YOMBI
1 Kwakele munalume umo mu lifuti lya Uzi, lizina lyendi Yombi.* Wapwile munalume wa kusungama, wa kulongwa.* Wakele na kuzibila Njambi lyoba na kutunda ku byuma byabibi. 2 Wakele na bana ba banalume 7 na bana ba banakazi batatu. 3 Wakele na bimanga 7,000 na tumele 3,000 na bingombe 1,000 na bidonki* 500, hamolika na bangamba babangi. Ngeci, wapwile munu wa bulemu manene ku banu boshe bakele ku butuhukilo bwa litangwa.
4 Umo na umo wa bana bendi ba banalume wakele na kubwahesa cilika ku njibo yendi ha litangwa lyalyangwilile. Bakele na kulanyako bandokazi babo batatu mangana bakulye na kunwa nabo. 5 Boshe mubakele na kumanesa kulinga cilika, Yombi wakele na kubasana mangana abajelese. Wakele na kwinduka mutondo-tondo mangana ane mulambu wa kwenyeka wa umo na umo wabo. Mwafwa Yombi wakele na kwendeka ngwendi: “Hamo bana bange banalingi bubi na kusinga Njambi mu bimbunge byabo.” Omu mukemwo mwakele na kulinga Yombi simbu yoshe.
6 Co litangwa lyetele libakobelele bana ba Njambi wa busunga* na kwimana ku mesho a Yehova, co Satana nendi wakobelele mukati kabo.
7 Co Yehova wehwile Satana ngwendi: “Utunda kuli?” Satana wakumbulwile Yehova ngwendi: “Njitunda mu kuzenguluka ha lifuti-libu na kwendanganaho.” 8 Co Yehova wehwile Satana ngwendi: “Kuma unananguka* ngamba yange Yombi ndi? Naumo wahi nalifu nendi ha lifuti-libu. Napu munalume wa kusungama, wa kulongwa.* Akazibila Njambi lyoba na kutunda ku byuma byabibi.” 9 Co Satana wakumbulwile Yehova ngwendi: “Kuma Yombi wazibila Njambi lyoba kwa kujeneka bimo ndi? 10 Kuma kuwamunyungililile na kunyungilila njibo yendi na byoshe byali nabyo ndi? Unabezikisa bipangi bya maboko endi, co bimuna bendi banashulu mu lifuti. 11 Oloni olola liboko lyobe na kumunyeka byoshe byali nabyo, tumone indi kakushaula citona-mesho.” 12 Co Yehova walekele Satana ngwendi: “Tala! Byoshe byali nabyo bili mu liboko lyobe.* Oloni keti umukwate.” Ngeci, Satana watundile ku mesho a Yehova.
13 Co litangwa limo bana bendi ba banalume na ba banakazi mubakele na kulya na kunwa binyu mu njibo ya yayabo wa munalume, 14 ngamba umo wezile kuli Yombi na kwendeka ngwendi: “Bingombe banakala na kulima, bidonki* banakala na kulila kuyehi nabo, 15 co baSabeya banabajemukilile na kubambata. Banatsii bangamba na mukwale. Yange lika njinoboka na kwija na kukuleka.”
16 Simbu wacikele na kwendeka, mukwabo wezile na kwendeka ngwendi: “Tuhya twa Njambi* twa kutunda mwilu tunezile na kwenyeka bimanga na bangamba na kubanyongesa. Yange lika njinoboka na kwija na kukuleka.”
17 Simbu wacikele na kwendeka, mukwabo wezile na kwendeka ngwendi: “BaKaudiya banapangele bibunga bitatu na kujemukila tumele na kubambata, co banatsii bangamba na mukwale. Yange lika njinoboka na kwija na kukuleka.”
18 Simbu wacikele na kwendeka, mukwabo nawa wezile na kwendeka ngwendi: “Bana bobe ba banalume na ba banakazi banakele na kulya na kunwa binyu mu njibo ya yayabo wa munalume. 19 Kukasumuka, kunaija lihunzi lyakama lya kutunda mu mambo na kupupa bimbango biwana bya njibo. Ngeci, inawila bana bobe na kubatsiya. Yange lika njinoboka na kwija na kukuleka.”
20 Ngeci, Yombi wakatukile na kutabula cizalo cendi na kutehula binkambu bya ku mutwe wendi, co wawililile hasi na kutsikama. 21 Co wendekele ngwendi:
“Munjatundile mwimo lya banana nabimo byahi binjezile nabyo,
Co nabimo byahi binjiluka nabyo.
Yehova nanjanene, co Yehova nanjinyeke.
Lizina lya Yehova batwaleleleho kulishangazala.”
22 Mu byuma byoshe ebi, Yombi kalingile bubi nambe kwendeka ngwendi kuli cuma cimo cacibi canalingi Njambi.*
2 Kutundaho, litangwa lyetele libakobelele bana ba Njambi wa busunga* na kwimana ku mesho a Yehova, co Satana nendi wakobelele mukati kabo na kwimana ku mesho a Yehova.
2 Co Yehova wehwile Satana ngwendi: “Utunda kuli?” Satana wakumbulwile Yehova ngwendi: “Njitunda mu kuzenguluka ha lifuti-libu na kwendanganaho.” 3 Co Yehova wehwile Satana ngwendi: “Kuma unananguka* ngamba yange Yombi ndi? Naumo wahi nalifu nendi ha lifuti-libu. Napu munalume wa kusungama, wa kulongwa.* Akazibila Njambi lyoba na kutunda ku byuma byabibi. Anga nakakateya ku kulongwa kwendi nameme uli na kunjishongangeya ngwobe njimunyongese* kwa kujeneka mulonga.” 4 Oloni Satana wakumbulwile Yehova ngwendi: “Cikanda na cikanda. Munu ana byoshe byali nabyo mwafwa ya mwonyo* wendi. 5 Oloni olola liboko lyobe na kukwata bitsiya byendi na situ yendi, tumone indi kakushaula citona-mesho.”
6 Co Yehova walekele Satana ngwendi: “Tala! Ali mu liboko lyobe!* Oloni keti umutsiye.” 7 Ngeci, Satana watundile ku mesho a Yehova, co wapupile Yombi na bimbandu bya kubabala. Kutunda ku bilyato byendi kuketa na ku mutwe wendi. 8 Co Yombi wambatele mbazubwila ya ndeho ya buma mangana alipalese, co watumamene mu lito.
9 Mamaneselelo, munakazi wendi wamulekele ngwendi: “Anga ucinakakateya bene ku kulongwa kwobe ndi? Shaula Njambi mangana utse!” 10 Oloni Yombi wamukumbulwile ngwendi: “Uli na kwendeka ngwe banakazi ba kujeneka mana. Kuma tunapande kutambula lika byuma byabibwa kuli Njambi wa busunga na kubyana byuma byabibi ndi?” Mu byuma byoshe ebi, Yombi kalingile bubi na kanwa kendi.
11 Babusamba batatu ba Yombi bazibile bya bukalu bwoshe bwamwizilile, co batundile ku mitambela yabo na kwija. Bapwile Elifazi wa kaTemani, Biudadi wa kaShuwaha na Zofa wa kaNama. Balizibasanene ngwabo baliwane mangana baye na kusimpisa Yombi na kumuzembeleka. 12 Mubamumwene te bali halako, bamuzimbalele. Bashangumukile kulila mu kutambekela na kutabula bizalo byabo na kukakumwina likungu mwilu na mu mitwe yabo. 13 Co batumamene nendi hasi ha matangwa 7, butsiki na mutanya. Naumo wahi watuhwile lijwi lya kwendeka nendi mwafwa bamwene ngwabo ali na kuziba manene kubabala.
3 Munima yebi, Yombi washangumukile kwendeka na kusinga litangwa lyasemukile.* 2 Yombi wendekele ngwendi:
3 “Litangwa linjasemukile linyonge,
Na butsiki bubendekele ngwabo, ‘Mwana wa munalume nasemuka!’
4 Lije litangwa lipwe lisusulungu.
Njambi wa mwilu keti alyake mbunge.
Ceke keti cilitwile.
5 Lisusulungu lyakama* lilyambatele eli litangwa.
Lishelwa lya nyonzi lilifwike.
Byoshe bije bikazibalesa litangwa bilizibise lyoba.
6 Buje butsiki buzibale manene.
Keti bubwahelele ha matangwa a mu mwaka,
Co keti babutandele ku matangwa a mu ngonde.
7 Cili bene, keti kukale munu asemuka ha butsiki buje.
Keti kuzibike bingunda bya kubwahelela.
8 Baje bakasingi litangwa babusinge,
Baje basa kwindula Leviatani.*
9 Bingongonosi bya mangwezi byobu butsiki bizibale.
Obu butsiki bulisine ngoco kubandamena ceke,
Co keti bumone kukya kwa litangwa.
10 Mwafwa kubwashokele bikolo bya mwimo lya banana.
Nambe kushweka bukalu ku mesho ange.
11 Mwafwa bika kunjatsile munjasemukile?
Mwafwa bika kunjanyongele munjatundile mwimo lya banana?
12 Bika bikwakelelele mabuli aje anjitambwile
Na mabele aje anjijamwesele?
13 Mwafwa simbu ino ngwe njinalala kulu.
Ngwe njinalala na kulihwimina
14 Hamolika na bimyene ba ha lifuti-libu na baka-kubanangula,
Baje balitungilile myela yabo ije inapwoni bingundu,*
15 Nambe hamo na bamyata baje bakele na goldi,
Baje binjibo byabo byashulile na siuva.
16 Mwafwa bika kunjatubakanene
Nambe kutsa simbu kanda njimone ceke?
17 Mu bimbumbo, na banu bababi bene banatundu ku bukalu,
Na baje banajuka banahwimi.
18 Mapanditi boshe balimo bali mu kwoloka,
Kubesi na kuziba lijwi lya munu abasindiya kupanga.
19 Banu bakama na babandondo baje balimo, boshe cifwa cimo,
Na ndungo uje alimo napatuka kuli shukulu yendi.
20 Bika byakanena ceke kuli uje ali na kuyanda
Na kuyoya kuli baje bali manene mu bishoti?
21 Mwafwa bika bakashungwiya kutsa, oloni kucesi kwija?
Bakacitondo kutubakana mubakatondela byuma bya seho bya kushweka,
22 Bakalisamba manene,
Bakabwahelela mubakawana cihilo.
23 Bika byakanena ceke ku munu uje nazimbala mu ngila,
Uje yanazikinina Njambi?
24 Binyengo bikebyo binapu byakulya byange,
Co njili na kutwalelelaho kuteta ngwe mema ali na kwitika.
25 Mwafwa binjinalijujukilile binaija hali yange,
Co binjinakele na kutewa binanjizila.
26 Kunjesi mu kwoloka, njili mu bishoti, kunjawanene kuhwima,
Oloni bukalu buli na kutwalelelaho kunjizila.”
4 Co Elifazi wa kaTemani wamukumbulwile ngwendi:
2 “Nga munu umo asimutwiya nobe, kuma ulubala ndi?
Mwafwa iya asa kwoloka lika kulu kwa kujeneka kwendeka?
3 Cili bene unolola banu babangi,
Co wakele na kukanyamesa maboko a kuzeya.
4 Majwi obe akele na kukanyamesa baje bakele na kutanuka,
Co wakele na kukanyamesa baje bakele na kujaja mu mabuli.
5 Oloni hano binalingiwa kuli yobe, co unazeye,*
Binakuwana, co unombwa.
6 Kuma kuzibila Njambi lyoba kukukusimpisa ndi?
Kuma kulongwa kwobe kukukwana lilabelelo ndi?
7 Acisinganyeke nambe yobe: Munu muka wa kujeneka mulonga ibanyongesaho laja?
Tangwa lika libanyongesele banu ba kusungama?
8 Yange njinananguka ngwange baje balima byuma byabibi*
Na baje bakuna bukalu, ebi bene bikebyo bibateja.
9 Muku wa Njambi ubanyongesa,
Co butenu bwendi bubamanesa.
10 Ndumba akabuluma, co muna ndumba akonena,
Oloni nameme mayo a bindumba* ba nzili akapukuka.
11 Ndumba atsa mwafwa ya kujeneka situ yalya,
Co bana bendi balishandoka.
12 Bananjilekele majwi amo ku bushweke,
Bananjiyebeteyeye mu litwi lyange.
13 Butsiki, ha simbu ibakele banu mu tulo,
Njamwene bimona bya kutewesa,
14 Njazibile manene lyoba,
Co bitsiya byange byakele na kujaja.
15 Sipilitu umo wetile ku mesho ange,
Co njazibile binkambu byange byenda.
16 Wemanene lwii,
Oloni kunjazibukile cifwa cendi.
Njamwene lika cuma cinemana ku mesho ange.
Kwolokele kulu, kukapwa muje njazibile lijwi lyendeka ngwalyo:
17 ‘Kuma munu asa kupwa wa kusungama kutubakana Njambi ndi?
Kuma munu asa kupwa wa kujela kutubakana uje wamutangele ndi?’
18 Tala! Kakulahelele bangamba bendi,
Co akatondesesa tupenga ku tungelo* bendi.
19 Batico baje bayoya mu binjibo bya buma,
Baje batunda ku likungu,
Baje basa kutikika bwasi ngwe kalongolo?
20 Babatika-tika kushwa mutondo kweta mangwezi.
Banyonga myaka yoshe, co naumo wahi ananguka.
21 Kuma kubafwile ngwe tenti inau mwafwa banaishomona mukole ndi?
Batsa kwa kujeneka mana.
5 “Tambeka tumone indi kuli umo akukumbulula!
Wakujela muka iulomba bukwasi?
2 Mwafwa nkulundundu itsiya cilema,
Co cipululu citsiya munu wa kweba.
3 Njamonaho laja byuma byendela bwino cilema,
Oloni kukapwa muje mwela wendi hakala bausinga.
4 Bana bendi bali mu bushonde,
Babalyatelela ku cikolo ca nganda, co naumo wahi abobola.
5 Munu natsi njala alya byakulya byanateje,
Abyambata bene nameme mu mingonga,
Co bufuko bwa bana bendi babanyekabwo.
6 Mwafwa byuma byabibi kubyesi kutunda mu likungu,
Co bukalu kubwesi kutunda mu libu.
7 Cili bene munu nga asemuka kubanga ayande,
Ngeci mwa bishashe mubinapande kutinuka ha tuhya.
8 Ngwe yange, ngwe njilambelela Njambi,
Ngwe njileka Njambi bukalu bwange.
9 Uje ali na kulinga byuma byakama bije kubasa kuzibisisa banu,
Byuma bya kukomokesa byabingi manene.
10 Anyokesa nyonzi ha lifuti-libu,
Co mema eta mu mahya.
11 Ajundula banu ba kwisi
Na kujundula baje banombwa na kubobola.
12 Atanganesa matumbe a banu ba linyanyamena,
Mangana bipangi bya maboko abo keti bibwahe.
13 Akwatela baka-mana mu linyanyamena lyabo,
Mangana matumbe a banu ba kunyanyama keti abwahe.
14 Baliwana na lisusulungu mutanya,
Co bapapateya mutanya-mwelu ngwe butsiki.
15 Obola banu ku mukwale wa mu tunwa twa banu bababi,
Obola kahutu mu liboko lya munu wa nzili,
16 Mangana munu wa kwisi akale na lilabelelo,
Oloni kanwa ka munu wa kujeneka kusungama bakolwesa.
17 Tala! Nabwahelela munu yendekela Njambi.
Keti ubyane kunangula kwa Muka-nzili Yoshe!
18 Mwafwa azibisa kubabala, oloni akuta ha mbandu.
Abulumuna, oloni akangwisa na maboko endi.
19 Akwobola ku bukalu 6,
Nameme bukalu bwa bu 7 kubukwizila.
20 Ha simbu ya njala, akupatula ku kutsa,
Na kukupatula ku nzili ya mukwale ha simbu ya nzita.
21 Akunyungilila ku ndaka ije izibisa kubabala ngwe cibanzi,
Co kunyonga mukwija kuuzibi lyoba.
22 Ujola kunyonga hamolika na njala,
Co kuutewe bikashama ba ha lifuti-libu.
23 Mamanya a mu lihya kuwakubulumuna,*
Co bikashama ba mu shwata bakala nobe mu kwoloka.
25 Ukakala na bana babangi,
Co batekulwila bobe bakatuma ngwe mwila wa ha lifuti-libu.
26 Ukaya mu cihilo oku ucinakanyama,
Ngwe mikuta ya bimbuto bibanakungulula ha simbu yabyo.
27 Tala! Tunatondesesa ebi byuma, co mukemwo bene mubinafu.
Tolilila na kubitaba.”
6 Yombi wamukumbulwile ngwendi:
2 “Ngwe kayando kange bakaweita
Na kukaka ha cipeseleso hamo na bukalu bwange!
3 Mwafwa kalema kutubakana mushekesheke wa ku tulunga-ndonga.
Mukemwo njinendeka mu kulusuka.*
4 Mwafwa mikili ya Muka-nzili Yoshe inanjitibi,
Co njili na kunwa bushungu bwayo.
Njili na kuziba manene lyoba mwafwa Njambi ali na kunjilwisa.
5 Kuma donki* wa mu shwata akalili nga ali na mwila ndi?
Nambe ngombe, kuma akalili nga ali na byakulya ndi?
6 Kuma byakulya bya kushamuka bakabili kwa kujeneka mwongwa ndi,
Nambe butobalesi muka buli mu musozi wa bimena?
7 Njinabyana kukwata byuma bya cifweci,
Binapu ngwe mazilo mu byakulya byange.
8 Ngwe kulomba cange bacikumbulula,
Co ngwe Njambi anjana binjishungwiya,
9 Ngwe Njambi ashaka, ngwe anjitika,
Ngwe olola liboko lyendi mangana anjitsiye.
10 Mwafwa oku kunasa kunjizembeleka
Na kunjilingisa njilisambe nameme njili na kutwalelelaho kuziba manene kubabala,
Mwafwa kunjabyanene majwi a Wakujela.
11 Kuma njicili na nzili ya kutwalelelaho kubandamena ndi?
Bika binjiciyoyela* ngwe kuli bubwa bunjinalabelela?
12 Kuma nji wa kukanyama ngwe limanya ndi?
Nambe situ yange kuma baipangele ha kopa ndi?
13 Kuma kuli ngila injasa kulikwaselamo yange babenya
Okuni byuma byoshe bije binapandele kunjikwasa bananjinyekebyo?
14 Woshe kamwesa mukwabo cizemo cije kucesi kutenguluka
Abyana kuzibila lyoba Muka-nzili Yoshe.
15 Bandolome bange banapu baka-makuli ngwe ndonga ha simbu ya cisika,
Ngwe bana ba bindonga baje boma ha simbu ya cisika.
16 Mema a kulikwata azibalesa ebi bindonga,
Co mema a kukonda aje ali na kusangunuka alishwekamo.
17 Mu kwita kwa simbu kubikala na mema, co kubikalako,
Mukushaluka, byuma cau.
18 Mema abyo bawangununa,
Bitwala mema mu mambo, co byuma.
19 Byendo bya banu ba ku Tema bitonda ebi bindonga,
Baka-kwenda ba ku Sheba* babibandamena.
20 Banapaye mwafwa likulahelo lyabo linai mungoco,
Baziba kubihya mwafwa kubawanamo mema.
21 Omu mukemwo mumunafu yeni kuli yange,
Munamono bukalu bwange bwa kutewesa, co munazibi lyoba.
22 Kuma njinamilombo ngwange munjaneko cuma cimo,
Nambe kumilomba ngwange munjaneneko bwana bwa kutunda ha bufuko bweni ndi?
23 Kuma njinamilombo ngwange munjamene ku liboko lya citozi,
Nambe kunjobola* kuli baka-kunjilyatelela ndi?
24 Njilongeseni, co njoloka kulu,
Njikwaseni mangana njizibisise kusebuka kwange.
25 Majwi a busunga kuwazibisa kubabala ku mbunge.
Oloni bubwa muka bunjiwana mu majwi eni a kunjendekela?
26 Kuma muli na butumbe bwa kupaya majwi ange,
Kupaya majwi ange munu wa kukalekeya, aje apekumuka na lihunzi ndi?
27 Muta lalo ñela hali muna siwa
Na kulandesa kabusamba keni.
28 Ngeci, tengulukeni na kunjitala,
Mwafwa kunjendeka makuli kuli yeni.
29 Shukulu-kambu, tengululeni bisinganyeka byeni, keti munjipaye,
Eyo, tengululeni bisinganyeka byeni mwafwa anga njicinapu munu wa kusungama.
30 Kuma ndaka yange ili na kwendeka mu kuhenga ndi?
Kuma ndakwilo yange kuyasa kunanguka byuma byabibi ndi?
7 “Kuma kuyoya kwa munu ha lifuti-libu kukwafwile ngwe cipangi ca kumusindiya,
Na matangwa endi kuma kuwafwile ngwe muka-kupanga wa kukumuna ndi?
2 Napu ngwe ndungo uje ashungwiya kukala mu munzinze
Na muka-kupanga wa kukumuna uje abandamena fweto yendi.
3 Buswana bwange bunapu bingonde byangoco,
Co bananjana matsiki aje anashulu na bukalu.
4 Munjikalala, njikalihula ngwange, ‘Njinduka simbu muka?’
Oloni njikapindangana butsiki bwoshe, lyakukya.*
5 Situ yange inashulu na mabuno na mikamango ya mazilo,*
Mubila wange unashulu na mabanda a bimbandu na masina.
6 Matangwa ange ali na kuzambula bwasi kutubakana muikazambwila nguya ya likina lya muka-kutonga,
Co ali na kuhwa kwa kujeneka lilabelelo.
7 Anuka ngwobe kuyoya kwange kunapu ngwe lihunzi,
Mesho ange kuwakamono lalo byuma bya kuzibisa kubwaha.*
8 Mesho aje ali na kunjimona ha simbu ino, kuwakanjimonoho lalo,
Mesho obe akanjitonda, oloni kuwakanjiwana.
9 Ngeci mwa lishelwa lije likai na kuzimuka,
Uje asikumuka mu Cihilo,* keluka.
10 Keluka lalo ku njibo yendi,
Co mutamba wendi kuumumono lalo.
11 Ngeci, kunjilikele kwendeka.
Njendeka mwafwa ya kuziba kubabala mu mbunge yange,
Njiyayabala mwafwa ya bukalu bwange bwakama.
12 Kuma yange kalunga-ndonga nambe cikashama wa mu kalunga-ndonga,
Mangana unjakele munu wa kunjinyunga ndi?
13 Nga njendeka ngwange, ‘Citwamo cange* cinjizembeleka,
Mwela wange unjikwasa njihwimeko ku bukalu bwange,’
14 Co unjizibisa lyoba na bilota
Na kunjijujwisa na bimona,
15 Ngeci njangula cintukulu,
Eyo, njangula kutsa kutubakana kukala nou mubila wange.*
16 Njazindi kuyoya kwange, kunjishaka kutwalelelaho kuyoya.
Njecele, mwafwa matangwa ange anapu ngwe muku.
17 Munu napu iyajo mangana umwake mbunge
Na kumushoshomwa?
18 Bika biumwilwila mutondo na mutondo
Na kumweseka simbu yoshe?
19 Kuma kuulikele kunjitala
Na kunjiseza likalyange mangana njiwanekoco simbu ya kulehula mate ndi?
20 Nga njinalingi bubi njasa kukubulumuna bati, obe Muka-kutala banu?
Mwafwa bika unanjishunanana ngacije?
Kuma njinapu citele kuli yobe ndi?
21 Bika kuukonekela mulonga wange
Na kwecelela bubi bwange?
Mwafwa ololo njilala mu likungu,
Co unjitonda, oloni kuunjiwana.”
8 Biudadi wa kaShuwaha wamukumbulwile ngwendi:
2 “Wendeka ngacije simbu ya kupwa hali?
Majwi a mu kanwa kobe anapu ngwe lihunzi lyakama.
3 Kuma Njambi asa kwakula mu kuhenga,
Nambe Muka-nzili Yoshe kuhengesa kusungama ndi?
4 Nga bana bobe banalingile bubi ku mesho endi,
Co nabana kashitiko mwafwa ya kumutengulukila.
5 Oloni nga utala kuli Njambi,
Na kulambelela Muka-nzili Yoshe akuzibile ngozi,
6 Co lalo nga cili bene u wakujela na kusungama,
Co akutolilila
Na kukwilwisila cifwa ciunapande kukala naco.
7 Co nameme ku mashangumukilo wapwile u wamundondo,
Oloni kulutwe ukapwa u wakama.
8 Shukulu-kambu, ihula bisemwa bya kunima,
Na kwaka mbunge ku byuma bibawanene baishabo.
9 Mwafwa izau lyangoco tunasemuka, co nebi bituzibuka bene byahi,
Mwafwa matangwa etu ha lifuti-libu anapu ngwe munzinzime.
10 Kuma kubakulongesa
Na kukuleka byuma bibazibuka ndi?*
11 Kuma matebe asa kukola na kupwa amalaha kwa kujeneka mandoba ndi?
Kuma mahongo asa kukola na kupwa amalaha kwa kujeneka mema ndi?
12 Simbu acili mu memo, omwo simbu ya kuwateta kanda yete,
Oma kutubakana cimena coshe-coshe.
13 Ebi bikebyo bibaliwana nabyo* banu boshe baje bebala Njambi,
Mwafwa lilabelelo lya banu ba kujeneka kuzibila Njambi lyoba* linyonga,
14 Baje banakulahela byuma byangoco,
Co byuma bibanakulahela binapu bya kujeneka kukola ngwe bwanda bwa* kabubi.
15 Ajendamena ha njibo yendi, oloni iwa,
Eseka kulikwatelelaho, oloni kuitwalelelaho kwimana.
16 Napu cimena cije cisikima bwino mu litanya,
Co minango yendi itepukila mu citungu.
17 Mizi yendi ilitapasana mu mamanya.
Atonda njibo mukati ka mamanya.*
18 Oloni nga bamutukula* ha mwela wendi,
Ou mwela umubyana na kwendeka ngwawo, ‘Kanda njikumoneho.’
19 Eyo, omu mukemwo mwanyongela,*
Co bimena byeka bimena mu mwela wendi.
20 Cili bene Njambi kabyana baje batwalelelaho kupwa ba kulongwa,
Co lalo kakwasa* baka-kulinga byuma byabibi.
21 Mwafwa ashulisa kanwa kobe na tujolo
Na kushulisa kanwa kobe na bingunda bya kubwahelela.
22 Baje bakuzinda, babazibisa shwamwa,
Co tenti ya banu bababi kuikalako lalo.”
9 Yombi wamukumbulwile ngwendi:
2 Njizibuka ngwange omwo mukemwo bene.
Oloni munu asa kupwa bati wa kusungama nga ali na kusompa na Njambi?
3 Nga munu ashaka kulinga nendi bimata,*
Owo munu kasa kukumbulula nameme cihula cimo ku bihula byendi 1,000.
4 Wakala na mana mu mbunge na nzili yakama.
Iya asa kumubyanena, co atundeho kwa kujeneka kubulumuka?
5 Akanungulula* minkinda, oloni naumo wahi akazibuka.
Akaimbindumuna na butenu bwendi.
6 Akaningangesa lifuti-libu,
Co bingunzi byalyo bikajaja.
7 Akashiki litangwa mangana keti litwe ceke
Na kufwika ceke ca bingongonosi.
8 Akajangumuna melu likalyendi,
Na kwenda ha mankimba akama a kalunga-ndonga.
9 Ikeye watangele bibunga bya bingongonosi bibasana ngwabo Ashi, na Kesiu, na Kima,
Na bibunga bya bingongonosi bya ku mbwela.*
10 Akalingi byuma byakama bije naumo wahi asa kubitondesesa,
Byuma bya kukomokesa bije kasa kutanda munu.
11 Eta kuyehi nange, oloni kunjimumono.
Anjitubakana, oloni kunjinanguka.
12 Nga ambata cuma cimo, iya asa kumubindika?
Iya asa kumwihula ngwendi, ‘Bika biuli na kulinga?’
13 Njambi kemika butenu bwendi
Nameme baka-kukwasa Rahabu* bamutsikamena.
14 Batico nga njimukumbulula,
Njinapande kwangula mwamubwa majwi ange nga njisompa nendi.
15 Nameme nga kunjesi na mulonga, kunjimukumbulula.
Njilambelela lika lyaako wange* anjitetele.
16 Nameme nga njimusana, kuma anjitaba ndi?
Kunjikulahela ngwange asa kutolilila ku lijwi lyange.
17 Mwafwa ali na kunjinenela bukalu bwabwingi bwa kufwa ngwe lihunzi lyakama
Na kutumisa bimbandu byange kwa kujeneka binjinamulingi.
18 Kesi na kunjecela mangana njikokeko tahi lihunzi,
Ali na kutwalelelaho kunjana byuma bya kulula.
19 Nga twendeka bya nzili, ikeye muka-nzili.
Nga twendeka bya kwakula mwamubwa, endeka ngwendi: ‘Iya asa kunjisompesa?’*
20 Nambe nga kunjesi na mulonga, kanwa kange kanjihisa,
Nameme nga njitwalelelaho kupwa wa kulongwa,* anga anjana mulonga.*
21 Nameme nga njitwalelelaho kupwa wa kulongwa,* kunjilizibi ngwange binjili na kulinga bikebyo bene,
Njinazindi* kuyoya kwange.
22 Na kuliseza ciliho bene cahi, mukemwo njendeka ngwange
Akanyongesa banu ba kujeneka mulonga* hamolika na banu bababi.
23 Libazi mulitsiya banu mu kukasumuna,
Ajola banu ba kujeneka mulonga mubayanda.
24 Lifuti-libu nalyana mu maboko a banu bababi.
Nafwiki mesho* a maako balyo,
Nga keti ikeye, co iya?
25 Hanwoni matangwa ange ali na kuzambula kutubakana muka-kushatuka,
Ali na kuhwa bwasi kwa kujeneka kumona bubwa.
26 Ali na kushatuka bwasi ngwe mato a matebe,
Ngwe bingonga mubakakwebula byakulya byabo.
27 Nga njendeka ngwange, ‘Njibala bukalu bwange,
Na kutengulula sholwesi ya cihanga cange mangana njibwahelele,’
28 Anga njiziba lyoba mwafwa ya kuziba kubabala,
Co njizibuka ngwange kuunjimono ngwobe kunjesi na mulonga.
29 Unjiwana na mulonga,*
Ngeci, bika binjilisinina?
30 Nameme njitane mema a kukonda aje anasangunuka
Na kujelesa maboko ange na mulola,
31 Unjimbwateka mu bwina bwa mandoba,
Ngeci, nameme bizalo byange biziba bunyengwe.
32 Mwafwa kapwile munu ngeci mwange mangana njimukumbulule,
Nambe tulitwale ku nkuta.
33 Kukwesi munu asa kubatula ñanda yetu,*
Uje asa kupwa lyaako wetu.
34 Nga alikela kunjipupa*
Na kulikela kunjijujwisa,
35 Co njendeka nendi kwa kujeneka kuziba lyoba,
Mwafwa kunjesi kwasa kwendeka nga njili na lyoba.
10 “Njazindi mwonyo* wange.
Njendeka bya bukalu bwange.
Njendeka mwafwa ya kuziba kubabala mu mbunge yange.
2 Njileka Njambi ngwange: ‘Keti unjane mulonga.
Njileke biuli na kunjilwisila.
3 Kuma uli na kuwana bubwa mu kulyatelela banu,
Mangana wombwanese bipangi bya maboko obe
Na kushaka butumbe bwa banu bababi ndi?
4 Kuma uli na mesho a bunu,
Nambe kumona byuma mubakabimwena banu ndi?
5 Kuma matangwa obe anapu ngwe matangwa a banu,
Nambe myaka yobe, kuma inapu ngwe myaka ya munu,
6 Mangana utonde mulonga wange
Na kutwalelelaho kutonda bubi bwange ndi?
7 Uzibuka ngwobe kunjesi na mulonga,
Co naumo wahi asa kunjobola mu liboko lyobe.
8 Maboko obe akewo anjitangele na kunjipanga,
Oloni hano uli na kunjinyongeselela.
9 Shukulu-kambu, anuka ngwobe wanjimungile ha buma,
Oloni hano uli na kunjilingisa njiluke ku likungu.
10 Kuma kuwanjitilile ngwe mabele,
Na kunjimunga ngwe mazi a mabele* ndi?
11 Wanjizikile cikanda na situ,
Co wanungasanene bitsiya na mishisha hamolika.
12 Unanjana kuyoya na kunjimwesa cizemo cije kucesi kutenguluka.
Unanyungilila kuyoya kwange* na kunjaka mbunge.
13 Oloni unayongola kulinga ebi byuma ku bushweke.*
Njinazibuka ngwange ebi byuma bitunda kuli yobe.
14 Ngwe njinalingi bubi, ngwe unanjimono,
Co ngwe kuwanjikonekelele mulonga wange.
15 Nga njili na mulonga, co lubinda lwange!
Co nameme nga kunjesi na mulonga, kunjasa kwandula mutwe wange,
Mwafwa njinashauka manene na kuyanda.
16 Nga njandula mutwe wange, unjiyomba ngwe ndumba,
Co lalo umwesa nzili yobe mu kunjilwisa.
17 Unjinenela bakaleho beka mangana banjilwise
Na kubwezelela butenu bwobe hali yange,
Na kunjinenela bukalu kushwa kumo.
18 Bika biunanjitundisilile mwimo lya banana?
Ngwe wanjecelele njitse simbu kanda munu woshe-woshe anjimone.
19 Ngwe njinapu lika ngwe uje kanda akaleko.
Ngwe banjitubakaneselele lika ku bihilo kutunda mwimo lya banana.’
20 Kuma matangwa ange keti amandondo ndi? Anjecele,
Keti anjitale mangana njiwaneko kuhwima*
21 Simbu kanda njiye ku lifuti lya lisusulungu lyakama,*
Kuje kunjasa kwiluka.
22 Ku lifuti lya lisusulungu lyakama,
Lifuti lya lisusulungu lya kuzibala manene na liwayanga,
Kuje nameme ceke capwa ngwe lisusulungu.”
11 Zofa wa kaNama wamukumbulwile ngwendi:
2 “Kuma awa majwi oshe kubawakumbulula ndi?
Kuma kwendeka manene kulingisa munu apwe wa kusungama* ndi?
3 Majwi obe angoco olwesa banu ndi?
Kuma naumo wahi akutenukila mwafwa ya majwi obe a likamba ndi?
4 Mwafwa uli na kwendeka ngwobe, ‘Bilongesa byange bya kujela,
Co njinajele mu mesho eni.’
5 Oloni cacibwa ngwe Njambi nendeka nobe
Na kwashama mu kanwa kendi na kwendeka nobe.
6 Co ngwe nakujombolwela byuma bya kulishweka bije bikulingisa ukale na mana,
Mwafwa mana akala na mitamba yaingi.
Co ngwe unananguka ngwobe Njambi kashaka kwanuka milonga yobe imo.
7 Kuma wasa kuzibuka byuma bya Njambi bya kuloba,
Nambe kuzibuka byuma byoshe bya* Muka-nzili Yoshe ndi?
8 Byakala helu manene kutubakana lilu. Kuma wasa kubiwana ndi?
Byalobo manene kutubakana Cihilo.* Kuma wasa kubizibuka ndi?
9 Byapwa byabilaha kutubakana lifuti-libu,
Co byapwa bya kujanjabala kutubakana kalunga-ndonga.
10 Nga aita na kukwata munu na kumusanena maako,
Iya asa kumubindika?
11 Mwafwa azibuka nga banu bakwisa.
Nga amona byuma byabibi, kuma kakako mbunge ndi?
12 Oloni munu wa kujeneka mana kasa kuzibisisa
Kubanga hamo donki* wa mu shwata aseme munu.
13 Libwahesele mu mbunge yobe
Na kwolwela maboko obe kuli ikeye.
14 Nga liboko lyobe lili na kulinga byuma byabibi, lyake kulako nobe.
Keti wecelele kujeneka kusungama cikale mu bitenti byobe.
15 Nga ulinga ngoco, co wasa kwandula mutwe wobe kwa kujeneka kapenga,
Wasa kwimana mbe kwa kujeneka kuziba lyoba.
16 Co wibala bukalu bwobe,
Kuubwanuka lalo ngwe muje kuwasa kwanukila mema a muta aje aneti.
17 Co matangwa a kuyoya kwobe atwa ceke kutubakana ceke ca mutanya-mwelu,
Nameme lisusulungu lyawo lipwa ngwe ceke ca mutondo.
18 Usimpa mwafwa uli na lilabelelo,
Co utala noku-noku na kulala mu kwoloka.
19 Ulala kwa kujeneka munu wa kukuzibisa lyoba,
Co banu babangi bashaka ngwabo ubazibile ngozi.
20 Oloni mesho a banu bababi atsitsibala,
Co kubawana kwa kutewela,
Babandamena lika kutsa.”
12 Yombi wamukumbulwile ngwendi:
2 “Cili bene yeni muli na mangana,*
Co mumukatsa, kukukakala munu wa mana.
3 Oloni nange nji muka-kuzibisisa.*
Kumwanjitubakanene,
Iya kazibuka ebi byuma?
4 Babusamba bange bali na kunjijola,
Mwafwa njili na kutambeka kuli Njambi mangana anjikumbulule.
Munu wa kusungama, wa kujeneka hakumupayela bali na kumujola.
5 Munu uje kesi mu bukalu ashendumuna bukalu,
Asinganyeka ngwendi bukaija lika kuli baje bali na kutalyangela.*
6 Mapwepwe* bali mu kwoloka mu bitenti byabo,
Co baje bali na kulubalesa Njambi banabanyungilila,
Baje bali na binjambi babo mu maboko.
7 Oloni shukulu-kambu, ihula tusitu, co bakulongesa,
Na tuzila ba mwilu, co bakuleka.
8 Nambe singanyekesesa mulyafwa lifuti-libu,* co likulongesa,
Na bisi ba mu kalunga-ndonga, co bakuleka.
9 Cuma muka kuli ebi byoshe
Cije kucizibuka ngwaco liboko lya Yehova likelyo linalingi ebi?
10 Mwonyo* wa cuma coshe ca kuyoya uli mu liboko lyendi,
Na muku wa munu woshe.
11 Kuma litwi kulyesi kumakela majwi
Ngwe ndaka* muikamakela byakulya ndi?
12 Kuma banu ba kukola keti bakebo bakala na mana ndi?
Co kuzibisisa kuma kukwesi kwija mwafwa ya kuyoya simbu yailaha ndi?
13 Ikeye wakala na mana na nzili,
Ali na butumbe na kuzibisisa.
14 Nga asiula cuma, wahi asa kucitunga lalo.
Cuma canashoko, wahi asa kucishokolola.
15 Nga ashoka mema, byuma byoshe byuma cau,
Nga awashokolola, lifuti-libu lijalela.
16 Ikeye wakala na nzili na mana.
Uje ongumuka, na uje ongumuna, boshe banapu bendi.
17 Alingisa baka-kunangula bende mendi-mendi*
Na kulingisa maako bapwe bilema.
18 Azitula banu malyenge abanabakutu bimyene
Na kukuta miba mu bimbunda bya bimyene.
19 Alingisa tupilistu bende mendi-mendi
Na kutundisa baje banazama na nzili ha bitwamo.
20 Alingisa bangaji bajeneke byakwendeka
Na kunyeka banu ba kukola* mana.
21 Alingisa banu ba bulemu bashauke
Na kulingisa banu ba nzili bazeye.*
22 Ajombolola byuma bya kuloba bya mu lisusulungu
Na kutwila ceke ha lisusulungu lyakama.
23 Alingisa baka-mafuti bakale na nzili mangana abanyongese,
Amesa baka-mafuti mangana abatwale mu bufunge.
24 Anyeka bantwama ba banu kuzibisisa*
Na kubalingisa bayebangele mu mambo mwa kujeneka ngila.
25 Bapapateya mu lisusulungu mwa kujeneka ceke,
Abalingisa bayebangele ngwe banu banapende.
13 “Eyo, lisho lyange linamono ebi byuma,
Litwi lyange linabizibi na kubizibisisa.
2 Byuma bimuzibuka nange njibizibuka.
Kumwanjitubakanene.
3 Yange njishaka bene kusimutwiya na Muka-nzili Yoshe.
Njishaka kusompa ñanda yange na Njambi.
4 Oloni muli na kunjikutiiya biñanda bya makuli.
Mubaboshe mu baka-kusaka ba kujeneka seho.
5 Ngwe mwoloka lika kulu,
Ngwe mumwesa ngweni muli na mana.
6 Shukulu-kambu, tolilileni ku byuma binjendeka,
Co akeni mbunge ku kulambelela kwange.
7 Kuma mwendeka biñanda bya kuhenga mu kwimanena Njambi
Na kumwendekelako biñanda bya makuli ndi?
8 Kuma mumwamena ndi?
Mushaka kusompela Njambi wa busunga ñanda yendi ndi?
9 Kuma byuma bimyendela mwamubwa nga amilula ndi?
Kuma mwasa kumukwisa ngwe mumwasa kukwisila mukweni munu ndi?
10 Amitenukila bene
Nga mumwesa kangu mu bushweke.
11 Kuma bukama bwendi kubumitewesa ndi?
Kuma kumuzibi lyoba mwafwa yendi ndi?
12 Majwi eni a mana anapu angoco ngwe lito.
Majwi eni a kulyamena anapu amabotsi ngwe bintelo bya buma.
13 Olokeni kulu mangana njendeke.
Co byoshe bilingiwa kuli yange bilingiwe ngano.
14 Bika binjilikobelesela mu bukalu
Na kwaka kuyoya* kwange mu bushonde?
15 Nameme anjitsiye, njitwalelelaho kubandamena.
Njisompa ñanda yange* ku mesho endi.
16 Co apwa mwobole wange
Mwafwa kukwesi munu uje kazibila Njambi lyoba* aija ku mesho endi.
17 Tolilileni mwamubwa ku majwi ange.
Akeni mbunge ku byuma binjendeka.
18 Taleni, hano njalibwahesela kusompa ñanda yange.
Njizibuka ngwange kunjabiisile.
19 Iya alinga nange bimata?
Njitsa nga njoloka kulu.*
20 Obe Njambi, njane lika byuma bibali,
Mangana keti njilishweke ku mesho obe:
21 Tundisa liboko lyobe lya kulema hali yange na kulitwala kulako,
Co keti unjizibise lyoba.
22 Njisane mangana njikukumbulule,
Nambe njitabese njendeke mangana unjikumbulule.
23 Mulonga muka njinalingi nambe bubi muka bunjinalingi?
Njileke mulonga wange na bubi bwange.
24 Bika biunashwekela cihanga cobe
Na kunjimona ngwe nji citozi cobe?
25 Kuma ushaka kutewesa liputa linapekumuka na lihunzi
Nambe kusheka cishati ca kuma ndi?
26 Mwafwa unatwalelelaho kutulika biñanda byabibi bya kunjibangeya,
Na kunjana mulonga mwafwa ya bubi bunjalingile te njicili nji mukwenje.
27 Unaka mendi ange mu tukunju,
Ukelula bingila byange byoshe,
Na kukaba mwoshe muineti myanja yange.
28 Ngeci munu akabolo ngwe mubikabolo byuma,
Ngwe cizalo cibanali tulongolo.
14 “Munu wa kusemuka ku munakazi,
Akayoyo simbu yaindondo, co buyoye bwendi bunashulu na bukalu.*
2 Akamene ngwe ntemo, co ajujwama.*
Akatewe ngwe munzinzime na kuzimangana.
3 Eyo, unamutala shwii,
Co umusompesa,
4 Iya asa kukita munu wa kujela okuni ikeye wapwa wa kujwala?
Naumo wahi!
5 Nga matangwa endi banawanoneka,
Co bingonde bya kuyoya kwendi bili mu maboko obe.
Unamwakela seteko mangana keti aitubakane.
6 Tala kweka mangana ahwimeko,
Kweta noho hamanesela litangwa lyendi ngwe muka-kupanga ibanakumuna.
7 Mwafwa nambe muti nga baushinja
Tuli na lilabelelo ngwetu ujobelela lalo,
Co minango yawo itwalelelaho kukola.
8 Nameme mizi yawo ikala simbu yailaha mu libu
Na nsina yawo itsila mu libu,
9 Muuziba lika mema, ujobelela
Na kujobelela minango ngwe muti wauha.
10 Oloni nga munu atsa, nacimo cahi casa kulinga.
Nga munu atsa, aya kuli?
11 Mema ahwa mu kalunga-ndonga,
Co mema a mu ndonga atepuluka na kuma.
12 Munu nendi alala, co kenduka,
Kenduka, cakama lika lilu kulili.
Naumo wahi amwindula mu tulo.
13 Ngwe unjishwekakoco mu Cihilo,*
Unjishweka kweta noho butenu bwobe buneti,
Ngwe unjinonekelako simbu na kunjanuka!
14 Nga munu atsa, kuma asa kuyoya lalo ndi?
Njibandamena ha matangwa oshe a cipangi cange ca kunjisindiya
Kweta noho habakanjipatwila.
15 Ukanjisana, co njikakukumbulula.
Ukashungwiya kumona cipangi ca maboko obe.
16 Oloni ha simbu ino uli na kutwalelelaho kutanda manambo ange oshe.
Uli na kutala lika ha bubi bwange.
17 Unatulika milonga yange,
Na kulameka bubi bwange na lemba.
18 Ngwe munkinda muukandumuka na kutikika
Na limanya mulikamunguka mu mwela walyo,
19 Ngwe mema muwakali mamanya
Na mema a muta muwakongumuna libu,
Nobe unanyongesa lilabelelo lya munu.
20 Utwalelelaho kumuhyana kweta noho hakanyongela.
Utengulula sholwesi yendi na kumushekela mu cihilo.
21 Bana bendi babasingimika, oloni ikeye kazibuka.
Babakehesa, oloni ikeye kananguka.
22 Akazibi lika kubabala simbu aciyoya,
Akakala lika mu busiwa simbu aciyoya.”
15 Elifazi wa kaTemani wamukumbulwile ngwendi:
2 “Kuma munu wa mana asa kukumbulula na majwi a kujeneka seho
Nambe kushulisa lifu lyendi na lihunzi lya ku butuhukilo bwa litangwa ndi?
3 Kwendekela na majwi lika kucikwasa,
Co kukwesi seho ya kwendeka lika.
4 Mwafwa ulingisa banu bajeneke kuzibila Njambi lyoba
Na kubalingisa bajeneke kwaka mbunge kuli Njambi.
5 Mwafwa bubi bwobe bukebwo buli na kukwendekesa ngacije,*
Co uli na kwendeka majwi a linyanyamena.
6 Kanwa kobe kakeko kali na kukupaya, keti yange.
Kanwa kobe kakeko kali na kukuhisa.
7 Kuma yobe munu wakulibanga kusemuka,
Indi wasemukile simbu kanda malundu akaleko?
8 Kuma ukatolilila ku mahungu a Njambi,
Indi yobe lika wakala na mana?
9 Bika biuzibuka bije kutuzibuka?
Bika biuzibisisa bije kutuzibisisa yetu?
10 Banu bali na bwele na tukulukazi mubali mukati ketu,
Bakulunu kutubakana na isho.
11 Kuma majwi a Njambi a kukuzembeleka kuwapwilemo ndi,
Nambe majwi abanakuleke mu kuwa mbunge kuwapwilemo ndi?
12 Mbunge yobe ilyalesela bika,
Co bika biunatutalela na butenu?
13 Mwafwa unalubalela Njambi
Na kutabesa majwi a cifwoco atunde mu kanwa kobe.
14 Munu wapwa iya mangana apwe wa kujela,
Nambe woshe nasemuka kuli munakazi mangana apwe wa kusungama?
15 Tala! Kakulahelele bakujela bendi,
Co nameme melu kuwapwile a kujela mu mesho endi.
16 Batico munu uje amuzibisa bunyengwe na kulinga byuma byabibi,
Munu uje ashungwiya kulinga byuma byabibi ngwe uje ashaka kunwa mema?
17 Tolilila njikuleke!
Njikulumbunwina binjinamono.
18 Byuma bibanendeka banu ba mana bibazibile kuli baishabo,
Byuma bije kubashwekele.
19 Bakebo lika babanene lifuti,
Co kukwesi munu weka wetile mukati kabo.
20 Munu wamubi akayanda matangwa a kuyoya kwendi kwoshe,
Myaka yoshe ibanatulikila muka-kulyatelela bakwabo.
21 Mu matwi endi, aziba bilumo bya kutewesa.
Mu simbu ya kwoloka, bikenya bamulwisa.
22 Kakulahela ngwendi atunda mu lisusulungu.
Banamutulikila mukwale.
23 Ayebangela mu kutonda-tonda byakulya,* co alihula ngwendi: ‘Bili kuli?’
Azibuka ngwendi litangwa lya lisusulungu lili muyehi.
24 Bukalu na kayando bitwalelelaho kumutewesa
Bimuhyana ngwe mwene uje nalibwahesela kulwa.
25 Mwafwa nemika liboko lyendi mangana alwise Njambi,
Co ali na kushaka kushaula* Muka-nzili Yoshe.
26 Akaluka kushatukila kukalwisa Njambi,
Oku nambata ntelo yendi ya kuhima ya kukola.
27 Cihanga cendi cinanunu.
Bintungi byendi binafutunuka na mazi.
28 Wakala mu binganda bije bibakunyongesa,
Mu binjibo bije naumo wahi akakalamo,
Bije bikapwa mitumbo ya mamanya.
29 Kafuku, co bufuko bwendi kubulibwezelela,
Co byuma byali nabyo kubilisala mu lifuti.
31 Kapandele kungumuka na kukulahela byuma byangoco,
Mwafwa nga alinga ngoco, atambula lalo byuma byangoco.
32 Ebi bilingiwa simbu kanda litangwa lyendi lyete,
Co minango yendi kuikolo.
33 Afwa ngwe muti wa binyu uje ulundumuna bushuka bwawo kwa kujeneka kuhya,
Na muti wa olive uje utotomona bintemo byawo.
34 Mwafwa cibunga ca baje kubazibila Njambi lyoba* capwa ca mupulungwa,
Co tuhya twenyeka bitenti bya baje batambula mazika-kanwa.
35 Bemita bukalu na kukita bubi,
Co mu memo abo mutunda makuli.”
16 Yombi wamukumbulwile ngwendi:
2 “Njazibaho laja byuma byabingi bya cifweci.
Mubaboshe muli na kunjizeyesa kutubakana kunjizembeleka!
3 Kuma majwi a kujeneka seho* akala na mamaneselelo ndi?
Bika binakulubalesa bikulingisa ukumbulule ngacije?
4 Omwo mumuli na kwendeka, nange njasa kwendekamo.
Ngwe yeni muli na kuliwana na bukalu bunjinaliwana nabwo,
Njasa kupangesa majwi a kukokweya mu kumilwisa
Na kumipikisila mutwe.
5 Nameme ngoco, yange ngwe njamikanyamesa na majwi a mu kanwa kange,
Ngwe majwi a kuzembeleka a mu kanwa kange anamihwimisa.
6 Nameme njendeke, kubabala cinjili na kuziba kucitepuluka,
Nga njilikela kwendeka, kuma kubabala cinjili na kuziba citepuluka ndi?
7 Oloni hano nanjizeyesa.
Nanyongesa bakunjibo yange* boshe.
8 Co lalo nanjikwata mba, ngeci bunapu bukaleho,
Co kuyondwa kwange kunemana ku mesho ange na kwana bukaleho bwa kunjilwisa.
9 Butenu bwendi bunanjisanyozola bisanyu-sanyu, co nanjikela na nkulundundu.
Mwanjimona alishuma ku mayo.
Citozi cange anjitala na butenu na biyongola bya kunjilinga mwamubi.
10 Banashama mu tunwa twabo mangana banjilehule,
Bananjipupu ku binana mu kunjishendumuna.
Banalikungulula mu bwingi mangana banjilwise.
11 Njambi nanjana mu maboko a bakwenje,
Nanjinakwila mu maboko a banu bababi.
12 Njakele mu kwoloka, oloni wanjipokozwele.
Wanjikwatele ha kakosikosi na kunjitika,
Co washangumukile kunjasha mikili yendi.
13 Banu bendi baje bapwa baka-kwasha na mata a lusipa banjizengeleka.
Atiba binso byange, co kanjizibila mema ku mbunge.
Etila nyangwa yange hasi.
14 Njinapu ngwe cibumbe cije catubanga bimbengwa-mbengwa.
Anjilupukila ngwe liswalale.
15 Njinatungu cikeleya mangana njifwike cikanda cange,
Njinanyekumuka, co lalo kunjesi na nzili mukemwo njinatumama mu likungu.*
16 Mesho ange oshe ngengu mwafwa ya kulila,
Co ha mesho ange hali lisusulungu lyakama,*
17 Nameme maboko ange kuwalingile lwozi,
Co lalo lilombelo lyange linapu lya kujela.
18 Obe lifuti-libu, keti ufwike maninga ange.
Co njitwaleleleho bene ngoco kuteta.
19 Oloni ha simbu ino mukaleho wange ali mwilu.
Uje anjamena ali mwilu.
20 Babusamba bange bali na kunjishendumuna
Njili na kulila na misozi kuli Njambi.
21 Kukale umo akula ñanda ya munu na Njambi,
Ngwe munu mwanasa kwakwila munu na mukwabo.
22 Mwafwa myaka yange inasalako inapu yaindondo,
Co njiya mu ngila ije kubesi kwiluka baje bakaimo.
17 “Nzili yange inahu, matangwa ange anakeha.
Bihilo binanjibandamena.
2 Baka-kushendumuna bananjizengeleka,
Co mesho ange ali na kutala bilinga byabo bya kutengulukila.
3 Shukulu-kambu, tambula cishimbikiya cange, co cikale kuli yobe.
Iyajo asa kulikumiiya kunjikwasa?
4 Mwafwa unabashwekela kunanguka mangana keti cikale mu bimbunge byabo,
Mukemwo kuwesi na kubajundula.
5 Basa kulipangela byuma bibali nabyo na babusamba babo,
Okuni mesho a bana babo atsitsibala.
6 Njambi nanjilingisa njipwe cuma cibajola hakati ka banu
Mukemwo bakele na kunjijekwila ku mesho.
7 Mesho ange anatsitsibala mwafwa ya kuteta,
Co njinayondwa.
8 Banu ba kusungama banalikomokela ha cumeci,
Co munu wa kusungama ali na kukemanga mwafwa ya banu baje kubesi kuzibila Njambi lyoba.*
9 Munu wa kusungama atwalelelaho kwenda mu ngila yendi,
Co uje ali na maboko a kujela atwalelelaho kukanyama.
10 Nameme ngoco, mubaboshe mwasa kutwalelelaho na bimata byeni,
Mwafwa hakati keni naumo wahi injinamono ngwange ali na mana.
11 Matangwa ange anahu.
Matumbe ange, kulumbununa biishungwiya mbunge yange binahu.
12 Bali na kutwalelelaho kutengulula butsiki kupwa mutanya.
Bendeka ngwabo, ‘Ceke cili muyehi mwafwa kunazibala.’
13 Njibandamena, co Cihilo* cipwa njibo yange.
Njijala mwela wange mu lisusulungu.
14 Njileka bwina* ngwange yobe tate,
Co njileka libuno ngwange yobe nana na ndokazi yange.
15 Kukwesi byuma byabibwa binjinalabelela.
Iya asa kunjileka ngwendi kuli byuma byabibwa binjasa kulabelela?
16 Lilabelelo lyange lisikumuka mu Cihilo* cibanapata na tupateso,
Nange na lilabelelo lyange tuya mu likungu.”
18 Biudadi wa kaShuwaha wamukumbulwile ngwendi:
2 “Wambata simbu ya kupwa hali oku wendeka byuma bya cifweci?
Mwesa kuzibisisa mangana twendeke.
3 Bika biutumwena ngwe tu tusitu
Na kutumona ngwe tu bilema?*
4 Nameme ulisanyozole bisanyu-sanyu mwafwa ya kulubala,
Kuma lifuti-libu bakaliseza mwafwa yobe,
Nambe limanya kutunda mu mwela walyo mwafwa yobe ndi?
5 Eyo, ceke ca munu wamubi bakacizima,
Co mulangi wa tuhya twendi kuukateteka.
6 Ceke ca mu tenti yendi cikapwa lisusulungu,
Co ndeya inyengela mu tenti yendi ikazima.
7 Manambo endi akapwa amehi,
Co matumbe endi akamuwisa.
8 Mendi endi amutwala ha bwanda,
Co alizenga-zengelaho.
9 Muheto umukwata ku linsinsinye.
Nganjo imushwika.
10 Banamushitikila nganjo,
Co banamutela muheto mu ngila.
11 Kwoshe kwaya kuli byuma bimutewesa,
Co bimushatukisa oku byamushunanana.
12 Nzili yendi inahu,
Co bukalu bumulingisa atalyangele.*
13 Cikanda cendi ciliwa.
Mushongo wakama uje wasa kumutsiya ulya bilyo byendi.
14 Bamutundisa mu tenti yendi muje mwakele mu kwoloka
Na kumutwala kuli mwene wa byuma bya kutewesa.*
15 Banu baje kazibuka* bakakala mu tenti yendi.
Ha njibo yendi bakakubaho saufa.
16 Mizi yendi yuma,
Co minango yendi isolya.
17 Kubakamwanuka ha lifuti-libu,
Co naumo wahi akazibuka lizina lyendi* mu tapalo.
18 Bakamutundisa mu ceke na kumutwala mu lisusulungu,
Na kumusheka mu lifuti.
19 Kakakala na bana nambe batekulwila mukati ka banu bendi,
Co kukwesi akasalaho mu mwela mwali na kuyoya.*
20 Litangwa lyendi muliketa, banu ba ku Bulahukilo bwa Litangwa bakakasama,
Co banu ba ku Butuhukilo bwa Litangwa bakalijujukila.
21 Ebi bikebyo bikalingiwa ku bitenti bya muka-kulinga byuma byabibi
Na ku mwela wa uje kazibuka Njambi.”
19 Yombi wamukumbulwile ngwendi:
2 “Mwambata simbu ya kupwa hali kunjaka mu cikela,
Na kunjizibisa kubabala ku mbunge na majwi eni?
3 Munanjipaya* ha bisimbu 10.
Na shwamwa yahi mumuli na kunjiyandesa ngacije ndi?
4 Nga cili bene njasebuka,
Co mulonga wange.
5 Oloni nga mutwalelelaho kulijundula
Na kwendeka ngweni eci kushauka cinanjipande,
6 Co zibukeni ngweni Njambi ikeye nanjungumuna
Co nanjikwata ha bwanda bwendi.
7 Taleni! Njili na kutwalelelaho kutambeka ngwange, ‘Bananjibulumuna!’ oloni wahi ali na kunjikumbulula.
Njili na kutwalelelaho kulomba bukwasi, oloni naumo wahi anjakula mwamubwa.
8 Nashoko ngila yange na cibumbe ca mamanya, co kunjasa kwita,
Nafwiki bingila byange na lisusulungu.
9 Nanjishulula bumpau bwange
Na kunjishulula cilongo ku mutwe wange.
10 Anjitika-tika kweta noho njinanyongo,
Anjilingisa njijeneke kukala na lilabelelo ngwe muti ubanatukula.
11 Butenu bwendi bunanjepukila,
Co ali na kunjimona ngwe nji citozi cendi.
12 Maswalale bendi banalikungulula na kunjizengeleka,
Co banazengeleka tenti yange.
13 Nashekela bandolome bange kulako nange,
Co baje banjizibuka bananjitengulukila.
14 Babusamba bange ba ha mbunge* bananjiseze,
Co baje banjalizibukile nabo mwamubwa bananjibala.
15 Bangenzi baje bali mu njibo yange na bindungo bange ba banakazi bali na kunjimona ngwe nji munu weka,
Banjimona ngwe nji munu wa ku lifuti lyeka.
16 Njisana ngamba yange, oloni kanjikumbulula.
Njimulambelela ngwange anjizibileko mema ku mbunge.
17 Muku wa mu kanwa kange uli na kuzibisa munakazi wange bunyengwe,
Co njinapu cuma ca kunika ku bandolome bange.*
18 Nameme banike babandondo bali na kunjombwanesa.
Mubanjimona banjishendumuna.
19 Babusamba bange ba ha mbunge boshe bali na kunjiyengula,
Co baje banjazemene bananjitengulukila.
20 Bitsiya byange binalikwata na situ yange na cikanda cange,
Co njiyoyela ha cala.
21 Njiteteleniko eni bakwetu, njiteteleniko,
Mwafwa liboko lya Njambi linanjikwata.
22 Bika bimuli na kunjiyandesela ngacije ngwe mwali na kunjiyandesela Njambi
Na kutwalelelaho kunjilwisa?
23 Ngwe majwi ange bawasoneka,
Cibwaha ngwe bawasoneka mu libulu!
24 Tawe! Ngwe bawacakula ha limanya myaka yoshe
Na cisonekeso ca cikubo na cumbu!*
25 Mwafwa njizibuka ngwange muka-kunjipatula* ali na kuyoya,
Akaija na kwimana ha lifuti-libu.
26 Cikanda cange mucinyonga,
Simbu njiciyoya njikamona Njambi.
27 Uje injikalimwena yange babenya,
Mesho ange akalimwenaye, keti mesho a munu weka.
Oloni njili mu citanga.
28 Muli na kwendeka ngweni, ‘Tuli na kumuyandesa mu ngila muka?’
Mwafwa muli na kwendeka ngweni yange njalikokela obu bukalu.
29 Munapande kuzibila lyoba mukwale,
Mwafwa mukwale unena kashitiko kuli baje bali na milonga.
Zibukeni ngweni kwakala lyaako.”
20 Zofa wa kaNama wamukumbulwile ngwendi:
2 Bisinganyeka byange bili na kunjipindisa, co binjilingisa njikukumbulule
Mwafwa njili na kuziba cifwayoyo.
3 Njinazibi majwi obe a kunjishaula,
Co kuzibisisa kwange kunjilingisa njikukumbulule.
4 Unapandele kuzibuka eci cuma,
Mwafwa mukemwo bene mucinafu kushwa habatangelele munu* hano hasi,
5 Unapandele kuzibuka ngwobe kulisamba kwa munu wamubi kwapwa kwa simbu yaindondo,
Co kubwahelela kwa munu uje kazibila Njambi lyoba* kwapwa kwa kasimbu lika.
6 Nameme bukama bwendi bweta mwilu,
Co mutwe wendi weta ku mashelwa,
7 Anyonga myaka yoshe ngwe tuzi twendi.
Baje bakele na kumumona bakendeka ngwabo, ‘Ali kuli?’
8 Bamwibala ngwe cilota, co kubamuwana.
Azimangana ngwe cimona ca butsiki.
9 Lisho lije lyamumwene kulikamumonoho lalo,
Na njibo yendi kuikamumonoho lalo.
10 Bana bendi bakalomba tuhutu ngwabo babazibileko ngozi,
Co maboko endi akelwisila bakwabo bufuko bwabo.
11 Bitsiya byendi byashulile nzili ya ku bukwenje,
Oloni ikalala* nendi mu likungu.
12 Nga cuma cacibi cipwelela mu kanwa kendi,
Nga acishweka kwisi ya ndaka yendi,
13 Nga acisusunya, co kacijekula,
Oloni atwalelelaho kucimumika mu kanwa kendi,
14 Byakulya byalya bipwa bya kungangamena mwimo lyendi,
Bifwa ngwe bushungu* bwa mashuko mwimo lyendi.
15 Nalehula bufuko, oloni abushanja.
Njambi abukomba mwimo lyendi.
17 Kakamonoho bana ba bindonga bya mema,
Kulumbununa mita ya buki na barta.
18 Akelwisa bitenga byendi kwa kujeneka kubilya.*
Kakalikuu bufuko bwa mu mingoso yendi.
19 Mwafwa nalyatelela tuhutu na kubayengula.
Nambata njibo ije katungile.
20 Oloni kakala mu kwoloka,
Bufuko bwendi kubumwobola.
21 Nabimo byahi binasalako byasa kupukula.
Bufuko bwendi kubukalako simbu yailaha.
22 Bufuko bwendi mubutuma manene, bishoti bimuwana.
Lubinda lwakama lumwizila.
23 Mwali na kulya mangana akute,
Njambi amutumina butenu bwendi,
Amunyokeselabwo mu mila yendi.
24 Nga atewa bitwa bya bikubo,
Mikili itunda mu buta bwa lusipa bwa kopa imupulyasana.
25 Atundisa mukili uje unamutubu mu mwongo,
Atundisa citwa ca kubyakula mu nyangwa yendi,
Co alijujukila.
26 Byuma byendi bya seho bizimbala mu lisusulungu lyakama.
Tuhya tuje naumo wahi natupembezela tumunyongesa.
Bukalu bubandamena boshe boboka mu tenti yendi.
27 Lilu lijombolola bubi bwendi.
Lifuti-libu limulwisa.
28 Libazi likongumuna njibo yendi.
Likapwa muta wakama ha litangwa lya butenu bwa Njambi.
29 Ou ukewo mutamba wa munu wamubi wamwana Njambi,
Bukebwo buswana bwanamwangwila Njambi.”
21 Yombi wamukumbulwile ngwendi:
2 “Tolilileni mwamubwa ku byuma binjendeka.
Nga mulinga ngoco, co munjizembeleka.
3 Acinjeceleni njendeke.
Nga njinamanesa kwendeka asina munjishendumuna.
4 Kuma njili na kuyayabalela munu ndi?
Ngwe munu, kuma ngwe njili na kubandamena nawa ndi?
5 Njitaleni shwii mangana mulikasamene.
Kwateni ku tunwa tweni.
6 Munjikabisinganyeka njikakala mu citanga,
Co mubila wange woshe ukajaja.
7 Mwafwa bika banu bababi bakatwalelelaho kuyoya,
Kukulubala na kufuka?*
8 Bana babo bakakala nabo simbu yoshe,
Co bakamono na batekulwila babo.
9 Binjibo byabo banabinyungilila, kubesi na kuziba lyoba,
Co Njambi kesi kubana kashitiko na mbweti yendi.
10 Bingombe babo ba nkomba bali na kusemesa bingombe ba lwabo kwa kujeneka bukalu.
Bingombe babo ba lwabo bali na kusema, co kubesi na kupulumwisa.
11 Bana babo bali na kushatozoka hanja ngwe butanga
Na kutumbozoka.
12 Bemba na kangoma na kalyalya,
Co cilumo ca kanamutolilo* cibazibisa kubwaha.
14 Oloni baleka Njambi wa busunga ngwabo, ‘Twecele!
Shetuko kuzibuka bingila byobe.
15 Muka-nzili Yoshe iyajo mangana tumupangele?
Bika bituwana nga tumuzibuka?’
16 Oloni njizibuka ngwange kubesi na nzili ya kulingisa byuma bibendele bwino.
Bisinganyeka* bya banu bababi bili kulako nange.
17 Ndeya ya banu bababi, lungahi banaizimi?
Lungahi bunabezila bukalu?
Njambi nabanyongesa lungahi na butenu bwendi?
18 Kuma bakapekumuka na lihunzi ngwe bishati
Na kupekumuka na lihunzi lyakama ngwe lijungu ndi?
19 Kashitiko ka munu, Njambi akatulikila bana bendi.
Oloni Njambi amwaneko ikeye babenya mangana nendi akazibe.
20 Mesho endi alimwene mwanyonga,
Co ikeye bene anwe butenu bwa Muka-nzili Yoshe.
21 Kuma alishoshomwena ha byuma bilingiwa ku banu bakunjibo yendi nga natsi,
Nga bingonde byendi babikehesa* ndi?
22 Kuma kuli umo asa kulongesa Njambi
Okuni ikeye akasompo na banu ba helu manene ndi?
23 Munu umo atsa oku ali na nzili
Kwa kujeneka cuma ca kumushotesa mbunge na kumwaka mu cikela,
24 Oku matafu endi acinalibundungula
Co bitsiya byendi bicinakanyama.*
25 Oloni mukwabo atsa na bishoti byabingi,
Nambe bene kulikuwa byuma byabibwa kwahi.
26 Boshe balala mu likungu,
Co mabuno babajama.
27 Taleni! Njizibuka bwino byuma bimuli na kusinganyeka
Na matumbe eni a kunjilinga mwamubi.*
28 Mwafwa muli na kwendeka ngweni, ‘Njibo ya munu wa kutsimana ili kuli,
Na tenti yakele na kukala munu wamubi ili kuli?’
29 Kuma kumwehwile baka-kwenda ndi?
Kuma kumwesi kwilula bukaleho* bubanawana,
30 Buje bumwesa ngwabwo munu wamubi bakamwobola ha litangwa lya bukalu
Na kumwamena ha litangwa lya butenu bwa Njambi ndi?
31 Iya amuleka citona-mesho ngwendi ngila yendi yaibi,
Na kumwana kashitiko kwesekesa na byuma byanalingi?
32 Mubamutwala ku bihilo,
Mbumbo yendi batwalelelaho kuinyunga.
33 Mamunga a libu a mu cinema apwelela kuli ikeye,
Co banu boshe bamukaba*
Ngwe mukwafwile ku banu babangi baje bayoyele simbu kanda akaleko ikeye.
34 Co bika bimunjizembelekela na majwi a kujeneka seho?
Mu bikumbululo byeni nabimo bilimo byahi, makuli lika alimo!”
22 Elifazi wa kaTemani wamukumbulwile ngwendi:
2 “Seho muka yali nayo munu kuli Njambi?
Kuma kuli bukwasi bwawana Njambi ku munu wa kuzibisisa ndi?
3 Kuma Muka-nzili Yoshe abikobela obyo bya kusungama kwobe,*
Nambe kuwanaho bimo nga utwalelelaho kupwa wa kulongwa ndi?
4 Kuma akwana kashitiko
Na kusompa nobe mwafwa ya kumusingimika manene ndi?
5 Kuma kalingi ngoco mwafwa ya kutuma kwa bilinga byobe byabibi,
Co lalo kuulikele kulinga bubi ndi?
6 Mwafwa ukambata cishimbikiya ku bandolome bobe kwa kujeneka bibanakulingi,
Co ukashulula banu bizalo byabo na kubaseza mutotototo.
7 Kuwesi kwana mema a kunwa uje najuka,
Co ukomina byakulya uje natsi njala.
8 Libu lyapwa lya munu wa nzili,
Co uje ibashaka banu akalaho.
9 Wakele na kwilwisa bifwile maboko-boko,
Co wakele na kutseka maboko a bisiwa.*
10 Mukemwo miheto* inakuzengeleka,
Co bukalu bwa kukasumuna buli na kukutewesa.
11 Mukemwo kunazibala manene, co kuwesi na kumona,
Co mema a libazi anakungumbula.
12 Kuma Njambi kakele kwilu manene ndi?
Co tala bingongonosi, kuma kubyesi kulako manene ndi?
13 Oloni uli na kwendeka ngwobe: ‘Bika byazibuka Njambi?
Kuma asa kusompa byuma bili mu lisusulungu lyakama ndi?
14 Mashelwa anamuzikinina
Mwali na kwenda muje mwaita lilu.’
15 Kuma ukaba ngila ya kusañulu
Ije ibendele banu bababi,
16 Banu baje butsi bwakwebwile,* simbu kanda simbu yabo yete,
Baje lubula lwabo lwongumukile na libazi* ndi?
17 Bakele na kuleka Njambi wa busunga ngwabo: ‘Twecele!’
Ngwabo, ‘Bika byasa kutulinga Muka-nzili Yoshe?’
18 Okuni ikeye washulisile binjibo byabo na byuma byabibwa.
(Bisinganyeka byabibi bya cifweci binaliseze na bisinganyeka byange.)
19 Banu ba kusungama bamona ebi byuma, co babwahelela,
Banu ba kujeneka mulonga babashendumuna na kwendeka ngwabo:
20 ‘Baje bakele na kutulwisa banabanyongesa,
Co tuhya tunyongesa byoshe binasala hali bakebo.’
21 Zibuka Njambi, co ukala mu kwoloka,
Na kuwana byuma byabibwa.
22 Tambula lishiko litunda mu kanwa kendi
Na kunyunga majwi endi mu mbunge yobe.
23 Nga wiluka kuli Muka-nzili Yoshe, byuma bikwendela bwino lalo.
Nga utundisa kujeneka kusungama mu tenti yobe,
24 Nga umbila goldi* yobe mu likungu,
Na kumbila goldi ya Ofiya mu binema bya mamanya,
25 Co Muka-nzili Yoshe apwa goldi yobe,
Na Siuva yobe yaibwa manene.
26 Co ubwahelela mwafwa ya Muka-nzili Yoshe
Na kutala* kuli Njambi mu kusimpa.
27 Umulambelela, co akuziba,
Co ushulisilila biunalikumiiye.
28 Byoshe biuyongola kulinga bibwaha,
Co ceke citwila mu ngila yobe.
29 Mwafwa nga wendeka na likamba akukehesa,
Oloni obola uje alikehesa.*
30 Amena baje kubesi na mulonga.
Ngeci, nga maboko obe a kujela, co akwamena.”
23 Yombi wamukumbulwile ngwendi:
2 “Na lelo anga njitwalelelaho kuyayabala manene.
Nzili yange inahu mwafwa ya kulinyenga.
3 Ngwe njizibuka kwakala Njambi,
Ngwe njinaiko.
4 Ngwe njinetesa ñanda yange kuli ikeye
Na kulyamena na kanwa kange.
5 Ngwe njinazibi mwanesi kunjikumbulwila
Na kutolilila byanjileka.
6 Kuma ngwe nanjilwisi na nzili yendi yakama ndi?
Embwe, ngwe nanjitolilila mwamubwa.
7 Ngwe ñanda ya munu wa kusungama inahwila ku mesho a Njambi,
Co ngwe lyaako wange nanjipatula myaka yoshe.
8 Oloni nga njiya ku butuhukilo bwa litangwa kunjimuwanako,
Co nga njiluka kunjimuwana.
9 Nga apangela ku cimoshwe kunjimumono.
Co nga apangela ku cilyo anga bene kunjimumono.
10 Oloni azibuka ngila injili na kwenda.
Mwamanesa kunjeseka njipwa ngwe goldi ya kujela.
11 Mendi ange anakaba mwamubwa mu myanja yendi.
Njinatwalelelaho kwenda mu ngila yendi, co kunjatundilemo.
12 Kunjasezele lishiko lya mu kanwa kendi.
Njinanyungu majwi endi kutubakana bene nomu mwananjileke ngwendi njilinge.*
13 Nga nayongola kulinga cuma cimo, iya asa kumubindika?
Nga ashaka kulinga cuma cimo, kubanga acilinge.
14 Mwafwa alinga byuma byoshe byanayongola kunjilingila,
Co kuli byuma byabingi bya cifweci byananjitulikila.
15 Mukemwo njinalishoshomwenaye.
Munjisinganyeka byendi, lyoba lyange lilibwezelela.
16 Njambi nanjijujwisa.
Muka-nzili Yoshe nanjizibisa lyoba.
17 Oloni lisusulungu kulyanjilingisile njoloke kulu,
Nameme bene lisusulungu lyakama lije linafwiki cihanga cange.
24 “Mwafwa bika Muka-nzili Yoshe kanoneka simbu?
Mwafwa bika baje bamuzibuka kubamono litangwa lyendi?*
2 Banu bashwenesa bimweso bya binginga.
Beba matanga na kuwatwala mu bulilo* bwabo.
3 Bambata donki* wa bana ba kujeneka baishabo
Na kwambata ngombe wa nkomba wa fwile kupwa cishimbikiya.
4 Batundisa tuhutu mu ngila.
Banu baje kubesi nou wa kubamena babanda mwafwa yabo.
5 Tuhutu bakayebangela kutonda byakulya mu mambo ngwe bidonki* ba mu shwata.
Bakatondela bana babo byakulya mu mambo.
6 Kubanga bateje mu lihya lya mukwabo*
Na kupupulula mu lihya lya binyu lya munu wamubi asina bawane byakulya.
7 Butsiki bwoshe bakala mutotototo kwa kujeneka bizalo.
Kubesi na bya kulifwika nga kunatonola.
8 Nyonzi ibajulisa mu minkinda.
Babanda ku mamanya mwafwa ya kujeneka kwa kubanda.
9 Mwana uje kesi na ishe bamunyangula ku libele lya ina.
Co bizalo bya kahutu babyambata kupwa cishimbikiya.
10 Babalingisa bende mutotototo kwa kujeneka bizalo
Na kubambatesa mikuta ya bimbuto oku bali na njala.
11 Bapanga na nzili mukati ka bibumbe bya mu malundu mutanya weye.*
Batika binyu mu bitikilo bya binyu, oloni anga batsa lihwila.
12 Baje bali na kutsa, bali na kuteta mu nganda,
Baje banabulumuka manene bali na kutambeka kulomba bukwasi,
Oloni Njambi kesi na kwakako mbunge.*
13 Kuli banu baje bakatengulukila ceke,
Bakabyana bingila bya ceke,
Co kubesi kubikabangeya.
14 Muka-kutsiya enduka mutondo,
Atsiya uje kesi nou wa kumukwasa na kahutu,
Butsikico aya na kwiba.
15 Lisho lya muka-bukoi libandamena kuzibale.
Endeka ngwendi, ‘Wahi anjimona!’
Co alifwika ku mesho.
16 Butsiki batuba binjibo,
Mutanya balishokeyeya mu binjibo byabo.
Kubalizibasanene na ceke.
17 Mwafwa mutondo unapu ngwe lisusulungu lyakama kuli bakebo.
Banezilila byuma bya kutewesa bya mu lisusulungu.
18 Oloni mema abongumuna bwasi-bwasi.
Libu lyabo balisinga.
Kubeluka ku mahya abo a binyu.
19 Ngwe lilanga na kushaluka mubikomisa mema a kukonda aje anasangunuka,
Na Cihilo* naco cikalehula baje banalingi bubi.
20 Munu wamubi baina bamwibala, mabuno bamulya.
Kubakamwanuka lalo,
Co kujeneka kusungama bakacipokola ngwe muti.
21 Munu wamubi akalingi mwamubi mumba
Na kuyandesa fwile.
22 Njambi apangesa nzili yendi mu kunyongesa banu ba nzili.
Nameme bemana, kubesi na lilabelelo lya kuyoya.
23 Njambi abecelela basimpe na kukala mu kwoloka,
Oloni mesho endi amona byuma byoshe bibalinga.*
24 Babajundula ha kasimbu kakandondo, co bahwa.
Babakehesa, co batsa ngwe mubakatsila banu boshe.
Bababatula ngwe mubakabatwila mitwe ya binona.
25 Iya asa kunjipayesa
Nambe kubyana binjinendeka?”
25 Biudadi wa kaShuwaha wamukumbulwile ngwendi:
2 “Bumwene na nzili ya kutewesa byapwa byendi.
Ali na kuzameka kwoloka mwilu.
3 Kuma kuli umo asa kutanda maswalale bendi ndi?
Iya kucesi kutwila ceke cendi?
4 Co munu asa kupwa bati wa kusungama ku mesho a Njambi?
Uje nasemuka ku munakazi asa kupwa bati wa kujeneka mulonga?*
5 Nameme bene ngonde kuyesi kutwa ceke kuli ikeye
Na bingongonosi kubyapwile bya kujela mu mesho endi,
6 Batico munu uje asa kutsa, uje wapwa libuno,
Muna munu uje wapwa ndulo?”
26 Yombi wamukumbulwile ngwendi:
2 “Kuma usinganyeka ngwobe unakwasa uje kesi na nzili ndi?
Usinganyeka ngwobe unobola liboko lije kulyesi na nzili ndi?
3 Kuma usinganyeka ngwobe unanangula munu wa kujeneka mana ndi?
Kuma usinganyeka ngwobe unajombolola mana obe mu kuzituka ndi?
4 Iya iuli na kwendeka nendi?
Co iya nakushongangeya wendeke byuma bya cifweci?
5 Batsi bali na kujaja,
Bali kwisi ya mema na kwisi ya byuma bije byakalamo.
7 Najangumwina bukambwila bwa ku kunto* homa hangoco.
Nanyengelesa lifuti-libu mu bukambwila.
8 Abungila mema ha mashelwa endi
Mu ngila ije ilingisa mashelwa keti atabuke mwafwa ya kulema kwa mema.
9 Afwika litanda lyendi mangana keti limoneke,
Ajangumwinaho lishelwa lyendi.
10 Aka nginga ya lilu na kalunga-ndonga.
Aka nginga mukati ka ceke na lisusulungu.
11 Bingunzi bya lilu bijaja,
Bilijujukila mwafwa ya kutenuka kwendi.
12 Angwanjanga kalunga-ndonga na nzili yendi.
Co mwafwa ya kuzibisisa kwendi, asanyozola cikashama* wa mu kalunga-ndonga sanyu-sanyu.
13 Ajelesa lilu na muku* wendi.
Liboko lyendi litiba linyoka wamukalu kumukwata.
14 Tala! Ebi binapu lika bya kumukulo wa bingila byendi.
Byuma bitunazibi hali ikeye binapu lika kuyebeta kwakundondo!
Co iya asa kuzibisisa nzili ya cililimo cendi?”
27 Yombi watwaleleleleho kwendeka ngwendi:
2 “Njilisinga hali Njambi wa kuyoya uje kanjakwile mwamubwa,
Njilisinga hali Muka-nzili Yoshe uje nanjilubalela,
3 Cakama lika njicili na kuhwima,
Co muku wa Njambi ucili mu majulu ange,
4 Kanwa kange kukendeka bya kujeneka kusungama
Nambe ndaka yange kuningita byuma bya makuli!
5 Munjikatsila kwendeka yeni banalume ngwange mu ba kusungama!
Kunjumbila kuti kulongwa kwange* kweta noho hanjikatsila!
6 Njitwalelelaho kupwa wa kusungama, co kunjiciseze.
7 Citozi cange bamulinge ngwe mubakalingila munu wamubi,
Baje banjibulumunaco babalinge ngwe mubakalingila banu ba kujeneka kusungama.
8 Lilabelelo muka lyali nalyo munu uje kesi kuzibila Njambi lyoba* nga bamunyongesa,
Nga Njambi amunyeka kuyoya* kwendi?
9 Kuma Njambi aziba miteto yendi
Nga bukalu bumwizila ndi?
10 Asa kushaka Muka-nzili Yoshe ndi?
Asa kulomba kuli Njambi simbu yoshe ndi?
11 Njimilongesa bya nzili ya* Njambi.
Nacimo cahi cinjimishwekela hali Muka-nzili Yoshe.
12 Nga mubaboshe munamwene bimona,
Co bikoni byendeka byeni binapu byangoco?
13 Ou ukewo mutamba wa munu wamubi wamwana Njambi,
Na buswana bwa baka-kulyatelela bwabana Muka-nzili Yoshe.
14 Nga bana bendi batuma, babanyongesa na mukwale,
Co batekulwila bendi kubakala na byakulya byabingi.
15 Co baje boboka, bukalu bubatsinda.
Mawindo abo kuwabalili.
16 Nameme alundike siuva ngwe likungu
Na kutulika bizalo byabibwa ngwe buma,
17 Nameme abikungulule,
Munu wa kusungama ikeye abizala,
Co banu ba kujeneka mulonga balipangela siuva yendi.
18 Njibo yatunga kuyakolele ngwe njibo ya kalongolo,
Inapu ngwe lipapela lyanapanga muka-kunyunga.
19 Aya ha mwela oku nafuku, oloni bufuko bwendi kubutwalelelaho kukalako,
Mwatona, bufuko bwendi bwoshe bunai.
20 Lyoba limuwana ngwe libazi.
Lihunzi lyakama limukwebula butsiki.
21 Lihunzi lya ku butuhukilo bwa litangwa limwambata na kumutwala.
Limukwebula ha mutamba wendi.
22 Lilipupa hali ikeye kwa kujeneka kumuzibila ngozi
Mwalinga mwoshe mwasela ngwendi alitewe.
23 Likanda maboko alyo
Na kumukumbila mulozi oku lili mu mwela walyo.*
28 “Kuli mwela ubakendi siuva
Na mwela ubakendi goldi ije ibakajelesa.
2 Cikubo bakacambata mu libu,
Co kopa ikatundu ha mamanya abakayengununa.
3 Munu akafungulula lisusulungu.
Akatondesesa kwisi okwo kwa kuzibala bwi, kuje kuli lisusulungu,
Na kutonda-tonda mamanya.
4 Enda mukoti kulako na kuje kubakala banu,
Mu myela ibanebala, kulako na kuje kubaketi banu.
Bamo basikumukamo na mikole na kupangelamo oku banyengela.
5 Byakulya bimena helu ya lifuti-libu.
Oloni mwisi yalyo, libu lili na kubweluka ngwe muje muli tuhya.*
6 Muje mu mamanya muli safaya,
Co mu likungu muli goldi.
7 Kukwesi kazila uje akali situ azibuka ngila iyako,
Lisho lya ciselele kanda liimone.
8 Bikashama ba kutewesa kanda balyatemo.
Muna ndumba kanda alibembelemo.
9 Munu atabula limanya lya kukola na liboko lyendi.
Akindula minkinda ku binsina byayo.
10 Atuba bingila bya mema mu limanya.
Mesho endi amona cuma ca seho coshe.
11 Azikila bindonga
Na kujombolola bije binalishweke.
12 Oloni munu asa kuwana kuli mana,
Co kuzibisisa kwatunda kuli?
13 Kukwesi munu azibuka seho yawo,
Co kubasa kuwawana mu lifuti lya banu ba kuyoya.
14 Nzinga yendeka ngwayo, ‘Kuwesi kuli yange,’
Co kalunga-ndonga endeka ngwendi, ‘Kuwesi nange.’
15 Kubasa kuwalanda na goldi ya kujela
Nambe kuwalandakana na siuva.
16 Kubasa kuwalanda na goldi ya Ofiya
Nambe na limanya lya onikisi lya seho manene na limanya lya safaya.
17 Kubasa kuwesekesa na goldi na gilasi
Nambe kuwalandakana na citenga ca goldi yaibwa.*
18 A seho manene kutubakana likolale* na kristo,
Mwafwa ngonga ya kushula ya mana ya seho manene kutubakana ngonga ya kushula ya bimpasi.*
19 Kubasa kuwesekesa ku topazi ya ku Kushi.
Kubasa kuwalanda na goldi ya kujela.
20 Oloni mana atunda kuli,
Co kuzibisisa kwatunda kuli?
21 Banawashwekela mesho a cuma coshe ca kuyoya,
Na kuwashwekela tuzila ba mwilu.
22 Kunyonga na kutsa byendeka ngwabyo,
‘Matwi etu anazibi lika byawo.’
23 Njambi azibuka ngila ya kuwawanenamo.
Ikeye lika azibuka kuwakala.
24 Mwafwa akatala ku mamaneselelo a lifuti-libu,
Na kumona byuma byoshe bili ha lifuti-libu.
25 Mwanene lihunzi nzili
Na kupeselesa mema,
26 Mwatungilile nyonzi lishiko
Na kutuba ngila ya lishelwa lya nyonzi ya lihunzi na cililimo,
27 Wamwene mana na kuwalumbununa.
Wawazamekele na kuweseka.
28 Co walekele munu ngwendi:
‘Tala! Kuzibila Yehova lyoba akewo mana,
Co kutunda ku bubi kukekwo kuzibisisa.’”
29 Yombi watwaleleleleho kwendeka ngwendi:
2 “Tawe, ngwe njiluka ku bingonde bya kunima,
Mu matangwa aje akele na kunjinyungilila Njambi,
3 Mwakele na kuteteka ndeya yendi ha mutwe wange
Nomu mwakele na kunjitwila ceke cendi munjakele na kwenda mu lisusulungu,
4 Munjakele na nzili ya bukwenje bwange,
Munjakele na busamba bwa kukanyama na Njambi mu tenti yange,
5 Muka-nzili Yoshe te acili nange,
Bana bange* boshe te bacinanjizengeleka,
6 Munjakele na kwenda mu barta,
Na mamanya muwakele na kunjindungumwina mazi.
7 Munjakele na kuya ku cikolo ca nganda
Na kutumama mu mwela wa mbunga,
8 Bakwenje mubakele na kunjimona bakele na kunjitundila mu ngila,*
Na bakulunu mubakele na kunjimona bakele na kukatuka na kwimana.
9 Bamyata kubakele na kwendeka,
Bakele na kulikwata ku tunwa twabo.
10 Banu ba bulemu bakele na kwoloka kulu.
Mu tunwa twabo, nalimo lijwi lyakele na kutundamo lyahi.
11 Woshe wakele na kunjiziba wakele na kwendeka byabibwa hali yange,
Co baje bakele na kunjimona bakele na kunjamena.
12 Mwafwa njakele na kwamena kahutu uje wakele na kuteta mangana bamukwase,
Hamolika na mwana uje kakele na ishe, na munu woshe uje kakele nou wa kumukwasa.
13 Uje wakele hayehi na kutsa wakele na kunjibezikisa,
Co njakele na kuzibisa kubwaha mbunge ya fwile.
14 Njakele na kuzala kusungama ngwe cizalo.
Co kwakula mwamubwa njakele na kucizala ngwe mukanjo* na kulikutaco ngwe nanga ya ku mutwe.
15 Njapwile mesho a kapuputwa
Na mendi a ciyanga.
16 Njapwile ishe ya kahutu.
Njakele na kutala biñanda bya banu baje kunjizibuka.
17 Njakele na kupokola bimbange bya muka-kulinga byuma byabibi
Na kucakununa munu yakwatele ku mayo endi.
18 Njakele na kwendeka ngwange, ‘Njitsila mu njibo yange,*
Co matangwa ange atuma ngwe mushekesheke.
19 Mizi yange ishalabela mu mema,
Co lime likala ha minango yange butsiki bwoshe.
20 Bumpau bwange butwalelelaho kupwa bwabuha,
Co njitwalelelaho kwasha mikili na buta bwange bwa lusipa buje buli mu liboko lyange.’
21 Banu bakele na kutolilila oku banoloka kulu,
Kubandamena binjibanangula.
22 Munjakele na kumanesa kwendeka, nabimo byahi bibakele na kubwezelelaho.
Majwi ange akele na kukobela bwino mu matwi abo.
23 Bakele na kunjibandamena ngwe baje babandamena nyonzi.
Bakele na kubandamena kuziba majwi ange ngwe baje babandamena nyonzi ya mamaneselelo.
24 Munjakele na kubamweswila, bakele na kuliziba ngwe balota.
Mubakele na kumona cihanga cange ca kubwahelela, bakele na kukanyama.
25 Njakele na kubatwamenena ngwe ntwama yabo,
Co njapwile ngwe mwene uje ali mukati ka maswalale bendi,
Ngwe uje azembeleka baje bali mu busiwa.
30 “Hanwoni banalume baje bapwa banike kuli yange
Bali na kunjijola,
Baje balinga nameme baishabo kunjapandele kubaka hamo
Na tutali baje bakele na kunyunga butanga bwange.
2 Nzili ya maboko abo yakele na seho muka kuli yange?
Nzili yabo inahu.
3 Banazeye mwafwa ya bujene na njala.
Bali na kukenya libu lya kuma
Lije linabihya na kupwa ngundu.
4 Bapotola maputa a mwongwa ku biputa.
Mizi ya miti ya lukombo ikeyo inapu byakulya byabo.
5 Babasheka mu citingitingi.
Banu babakuwilila ngwe mubakakuwilila mwizi.
6 Bayoya ha mingenyangenya ya bimbongo,
Mu mena a mu libu na mena a mu mamanya.
7 Batambeka oku bali mu biputa
Na kulilundika mu mingonga.
8 Banabasheke mu lifuti mwafwa bapwa bana ba bilema,
Baje kubesi na mazina.
9 Oloni hano bali na kunjimba na mu myaso yabo.
Njinapu cuma cibajola.
10 Bali na kunjizibila bunyengwe na kunjishondoloka.
Kubesi na ciñasi ca kunjijekwila mate ku mesho.
11 Bali na kunjishendumuna manene, naha hakunjisezela bene hahi
Mwafwa Njambi nanjinyeke bitwa byange* na kunjikehesa.
12 Banjijemukila ku liboko lyange lya cilyo,
Banjisheka
Na kunjizikila ngila yange mangana banjikobelese mu bukalu.
14 Baija ngwe baje banakobelela mu mbengwa yakama ya ha cibumbe.
Banjijemukila nameme njili mu bukalu.
15 Njili na kuziba manene lyoba.
Kasingimiko kange kali na kupekumuka ngwe lihunzi,
Co kwoboka kwange kuli na kuzimuka ngwe lishelwa.
16 Kuyoya* kwange kuli na kuhwa.
Matangwa a kayando ananjikwata mba!
17 Bitsiya byange bili na kutenda butsiki,
Co kubabala kunjili na kuziba kukwesi na kutepuluka.
19 Njambi nanjindamwina mu mandoba.
Nanjinyekumwina mu likungu na mu lito.
20 Njitambeka kuli yobe ngwange unjikwase, oloni kuunjikumbulula.
Njimana ku mesho obe, oloni unjitala lika.
21 Unakenyuka na kunjitengulukila.
Co uli na kunjibulumuna na nzili ya liboko lyobe yoshe.
22 Unjijundula na kunjambata na lihunzi,
Co unjihwingisa mu lihunzi lyakama.
23 Mwafwa njizibuka ngwange unjisikumwisa ku kutsa,
Ku njibo kubaya banu boshe baje bali na kuyoya.
24 Naumo wahi asa kupupa munu uje kesi nou wa kumukwasa
Mwatambeka ha simbu yali mu bukalu.
25 Kuma kunjalilile mwafwa ya baje bali mu bukalu* ndi?
Kuma kunjazibilile busiwa tuhutu ndi?
26 Nameme njalabelelele byuma byabibwa, kwezile byuma byabibi.
Njabandamenene ceke, oloni kwezile lisusulungu.
27 Mwimo lyange kumwalikelele kumbwata.
Matangwa a kayando anjiwanene.
28 Njenda oku njinombwa, kunjesi na kumona ceke ca litangwa.
Njimana mukati ka mbunga na kutambeka kulomba bukwasi.
29 Njinapu ndolome ya bimbanje
Na kabusamba ka bana ba nyamalanda ba byali.
30 Cikanda cange cinazibala, co cili na kujubunuka.
Bitsiya byange bili na kuyukuma mwafwa ya kushaluka.*
31 Kalyalya kange njikakapangesa lika mu kwimba myaso ya busiwa,
Co kanamutolilo* kange njikakapangesa mu kwimba myaso ya kulila.
31 “Njinalingi cikumiiyo na mesho ange.
Co njasa kutala bati mumbanda na biyongola byabibi?
2 Nga njilinga ngoco, co bika binjiwana kuli Njambi wa mwilu?
Buswana muka bunjiwana kuli Muka-nzili Yoshe?
3 Kuma bukalu kubwabandamenene uje alinga byuma byabibi ndi?
Kuma kayando kukabandamenene baje balinga byuma binena bukalu ndi?
4 Kuma kesi na kumona bingila byange
Na kutanda manambo ange oshe ndi?
5 Kuma njendaho laja mu ngila ya makuli ndi?*
Kuma lindi lyange lyazambwilaho laja kuya na kukwisa ndi?
6 Njambi anjipeselese na bipeseleso bya kusungama,
Co ananguka ngwendi nji wa kulongwa.
7 Nga mendi ange anatundu mu ngila,
Nga mbunge yange inakaba mesho ange,
Nambe nga maboko ange anapu a kujwala,
8 Co njikune mbuto, oloni munu weka ailye,
Co byuma binjikuna babitukule.*
9 Nga mbunge yange inongumukila kuli munakazi weka
Nambe nga njabandamenene ku cikolo ca mukwetu mangana njilinge bubi na munakazi wendi,
10 Co munakazi wange atwile munalume weka,
Co banalume beka balilale nendi.*
11 Mwafwa ngwe njinalingi ngoco, ngwe njinalingi byuma bya shwamwa,
Ngwe njinalingi bubi buje bubanapande kunjanena kashitiko maako.
12 Ebi bilinga binapu ngwe tuhya tuje tubiisa na kunyongesa,
Tunyongesa byuma byoshe binjinafwitanganena.
13 Nga kunjalingile mwamubwa bangamba bange ba banalume nambe ba banakazi
Mubakele na kuyayabala hali yange,*
14 Njilinga bati Njambi mwanjihula?
Bika binjikumbulula mwanjileka ngwendi njilitabele?
15 Kuma uje wanjimungile mwimo lya nana keti ikeye lalo wabamungile ndi?
Kuma keti ikeye watutangele tubaboshe simbu kanda tusemuke?
16 Nga njabyanene kwana tuhutu byuma bibashungwiiye
Nambe nga njazeyesele bifwile,
17 Nga njalile mutamba wa byakulya byange likalyange
Kwa kujeneka kwanako bisiwa,
18 (Mwafwa kushwa ku bukwenje bwange, bisiwa banakolo nange ngwe nji ishabo,
Co njinatwamenena bifwile kushwa ku bwanike bwange.)
19 Nga njamwene munu anyonga ku lisika mwafwa ya kujeneka bizalo
Nambe kahutu kesi nebi bya kulifwika,
20 Nga kanjibezikisile
Mwalifwikile bwaka bwa bimanga bange mangana azibe kushaluka,
21 Nga njakankelele siwa faindi
Mwatondele bukwasi bwange ku cikolo ca nganda,*
22 Co liboko* lyange lisokoke mu citsili cange,
Liboko lyange lipokokele mu ñokwela.*
23 Njalijujukilile mwafwa ya bukalu bwa kutunda kuli Njambi,
Co kunjasele kwimana kulutwe lwendi mwafwa ya bumpau bwendi.
24 Nga njakulahelele goldi
Nambe nga njalekele goldi yaibwa ngwange, ‘Yobe unjinyungilila!’
25 Nga njabwahelelele mwafwa ya bufuko bwange bwabwingi,
Mwafwa ya byuma byabingi binjakele nabyo,
26 Nga njamwene litangwa litwa ceke
Nambe ngonde yenda na bulemu bwayo,
27 Co mbunge yange yongumukilako mu bushweke,
Na kanwa kange katsemba liboko lyange mu kubilemesa,
28 Ngwe njinalingi bubi buje bubanapande kunjanena kashitiko maako,
Mwafwa ngwe njinabyana Njambi wa busunga ali mwilu.
29 Kuma njabwahelelele citozi cange mwanyongele
Nambe kulisamba mwafwa byuma byabibi byamwizilile ndi?
30 Kunjatabesele kanwa kange kalinge bubi
Mwafwa kunjamusingile ngwange atse.
31 Kuma banu ba mu tenti yange kubendekele ngwabo,
‘Iya kakutile byakulya* bya Yombi?’
32 Kukwesi mungenzi* walalele hanja.
Muka-kwenda njakele na kumushokolwela bikolo byange.
33 Kuma njafwikaho laja milonga yange ngwe mubakalingi bamo,
Ha kushweka bubi bwange mu mboloso ya cizalo cange ndi?
34 Kuma njazibilaho laja lyoba mbunga ya banu
Nambe kuzibila lyoba binaanga byeka ngwange binjizibisa shwamwa ndi?
Kuma lyoba lyanjilingisaho laja njoloke kulu na kukala lika hanja ndi?
35 Ngwe kucikalakoco umo anjitolilila!
Ngwe njisaina lizina lyange ku byuma binjinendeka.
Muka-nzili Yoshe anjikumbulule!
Cibwaha nga uje ali na kunjikutiiya biñanda asoneka milonga yange ha lipapelo.
36 Ngwe njilyambata ha citsili cange,
Na kulikutiiya ku mutwe wange ngwe cilongo.
37 Ngwe njimuleka mwoshe munjineti.
Ngwe njimuila mu kusimpa ngwe ntwama.
38 Nga libu lyange litambeka mu kunjilwisa
Na myonzongolo* yalyo ililila hamo nalyo,
39 Nga njalile bushuka bwalyo kwa kujeneka fweto,
Nambe nga njalingisile babenyalyo balinyenyete,
40 Co keti musoke tiliku, oloni musoke mingonga
Keti musoke mbali, oloni musoke shaku ya kunika mwamubi.”
Aha hakeho hanahwila majwi a Yombi.
32 Ngeci, aba banalume batatu balikelele kukumbulula Yombi mwafwa walimwene kupwa wa kusungama. 2 Oloni Elihu muna Balakele, kaBuza wa mu naanga ya Lamu, walubalele manene. Walubalelele Yombi mwafwa wakele na kulimwesa ngwendi wapwa wa kusungama kutubakana Njambi. 3 Co lalo walubalelele manene babusamba ba Yombi batatu, mwafwa kubakumbulwile mwamubwa, oloni bendekele ngwabo Njambi wapwa wamubi. 4 Elihu wakele na kubandamena kukumbulula Yombi mwafwa boshe bapwile bakulunu kuli ikeye. 5 Elihu mwamwene ngwendi baje banalume batatu kubakele nebi byakwendeka mu kukumbulula Yombi, walubalele manene. 6 Elihu muna Balakele, kaBuza, washangumukile kwendeka ngwendi:
“Yange nji mwanike*
Yeni munakolo.
Mukemwo njinolokele mu kumyana kasingimiko,
Co kunjakalukile kumileka binjizibuka.
7 Njalyendekesele ngwange, ‘Bendeke tahi bakulunu,
Baje bali na myaka yaingi bamwese mana abo.’
8 Oloni sipilitu yaana banu Njambi,
Kulumbununa muku wa Muka-nzili Yoshe ikeyo ibakwasa bazibisise.
9 Kukola likalyaco* keti cikeco cilingisa munu akale na mana,
Co lalo bakulunu keti bakebo lika bazibuka byuma byabibwa.
10 Mukemwo njimileka ngwange, ‘Njitolilileni,
Co nange njimileka binjizibuka.’
11 Taleni! Njinakala na kubandamena ngwange mwendeke.
Njinatwalelelaho kutolilila ku biyongola byeni
Mumunakala na kutonda bimwendeka.
12 Njinakala na kumitolilila bwino,
Oloni naumo wahi namwesa Yombi hanahengesa*
Nambe kukumbulula ku majwi endi a kulyamena.
13 Ngeci, keti mwendeke ngweni, ‘Tunawana mana.
Njambi ikeye amwesa Yombi hanahengesa, keti munu.’
14 Katalesele majwi endi kuli yange,
Ngeci, kunjimukumbulula kwesekesa na bimata bimunakala na kulinga nendi.
15 Banalikomokela, kubesi lalo na bikumbululo.
Nabimo byahi bibasa kwendeka.
16 Njinabandamena, oloni banecela kwendeka.
Banemana lika haje, kubesi na kukumbululako lalo.
17 Ngeci, nange njikumbululako.
Nange njendeka binjizibuka,
18 Mwafwa njili na byabingi byakwendeka,
Sipilitu ya kujela ili na kunjisindiya njendeke.
19 Njili na kuliziba ngwe binyu bije kubyesi noku kwa kutuhwisila lihunzi,
Njili na kuliziba ngwe bingonga bya binyu byabiha bije bishaka kutabuka.
20 Njeceleni njendeke mangana njihwime.
Njashama mu kanwa kange na kukumbulula.
21 Kunjangula munu
Nambe kulikwisa kushangazala munu.*
22 Mwafwa kunjizibuka kulikwisa kushangazala munu.
Ngwe njizibuka, uje wanjitangele ngwe nanjitsii bwasi-bwasi.
33 “Oloni hano, shukulu-kambu, obe Yombi, ziba majwi ange.
Tolilila ku byuma byoshe binjendeka.
2 Njinapande kwashama mu kanwa kange.
Ndaka yange inapande kwendeka.
3 Majwi ange amwesa kusungama kwa mbunge yange,
Co kanwa kange kendeka mwamubwa binjizibuka.
4 Sipilitu ya Njambi ikeyo yanjitangele,
Co muku wa Muka-nzili Yoshe ukewo wanjanene kuyoya.
5 Njikumbulule nga wasa,
Endeka ñanda yobe ku mesho ange. Libwahesele.
6 Tala! Nange njinafu ngeci mwobe ku mesho a Njambi wa busunga.
Nange banjimungile ha buma.
7 Ngeci, keti unjizibile lyoba,
Majwi ange kuwakulemena.
8 Oloni njinakala na kuziba biunakala na kwendeka,
Eyo, njinakala na kukuziba wendeka ngwobe:
9 ‘Njajele, kunjesi na mulonga,
Njajele, kunjalingile bubi.
10 Oloni Njambi anga acili na kunjilwisa,
Wanjimona ngwe nji citozi cendi.
11 Naka mendi ange mu tukunju.
Akelula bingila byange byoshe.’
12 Oloni ebi biunendeka keti bya busunga, ngeci njikukumbulula:
Njambi wapwa wakama manene kutubakana munu.
13 Bika biuyayabalela hali ikeye?
Mwafwa bika bene kakumbulwile majwi obe oshe ndi?
14 Mwafwa Njambi akelukila-ilukila kwendeka,
Oloni naumo wahi akatolilila.
15 Akalingi ngoco mu bilota, kulumbununa bimona bya butsiki,
Ha simbu ibakai mu tulo banu
Nga banalala ha myela yabo.
16 Akazikula matwi abo
Na kuzameka majwi endi mu bimbunge byabo,
17 Mangana atundise munu ku kulinga byuma byabibi,
Na kumunyungilila ku kulyalesa.
18 Njambi akanyungilila mwonyo* wendi ku bwina*
Na kunyungilila buyoye bwendi mangana keti bunyonge na mukwale.*
19 Munu akalilongesako bimo ku kubabala kwakazibi oku ali ha mwela wendi
Na ku kutwalelelaho kutenda kwa bitsiya byendi.
20 Ngeci akazindi byakulya
Na kubyana nameme byakulya byabibwa.
21 Mubila wendi uyondwa manene,
Co bitsiya byendi bije kubyakele na kumoneka bisholoka.
22 Mwonyo wendi ushwena ku bwina.
Kuyoya kwendi kushwena kuli baje banena kutsa.
23 Nga kuli katumwa,*
Kulumbununa muka-kumwimanena umo hakati ka baka-kumwimanena 1,000,
Mangana amuleke byuma bya kusungama,
24 Co Njambi amutetela na kwendeka ngwendi,
‘Munyungilile mangana keti aye mu bwina!
Njinawana ndando ya kumupatula!
25 Situ yendi ipwe yaibotsi* kutubakana ya mukwenje.
Akale lalo na nzili yakele nayo te acili mukwenje.’
26 Akalambelela Njambi uje akamutambula,
Co akamona cihanga ca Njambi na kutambeka mu kubwahelela,
Co Njambi akamumona lalo ngwendi napu wa kusungama.
27 Ou munu akaleke banu ngwendi,
‘Njinalingile bubi na kuhengesa byuma bya kusungama,
Oloni kunjatambwile kashitiko kananjipande.*
29 Cili bene Njambi akalingi ebi byuma,
Akabilingila munu lubali nambe lutatu,
30 Mangana amutundise mu bwina,*
Mangana atwaleleleho kulikuwa kuyoya.
31 Yombi, tolilila mwamubwa! Njitolilile!
Acoloke tahi mangana njitwaleleleho kwendeka.
32 Nga uli nebi byakwendeka, njikumbulule.
Endeka, mwafwa njishaka kumwesa ngwange kuwesi na mulonga.
33 Nga kuwesi nebi byakwendeka, unapande kunjitolilila.
Oloka kulu, co njikulongesa mana.”
34 Co Elihu watwaleleleleho kwendeka ngwendi:
2 “Tolilileni majwi ange yeni muli na mana.
Njitolilileni yeni muzibuka byabingi.
3 Mwafwa litwi likamakela majwi
Ngwe ndaka* muikamakela byakulya.
4 Twiluleni byuma bya kusungama yetu babenya.
Twanguleni byuma byabibwa mukati ketu.
5 Mwafwa Yombi nendeka ngwendi, ‘Kunjesi na mulonga,
Nameme ngoco, Njambi kanjakwile mwamubwa.
6 Kuma njinapande kukwisa ngwange kubapandele kunjakula mwamubwa ndi?
Mbandu yange kuyesi na kwola nameme kunjesi na mulonga.’
7 Iya lalo nafu ngwe Yombi,
Uje anwa kumushendumuna ngwe mema?
8 Nalikutu busamba na baka-kulinga byuma byabibi
Na kulikwatasana na banu bababi.
9 Mwafwa nendeka ngwendi, ‘Munu kawana bukwasi
Mu kushaka kuzibisa Njambi kubwaha.’
10 Ngeci, njitolilileni eni banalume ba kuzibisisa.
Kucitaba, Njambi wa busunga alinge byuma bya kuhenga,
Nambe Muka-nzili Yoshe kulinga byuma byabibi!
11 Mwafwa Njambi ana munu fweto kwesekesa na bilinga byendi
Na kumwana byuma binamupande kwesekesa na bingila byendi.
12 Cili bene, Njambi kesi kulinga byuma bya kuhenga,
Muka-nzili Yoshe kesi kwakula mu kuhenga.
13 Iya namwanene nzili ya kuyula lifuti-libu,
Na kumwangula mangana ayule kaye koshe?*
14 Nga aka banu mbunge,
Nga ambata kuyoya kwabo na muku wabo,
15 Banu* boshe banyonga
Na kwiluka ku likungu.
16 Ngeci, nga uwakuzibisisa, aka mbunge ku byuma ebi,
Tolilila mwamubwa byuma binjendeka.
17 Kuma munu uje wazinda kwakula mwamubwa asa kuyula ndi?
Kuma wasa kuhisa munu wa nzili uje wapwa wa kusungama ndi?
18 Kuma wasa kuleka mwene ngwobe, ‘U munu wangoco,’
Nambe banu ba bulemu ngwobe, ‘Mu banu bababi ndi’?
19 Kuli umo kesi kumwesa kangu ku bamyata
Na kumwesa kangu mukati ka banu ba kufuka na tuhutu*
Mwafwa boshe bapwa bipangi bya maboko endi.
20 Banasa kutsa mu kukasumuna mukati ka butsiki.
Bajaja manene na kutsa.
Nameme banu ba nzili bakabatundisaho, oloni keti na maboko a banu.
21 Mwafwa mesho a Njambi anatala bingila bya munu,
Co akamono byuma byoshe byalinga.
22 Kukwesi lisusulungu nambe mwela wa kuzibala manene
Mubasa kulishweka baka-kulinga byuma byabibi.
23 Mwafwa Njambi kakelele munu woshe-woshe simbu
Ya kusholoka ku mesho endi mangana amusompe.
24 Akapokola banu ba nzili kwa kujeneka kutondesesa,
Co akabengisa na banu beka.
25 Mwafwa azibuka bibali na kulinga.
Abatundisa ha bitwamo byabo butsiki, co batikika.
26 Abapupa mwafwa ya bubi bwabo,
Abapupila hashandangala oku banu boshe banatala,
27 Mwafwa banecela kumukabangeya,
Co kubesi na kwaka mbunge ku bingila byendi.
28 Balingisa tuhutu batambeke kuli ikeye,
Co aziba kutambeka kwa baje kubesi nou wa kubakwasa.
29 Nga Njambi oloka kulu, iya asa kumwana mulonga?
Nga ashweka cihanga cendi, iya asa kumumona?
Nameme ashwekele cihanga cendi mbunga ya banu nambe munu umo, anga byuma bimolika bitundamo,
30 Mangana munu uje kazibila Njambi lyoba* keti ayule
Nambe kutela banu miheto.
31 Naumo wahi asa kuleka Njambi ngwendi,
‘Unanjana ngoco kashitiko nameme byahi binjinabiisa,
32 Njilongese binjinonowa kumona.
Nga kuli bimo binjinabiisa, kunjilukilaho kubilinga.’
33 Kuma ushaka ngwobe akwane cikandelela kwesekesa nomu muushakela okuni unabyana kusompa kwendi ndi?
Unapande kulyangwila yobe babenya, keti yange.
Ngeci, njileke biuzibuka mwamubwa.
34 Banu ba kuzibisisa, ba mana baje banjiziba,
Banjileka ngwabo,
35 ‘Yombi ali na kwendeka byuma bije kazibuka mwamubwa,
Co majwi endi amwesa ngwawo kazibisisile byali na kwendeka.’
36 Yombi bamweseke* mu kushula
Mwafwa bikumbululo byendi binalifu na bikumbululo bya banu bababi.
37 Wapwa muka-bubi, co lalo napu muka-kutengulukila.
Ali na kukanda maboko endi ha mesho etu mu kutushendumuna,
Co ali na kwendeka majwi amangi a kulwisa Njambi wa busunga!”
35 Elihu watwaleleleleho kwendeka ngwendi:
2 “Kuma ulimona bene ngwobe kuwesi na mulonga, co wasa kwendeka ngwobe,
‘Nji wa kusungama kutubakana Njambi ndi’?
3 Mwafwa uli na kwendeka ngwobe, ‘Bikajo biuwanaho?*
Kuma hano nji wa seho kutubakana munjinesi kulinga bubi ndi?’
4 Njikukumbulula
Na kukumbulula babusamba bobe baje bali nobe.
5 Tala mwilu mangana umone,
Yongola mashelwa aje ali helu manene.
6 Nga ulinga bubi, umuzibisa bati kubabala ku mbunge?
Nga milonga yobe ilibwezelela, bika biulinga kuli ikeye?
7 Nameme upwe wa kusungama, bika biumwana,
Bika byatambula kuli yobe?
8 Bilinga byobe byabibi bizibisa lika kubabala ku mbunge mukweni munu,
Co kusungama kwobe kuzibisa lika kubwaha bakweni banu.
9 Banu bakatete nga bali na kubalyatelela manene.
Bakatete mangana babobole mu liboko lya banu ba nzili.
10 Oloni naumo wahi endeka ngwendi, ‘Njambi ali kuli, Muka-kutanga Wakama uje wanjitangele,
Uje alingisa banu bembe myaso butsiki?’
11 Akatulongesa byuma byabingi kutubakana bikashama ba ha lifuti-libu
Na kutulingisa tukale na mana kutubakana tuzila ba mwilu.
12 Banu bali na kutambeka, oloni kesi na kubakumbulula
Mwafwa ya kulyalesa kwa banu bababi.
13 Cili bene Njambi kesi kuziba miteto ya kujeneka seho,*
Muka-nzili Yoshe kesi kwakako mbunge.
14 Batico nga uyayabala ngwobe kuwesi na kumumona, kuma akutolilila ndi?
Ñanda yobe ili ku mesho endi, ngeci unapande kubandamena na mbunge imolika.
15 Mwafwa katondesesele mulonga wobe oku natenuka
Nambe kwaka mbunge ku likamba lyobe.
16 Yombi ali na kwashama ngoco mu kanwa kendi.
Ali na kwendeka byuma byabingi bije kazibuka mwamubwa.”
36 Elihu watwaleleleleho kwendeka ngwendi:
2 “Acinjaneko simbu mangana njilumbunune,
Mwafwa njicili na majwi a kwendekelako Njambi.
3 Njendeka mu kushula byuma binjizibuka
Na kumwesa ngwange uje wanjitangele wapwa wa kusungama.
4 Mwa busunga bene kunjesi na kwendeka makuli.
Uje wakala na mangana a kulumbunuka ali ku mesho obe.
5 Cili bene Njambi wakala na nzili, co kesi kubyana munu.
Nzili yendi ya kuzibisisa yapwa yakama manene.
6 Kanyungilila buyoye bwa banu bababi,
Oloni akula mwamubwa baje bali na kuyanda.
7 Akatwalelelaho kutala banu ba kusungama.
Akabaka ha matanda hamo na bimyene* na kubajundula myaka yoshe.
8 Oloni nga babakuta na malyenge
Na kubakwata mu mikole ya kayando,
9 Abajombolwela bibanalingi,
Kulumbununa milonga yabo ije inaija mwafwa ya kulyalesa kwabo.
10 Ashokolola matwi abo mangana bazibe kubolola
Na kubaleka becele kulinga byuma byabibi.
11 Nga bamwononoka na kumupangela,
Bayoya mwamubwa matangwa oshe a kuyoya kwabo,
Co myaka ya kuyoya kwabo ipwa yaibwa.
12 Oloni nga kubamwononoka, banyonga na mukwale*
Na kutsa oku kubesi na mangana.
13 Baje kubesi kuzibila Njambi lyoba* bakakala na nkulundundu.
Kubesi kutambeka kulomba bukwasi nameme abakuta.
14 Batsa oku bacili banike,
Babiisila* buyoye bwabo ku mahule ba banalume ba ku tempele.
15 Oloni Njambi amena baje bali na kuyanda mu simbu ya kayando.
Ashokolola matwi abo ha simbu ibali na kubalyatelela.
16 Akutundisa mu bukalu na kukutwala
Mu mwela wakama wa kujeneka cuma cikusininika
Na kukuzembeleka na byakulya byabibwa ha mesa yobe.
17 Co ukashubuluka mubakasompa banu bababi,
Mubakabasompa na kwakula mwamubwa.
18 Oloni nyanyama mangana butenu keti bukutwale ku kukenyuka,
Co keti ungumuke na lizika-kanwa lyakama.
19 Kuma utambeka kulomba bukwasi,
Indi kulifwita kwobe kukutundisa mu bukalu?
20 Keti ushungwiye butsiki,
Simbu ibakatsi banu mu kukasumuna.
21 Nyanyama mangana keti wangule kulinga byuma byabibi.
Kwakubwa kuyanda kutubakana kulinga byuma byabibi.
22 Tala! Njambi bamuzumbangeya mwafwa ya nzili yendi.
Mulongesi muka nalifu nendi?
23 Iya natwamenena* ngila yendi
Nambe kumuleka ngwendi, ‘Biunalingi binapu byabibi’?
24 Keti wibale kwamesa bipangi byendi,
Bije bibanembi banu.
25 Banu boshe banabimono,
Munu abimwena halako.
26 Eyo, Njambi wapwa wakama manene kutubakana mutuzibukila.
Myaka yendi naumo wahi asa kuizibuka.*
27 Akakumwina mambase a mema mwilu.
Mbundu yendi ilikwata na kupwa nyonzi.
28 Co mashelwa ainyokesa,
Anyokesela banu nyonzi.
29 Iya asa kuzibisisa muwakajalakanena mashelwa,
Nambe kuzibisisa cililimo ca mu tenti* yendi?
31 Omu mukemwo mwakanyungila* banu.
Akabana byakulya byabingi.
32 Akakwata muhyato na maboko endi
Na kuulingisa undyange hoshe hashaka.
33 Cililimo cikambulula byendi,
Na bimuna nabo bakambulula bya uje ali* na kwija.
37 “Ngeci, mbunge yange ili na kulupozoka
Na kujombozoka.
2 Tolilileni mwamubwa kuluma kwa lijwi lyendi
Na cililimo citunda mu kanwa kendi.
3 Akacitumu ha lifuti-libu hoshe
Na kutuma mihyato yendi ku mamaneselelo a lifuti-libu.
4 Kutundaho, kukazibika cilumo ca kubuluma,
Akalumu na lijwi lyakama,
Co lijwi lyendi mulikazibika, kesi kwimika mihyato yendi.
5 Njambi akalumu na lijwi lyendi mu ngila ya kukomokesa.
Akalingi byuma byakama bije kutwasa kuzibisisa.
6 Mwafwa akaleke mema a kukonda ngwendi, ‘Wila hasi,’
Na nyonzi yakama ngwendi, ‘Kopotoka.’
7 Njambi akemika bipangi byoshe bya banu*
Mangana munu woshe azibuke bipangi bya Njambi.
8 Tusitu ba mu shwata bakakobela mu mena abo,
Co bakatwalelelaho kubutama mu myela yabo.
9 Lihunzi lyakama lihuwa kutundilila mu mwela walyo,
Co lihunzi lya ku kunto* linena lisika.
10 Muku wa Njambi ulingisa kukale mema a kulikwata,
Co mema amangi alikwata ngo ngwe limunga.
11 Akalingisa mashelwa alemenene na bwakeke.
Akashandwela mihyato yendi mu mashelwa.
12 Mashelwa akalizenge kwoshe kwawatuma,
Akalingi byoshe byakawashiki kulinga ha lifuti-libu.
13 Akawapangesa mu kulinga byoshe-byoshe byashaka,
Ipwe kwana kashitiko, kujulisa lifuti-libu nambe kumwesa cizemo cije kucesi kutenguluka.
14 Tolilila, obe Yombi,
Imana na kusinganyekesesa mwamubwa ha bipangi bya Njambi bya kukomokesa.
15 Kuma uzibuka Njambi mwakendesela* mashelwa
Nomu mwakalingisila mihyato ibyakule kutunda mu mashelwa endi ndi?
16 Kuma uzibuka muwakapekumukila mashelwa ndi?
Ebi binapu bipangi bya kukomokesa bya uje wakala na mangana a kulumbunuka.
17 Bizalo byobe bikashalukila bika
Lihunzi lya ku mbwela* mulikalingisa ha lifuti-libu holoke kulu?
18 Kuma wasa kupangela hamo na Njambi mu kujangumuna* lilu
Na kulizameka ngwe ciponi ca cikubo ndi?
19 Tuleke bitunapande kumuleka.
Kutwasa kukumbulula mwafwa tuli kunzimba.
20 Kuma kubanga munu amuleke ngwendi ashaka kusimutwiya nendi,
Indi kuli umo nendekako bimo bibanapande kumuleka?
22 Ku kunto* kutunda bumpau buje bubyakula ngwe goldi.
Bukama bwa Njambi bwapwa bwa kukomokesa.
23 Kutwasa kuzibisisa Muka-nzili Yoshe.
Wakala na nzili yakama manene,
Co simbu yoshe akakula mwamubwa na kulinga byuma bya kusungama.
24 Ngeci, banu banapande kumuzibila lyoba.
Mwafwa kesi kuzibila ngozi baje balimona ngwabo bakala na mana.”
38 Co Yehova wakumbulwile Yombi mu lihunzi lyakama ngwendi:
2 “Iyowo ali na kuzikinina matumbe ange
Na kwendeka kwa kujeneka mangana?
3 Shukulu-kambu, libwahesele ngwe munalume.
Njikwihula mangana unjileke.
4 Wakele kuli munjashimbikile lifuti-libu?
Njileke, nga uzibuka.
5 Iya wasetekele seteko yalyo, nga uzibuka,
Nambe kuliseteka kupangesa mukole wa kusetekesa?
6 Bingunzi byalyo byashimbamene haka,
Co iya wakele limanya lyalyo lya mu mbango?
7 Wakele kuli, bingongonosi bya mutondo mubyatambekele hamolika mu kubwahelela
Na bana ba Njambi* boshe mubatambekele mu kulisamba?
8 Iya washokelele mema a kalunga-ndonga ku bikolo
Muwazikukile ku caba,
9 Munjazikile kalunga-ndonga na mashelwa
Na kumubungila mu lisusulungu lyakama,
10 Munjamwakelele binginga
Na kumwakela mapito na tupateso,
11 Munjamulekele ngwange, ‘Unapande kweta aha, keti utubakane,
Aha hakeho hawanapande kusikisila mankimba obe akama’?
12 Kuma washikaho laja mutondo
Nambe kulingisa kukya ca litangwa cizibuke mwela waco,
13 Mangana cikwate mamaneselelo a lifuti-libu
Na kucakulamo banu bababi ndi?
14 Lifuti-libu litenguluka ngwe buma buli kwisi ya ciganto,
Co byuma bili ha lifuti-libu bisholoka mwamubwa ngwe bije bili ha cizalo.
15 Oloni banu bababi banabanyeke ceke cabo,
Co liboko lyabo libanajundwila mwilu banalipokola.
16 Kuma wasikumukaho laja ku caba ca kalunga-ndonga,
Nambe kupashala ha nzinga ya mema ndi?
17 Kuma banakusholwela bikolo bya butsi,
Indi wamonaho bikolo bya lisusulungu lyakama?*
18 Kuma uzibuka mulyaita lifuti-libu ndi?
Njileke, nga uzibuka ebi byoshe.
19 Ceke cakala kuli?
Co lisusulungu lyakala kuli,
20 Mangana ulitwale ku mwela walyo
Na kuzibuka bingila biya ku njibo yalyo?
21 Munjatangele ebi byuma, kuma te unasemuka laja,
Co myaka* ya kuyoya kwobe yaingi manene, mukemwo uzibuka ebi byuma ndi?
22 Kuma wakobelaho mu bishete bya mema a kukonda,
Nambe kumona bishete bya nyonzi ya mamanya,
23 Bije binjinatulikila simbu ya kayando,
Kulumbununa litangwa lya kulwa nzita ndi?
24 Ceke* cikatundilila kuli mucikatu,
Co lihunzi lya ku butuhukilo bwa litangwa likatundu kuli?
25 Iya nendila libazi mungelo
Na kubwahesa ngila ya lishelwa lya nyonzi ya lihunzi,
26 Mangana nyonzi inyoke kuje kukwakele munu,
Inyoke mu mambo muje kumwakele banu,
27 Mangana ijulise mu bingundu muje munabihya
Na kulingisa mwila ujobelele?
28 Kuma nyonzi yakala na ishe,
Nambe lime kuma lyakala na ishe ndi?
29 Mema a kulikwata atundile mwimo lyeya,
Co iya wakitile mema a kukonda a mwilu?
30 Iya akalingisa mema a hakamwa alikwate ngwe limanya,
Na mema a ha nzinga alikwate ngwe limunga?
31 Kuma wasa kukuta mikole ya cibunga ca bingongonosi cibasana ngwabo Kima,
Nambe kuzitula mikole ya cibunga ca bingongonosi cibasana ngwabo Kesiu ndi?
32 Kuma wasa kutwamenena cibunga ca bingongonosi mu simbu yaco,
Nambe kutwamenena cibunga ca bingongonosi cibasana ngwabo Ashi na bana baco ndi?
33 Kuma uzibuka mashiko ali na kutwamenena melu,
Indi wasa kusindiya lifuti-libu likabe mashiko a melu?*
34 Kuma wasa kushika mashelwa
Mangana anene libazi likungumbule ndi?
35 Kuma wasa kutuma mihyato ndi?
Kuma yasa kwija kuli yobe na kukuleka ngwayo, ‘Yetu bano’?
36 Iya walingisile mashelwa* akale na mana,
Nambe kwana bukambwila kuzibisisa?
37 Iya ali na mana a kutanda mashelwa,
Nambe kundengumuna binjaba bya mema bya mwilu
38 Likungu mulipwa mandoba na kusindumuka,
Na libu mulilikwata mamunga?
39 Kuma wasa kutondela ndumba situ
Nambe kumanesa lisholo lya bana ba bindumba
40 Mubabutama mu myela yabo,
Nambe kubanda mu mena abo ndi?
41 Iya akabwahesela likololo byakulya
Bana bendi mubakalilila kuli Njambi mangana abakwase
Na kuyebangela mwafwa ya kujeneka byakulya?
39 “Kuma uzibuka simbu ibakaseme bimembe ba ha minkinda ndi?
Wamonaho laja habasemena bintaba ndi?
2 Kuma ukatanda bingonde biketimo mangana baseme ndi?
Kuma uzibuka simbu ibakaseme ndi?
3 Bakatalamana mubakaseme bana babo,
Co kubabala ca kusema cibakazibi cikahu.
4 Bana babo bakakanyama, co bakakolela mu shwata.
Bakatundu kuli bainabo, co kubesi kwilukako lalo.
5 Iya napatula donki* wa mu shwata,
Na kumuzitula mu mikole?
6 Njalingisa mambo ipwe njibo yendi
Na kulingisa lifuti lya mwongwa lipwe mwela wendi wayoya.
7 Akombwanesa kuliuya kwa mu nganda.
Kazibi mwatambekela uje ali na kumwendesa.
8 Akakilyangela ha malundu mu kushakezeka byakulya,
Akatonda-tonda bimena bya kutonola byoshe.
9 Kuma ngombe wa nkomba wa mu shwata ataba kukupangela ndi?
Kuma asa kulala mu mulaka wobe* ndi?
10 Kuma wasa kukuta ngombe wa nkomba wa mu shwata na mukole mangana akukekelele,
Nambe kukukaba mangana akakukekelele mu cinema ndi?
11 Kuma ukulahela nzili yendi yakama
Na kukulahela ngwobe akupangela bipangi byobe byabikalu ndi?
12 Kuma ukulahela ngwobe akunenela bimbuto biunateje
Na kubikungulwila ku lijungwilo lyobe ndi?
13 Nyamalanda akapukumuna mambaba endi mu kubwahelela,
Oloni kuma mambaba endi na mangona endi analifu nawa a kanyangenyange ndi?
14 Mwafwa akaseze mayaki endi hasi,
Akawaseze mu libu mangana azibe yuku.
15 Akebala ngwendi banu basa kuwalyata na kuwatika
Nambe kuwalyatangela ku kasitu wa mu shwata.
16 Akalingi mwamubi bana bendi ngwe keti bendi.
Kesi kulishoshomwena ngwendi kufwitangana kwendi kuya mungoco.
17 Mwafwa Njambi namumina mana,
Co kamwanene kuzibisisa.
18 Oloni mwemana na kupukumuna mambaba endi,
Ajola kabalu na uje nalondoho.
19 Kuma yobe ukana kabalu nzili ndi?
Yobe ukamuziki makumbi aje akawakasha ha singo yendi ndi?
20 Kuma wasa kumulingisa atumbuke ngwe mbimba ndi?
Kufwembula kwendi kutewesa.
21 Akazokola libu lya mu cinema na kujombozoka na nzili.
Akalupukila ku nzita.*
22 Akajolo lyoba, co kesi kutewa cuma coshe-coshe.
Kesi kwiluka munima kutewa mukwale.
23 Ngonga ya mikili* iwakasha muipupa-pupa hali ikeye.
Likunga na mumba bibyakula.
24 Akajaja mwafwa ya kubwahelela, akatwalelelaho kuya lika kulutwe lumbisi,
Kesi kwimana* mwakazibi cilumo ca lupembo.
25 Lupembo mulwohya, endeka ngwendi, ‘Ewa!’
Anikilila nzita ije ili kulako.
Aziba kutambeka kwa bantwama ba maswalale na miteto ya mu nzita.
26 Kuma kuzibisisa kwobe kukekwo kukalingisa kambembe apulule
Na kujangumwina mambaba endi mu mbwela* ndi?
27 Indi yobe ukashiki ngonga ngwobe apulwile mwilu
Na kutungila lishwa lyendi kwilu,
28 Ngwobe alale ha mungenyangenya* butsiki,
Na kukala mu cimpaka cendi ca ha limanya ndi?
29 Co mwakakalaho, akatonda-tonda byakulya.
Mesho endi akamono bili kulako.
30 Bana bendi bakanu maninga.
Akai kwoshe kuje kuli bibimbi.”
40 Yehova watwaleleleleho kukumbulula Yombi ngwendi:
2 “Kuma muka-kutondesesa tupenga napande kulwisa Muka-nzili Yoshe ndi?
Uje ashaka kwendekela Njambi akumbulule.”
3 Yombi wakumbulwile Yehova ngwendi:
4 “Tala! Njicilinge cangoco.
Bika binjasa kukukumbulula?
Njikwata ku kanwa kange.
5 Njinendekele lumo, oloni hano kunjikumbululako lalo.
Njinendekele lwamucibali, oloni hano nabimo byahi binjendeka.”
6 Co Yehova wakumbulwile Yombi mu lihunzi lyakama ngwendi:
7 “Shukulu-kambu, libwahesele ngwe munalume.
Njikwihula mangana unjileke.
8 Kuma unjibangeya ngwobe kunjesi kwakula mwamubwa* ndi?
Kuma unjipaya mangana usholoke kupwa muka-busunga ndi?
9 Kuma liboko lyobe lili na nzili ya kupwa hamo na nzili ya liboko lya Njambi ndi?
Kuma lijwi lyobe lyasa kuluma ngwe lijwi lyendi ndi?
10 Shukulu-kambu, mwesa bumpau bwobe na bukama bwobe.
Mwesa kasingimiko kobe na bulemu bwobe.
11 Sholola butenu bwobe.
Tala munu woshe wa kulyalesa na kumunyekumuna.
12 Tala munu woshe wa kulyalesa na kumukehesa,
Co lyatangela banu bababi habanemana.
13 Boshe bashweke mu likungu.
Bakutiiye mu mwela wa bushweke,
14 Asinoni nange njitaba* ngwange
Liboko lyobe lya cilyo lyasa kukwobola.
15 Tala Behemothi* injatangele ngwe munjatangelele yobe.
Akali mwila ngwe ngombe.
16 Tala nzili ili mu bintungi byendi
Na nzili ili mu mishisha ya ha lifu lyendi!
17 Atindibalesa mukila wendi ngwe muti wa sida.
Mishisha ya ha matafu endi inalitapasana.
18 Bitsiya byendi binapu ngwe miyengo ya kopa,
Co mendi endi anapu ngwe mikambo ya bikubo.
19 Ikeye natwama halutwe* hakati ka bipangi bya Njambi.
Uje wamutangele ikeye lika asa kumushwena na mukwale wendi.
20 Ha minkinda haje habakehela tusitu boshe ba mu shwata,
Hakeho hakasoko byakulya byendi.
21 Akalala mwisi ya miti ya lotasi
Na kulishweka mu mahongo a mu mandoba.
22 Akala mu minzinze ya miti ya lotasi,
Co miti ya popula ya mu cinema imuzengeleka.
23 Nameme ndonga itenuke kalijujukila.
Akasimpi nameme mema a mu Jodani ahwehumuka na nzili ku kanwa kendi.
24 Kuma kuli umo asa kumukwata oku amumona,
Nambe kutiba lijulu lyendi na kalobo ndi?
41 Kuma wasa kukwata Leviatani* na kalobo
Nambe kukuta ndaka yendi na mukole ndi?
2 Kuma wasa kukobelesa mukole mu majulu endi,
Nambe kutuba bimbange byendi na kalobo* ndi?
3 Kuma akulambelela,
Nambe kwendeka nobe mwamubwa ndi?
4 Kuma asa kulikumiiya nobe
Mangana apwe ndungo yobe mu kuyoya kwendi kwoshe ndi?
5 Kuma wasa kumwesesa ngwe muwasa kwesesela kazila
Nambe kumukuta na mukole mangana bana bobe ba banakazi behe nendi ndi?
6 Kuma baka-kulandesa basa kumulandakana ndi?
Kuma baka-mingoso basa kulipangelaye ndi?
7 Kuma wasa kutuba cilambu cendi na myumba ya makaño*
Nambe kutuba mutwe wendi na myumba ndi?
8 Eseka kumukwata,
Kuukebala lwozi luulwa nendi, co kuukelukilaho lalo.
9 Nameme ulikulahese ngwobe umufungulula, kuwasa kulinga ngoco.
Kumumona lika kukuzibisa lyoba.*
10 Naumo wahi asa kweseka kumushangumuka,
Co iya asa kulimika nange?
11 Iya wabangele kunjana cuma mangana njimwilwisileco?
Byoshe byakala ha lifuti-libu byapwa byange.
12 Kunjilikele kwendeka bilyo byendi
Nambe nzili yendi na mubila wendi wa kukomokesa.
13 Iya wajubaho laja cilambu cendi?
Iya akobela mu kanwa kendi?
14 Iya asa kumupindisa mangana afukule mu kanwa kendi?
Mayo endi oshe apwa a kutewesa.
15 Ha mwongo wendi hali mikana ya mabanda*
Aje anaziki kumo ngo.
16 Libanda limo na limo linalyata manene na likwabo,
Co na lihunzi bene kulyasa kukobela mukati kawo.
17 Analikwata, analishumu kumo ngo,
Co kuwabwaha kuwangununa.
18 Kupamba kwendi kukatuhwisa ceke,
Mesho endi anapu ngwe misha ya kukya kwa litangwa.
19 Mu kanwa kendi mukatundu mihyato,
Mukatinuka bishashe.
20 Bwisi bukakakumuka mu majulu endi,
Ngwe litende lya tuhya liwali na kushukumisa matebe.
21 Kuhwima kwendi kushwameka manungu,
Co mulangi utunda mu kanwa kendi.
22 Singo yendi yakala na nzili yakama,
Co boshe baje baliwana nendi balijujukila.
23 Situ yendi yalitapasana kumo
Ya kukola ngwe cikubo cibanayengunwinaho cije kucasa kushwena.
24 Mbunge yendi ya kukola ngwe limanya,
Eyo, ya kukola ngwe limanya lya kulolela bunga.
25 Mwakatuka, nameme baka-nzili batewa.
Endesi yendi izibisa manene lyoba.
26 Kukwesi citwa casa kumubulumuna,
Ipwe mukwale nambe likunga nambe mukili.
27 Wamona cikubo ngwe cishati,
Kopaco waimona ngwe citi ca kubola.
28 Katewe mukili.
Mubamwasha mamanya kupangesa cipapa, ikeye aziba ngwe bishati.
29 Wamona mbweti ngwe cishati.
Ajola mwaziba cilumo ca mumba ubamwasha.
30 Mwimo lyendi munapu ngwe bimbazubwila bya buma bya kubambuka.
Alikoka ha mandoba ngwe cilei ca kujungwisa.
31 Alingisa ha nzinga habweluke ngwe ndeho ili na kumbwata.
Alingisa kalunga-ndonga atenuke ngwe ndeho ya mazi ili na kuseta.
32 Muje mwaneti, mema abyazima.
Munu nasa kusinganyeka ngwendi nzinga ili na bwele.
33 Kukwesi cuma ca kulifwa nendi ha lifuti-libu,
Wapwa kasitu wa kujeneka lyoba.
34 Akatala na mombulu tusitu boshe ba kulyalesa.
Wapwa mwene wa bikashama boshe bakama ba mu shwata.”
42 Co Yombi wakumbulwile Yehova ngwendi:
2 “Hanwoni njazibuka ngwange wasa kulinga byuma byoshe,
Co nacimo cahi cije kuwasa kulinga nga unayongola kucilinga.
3 Unendekele ngwobe, ‘Iyowo kesi na mangana ali na kuzikinina matumbe ange?’
Njinendekele byuma bije kunjizibisisa,
Byuma bya kukomokesa bije kunjizibuka.
4 Unendekele ngwobe, ‘Shukulu-kambu tolilila, co njendeka.
Njikwihula mangana unjileke.’
5 Matwi ange anazibi byobe,
Oloni hano njili na kukumona na mesho ange.
6 Mukemwo njilibeya ha byuma binjinendekele,
Co njitumama mu likungu na mu lito mangana njimwese kutenguluka kwange.”
7 Yehova mwamanesele kuleka Yombi awa majwi, Yehova walekele Elifazi wa kaTemani ngwendi:
“Butenu bwange bunakwepukila na babusamba bobe babali mwafwa kumwendekele busunga hali yange ngwe mwanalingila ngamba yange Yombi. 8 Ngeci, ambateni bingombe ba nkomba 7 na bimanga ba nkomba 7, muye kuli ngamba yange Yombi mangana mukane mulambu wa kwenyeka weni babenya, co ngamba yange Yombi akamilombelela. Cili bene njitambula kulomba kwendi kwa kulomba ngwendi keti njimilinge kwesekesa na bulema bweni mwafwa kumwendekele busunga hali yange ngwe mwanalingila ngamba yange Yombi.”
9 Co Elifazi wa kaTemani na Biudadi wa kaShuwaha na Zofa wa kaNama baile na kulinga byabalekele Yehova, co Yehova watambwile lilombelo lya Yombi.
10 Yombi mwamanesele kulombelela babusamba bendi, Yehova wamanesele bukalu bwendi na kumwilwisila byuma byakele nabyo. Byuma byakele nabyo ha kulibanga, Yehova wamwanenebyo lubali-lubali. 11 Bandolome na bandokazi bendi boshe na baje bamuzibukile, baile kuli ikeye na kulya nendi byakulya mu njibo yendi. Bamukanyamesele na kumuzembeleka mwafwa ya bukalu bwoshe bwatabesele Yehova ngwendi bumwizile. Umo na umo wabo wamwanene bimbongo na riñi ya goldi.
12 Ngeci, Yehova wabezikisile manene Yombi ku mamaneselelo a kuyoya kwendi kutubakana ku mashangumukilo, co Yombi wakele oni na bimanga 14,000, tumele 6,000, bingombe 1,000 na bidonki* ba lwabo 1,000. 13 Wakitile lalo bana ba banalume 7 na bana ba banakazi batatu. 14 Munendi wa munakazi wakulibanga wamulukile Jemaima, wamucibali wamulukile Keziya, wamucitatuco wamulukile Keleni-hapuki. 15 Mu lifuti mwoshe kumwakele banakazi ba kubwaha ngwe bana ba Yombi ba banakazi, co ishabo wabanene buswana hamo na bandolome babo.
16 Munima yebi, Yombi wayoyele myaka 140, co wamwene bana bendi na batekulyendi na batekulwila bendi kweta na ku cisemwa camuciwana. 17 Mamaneselelo Yombi watsile, munima ya kuyoya myaka yaingi na kulikuwa kuyoya.
Hamo kulumbununa “Cuma Cibanazindi.”
Nambe “munalume uje kesi na hakumupayela, co lalo wa kusungama.”
Nambe “bimulu.”; Lijwi na lijwi “bidonki ba lwabo.”
Endekesi ya Cihebelu ije inatalesa ku tungelo ba Njambi.
Lijwi na lijwi “unaka mbunge yobe hali.”
Nambe “munalume uje kesi na hakumupayela, co lalo wa kusungama.”
Nambe “mu nzili yobe.”
Nambe “bimulu.”
Nambe hamo “Muhyato.”
Nambe “kwendeka cuma kucapandele hali Njambi .”
Endekesi ya Cihebelu ije inatalesa ku tungelo ba Njambi.
Lijwi na lijwi “unaka mbunge yobe hali.”
Nambe “munalume uje kesi na hakumupayela, co lalo wa kusungama.”
Lijwi na lijwi “njimulehule.”
Nambe “kuyoya.”
Nambe “mu nzili yobe.”
Lijwi na lijwi “kusinga litangwa lyendi.”
Nambe “Lisusulungu na munzinze wa butsi.”
Cisholoka ngwe linatalesa ku ngandu nambe kasitu umo wa mu mema wakama na nzili.
Nambe hamo “Baje balitungilile bingundu byabo.”
Lijwi na lijwi “unajuka.”
Nambe “baje batumba matumbe amabi.”
Nambe “bana ba bindumba ba kukola.”
Nambe “tutumwa.”
Nambe “alikumiiya (alizibasana) nobe.”
Lijwi na lijwi “ili mu kwoloka.”
Kulumbununa mwela wa kulisila bimuna.
Nambe “njinendeka camwendekela.”
Nambe “cimulu.”
Nambe “Bika binjibwezelelela ku matangwa ange a kuyoya?”
Nambe “Bibunga bya baka-kwenda bya baSabeya.”
Lijwi na lijwi “kunjipatula.”
Nambe “kweta na muje njwa.”
Nambe “mazilo aje analikwata.”
Lijwi na lijwi “kuwakamono bubwa.”
Nambe “Sheo,” kulumbununa cihilo ca cifwisa ca banu boshe. Taleni Majwi Abanalumbununa.
Nambe “Citwamo cange ca sofa.”
Lijwi na lijwi “nebi bitsiya byange.”
Lijwi na lijwi “Na kutuhwisa majwi mu bimbunge byabo ndi?”
Lijwi na lijwi “Mukemwo mubinafu bingila bya.”
Nambe “baka-kutengulukila.”
Lijwi na lijwi “njibo ya.”
Nambe “Atala njibo ya mamanya.”
Nambe “bamulehula.”
Nambe “omu mukemwo muihwila ngila yendi.”
Lijwi na lijwi “kakwata liboko lya.”
Nambe “kumutwala ku nkuta.”
Nambe “Akatundisa.”
Nambe “ku south.”
Hamo kulumbununa cikashama wakama wa mu kalunga-ndonga.
Nambe hamo “uje injili na kusompa nendi.”
Lijwi na lijwi “kunjisanena ku nkuta?”
Nambe “Nameme nga kunjesi na mulonga.”
Lijwi na lijwi “anjimona ngwendi nji wa kupengapenga.”
Nambe “Nameme nga kunjesi na mulonga.”
Nambe “Njinayengula; Njinabyana.”
Nambe “baje batwalelelaho kupwa ba kulongwa.”
Lijwi na lijwi “cihanga.”
Lijwi na lijwi “Unjiwana ngwobe nji munu wamubi.”
Nambe ”asa kupwa muka-kutuwanesa.”
Lijwi na lijwi ”atundisa mbweti yendi hali yange.”
Nambe “kuyoya.”
Nambe “cheese.”
Nambe “muku wange.”
Lijwi na lijwi “Oloni ebi byuma unabishweke mu mbunge yobe.”
Nambe “njibwaheleleko kamandondo.”
Nambe “lya lisusulungu na munzinze wa butsi.”
Nambe “Kuma muka-kulishasha asa kupwa wa kusungama. ”
Nambe “kuzibuka hayalenga nzili ya.”
Nambe “Sheo,” kulumbununa cihilo ca cifwisa ca banu boshe. Taleni Majwi Abanalumbununa.
Nambe “cimulu.”
Lijwi na lijwi “yenini yeni banu.”
Lijwi na lijwi “njili na mbunge.”
Nambe “kusenutuka.”
Nambe “Bezi.”
Nambe hamo “Simutwiya na lifuti-libu.”
Nambe “Kuyoya.”
Nambe “ndakwilo.”
Nambe “babanyeke byuma byabo byoshe.”
Nambe “bakulunu.”
Lijwi na lijwi “Na kushengenyesa miba ya banu ba nzili.”
Lijwi na lijwi “bimbunge.”
Nambe “mwonyo.”
Nambe “Njisompa bingila byange.”
Nambe “kukwesi muka-kutengulukila.”
Nambe hamo “Nga kuli umo asa, co njoloka kulu na kutsa.”
Nambe “bishoti.”
Nambe hamo “bamuteta.”
Nambe “Sheo,” kulumbununa cihilo ca cifwisa ca banu boshe. Taleni Majwi Abanalumbununa.
Nambe “bubi bwobe bukebwo buli na kulongesa kanwa kobe.”
Lijwi na lijwi “likende.”
Nambe “kuhyana.”
Kulumbununa, kulabelela ngwendi akanguka.
Nambe “baka-kutengulukila.”
Nambe “a kulishasha.”
Nambe “baje banakunguluka hamo nange.”
Lijwi na lijwi “Njinashitika kasingimiko kange mu likungu.”
Nambe “munzinze wa butsi.”
Nambe “baka-kutengulukila.”
Nambe “Sheo,” kulumbununa cihilo ca cifwisa ca banu boshe. Taleni Majwi Abanalumbununa.
Nambe “cihilo.”
Nambe “Sheo,” kulumbununa cihilo ca cifwisa ca banu boshe. Taleni Majwi Abanalumbununa.
Nambe hamo “tu bakujwala.”
Nambe “anjalikite.”
Nambe “Na kumulingisa atse butsi bwabubi.”
Lijwi na lijwi “Byuma bije keti byendi.”
Lijwi na lijwi “Co kakakala na lizina.”
Nambe “mu mwela mwananyunyumana.”
Nambe “Munanjituku.”
Nambe “Babushoko bwange.”
Lijwi na lijwi “bana ba banalume ba mwimo lyange,” kulumbununa mwimo munjatundile (mwimo lya banana.)
Nambe “loto.”
Nambe “muka-kunjisokola.”
Nambe “Adama.”
Nambe “muka-kutengulukila.”
Kulumbununa, nzili yendi.
Nambe “nyangwa.”
Lijwi na lijwi “Ndaka.”
Nambe “linyoka.”
Lijwi na lijwi “kubilehula.”
Nambe “kukala na nzili.”
Nambe “paipi.”
Nambe “Sheo,” kulumbununa cihilo ca cifwisa ca banu boshe. Taleni Majwi Abanalumbununa.
Nambe “mu simbu yaindondo,” Kulumbununa kutsa bwasi kwa kujeneka kuziba kubabala.
Nambe “Biyongola; Matumbe.”
Nambe “babitepa hakati.”
Lijwi na lijwi “busoso bwa mu bitsiya byendi bucinakanyama.”
Nambe hamo “a kunjibulumuna.”
Lijwi na lijwi “bizibukiso.”
Lijwi na lijwi “Co akokela banu boshe kuli ikeye.”
Nambe “Kuma kusungama kwobe kuzibisa Njambi kubwaha.”
Lijwi na lijwi “baje kubesi na baishabo.”
Lijwi na lijwi “miheto ya tuzila.”
Nambe “baje buyoye bwabo babubatwisilile.”
Lijwi na lijwi “mu ndonga.”
Nambe “bimbazubwila bya goldi.”
Lijwi na lijwi “Na kwandwila mutwe wobe.”
Nambe “uje nombwa.”
Nambe “kutubakana na seteko yananjakela.”
Kulumbununa, litangwa lyendi lya kusompa.
Kulumbununa mwela wa kulisila bimuna.
Nambe “cimulu.”
Nambe “bimulu.”
Nambe hamo “bateje mwila mu lihya.”
Nambe hamo “Bakamuna mazi kuyehi na bibumbe bya ha malundu.”
Nambe hamo “Oloni naumo wahi yana Njambi mulonga.”
Nambe “Sheo,” kulumbununa cihilo ca cifwisa ca banu boshe. Taleni Majwi Abanalumbununa.
Lijwi na lijwi “mesho endi anatala ha bingila byabo.”
Nambe “wa kujela.”
Nambe “Sheo,” kulumbununa cihilo ca cifwisa ca banu boshe. Taleni Majwi Abanalumbununa.
Nambe “Co Abadoni.”
Nambe “ku north.”
Lijwi na lijwi ”Rahabu.”
Nambe “lihunzi.”
Nambe “Kunjibyana kulongwa; Njitwalelelaho kupwa wa kulongwa.”
Nambe “kuinjipaya.”
Nambe “nalimo litangwa lyahi.”
Nambe “muka-kutengulukila.”
Nambe “mwonyo.”
Nambe hamo “na liboko lya.”
Nambe hamo “Bakanda maboko abo na kumukumbila milozi oku bali mu myela yabo.”
Cisholoka ngwe kutalesa ku byuma bikalingiwa mu mukoti.
Nambe “ibanajelesa.”
Taleni Majwi Abanalumbununa.
Tuma twa seho twa mubundungulu twa kufwa ngwe mamanya tuje tukakala mu mañofwi ba ku kalunga-ndonga.
Nambe “Baka-kunjipangela.”
Lijwi na lijwi “bakele na kulishweka.”
Nambe “mukanjo wa kujeneka maboko.”
Lijwi na lijwi “mu lishwa lyange.”
Lijwi na lijwi ”nambwembwelesa lungusa lwange.”
Nambe hamo “Kwa kujeneka umo wa kubakwasa.”
Nambe “Mwonyo.”
Hamo kulumbununa cikanda.
Nambe hamo “Kayando kange kakama kanatengulula mubila wange.”
Nambe “bali na kuyanda.”
Nambe hamo “lisika-sika.”
Nambe “paipi.”
Nambe hamo “Kuma njendaho laja na banu ba makuli ndi?”
Nambe “Batekulwila bange babatukule.”
Lijwi na lijwi “Banalume beka bamubulumane.”
Nambe “Mubakele na ñanda nange.”
Nambe hamo “Munjamwene ngwange kuli bamo bali na kunjimanena ku cikolo ca nganda.“
Nambe “lyehe.”
Nambe “linunga.”
Lijwi na lijwi “situ.”
Nambe “munu wa ku lifuti lyeka.”
Nambe “mifolo.”
Lijwi na lijwi “Yange njili na matangwa amandondo.”
Nambe “Matangwa amangi likalyawo.”
Nambe “naumo wahi nendekela Yombi.”
Nambe “kwana munu lizina lya bulemu.”
Nambe “kuyoya.”
Nambe “cihilo.”
Nambe “citwa.”
Nambe “kangelo.”
Nambe “ya kulikangula.”
Nambe hamo “Oloni kunjawaneneho bimo.”
Nambe “kuyoya.”
Nambe “cihilo.”
Nambe “cihilo.”
Lijwi na lijwi “ndakwilo.”
Nambe “hasi hoshe.”
Lijwi na lijwi “Situ.”
Nambe “banu ba bulemu na banu ba kwisi.”
Nambe “muka-kutengulukila.”
Nambe hamo “Obe tate, Yombi bamweseke.”
Hamo kulumbununa byawanaho Njambi.
Nambe “ya kulikwisa.”
Nambe hamo “Akaka bimyene ha matanda.”
Nambe “citwa.”
Nambe “Baka-kutengulukila.”
Nambe hamo “Bamanesela.”
Nambe hamo “napaya; namusompesa mwafwa ya.”
Nambe “kuitondesesa.”
Lijwi na lijwi “lipapela.”
Lijwi na lijwi “mwakafwikilaho.”
Lijwi na lijwi “ceke.”
Nambe hamo “mwakamena.”
Nambe hamo “bije bili”
Lijwi na lijwi “akaka ciganto ha liboko lya munu woshe.”
Nambe “ku north.”
Nambe “mwakashikila.”
Nambe “ku south.”
Nambe “kumbomba.”
Kulumbununa ceke ca litangwa.
Nambe “Ku north.”
Endekesi ya Cihebelu ije inatalesa ku tungelo ba Njambi.
Nambe “munzinze wa butsi.”
Lijwi na lijwi “matangwa.”
Nambe hamo “Mihyato.”
Nambe hamo “a Njambi.”
Nambe hamo “munu.”
Nambe “cimulu.”
Nambe “mwakulila bimuna bobe.”
Lijwi na lijwi “Akai na kuliwana na bitwa.”
Nambe “Lyumato.”
Nambe hamo “Kesi kutaba.”
Nambe “south.”
Nambe “kwa kumbolomoka.”
Nambe “Kuma ushaka kumwesa ngwobe kwakula mwamubwa kwange kwapwa kwangoco.”
Nambe “njikushangala.”
Hamo kulumbununa ngubu.
Lijwi na lijwi “Ikeye wamashangumukilo.”
Hamo kulumbununa ngandu.
Lijwi na lijwi “mungonga.”
Nambe “mingungu.”
Nambe “wandumukila hasi.”
Nambe hamo “Alyalesa mwafwa ya mikana yendi ya mabanda.”
Nambe “bimulu.”