí Paxko sʼejnajin saʼnda nga nichxinle Samuel. Je Josías nʼio tsjoake koan Kjoatéxomale Niná. Kʼoa ji, a kʼoati tsjoachai nga chotʼayai tʼatsʼe Jeobá.

      “Je énli jngoyale lámpara xi síʼisenle ndso̱koa, kʼoa kui xi síʼisenle je ndiaa xi fiya” (Salmo 119:105).

      Xi kjonangi: Jméni xi kisʼin Josías nga jekisʼejinle jme xi tso kjoatéxoma. Jósʼin kisikjaʼaitsjen Jeobá xi tʼatsʼe Josías.

      2 Reyes 21:26; 22:1–23:30; 2 Crónicas 34:1–35:25

  • Je Jeobá kʼoakitsole Jeremías nga katatsoyason
    Xi bakóyana je Biblia
    • Jeremías jngo tii tísíxkoa̱ ngixko̱n chjotajchínga

      KJOAʼMIYA 57

      Je Jeobá kʼoakitsole Jeremías nga katatsoyason

      Jeobá jé kiskoejin Jeremías nga profeta koan ya naxinandá Judá. Kʼoakitsole nga katatsoyale kʼoa nga katabájinkon je naxinandá nga tsín tikui kʼoakatasʼínni xi chʼaotjín. Tonga je Jeremías i kitsole Jeobá: “Tosʼaa tijian kʼoa likui mana nchjayajinle chjota”. Kʼoa je Jeobá i kitsole: “Ali nokjonjin, an koasenkaole kʼoa an kʼoaxínle jmeni xi sí”.

      Je Jeobá kʼoakitsole Jeremías nga katasíkatíoxkó je chjotajchíngale naxinandá, kʼoa nga jngo tii katasíxkoa̱ ngixko̱n chjotajchínga jebi kʼoa nga i̱ katatsole: “I̱kjoán koa̱ntʼain Jerusalén”. Nʼio koanjtile chjotajchínga jebi nga kʼoakisʼin Jeremías. Jngo naʼmi xi Pasjur ʼmi tsakʼéle Jeremías kʼoa jngo yá tsakʼéya ntsja kao ndso̱ko̱. Likui tikoan kisikjanni tsʼajnda nitje̱n kʼoa kʼiaa saʼnda kinikʼéjnandaí nga koannyaonni. Kʼoa i kitso: “Likui tichókjoanina, likui tixínyaña”. Tonga a kʼoakisʼin. Mai. Kisikjaʼaitsjenjin kʼoa i kitso: “Je énle Jeobá ñaki jngo lʼí xi tíbʼájnga̱ ya jinyaona. Likui kʼoakoa̱nna nga tsín kuinchjaya”. Je Jeremías tosi tonda kitsoyale je chjota.

      Kʼianga jeki nó kjaʼaí rey tsakatéxoma ya Judá. Je naʼmi kao je profeta ndiso nʼio jtike koan je én xi kinchja̱ya Jeremías. Kuinga i̱ kitsonile je chjota títjon: “Tjínnele si̱kʼien chjota xokji”. Kʼoa kʼiaa i̱ kitso Jeremías: “Tsa si̱kʼiennáo jngo chjota xi tsín jme jée tjínle si̱kʼaon. Tokui kʼoaxian jme xi tsona je Jeobá, ali tsa toʼanjin xotixian”. Kʼianga kinrʼoé je chjotatítjon jme xi kitso Jeremías, i kitso: “Alikui koa̱n si̱kʼaon chjota jebi”.

      Je Jeremías tosi tonda kitsoyason, tonga je chjotatítjon nʼio koanjtile kʼoa kʼoakitsole je rey nga katasíkʼien Jeremías. Je rey kʼoakitso nga kʼoakatasíkao josʼin mele. Kuinga kitsoasíni Jeremías kʼoa yaa kisikʼatjenya xjáonandá xi ndási nya ánni nga katamʼesíni. Sa na̱nga̱ sa na̱ngaa kisʼenjin ndási.

      Ébed-mélec kʼoa kao chjota xi ya tjío, jé Jeremías tíbʼasje nga̱jao̱ xi kinikʼatjenya

      Je Ébed-Mélec yaa síxá ya ndʼiale rey kʼoa i kitsole rey: “Je chjotatítjon yaa kasíkʼatjenya Jeremías ya xjáonandá. Kuiyájin tsa tsín chʼa̱sjee”. Je rey kʼoakitsole Ébed-Mélec nga 30 chjota katafikao nga katafikʼasje ya xjáonandá je Jeremías. Je Jeremías nikʼiajin nga tsín kinchja̱ya tʼatsʼe Jeobá. Kʼoajinti meli kʼoasʼiain tsanda ji jokisʼin je, a tsí jaon.

      “Koa̱njtikeno ngatsʼi xi totʼatsʼan, tonga je xi jchókjoale saʼnda nga kjoetʼa, kuitjontjainí” (Mateo 10:22).

      Xi kjonangi: Jmé xi tsakasenkao Jeremías nga kisitjosonnile Jeobá saʼnda nga sʼa ti. ʼYáni xi koanmele tsakʼéchjoale Jeremías nga kitsoyason.

      Jeremías 1:1-19; 19:1-11; 20:1-13; 25:8-11; 26:7-16; 38:1-13

  • Nga kichonikje Jerusalén
    Xi bakóyana je Biblia
    • Títi Jerusalén kao je yo̱ngo̱

      KJOAʼMIYA 58

      Nga kichonikje Jerusalén

      Nʼio nkjín kʼa nga kisikjinle Jeobá je naxinandá Judá kʼoa niná ndiso tsakʼétsʼoale. Nkjín kʼa koanmele je Jeobá nga tsakasenkao naxinandá jebi kʼoa nkjín profeta kisikasénle. Tonga alikui kinrʼoé, tosaa totsakijnoke profeta. Jmé xi kisʼin Jeobá nga tsín ti niná ndiso katasʼetsʼoanile.

      Je Nabucodonosor, rey xi tsʼe Babilonia, jngó jngó naxinandá kiskoé nga kisikinje. Nga títjon kitjoéle Jerusalén, yaa Babilonia kikao je rey Joaquín kao chjotatítjon, kao chjotakjoajchán kʼoa kao chjota xi tjín xi male sínda. Kʼoati kikao ngayeje tsojmi xi tjío ya yo̱ngo̱le Jeobá. Xijekoan, je Nabucodonosor, jé rey sʼin kisikʼéjna Sedequías ya Judá.

      Nga títjon, je rey Sedequías kisitjosonle Nabucodonosor. Tonga je profeta ndiso kʼoa kao chjota xi tiya chrianni naxinandále kʼoakitsole nga tsín tikatasítjosonnile Babilonia. Je Jeremías i kitsole Sedequías: “Tsa tsín si̱tjosonlai Babilonia, nkjín chjota kuiyá, kjinrá koa̱n kʼoa chʼin sʼe̱ i̱ Judá”.

      Nga jekicho jin nó, je rey Sedequías likui tikisitjosonnile Babilonia kʼoa jé chjota kjoajchán xi tsʼe Egipto kisijéle nganʼio. Kʼoa je Nabucodonosor kisikasén chjotakjoajchánle ya Jerusalén. Je chjotakjoajchán yaa tsakationdai naxinandá. Kʼoa je Jeremías i kitsole Sedequías: “Je Jeobá kʼoatítso nga kuinje̱ngilai yaoli ji kʼoa kao naxinandá tsa tokʼoaitʼalai yaoli chjota babilonio. Tonga tsa tsín kʼoasʼiain, koaká Jerusalén, koaikaoli kʼoa sikʼéjnanʼioli”. Je Sedequías kitso: “Alikui tsjoatʼa yaona”.

      Kʼianga jejaʼato jngo nó basen, je chjota babilonio kisixkoaa choa je xjáo xi kjindai Jerusalén kʼoa yaa jaʼasʼenni kʼoa tsakaká naxinandá. Kʼoati tsakaká je yo̱ngo̱, kʼoa nʼio nkjín chjota kisikʼien kʼoa jmi mani xi kikao ya Babilonia.

      Je Sedequías kitokaa, tonga je chjota babilonio kitjenngile kʼoa yaa chrian Jericó kixontsja kʼoa yaa kikao jña tíjna rey Nabucodonosor. Ñaki ngixkon rey Sedequías kinikʼien je xtile. Xijekoan, kinixkaa kʼoa ndoyá kinikʼéjnaʼya. Yaa kʼien Sedequías. Kʼoa je Jeobá i kitsole naxinandá Judá: “Xi jekjoaʼato 70 nó koanngínño ya Jerusalén”.

      Jmé xi koantʼain je xti xi ya Babilonia kikao Nabucodonosor. A tojo kixi sʼin kitʼale Jeobá.

      “Niná xi batexomalai ngayije, je kjoañʼai xi bʼai ñaki kjoakixiní, ñaki kʼoatjín” (Apocalipsis 16:7).

      Xi kjonangi: ʼYáni xi Nabucodonosor tsakʼin. Jmé xi kisikao Jerusalén. ʼYáni xi Sedequías tsakʼin.

      2 Reyes 24:1, 2, 8-20; 25:1-24; 2 Crónicas 36:6-21; Jeremías 27:12-14; 29:10, 11; 38:14-23; 39:1-9; Ezequiel 21:27

  • Ño xti xi kisitjosonle Jeobá
    Xi bakóyana je Biblia
    • Daniel, Ananías, Misael, kao Azarías kʼoatjíotso nga tsín ski̱ne je tsojmile je rey

      KJOAʼMIYA 59

      Ño xti xi kisitjosonle Jeobá

      Kʼianga kikao Nabucodonosor ya Babilonia je xti xi ya tsʼe Judá, jé Aspenaz kisikuinda, jngo chjota xi xá tjínle ya jña batéxoma Nabucodonosor. Je Nabucodonosor kʼoakitsole Aspenaz nga katakjoéjin kʼa je xti xi ngisa ndasʼin matsen kʼoa xi chjine. Je xti xi skoéjin, jan nó nga kʼuínyale ánni nga xángʼa kʼoainile ya Babilonia. Tjínnele nga koa̱nle kʼoexkia je én acadio, xi nokjoa ya Babilonia. Kʼoati tjínnele koa̱nle skí kʼoa koa̱nle kuinchja̱. Kʼoa tjínnele kui ski̱ne je tsojmi xi kjine je rey. Ño xti xi kiskoejin jé xi Daniel, Hananías, Misael kʼoa Azarías tsakʼin kʼoa jaʼaín babilonio tsakʼaile xti jebi. Beltsasar, Sadrac, Mesac kʼoa Abednego kitsole. A kisikjinle je Jeobá nga kjaʼaí kjoachjine tsakʼinyale.

      Nga ño xti jebi koanmele nga kisitjosonle Jeobá. Bení nga tsín koa̱n ski̱ne je tsojmi xi kjine rey nga̱ tjínkʼa xi tsakʼéchjoa kjoatéxomale Niná nga tsín koa̱n chi̱ne. Kuinga i̱ kitsosínile Aspenaz: “Ali bʼenejinnáijin nga kui chi̱naijin tsojmi xi kjine je rey”. Tonga Aspenaz i kitso: “Tsa tsín nda kuicho kʼoa tsa xkʼién kjoaon nga skoe̱ je rey, sikʼienjinna”.

      Tonga je Daniel i kitsole je xi kisikuinda: “Te nichxin nga to tsojmi xi sʼentje tʼaináijin kʼoa kao nandá. Kʼoa xijekoa̱n, tingósonkaonáijin kao xti xi kui ski̱ne jme xi kjine rey”. Kʼoa je chjota xi kisikuinda koanjyole.

      Nga jejaʼato xi te nichxin, je Daniel kʼoa kao xi ngi jan miyole ngisaa ndasʼin matsen tikʼoajinni xti xi ngikʼa. Je Jeobá nʼio nda kisʼele jme xi kisʼin je Daniel kao miyole nga kisitjosonle. Kʼoati kitsjoale kjoachjine je Daniel nga koanjinle josʼin tsoyanile je sén kao nijñá.

      Kʼianga jetʼa xi jan nó nga kinikatíonda xti jebi, je Aspenaz yaa kikaole rey Nabucodonosor. Je Nabucodonosor tsakjákao kʼoa tsabee nga ngisa nʼio chjine Daniel, Hananías, Misael kao Azarías tikʼoajinni xti xi ngikʼa. Kuinga je kiskoejinsíni nga ya kisixá ya jña batéxoma. Xijekoan, je rey kisijéle kjoafaʼaitsjen Daniel kao xi ngi jan xti tʼatsʼe kjoa xi ñʼai tjío. Je Jeobá tsakasenkao xti jebi nga ngisa chjine koan tikʼoajinni je chjota chjine xi tjín ya Babilonia kao chjota xi majia male.

      Je Daniel, Hananías, Misael kao Azarías alikui ya naxinandále tjío, tonga alikʼia kisichajin nga naxinandále Jeobá tjíojin. Kʼoa ji, a si̱tjosonlai Jeobá kʼia tsa tsín ya tjíokaoli xijcháli.

      “Niʼyajin xi taon katabeli, nda tsa xtisai, kʼoasʼin tjandiaalai je chjota xi makjainle kao je énli, kao josʼin ʼmikoai yaoli, kao josʼin tsjoachai, kao josʼin nga makjainli, kao josʼin nga tsjai” (1 Timoteo 4:12).

      Xi kjonangi: Ánni nga kisitjosonnile Jeobá je Daniel kao xi ngi jan miyole. Jósʼin tsakinyakao Jeobá.

      Daniel 1:1-21

  • Jngo chjotaxá xi kʼoéjna ngantsjai nichxin
    Xi bakóyana je Biblia
    • Je rey Nabucodonosor jngo nijñá tsakʼaile jñani jngo xkóson tsabe xi nʼioje kji, kʼoa xkóson jebi jngo la̱jao̱ síxkoa̱ xijemani

      KJOAʼMIYA 60

      Jngo chjotaxá xi kʼoéjna ngantsjai nichxin

      Ñandia nga jngo nijñá tsakʼaile rey Nabucodonosor. Nʼio kisikjaʼaitsjenjin nijñá xi tsakʼaile kʼoa tsín tikisʼefeni. Kinchjaale je xi majia male kʼoa i kitsole: “Kʼoatʼinnáo josʼin tsoyanile nijñá xi kabʼaina”. Kʼoa chjota jebi i kitso: “Kʼoatʼinnáijin jókatsoli nijñá ji rey”. Tonga je Nabucodonosor i kitsole: “Likui kʼoaxínno. Jon kʼoatʼinnáo. Tsa tsín kʼoakʼuínnáo sikʼienno”. Kʼoa chjota xi majia male i kitso: “Kʼoatʼinnáijin jokatsoli nijñá kʼoa kʼoakʼuínlaijin josʼin tsoyanile”. Je rey kitso: “Totichʼanachanáo. Jon kʼoatʼinnáo jokatsona nijñá”. Kʼoa chjota jebi kitso: “Aliʼya xi koa̱nle kuitsoya jokatsoli nijñá”.

      Je Nabucodonosor nʼio koanjtile kʼoa kʼoakitso nga katanikʼien ngatsʼi chjotachjine xi tjín ya naxinandá. Nga ni̱kʼien ngatsʼi chjotachjine kʼoati ni̱kʼien je Daniel, Sadrac, Mesac kao Abednego. Je Daniel kʼoakitsole rey nga katakoyakaola. Kʼoa tsakʼétsʼoale Jeobá je kao xtimiyole nga katabinyakao. Jmé xi kisʼin Jeobá.

      Je Jeobá jngo sén kisichjén nga tsakakóle Daniel je nijñá xi tsakʼaile rey Nabucodonosor kʼoa kʼoati tsakakóle josʼin tsoyanile. Nga koannyaonni, je Daniel kikonle je choʼndale rey kʼoa kitsole: “Aliʼyajin xi nikʼaon, an kʼoaxián josʼin tsoyanile nijñále rey”. Kʼoa je choʼnda kikao Daniel jña tíjna Nabucodonosor. Je Daniel i kitsole rey: “Je Niná tíbakóli jme xi koa̱n nichxin xi nroaján. Kui jebi nijñáli: jngo xkóson xi nʼioje kji tsaʼyai, xi tao̱nsine je jko̱ kʼoa tao̱nchxoa je ʼme̱le kao xjale. Kʼoa ki̱cha̱ní je tsʼoa̱ kao ngʼasole. Kʼoa ki̱chaa je ndso̱ko̱ kʼoa je najmándso̱ko̱ títsʼónjin ndási kao ki̱cha̱. Xijekoan, jngo la̱jao̱ kinroani ya nindo kʼoa ñaki tjen xo̱nxoon nga kiskangi ndso̱ko̱ xkóson jebi. Ñaki koanchao je xkóson nga koanxkoa̱ kʼoa xijekoan ntjao̱ kikao je chaole. Kʼoa je la̱jao̱ jngo nindo tsakʼónya kʼoa ñaki kisʼejna jngo tjíjtsa Sonʼnde”.

      Xijekoan, je Daniel kitso: “Isʼin tsoyanile nijñáli: je kjoatéxomali kui tsoyanile je jko̱ xkóson nga tao̱nsine. Kʼoa je tao̱nchxoa jéní xi koatexoma nga jekoa̱nni. Xijekoa̱n, ijngo xi koatexoma jngo tjíjtsa Sonʼnde xi ya mangóson je ki̱cha̱ní. Kʼoa xi ijngo koatexoma kʼoakji taja koa̱n joni je ki̱cha̱. Nga kjoetʼani, xkoa̱ya sʼin koatio xi koatexoma, koatio xi sʼe̱le nganʼio kʼoa koatio xi mai, kʼoa kui koa̱nngóson je ki̱cha̱ kao je ndási. Kʼoa je la̱jao̱ xi nindo tsakʼónya kuiní je Chjotaxále Niná. Kui xi tsonile nga kjoaʼaxin ngatsʼi chjotaxá xi tjín kʼoa tojé kʼoéjna ngantsjai nichxin”.

      Je Nabucodonosor tsakasenxkónyʼintʼale Daniel kʼoa tsakjénjen jko̱ kʼoa kitso: “Je Nináli kabakóli je nijñá xi tsakʼaina. Tsínsa niná xi kjaʼaí xi mangóson Nináli”. Kʼoa ʼndele nga sikʼien je Daniel tosaa je kisikasénjna títjonle ngatsʼi chjotachjine xi tjín ya Babilonia kʼoa jngo ʼnde kitsjoale xi je tsakatéxoma. A kamajinli josʼin tsakasenkao Jeobá je Daniel nga tsakʼétsʼoale.

      “Tsakʼéxkó ya ʼnde xi Armagedón ʼmi nga én hebreo” (Apocalipsis 16:16).

      Xi kjonangi: Jósʼin tsabeni Daniel josʼin tsoyanile je nijñá xi tsakʼaile Nabucodonosor. Jósʼin tsoyanile nijñá jebi.

      Daniel 2:1-49

  • Alikui binyále xkóle je xkóson
    Xi bakóyana je Biblia
    • Sadrac, Mesac kao Abednego likui tjíobinyále xkóle je xkóson xi tao̱nsine koanndani

      KJOAʼMIYA 61

      Alikui binyále xkóle je xkóson

      Nga jejaʼato choatse nga kisinijñále xkóson xi nʼioje kji, je Nabucodonosor jngo xkóson xi tao̱nsine kisinda. Yaa kisikasénjna ya ʼnde jña Dura ʼmi kʼoa kʼoakitsole ngatsʼi chjota xi xá tjínle ya naxinandá nga katafi, jolani Sadrac, Mesac kao Abednego. Je rey kitso: “Kʼianga kuinóʼyalao je xjao, arpa kao gaita, kjoan tinyao xkóno. Je xi tsín kʼoasʼin yaa si̱kʼatsaoya ya nga̱já xi tífaʼájnga̱”. Jókisʼin je xti xi jan, a tsakinyále xkóle je xkóson. Axo toje Jeobá tsabexkón.

      Je rey kʼoakitso nga katafane músika. Kʼoa ngatsʼi tsakinyá xkóle kʼoa tsakʼétsʼoale xkóson. Tonga je Sadrac, Mesac kao Abednego alikui kʼoakisʼin. Je chjota tsabee nga tsín kʼoakisʼin kʼoa i kitsole rey: “Nga jan chjota hebreo xokjoan likui tjíobʼétsʼoale xkóson xi kinindai”. Kʼoa je Nabucodonosor tsakʼéxá nga katafi nokjoale xti jebi kʼoa kitsole: “Tsjoaʼndesa ijngokʼano nga kuinyalao xkóno je xkóson. Tsa tsín kʼoasʼiaon, yaa si̱kʼatsaoyano nga̱já xi tífaʼájnga̱. Kʼoa aliʼya niná xi koa̱nle kʼoasjentjaino”. Kʼoa xti jebi kitso: “Alikui kʼoasʼiainjin. Tsa mele Ninánajin koaan kʼoasjentjainajin. Kʼoa ninga tsín kʼoasjentjainajin, alikui kuinyalaijin xkónajin je xkóson jebi”.

      Je Nabucodonosor nʼio koanjtile. I kitsole chjotale: “Ñato kʼa kʼoakji sje tikao je nga̱já”. Xijekoan i kitsole je sondadole: “Tjanʼio xti jebi kʼoa tikʼatsaoyao nga̱já”. Je sondado xi kisikʼatsaoya xti jebi ya nga̱já ngotjo kʼienni nga̱ nʼio sje. Tonga nga kiskotsenya Nabucodonosor ya nga̱já ño chjota tsabe xi ya tjíotsomaya. Nʼio kitsokjón kʼoa i kitsole chjotale: “A tsí jan mani chjota xi kanikʼatsaoyaa nga̱já. Ño mani chjota tiʼbe kʼoa jngo xi jo ánkje kji”.

      Je Nabucodonosor kitso: “Titjoo choʼndale Niná xi nʼio ngʼa tíjna”. Ñaki tokʼoakoanle ngatsʼi nga tsabe Sadrac, Mesac kao Abednego nga kitjo nga̱já kʼoa nga tsín jme xi koanle. Likui kití ntsja̱jko̱ kao najñole kʼoa saʼnda tsín niʼndi̱ nje̱.

      Je Nabucodonosor kitso: “Tokʼoamaná josʼín je Ninále Sadrac, Mesac kao Abednego. Nga̱ kasíkasén ánkjele nga kabʼasjentjai je choʼndale. Niʼyajin niná xi mangósonkao”.

      Nga jan xti hebreo ñaki kʼoatsakʼé kon nga kixi koaitʼale Jeobá ninga tojme xi koa̱n. A tsí meli kʼoati sʼiain tsanda ji.

      Je rey Nabucodonosor ñaki tokʼoakjimale nga lijme xi koanle je Sadrac, Mesac kao Abednego ninga lʼí kisʼetsaojin

      “Tojé Naili Nináli xi jchaxkuín kʼoa toje tojngo xi si̱xálai” (Mateo 4:10).

      Xi kjonangi: Jméni xi tsakʼinle Sadrac, Mesac kao Abednego tonga xi tsín kʼoakisʼin. Jmé xi kisʼin Jeobá nga tsakʼasjentjai xti jebi.

      Daniel 3:1-30

  • Jngo chjotaxá xi jngo yáje kiningósonkao
    Xi bakóyana je Biblia
    • Ti je yá xi kisinijñále Nabucodonosor

      KJOAʼMIYA 62

      Jngo chjotaxá xi jngo yáje kiningósonkao

      Ñandia nga jngo nijñá tsakʼaile Nabucodonosor kʼoa nʼio kitsokjon. Kinchjaale je chjotachjinele nga kʼoakatatsole josʼin tsoyanile nijñále tonga nijngojin xi koanle kitsoyale. Xijekoan, jé Daniel kinchja̱le.

      Je Nabucodonosor i kitsole Daniel: “Ya yanijñána jngo yá kaʼbe xi kabichó saʼnda ngʼajmi nga kamangʼa. Ñaki kamatsen yá jebi ngakjijnda Sonʼnde. Nʼio naskánakjoan xka̱le kʼoa nʼio nkjín to yale. Je cho̱ yaa tjíongʼián kʼoa je nise yaa tjíondale tjéle. Xijekama, jngo ánkje kanroajenni ngʼajmi kʼoa i katso: ticháo je yá kao xka̱ntsja. Tonga tikʼéjnao xkótsʼi̱nle kao ja̱ma̱le. Kʼoa jngo ki̱cha̱ tʼekjáo. Kʼoantjaiyaa je ni̱ma̱le yá. Alikui ti ni̱ma̱le chjota kʼoa̱ni, ni̱ma̱le choo kʼoa̱. Ñato nichxin kjoaʼato. Kʼoa skoee ngatsʼi chjota nga je Niná batéxoma kʼoa nga je tsjoále xá ʼyani xi mele”.

      Je Jeobá kʼoakitsole Daniel josʼin tsoyanile nijñá jebi. Kʼianga tsabe Daniel josʼin tsoyanile ñaki kitsokjón. Kʼoa i kitsole rey: “Tsa je xi jtikeli kʼoakatamatʼain tsakai josʼin tsoyanile nijñáli, tonga ji xokoa̱ntʼain. Jiní je yáje xi kati. Kʼoa kui xi tsonile nga tsín tiji koatexomani kʼoa to jñása kuichi josʼín je cho̱ xi tjín jinjñá. Kʼoa nga kʼoakatso je ánkje nga katabʼejna je xkótsʼi̱nle yá kao ja̱ma̱le kui xi tsonile nga rey koa̱n ijngokʼai”.

      Nga jejaʼato jngo nó, je Nabucodonosor yaa tsoʼbason sonndʼiale kʼoa kiskotsenle Babilonia kʼoa i kitso: “Síxkónngó kisika naxinandána”. Kʼianga kʼoatítso, jngo jta̱ kinoʼyanile ngʼajmi xi kitso: “Nabucodonosor, jelikui tiji koatexomani”.

      Xi tiʼa kʼiani koanskáyale Nabucodonosor kʼoa jo choo kisʼin. Tsakichonsjee ndʼiale kʼoa yaa kikʼejnajinle cho̱ ya jinjñá. Koanndoo ntsja̱le, ñaki jo ntsja̱le ja̱a koankjoan. Kʼoa jo tsʼe nise koankjoan je yongole.

      Xi jejaʼato ñato nó, je Nabucodonosor koanndayani kʼoa je Jeobá ijngokʼa rey sʼin kisikʼéjnani ya Babilonia. Kʼoa je Nabucodonosor kitso: “Bʼasjengʼaña je Jeobá, je xi Rey sʼin tíjnale ngʼajmi. Kjoasoa síkatíojin je chjota xi ngʼakon. Ndʼaibi ʼbeña nga je Jeobá xi Batéxoma kʼoa nga je xi tsoni ʼyani xi tsjoále xá”.

      “Je kjoangʼatokon síkʼatjenjennginá; kʼoa ʼyani xi ngʼakon saténgi” (Proverbios 16:18).

      Xi kjonangi: Jósʼin kitsoyanile nijñá xi tsakʼaile Nabucodonosor. Jmé xi tsakakóyale Nabucodonosor jme xi koantʼain.

      Daniel 4:1-37

  • Én xi kichjitʼa tʼaxjáo
    Xi bakóyana je Biblia
    • Jngo ntsja chjota xi ya tíkjitʼa xjáo

      KJOAʼMIYA 63

      Én xi kichjitʼa tʼaxjáo

      Nga jeki nichxin jé Belsasar xi rey sʼin tsakʼejna ya Babilonia. Ñandia kʼianga jngo sʼuí tsakʼéjna nga njio kʼoa jngo jmi chjota kinchja̱le. Je chjota xi kicho jé xi ngisa ngʼa xá tjínle ya naxinandá. Je Belsasar kʼoakitsole choʼndale nga katafikʼá je cho̱tsín xi tsʼe tao̱nsine xi ya kiskoé Nabucodonosor ya yo̱ngo̱le Jeobá. Je Belsasar kao chjota xi kicho sʼuí kui tsakʼiya cho̱tsín jebi kʼoa tsakʼasjengʼaa ninále. Kʼoa toxijña jngo ntsja chjota tsʼatsen ya tʼaxjáo jña tísʼejna sʼuí kʼoa tjín xi kiski.

      Je Daniel kikonle rey, kʼoa kʼianga kicho je Belsasar kitso: “Tsa koa̱nli kʼoéxkiai kʼoa kʼuínyanái jotsonile én jebi, jngo kadena xi tsʼe tao̱nsine tsjoale kʼoa ji koa̱njanni nga koatexomai”. Kʼoa je Daniel kitsole: “Alijme xi mena nga kʼoainái tonga kʼoaxínle josʼin tsoyanile én jebi. Je Nabucodonosor nʼaili nʼio ngʼakon koan, tonga je Jeobá nangi sʼin kisikʼéjna. Ninga ʼyai ngayeje jme xi koanle nʼaili tojo tsín tiʼyaxkuín je Jeobá. Kui kaʼyoyai bino je cho̱tsín xi tsʼe yo̱ngo̱le Jeobá. Kuinga i̱ tsosíni én xi kakji Niná: MENÉ, MENÉ, TEQUEL, PARSÍN. Én jebi kui xi tsonile nga je chjota medo kao chjota persa tjoéle Babilonia, kʼoa ji alikui ti rey koa̱nni”.

      Je chjotakjoajchánle Ciro yaa tjíofijin je xo̱ngá nga koa̱n kuicho jña tíjna je xo̱ntjoale Babilonia

      Aliʼya xi kʼoasʼin kisikjaʼaitsjen tsa tjín xi sikinjele naxinandá Babilonia. Nga̱ nʼio ngʼa kji je xjáo xi kjindai kʼoa jngo xo̱ngá xi nʼio na̱nga̱ kijnandaile. Tonga nga tikuini nitje̱n, je chjota medo kao persa jaʼasʼen Babilonia. Je Ciro, rey xi tsʼe Persia, xin tsakándiaale xo̱ngá kʼoa koan jaʼatojin chjotakjoajchánle saʼnda nga kicho jña tíjna xo̱ntjoale naxinandá. Kʼianga kicho totixʼaa xo̱ntjoa. Je chjotakjoajchán kitjoéle naxinandá kʼoa kisikʼien je rey Belsasar. Kʼoa jé Ciro tsakatéxomale Babilonia.

      Kʼianga jngo nó jetíbatéxoma Ciro, i kitso: “Je Jeobá kʼoatítsona nga kʼoendaya yo̱ngo̱le xi tíjna ya Jerusalén. Toʼyani xi mele koai, koaan koaitsjoánganʼio”. Nga kʼoakitso Ciro, nʼio nkjín chjota judío ki ya Jerusalén, 70 nó jejaʼato nga kinikjeson Jerusalén. Kʼoasʼin kitjoson jme xi tongini kitso Jeobá. Kʼoa je Ciro kitsjoani je cho̱tsín xi tsʼe tao̱nsine kao xi tsʼe tao̱nchxoa kʼoa kao ngayeje tsojmi xi kiskoé Nabucodonosor ya yo̱ngo̱le Jeobá. Tojosʼin tiʼyaa, jé Ciro kisichjén je Jeobá nga tsakasenkao naxinandále.

      “Chixojen, chixojen je Babilonia xi je, ʼndele na̱i” (Apocalipsis 18:2).

      Xi kjonangi: Jósʼin tsoyanile je én xi tsʼatsen ya tʼaxjáo. Jmé xi kitsole Jeobá je Ciro.

      Esdras 1:1-11; Daniel 5:1-30; Isaías 44:27–45:2; Jeremías 25:11, 12

  • Nga kinikʼatjenjinle xa je Daniel
    Xi bakóyana je Biblia
    • Je chjota xi koanxinkonke Daniel tíbee nga tíbʼétsʼoa ya jchxo ventanale

      KJOAʼMIYA 64

      Nga kinikʼatjenjinle xa je Daniel

      Ijngosa rey xi Persia tsʼe, xi ya tsakatéxoma Babilonia, jé Darío. Je Darío tsabee nga tsín kʼoakjoan je Daniel jokjoan xi kjaʼaí chjota kʼoa kuinga je ngʼajko̱ kisikʼéjnanile ngatsʼi je chjota xi xá tjínle ya naxinandá. Chjota jebi koanxinkonke je Daniel kʼoa koanmele kisikʼien. Bení nga jan kʼa bʼétsʼoale Jeobá nga jngo nichxin kʼoa kuinga i̱ kitsosínile je Darío: “Ji rey, jngo kjoatéxoma katabitjo xi kʼoatso nga toji katasʼetsʼoali. Kʼoa tsa ʼya xi tsín sitjoson kjoatéxoma jebi ya katanikʼatjenya jña tjío je xa”. Je Darío kisasenle jme xi kitso chjota jebi kʼoa kisʼin firma xo̱n xi kʼoatso.

      Kʼianga kinrʼoé Daniel nga kʼoatso kjoatéxoma xi kitjo, ki ya ndʼiale, tsakasenxkónyʼin kʼoa tsakʼétsʼoale Jeobá kʼoa títixʼaa ventanale. Kʼoa chjota xi koanxinkonke kichonrʼoe kʼoa tsabee nga tíbʼétsʼoa. Kjitʼanangi kikonle rey Darío kʼoa kitsole: “Je Daniel alikui tísítjosonli, jan kʼa bʼétsʼoale Ninále nga jngo nichxin”. Je Darío likui koanmele nga ni̱kʼien je Daniel nga̱ kisasenle jokjoan. Kʼoa kisikjaʼaitsjen tsʼajnda nichxin josʼin koasenkao Daniel, tonga tsín jme xi koan kisʼin nga̱ jekoan firma xo̱n xi kʼoatso. Kuinga kʼoakitsoni nga ya katanikʼatjenya Daniel jña tjío je xa.

      Nga kui nitje̱n je Darío nʼio koankjáojinle xi tʼatsʼe Daniel saʼnda tsín kisʼefe. Xi jekisʼesén kjoan yaa kitoka jña tjíoʼya je xa, kiskotsensʼen kʼoa i kitso: “Daniel, a kabʼasjentjaili Nináli”.

      Je Darío kinrʼoéle Daniel nga kitso: “Je ánkjele Jeobá tsakʼéchjoa tsʼoa xa nga tsín jokisikaona”. Je Darío nʼio tsjoa koanle kʼoa tsakʼéxá nga katachʼasje Daniel. Nga kitjo nijñajinla jokji. Kʼoa je rey i kitso: “Tikʼatsaoyao jña tjío xa je chjota xi tsakángi Daniel”. Kʼianga jekinikʼatsaoya je chjota jebi kjitʼanangi kiskine je xa.

      Je Darío i kitsole naxinandále: “Tjínneno nga jchaxkón ngatsʼio je Ninále Daniel. Nga̱ jé tsakʼasjentjai nga kinikʼatjenjinle xa”.

      Kʼoa ji a kʼoati bʼetsʼoantsjailai Jeobá.

      Daniel yaa tíjnaya nga̱jao̱ jña tjíoʼya xa

      “Kʼianga faʼá kjoañʼai, je Nainá male bʼasjentjai chjota xi bexkón nga je” (2 Pedro 2:9).

      Xi kjonangi: Jméni xi jan kʼa kʼoakisʼin je Daniel nga jngo nichxin. Jósʼin tsakʼasjentjai Jeobá je Daniel.

      Daniel 6:1-28

Xo̱n xi énná faʼaitʼa (2002-2025)
Tʼechjoalai cuentali
Titjásʼain cuentali
  • Énná
  • Tikasénlai tsa ʼyani
  • Josʼin meli nga katamatsen
  • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
  • Josʼin koa̱n koa̱nchjén
  • Josʼin sʼejnatjao én xi faʼainajin
  • Josʼin machjén jme xi betʼai
  • JW.ORG
  • Titjásʼain cuentali
Tikasénlai tsa ʼyani