DANIELE
1 Mu mwaka wamucitatu wa ciyulo ca Mwene Jehoyakimu wa Juda, Mwene Nebukadineza wa Babiloni wezile ku Jelusalema na kuizengeleka. 2 Mu kwita kwa simbu, Yehova wakele Mwene Jehoyakimu wa Juda mu liboko lyendi, hamolika na bikwata bimo bya ku njibo* ya Njambi wa busunga, co wabinenele mu lifuti lya Shina* ku njibo ya njambi yendi. Wakele ebi bikwata mu njibo* ya kutulikila byuma bya seho bya njambi yendi.
3 Co mwene washikile Ashipenazi mukulunu wa bamyata bendi ngwendi anene baIsalele bamo, kwambateselela na baje ba ku cikota ca bumwene na bana ba banu ba bulemu. 4 Bapandele kupwa bakwenje* ba kujeneka kapenga, baje basholoka mwamubwa, baje bali na mana, na mangana, na kunanguka, baje basa kupangela mu lipela lya mwene. Wapandele kubalongesa bisona bya baKaudiya na ndaka yabo. 5 Kutundaho, mwene wabwahesele ngwendi ha litangwa na litangwa batambule mutamba ku byakulya byendi byabibwa na ku binyu byakele na kunwa. Bapandele kubalongesa* ha myaka itatu, co ku mamaneselelo a simbu ei bapandele kushangumuka kupangela mwene.
6 Hakati kabo hakele bamo ba ku muyati wa Juda. Aba bapwile Daniele,* Hananiya,* Mishaele* na Azariya.* 7 Co mukulunu wa bamyata wabalukile mazina eka.* Daniele wamulukile Beuteshaza, Hananiya wamulukile Shadreki, Mishaele wamulukile Misheki, co Azariya wamulukile Abedinego.
8 Oloni Daniele wayongwele mu mbunge yendi ngwendi kalijwalesa na byakulya bya mwene byabibwa nambe binyu byakele na kunwa. Co walombele mukulunu wa bamyata ngwendi amutabese kujeneka kulijwalesa mu ngila ei. 9 Co Njambi wa busunga walingisile mukulunu wa bamyata azibile Daniele ngozi na kumutetela. 10 Oloni mukulunu wa bamyata walekele Daniele ngwendi: “Njili na kutewa shukulu yange mwene, uje namyana byakulya bimunapande kulya nebi bimunapande kunwa. Bati nga amona ngwendi kumwesi na kusholoka mwamubwa ngwe mwa bakweni bakwenje* bamunapu hamo nabo? Munjilingisa njikale na mulonga kuli mwene.” 11 Oloni Daniele walekele uje yanene mukulunu wa bamyata cipangi ca kunyunga ikeye Daniele, na Hananiya, na Mishaele na Azariya ngwendi: 12 “Shukulu-kambu eseka bangamba bobe ha matangwa 10. Twane bisapasapa tulye, na mema tunwe, 13 kutundaho, co wesekesa mutusholokela nomu mubasholokela bakwetu bakwenje* baje bali na kulya byakulya bya mwene byabibwa, co ulinga bangamba bobe kwesekesa nomu muumwena.”
14 Ngeci watabele biyongola byabo, co wabesekele ha matangwa 10. 15 Ku mamaneselelo a matangwa 10, basholokele mwamubwa na kupwa ba kulikangula kutubakana bakwenje* boshe baje bakele na kulya byakulya bya mwene byabibwa. 16 Ngeci, muka-kunyunga watwaleleleleho kubana bisapasapa kutubakana kubana byakulya bya mwene byabibwa na binyu byendi. 17 Co Njambi wa busunga wanene aba bakwenje* bawana mangana na cashu ca kuzibisisa miyati yoshe ya bisona, na mana, co Daniele wamwanene cashu ca kuzibisisa miyati yoshe ya bimona na bilota.
18 Simbu yabwahesele mwene ya kubanena muyetele, mukulunu wa bamyata wabanenele kulutwe lwa Nebukadineza. 19 Mwene mwendekele nabo, naumo wahi hakati ka cibunga coshe wapwile ngwe Daniele, Hananiya, Mishaele na Azariya, co batwaleleleleho kupangela mwene. 20 Mu byuma byoshe byabehwile mwene bije bitondeka mana na kuzibisisa, wawanene ngwendi batubakanene tupilistu ba manseno boshe na baka-kuumikiya mu bumwene bwendi bwoshe bisimbu 10. 21 Co Daniele watwaleleleleho kukala kuje kweta na mu mwaka wakulibanga wa ciyulo ca mwene Sailasi.
2 Mu mwaka wamucibali wa ciyulo cendi, Nebukadineza walotele bilota bimo. Wakele mu citanga cakama, co wakele mu cilabulabu. 2 Ngeci, mwene washikile ngwendi bamusanene tupilistu ba manseno na baka-kuumikiya na baka-kupanda na baKaudiya* mangana bakumulumbunwine bilota byendi. Ngeci bezile na kwimana halutwe lwa mwene. 3 Co mwene wabalekele ngwendi: “Njinaloto cilota, co njili mu citanga, mwafwa njishaka kuzibuka bicilumbununa.” 4 BaKaudiya bakumbulwile mwene mu ciAlamaiki* ngwabo: “Obe mwene, yoya myaka yoshe. Leka bangamba bobe cilota cobe, co tukuleka bicilumbununa.”
5 Mwene wakumbulwile baKaudiya ngwendi: “Majwi ange a mamaneselelo awa: Nga kumunjileke eci cilota nebi bicilumbununa, bamitetanga bipuka-bipuka, co binjibo byeni babipwisa bimbushu bya mbunga.* 6 Oloni nga munjileka eci cilota nebi bicilumbununa, njimyana bwana na cikandelela na kasingimiko kakama. Ngeci, njilekeni oco cilota na kunjilumbunwinaco.”
7 Bamukumbulwile lwamucibali ngwabo: “Mwene aleke bangamba bendi oco cilota, co tucilumbununa.”
8 Mwene wabakumbulwile ngwendi: “Njizibuka ngwange mushaka kuwanenaho simbu ya kusinganyekesesaho, mwafwa munazibi majwi ange a mamaneselelo. 9 Nga kumunjileke eci cilota, mubaboshe muwana kashitiko ka kulifwa. Oloni munalizibasana kunjileka makuli kweta noho habikatengulukila byuma. Ngeci, njilekeni cilota mangana njizibuke ngwange mwasa kucilumbununa.”
10 BaKaudiya bakumbulwile mwene ngwabo: “Kukwesi munu hano hasi asa kulinga cuma cashaka mwene, mwafwa kukwesi mwene wakama nambe ngubulu walekaho laja kapilistu wa manseno nambe kaKaudiya ngwendi alinge cuma ca cifwoco. 11 Cuma cali na kulomba mwene cacikalu, kukwesi munu asa kucilumbunwina mwene, kubanga binjambi, baje kubesi kuyoya hakati ka banu.”
12 Ngeci mwene walubalele manene, co washikile ngwendi batsiye banalume boshe ba mana mu Babiloni. 13 Mubashakele kutsiya banalume boshe ba mana, bashakezekele na Daniele hamolika na babusamba bendi mangana babatsiye.
14 Ha simbu ije, Daniele mu kunyanyama na mu kuwa mbunge, wendekele na Alioki, mukulunu wa baka-kunyunga mwene, uje waile mangana akatsiye banalume ba mana ba mu Babiloni. 15 Wehwile Alioki, umo wa bamyata ba mwene ngwendi: “Mwafwa bika mwene nashiki eli lishiko lyalikalu ngacije?” Co Alioki walekele Daniele oyo ñanda. 16 Ngeci, Daniele waile kuli mwene na kumulomba ngwendi amwaneko simbu mangana amulumbunwine cilota cendi.
17 Daniele waile ku njibo yendi, co wakalekele babusamba bendi, Hananiya na Mishaele na Azariya byoyo ñanda. 18 Wabalombele ngwendi balombele kuli Njambi wa mwilu mangana abatetele na kubalumbunwina eli lihungu, mangana ikeye Daniele na babusamba bendi keti babanyongesele kumo na banalume boshe ba mana ba mu Babiloni.
19 Co Njambi wajombolwelele Daniele eli lihungu mu cimona butsiki. Co Daniele washangazalele Njambi wa mwilu. 20 Daniele wendekele ngwendi:
“Lizina lya Njambi balishangazale myaka yoshe,*
Mwafwa mana na nzili byapwa byendi lika.
21 Akatengulula bisimbu na bisimbu bya mwaka,
Akatundisa bimyene ha matanda na kuswanesa bimyene,
Akana mana kuli baka-mana na mangana kuli baka-kunanguka.
22 Akajombolola byuma bya kuloba na byuma bije binalishweke,
Azibuka byuma bili mu lisusulungu,
Co ceke cakala kuli ikeye.
23 Njikandelela kuli yobe na kukushangazala, obe Njambi ya bakukulwila bange,
Mwafwa unanjana mana na nzili.
Co unanjijombolwela cuma citunalombele,
Unatujombolwela byuma byatonda mwene.”
24 Daniele waile kuli Alioki uje yangwile mwene ngwendi atsiye banalume ba mana ba mu Babiloni, co wamulekele ngwendi: “Keti utsiye munalume wa mana woshe-woshe mu Babiloni. Njitwale kuli mwene, co njikamulumbunwina cilota canalotele.”
25 Alioki watwalele Daniele kuli mwene bwasi-bwasi, co walekele mwene ngwendi: “Njinawana munalume umo hakati ka bafunge ba ku Juda uje asa kulumbununa cilota ca mwene.” 26 Co mwene wehwile Daniele uje ibalukile ngwabo Beuteshaza ngwendi: “Kuma wasa kunjileka bene cilota cinjinalotele nebi bicilumbununa ndi?” 27 Daniele wakumbulwile mwene ngwendi: “Kukwesi banalume ba mana, nambe baka-kuumikiya, nambe tupilistu ba manseno, nambe baka-kutahesa bingongonosi basa kuleka mwene lihungu lyashaka kuzibuka. 28 Oloni kuli Njambi mwilu uje wapwa Muka-kujombolola mahungu, co najombolwela Mwene Nebukadineza byuma bikalingiwa mu matangwa a mamaneselelo. Cilota ciunalotele, na bimona biunamwene muunalalele ha mwela wobe ebi:
29 “Obe mwene, muunalalele ha mwela wobe unalotele byuma bikalingiwa kulutwe, co Muka-kujombolola mahungu nakujombolwela byuma bilingiwa. 30 Oloni yange, keti ngwabo njili manene na mana kutubakana banu boshe baje bali na kuyoya mukemwo bananjijombolwela eli lihungu. Bananjijombolwelalyo mangana njileke mwene bicilumbununa cilota cendi mangana azibuke bisinganyeka bili mu mbunge yendi.
31 “Obe mwene, wakengele, co wamwene kamponya wakama. Owo kamponya wakama wa kubyazima manene wemanene halutwe lwobe, co sholwesi yendi yapwile ya kutewesa manene. 32 Mutwe wowo kamponya wapwile wa goudi yaibwa, nulo yendi na maboko endi byapwile bya siuva, lifu lyendi na matafu endi byapwile bya kopa. 33 Mendi endi apwile a cikubo, co bilyato byendi byapwile bya cikubo ca kulikumbasana na buma.* 34 Watwaleleleleho kukenga, kweta noho limanya lyalamukile, oloni kubalilamwine na maboko, co lyatulilile uje kamponya ku mendi endi a cikubo na buma na kuwatika. 35 Ha simbu ije, cikubo na buma na kopa na siuva na goudi, byoshe byatikikile, co byapwile ngwe lijungu lije lipekumuka ha lijungwilo mu ntondwe. Co lihunzi lyabipekumwine, kujeneka kusezako nambe tumo. Oloni limanya lije lyatikile kamponya, lyatengulukile kupwa munkinda wakama, co lyajalakanene ha lifuti-libu hoshe.
36 “Eci cikeco cilota, co tulekoni mwene bicilumbununa. 37 Yobe, obe mwene, mwene ya bimyene, uje yanana Njambi wa mwilu bumwene na bukama na nzili na bumpau, 38 uje yanana banu boshe kwoshe-kwoshe kubali mu liboko lyendi, hamolika na tusitu ba mu shwata, na tuzila, uje yanapwisa muka-kuyula byoshe ebi, yobe bene mutwe wa goudi.
39 “Oloni munima ya bumwene bwobe, kukaija bumwene bukwabo bwabundondo ku bwobe, co kukaija bumwene bukwabo bwamucitatu bwa kopa, buje bukayula lifuti-libu lyoshe.
40 “Bumwene bwamuciwana bukapwa bwa kukola ngwe cikubo. Mwafwa ngecilika cikubo mucikatiki na kusanyozola byuma byoshe, eyo, ngwe cikubo mucikabiisa byuma, obwo bumwene bukatika na kubiisa bumwene bwoshe obu.
41 “Co lalo ngecilika muwamwene bilyato na minye bya buma* bwa kulikumbasana na cikubo, obu bumwene bukalitepa, oloni bukakanyamako kamandondo mwafwa ya mutamba wa cikubo, ngecilika muwamwene cikubo calikumbasana na buma. 42 Co ngecilika minye ya ku mendi muyapwile ya cikubo ca kulikumbasana na buma, obu bumwene bukalinga oku bwa kukanyama, oku bwa kuzeya. 43 Ngecilika muwamwene cikubo calikumbasana na buma bwabubotsi, bakalikumbasana na banu,* oloni kubakalikwatasana umo na mukwabo, ngwe omwo cikubo kucasa kulikwata na buma.
44 “Mu matangwa a bimyene obo, Njambi wa mwilu akashimbika bumwene buje kubukanyongo, co obwo bumwene kubakabunungulwila ku banu beka. Bukatika na kunyongesa bumwene bwoshe obu, co bukebwo lika bukakalako myaka yoshe, 45 ngecilika muwamwene limanya lyalamukile ku munkinda, oloni keti lya kulamuna na maboko, co lyatikile cikubo, kopa, buma, siuva na goudi. Njambi Wakama najombolwela mwene byuma bikalingiwa kulutwe. Eci cilota ca busunga, co lumbunwisi yaco nayo ya busunga.”
46 Co Mwene Nebukadineza watsikamene na kukulamesa mutwe wendi hasi kulutwe lwa Daniele na kumumwesa kasingimiko kakama. Co washikile ngwendi bamwane bwana na isense. 47 Mwene walekele Daniele ngwendi: “Cili bene Njambi yobe ikeye Njambi ya binjambi na Shukulu ya bimyene, co lalo Muka-kujombolola mahungu, mwafwa wanjijombolwela eli lihungu. 48 Co mwene wamesele Daniele na kumwana bwana bwabwingi bwabubwa, co wamupwisile muka-kuyula provinsi yoshe ya Babiloni na kumupwisa mukulunu wa banalume boshe ba mana mu Babiloni. 49 Co kwesekesa na kulomba kwa Daniele, mwene wangwile Shadreki, Misheki na Abedinego batwamenene provinsi ya Babiloni, oloni Daniele wapangelele mu lipela lya mwene.
3 Mwene Nebukadineza wapangele kamponya wa goudi wa makyubiti 60* mu bulaha na makyubiti 6* mu bukama. Wamushimbikile mu cana ca Dura mu provinsi ya Babiloni. 2 Co Mwene Nebukadineza watuminine muzimbu baka-kwimanenako mwene, bamyata, bangubulu, baka-kunangula, baka-kunyunga bufuko bwa mwene, maako, baka-kutala bya kunyunga mashiko, na baka-kutwamenena maprovinsi boshe ngwendi baije ku cilika ca kukundika kamponya yashimbikile ikeye Mwene Nebukadineza.
3 Ngeci, baka-kwimanenako mwene, bamyata, bangubulu, baka-kunangula, baka-kunyunga bufuko bwa mwene, maako, baka-kutala bya kunyunga mashiko, na baka-kutwamenena maprovinsi boshe balikungulwile ku cilika ca kukundika kamponya yashimbikile Mwene Nebukadineza. Co bemanene kulutwe lwa uje kamponya. 4 Muka-kutambeka watambekele ngwendi: “Eni miyati ya banu, neni baka-mafuti, neni banu ba bindaka bya kuliseza-seza, bali na kumishika, 5 ngwabo mumuziba cilumo ca limbinga, paipi, kalyalya ka bimbango bitatu, bisanzi bya mikole, kamutolilo ka miyengo ibali, na byakwimbisa bikwabo byoshe, munapande kutsikama na kulemesa kamponya wa goudi yanashimbika Mwene Nebukadineza. 6 Woshe katsikama na kulemesa, bamumbila mu lutengo lwa tuhya oho bene.” 7 Ngeci, miyati ya banu boshe mubazibile cilumo ca limbinga, paipi, kalyalya ka bimbango bitatu, bisanzi bya mikole, kamutolilo ka miyengo ibali, na byakwimbisa bikwabo byoshe, miyati ya banu boshe na banu ba bindaka bya kuliseza-seza batsikamene na kulemesa kamponya yashimbikile Mwene Nebukadineza.
8 Ha simbu ije bene, baKaudiya bamo bezile na kwambulula* baJuda. 9 Balekele Mwene Nebukadineza ngwabo: “Obe mwene, yoya myaka yoshe. 10 Yobe, obe mwene, unashikile ngwobe munu woshe uje aziba cilumo ca limbinga, paipi, kalyalya ka bimbango bitatu, bisanzi bya mikole, kamutolilo ka miyengo ibali, na byakwimbisa bikwabo byoshe napande kutsikama na kulemesa kamponya wa goudi, 11 co woshe uje katsikama na kumulemesa, banapande kumumbila mu lutengo lwa tuhya. 12 Oloni kuli baJuda bamo baunangula kutwamenena provinsi ya Babiloni: Shadreki, Misheki na Abedinego. Aba banalume kubakusingimikile obe mwene. Kubesi na kupangela binjambi bobe, co banabyana kulemesa kamponya wa goudi iunashimbika.”
13 Ngeci, Nebukadineza walubalele manene, co washikile ngwendi banene Shadreki, Misheki na Abedinego kuli ikeye. Co aba banalume babanenele ku mesho a mwene. 14 Nebukadineza wendekele ngwendi: “Kuma cili bene obe Shadreki, Misheki na Abedinego kumwesi na kupangela binjambi bange, co lalo munabyana kulemesa kamponya wa goudi injinashimbika ndi? 15 Hano mumuziba cilumo ca limbinga, paipi, kalyalya ka bimbango bitatu, bisanzi bya mikole, kamutolilo ka miyengo ibali, na byakwimbisa bikwabo byoshe, nga mutsikama na kulemesa kamponya injinapanga, mulinga mwamubwa. Oloni nga mubyana kumulemesa, bamyumbila mu lutengo lwa tuhya oho bene. Co njambi muka asa kumyamena mu maboko ange?”
16 Shadreki, Misheki na Abedinego bakumbulwile mwene ngwabo: “Obe mwene Nebukadineza, nabimo byahi bitunapande kukukumbulula ha ñanda ei. 17 Nga cifwa ngoco, Njambi yetu uje ituli na kupangela asa kutwamena mu lutengo lwa tuhya na kutwamena mu liboko lyobe, obe mwene. 18 Oloni nameme katwamena, obe mwene, zibuka ngwobe kutupangela binjambi bobe nambe kulemesa kamponya wa goudi iunashimbika.”
19 Nebukadineza walubalelele manene Shadreki, Misheki na Abedinego, co na cihanga cendi catengulukile* mwabatalele, co washikile ngwendi bashambeye lutengo lwa tuhya mangana lushaluke bisimbu 7 kutubakana mulukashalukila. 20 Washikile banalume bamo ba nzili hakati ka maswalale bendi ngwendi bakute Shadreki, Misheki na Abedinego na kubombila mu lutengo lwa tuhya.
21 Ngeci, babakutile oku bacinazala bizalo byabo bya helu, na bitepa byabo, na bizalo byabo bikwabo, co babombilile mu lutengo lwa tuhya. 22 Mwafwa mwene washikile eli lishiko na butenu, co lalo lutengo lwa tuhya lwashalukile manene, banalume baje batwalele Shadreki, Misheki na Abedinego bakebo bayenyekele milangi ya tuhya. 23 Oloni aba banalume batatu: Shadreki, Misheki na Abedinego bawililile mu lutengo lwa tuhya oku banabakutu.
24 Ngeci, Mwene Nebukadineza wazibile manene lyoba, co wakatukile bwasi-bwasi na kwihula bamyata bendi bakama ngwendi: “Kuma kutwakutile banalume batatu na kubombila mu tuhya ndi?” Bakumbulwile mwene ngwabo: “Mukemwo, obe mwene.” 25 Wendekele ngwendi: “Taleni! Njili na kumona banalume bawana bali na kwendangana mu tuhya oku banashubuluka, kubabulumukile, co wamuciwana ali na kusholoka ngwe muna binjambi.”
26 Nebukadineza washwenene ku cikolo ca lutengo lwa tuhya na kwendeka ngwendi: “Shadreki, Misheki na Abedinego, eni bangamba ba Njambi Wahakamwa Manene, tundeni omwo mwije kuno!” Shadreki, Misheki na Abedinego batundile mu tuhya. 27 Co baka-kwimanenako mwene, na bamyata, na bangubulu, na bamyata bakama ba mwene baje balikungulwilile kuje bamwene ngwabo tuhya kutwalingile nambe cimo* ku mibila yaba banalume. Kukwakele nameme cinkambu ca ku mitwe yabo cije cababukile. Bizalo byabo byafwile bene ngwe mubyafwililile ha kulibanga, co kubakele na kunika nambe bwisi.
28 Nebukadineza wendekele ngwendi: “Njambi ya Shadreki na Misheki na Abedinego bamushangazale, uje natumine kangelo kendi na kwamena bangamba bendi. Banamukulahelele na kujeneka kwononoka lishiko lya mwene, co banalyanene ngwabo batse* kutubakana kupangela nambe kulemesa njambi weka, kubanga Njambi yabo. 29 Banu boshe, nambe baka-mafuti boshe, nambe baka-bindaka byoshe baje bendeka byuma byabibi hali Njambi ya Shadreki na Misheki na Abedinego, banapande kubatetanga bipuka-bipuka, co binjibo byabo babipwise bimbushu bya mbunga,* mwafwa kukwesi njambi weka asa kwamena ngwe ikeye.”
30 Ngeci mwene wanene Shadreki, Misheki na Abedinego bitwamo bya bulemu mu provinsi ya Babiloni.
4 “Ou ukewo muzimbu wange Mwene Nebukadineza ku miyati yoshe ya banu, na baka-mafuti, na banu ba bindaka bya kuliseza-seza baje bakala ha lifuti-libu hoshe: Kaleni mu kwoloka kwakama! 2 Njabwahelela kumileka bizibukiso na byuma bya kukomokesa byanalingi Njambi Wahakamwa Manene kuli yange. 3 Bizibukiso byendi byapwa byakama, co bilinga byendi bya kukomokesa byapwa bya nzili! Bumwene bwendi bwapwa bumwene bwa myaka yoshe, co ciyulo cendi cakalako kutunda ku cisemwa cimo kuya ku cisemwa cikwabo.
4 “Yange Nebukadineza, njakele mu kwoloka mu njibo yange, co byuma byakele na kunjendela mwamubwa mu lipela lyange. 5 Oloni njalotele cilota cije canjizibisile lyoba. Munjalalele ha mwela wange, njamwene bimweso na bimona bije byanjizibisile lyoba. 6 Ngeci njashikile ngwange banjinenele banalume boshe ba mana ba mu Babiloni mangana banjileke bicilumbununa oco cilota.
7 “Ha simbu oyo, tupilistu ba manseno, baka-kuumikiya, baKaudiya,* na baka-kutahesa bingongonosi bezile. Munjabalekele cilota cange, kubasele kunjilumbunwinaco. 8 Mamaneselelo halutwe lwange hezile Daniele, uje lizina lyendi Beuteshaza, lizina lije litunda ha lizina lya njambi yange, uje lalo ali na sipilitu ya binjambi ba kujela, co njamulekele eci cilota ngwange:
9 “Obe Beuteshaza mukulunu wa tupilistu ba manseno, njizibuka mwamubwa ngwange sipilitu ya binjambi ba kujela ili hali yobe, co kukwesi lihungu lyalikalu kuli yobe. Ngeci, njileke bimona bya mu cilota cange nebi bicilumbununa.
10 “Mu bimona binjamwene munjalalele ha mwela wange, njamwene muti uli hakati ka lifuti-libu, co wapwile waulaha manene. 11 Owo muti wakolele na kukanyama, shongo yawo yetele mwilu, co wamonekele na ku mamaneselelo a lifuti-libu. 12 Maputa awo apwile amabwa, co lalo wemine bushuka bwabwingi, co wakele na byakulya bya boshe. Tusitu ba mu shwata bakele na kuwana munzinze mwisi yawo, tuzila nabo bakele na kukala ha minango yawo. Co byakutanga byoshe byakele na kuwanako byakulya.
13 “‘Munjakele na kukenga ebi bimona oku njinalala ha mwela wange, njamwene katumwa,* wa kujela, asikumuka hasi kutunda mwilu. 14 Watambekele na lijwi lyakama ngwendi: “Pakuleni ou muti, batozoleni minango yawo, kukumuneni maputa awo na kushandola bushuka bwawo! Tusitu batewe mwisi yawo, co tuzila nabo batewe ha minango yawo. 15 Oloni sezeni nsina yawo na mizi yawo mu libu na kukuta nsina yawo na lilyenge lya cikubo na lya kopa, hakati ka mwila wa mu shwata. Yeceleni ijule na lime lya mwilu na kukala hamo na tusitu hakati ka bimena bya lifuti-libu. 16 Mbunge yayo ya bunu baitengulule na kuyana mbunge ya kasitu, co kwite bisimbu 7. 17 Oku kunapu kushika kwa baka-kukenga, co oku kunapu kulomba kwa bakujela, mangana banu bali na kuyoya bazibuke ngwabo Wahakamwa Manene ikeye Muka-kuyula mu bumwene bwa banu, co abwana woshe-woshe yashaka, na kubwana nameme munu wa kwisi manene hakati ka banu.”
18 “‘Eci cikeco cilota cinjalotele yange Mwene Nebukadineza. Ngeci, yobe, obe Beuteshaza, njileke bicilumbununa, mwafwa bakweni banalume ba mana boshe ba mu bumwene bwange banonowa kunjilumbunwinaco. Oloni yobe wasa, mwafwa sipilitu ya binjambi ba kujela ili muli yobe.’
19 “Ha simbu oyo, Daniele uje ibalukile ngwabo Beuteshaza wazibile lyoba ha simbu yaindondo, co bisinganyeka byendi byashangumukile kumuzibisa lyoba.
“Mwene wendekele ngwendi, ‘Obe Beuteshaza, keti utabese eci cilota nebi bicilumbununa bikuzibise lyoba.’
“Beuteshaza wakumbulwile ngwendi, ‘Obe shukulu yange, cinesi kubwaha ngwe eci cilota citalesa kuli baje bakuzinda, na lumbunwisi yaco ngwe italesa ku bitozi bobe.
20 “Muti uunamwene uje wakolele na kukanyama, uje wakele na shongo ije yetele mwilu na kumoneka ku mamaneselelo a lifuti-libu, 21 uje wakele na maputa amabwa na bushuka bwabwingi na byakulya bya boshe, uje mwisi yawo mwakele na kukala tusitu ba mu shwata, co ha minango yawo hakele na kukala tuzila, 22 yobe, obe mwene, mwafwa unapu u wakama, co lalo unakanyama, bukama bwobe bunete na mwilu, co ciyulo cobe cinete na ku mamaneselelo a lifuti-libu.
23 “‘Co mwene wamwene katumwa,* wa kujela, asikumuka hasi kutunda mwilu, uje wakele na kwendeka ngwendi: “Pakuleni ou muti na kuubiisa, oloni sezeni nsina yawo na mizi yawo mu libu na kukuta nsina yawo na lilyenge lya cikubo na lya kopa hakati ka mwila wa mu shwata. Yeceleni ijule na lime lya mwilu, na kukala hamo na tusitu ba mu shwata noho bisimbu 7 bineti.” 24 Ei ikeyo lumbunwisi yaco, obe mwene. Linapu lishiko lya Wahakamwa Manene, lije linapande kulishulisilila hali shukulu yange mwene. 25 Bakakutundisa ku banu, co ukayoya na tusitu ba mu shwata. Bakakwana mwila kupwa byakulya byobe ngwe bingombe, ukajula na lime lya mwilu, co kukaita bisimbu 7, kweta noho haukazibukila ngwobe Wahakamwa ya Byoshe ikeye Muka-kuyula mu bumwene bwa banu, co abwana woshe-woshe yashaka.
26 “‘Oloni mwafwa banendekele ngwabo baseze nsina ya muti na mizi yawo, bumwene bwobe bukapwa bwobe lalo muukazibuka ngwobe melu ali na kuyula. 27 Ngeci, obe mwene, tambula cinangulo cange. Tenguluka ku bubi bwobe na kulinga byuma bya kusungama na kwecela kulyatelela banu, co utetele tuhutu. Hamo unasa kutwalelelaho kukala mu kwoloka.’”
28 Ebi byoshe byalingiwile kuli Mwene Nebukadineza.
29 Mukwetile bingonde 12, wakele na kwenda ha ciluli ca lipela lya Babiloni. 30 Mwene wakele na kwendeka ngwendi: “Kuma ei keti ikeyo Babiloni Yakama injinatungu yange kupwa nganda ya mwene mu nzili yange yakama mangana njimwese bumpau na bukama bwange ndi?”
31 Simbu mwene wacikele na kwendeka, lijwi lyezile kutunda mwilu ngwalyo: “Tolilila obe Mwene Nebukadineza, ‘Bumwene bunatundu kuli yobe, 32 co bakutundisa ku banu. Ukayoya na tusitu ba mu shwata, co ukalya mwila ngwe bingombe, co kukaita bisimbu 7, kweta noho haukazibukila ngwobe Wahakamwa ya Byoshe ikeye Muka-kuyula mu bumwene bwa banu, co abwana woshe-woshe yashaka.’”
33 Ha simbu ije, awa majwi alishulisilile hali Nebukadineza. Bamutundisile ku banu, co washangumukile kulya mwila ngwe bingombe, co mubila wendi wajulile na lime lya mwilu, kweta noho binkambu byendi byakolele na kupwa byabilaha ngwe mangona a bingonga, co byala byendi byapwile ngwe bya tuzila.
34 “Ku mamaneselelo a simbu ije, yange Nebukadineza njatalele mwilu, co njashangumukile kuzibisisa lalo, co njashangazalele Wahakamwa Manene. Njashangazalele Uje wayoya myaka yoshe na kumwana bumpau, mwafwa ciyulo cendi capwa ciyulo ca myaka yoshe, co bumwene bwendi bwakalako kutunda ku cisemwa cimo kuya ku cisemwa cikwabo. 35 Boshe bakala ha lifuti-libu wabamona kupwa bangoco, co akalingi kwesekesa na cizango cendi hakati ka maswalale ba mwilu na baje bakala ha lifuti-libu. Co naumo wahi asa kumwonowesa kulinga byuma nambe kumwihula ngwendi, ‘Bika biunalingi?’
36 “Ha simbu ije njashangumukile kuzibisisa lalo byuma, co bumpau bwa bumwene bwange, na bukama bwange, na bulemu bwange byelukile. Bamyata bange na banu bange ba bulemu banjishakezekele manene, co banjilwisilile bumwene bwange na kubwezelela na ku bukama bwange.
37 “Ngeci, yange Nebukadineza, njishangazala Mwene wa melu na kumuzumbangeya na kumwana bumpau, mwafwa bipangi byendi byoshe byapwa bya busunga, co bingila byendi byapwa bya kusungama, co lalo asa kuzibisa shwamwa baje bali na kulyalesa.”
5 Ha simbu yakele na kuyula Mwene Beushaza, litangwa limo ou mwene walingilile banu bendi ba bulemu ba kupwa 1,000 cilika cakama, co wakele na kunwa binyu halutwe lwabo. 2 Mwapendele binyu, Beushaza washikile ngwendi banene binganja bya goudi na siuva byambatele ishe Nebukadineza mu tempele mu Jelusalema, mangana ikeye Mwene Beushaza na banu bendi ba bulemu, hamolika na banakazi bendi bakwabo na banakazi bendi beka banwinemo. 3 Co banenele binganja bya goudi bibambatele mu mwela wa kujela wa njibo ya Njambi mu Jelusalema, co mwene na banu bendi ba bulemu, hamolika na banakazi bendi bakwabo na banakazi bendi beka banwilililemo. 4 Banwine binyu, na kushangazala binjambi ba goudi na siuva, ba kopa, ba bikubo, ba biti na ba mamanya.
5 Ha simbu ije bene, kwasholokele minye ya liboko lya munu, co yashangumukile kusoneka ha cibumbe ca lipela lya mwene kulitala na citumbikilo ca bindeya, co mwene wakele na kumona olyo liboko mulyakele na kusoneka. 6 Ngeci, mwene walijujukilile, wazibile manene lyoba, bintungi byendi byajajele, co mabuli endi ashangumukile kulimbola-mbola.
7 Co mwene watambekele na kusana baka-kuumikiya, baKaudiya* na baka-kutahesa bingongonosi. Mwene walekele banalume ba mana ba mu Babiloni ngwendi: “Woshe atanda ebi bisona na kunjilumbunwinabyo, bamuzika cizalo ca pepo na kumuzika lilyenge lya goudi lya mu singo, co apwa wamucitatu ku nzili ya kuyula muno mu bumwene.”
8 Co banalume ba mana ba mwene boshe bezile, oloni bonowele kutanda obyo bisona nambe kubilumbunwina mwene. 9 Ngeci, Mwene Beushaza wazibile manene lyoba na kulijujukila, co banu bendi ba bulemu bakele mu citanga.
10 Mwafwa ya majwi a mwene na banu bendi ba bulemu, ina ya mwene wakobelele mu mutungo mubakele na kulingila cilika. Ina ya mwene wendekele ngwendi: “Obe mwene, yoya myaka yoshe. Keti wecelele ebi byuma bikuzibise lyoba, nambe kukulingisa umoneke kulijujukila. 11 Kuli munalume umo muno mu bumwene bwobe uje ali na sipilitu ya binjambi ba kujela. Mu matangwa a isho, bawanene ngwabo ali na ceke, na cashu ca kuzibisisa, na mana a kulifwa na mana a binjambi. Isho Mwene Nebukadineza wamwangwile kupwa mukulunu wa tupilistu ba manseno, baka-kuumikiya, baKaudiya,* na baka-kutahesa bingongonosi. Isho walingile ngoco, obe mwene, 12 mwafwa Daniele, uje yalukile mwene lizina lya Beuteshaza, wakele na cashu ca kulitila na mangana na cashu ca kulumbununa bilota na tusau, na cashu ca kuwana mwakumanesela bukalu bwakama.* Ngeci, sana Daniele, co akukulumbunwinabyo.”
13 Ngeci, Daniele bamunenele kulutwe lwa mwene. Co mwene wehwile Daniele ngwendi: “Yobe Daniele, umo wa bafunge ba ku Juda, banenele kuno tate mwene kubatundisa mu Juda ndi? 14 Njinazibi ngwabo sipilitu ya binjambi ili muli yobe, co uli na ceke na cashu ca kuzibisisa na mana a kulitila. 15 Banalume ba mana na baka-kuumikiya banabanenele halutwe lwange mangana batande ebi bisona na kunjilumbunwinabyo, oloni banonowa kunjilumbunwina ou muzimbu. 16 Oloni njinazibi ngwabo yobe wasa kulumbununa bimweso na kuwana mwakumanesela bukalu bwakama.* Ngeci, nga wasa kunjitandela ebi bisona na kunjilumbunwinabyo, bakuzika cizalo ca pepo, na kukuzika lilyenge lya goudi lya mu singo, co upwa wamucitatu ku nzili ya kuyula muno mu bumwene.”
17 Co Daniele wakumbulwile mwene ngwendi: “Wasa kulitulikila bwana bwobe na kwana banu beka cikandelela cobe. Nameme ngoco, njikutandela ebi bisona obe mwene, na kukulumbunwinabyo. 18 Obe mwene, Njambi Wahakamwa Manene wanene isho Nebukadineza bumwene, bukama, kasingimiko na bulemu. 19 Mwafwa ya bukama bwamwanene, miyati yoshe ya banu, baka-mafuti, na banu ba bindaka bya kuliseza-seza bajajele mwafwa ya lyoba halutwe lwendi. Watsiile nambe kuyoyesa woshe-woshe yashakele, na kujundula nambe kushaula woshe-woshe yashakele. 20 Oloni mbunge yendi muyalyalesele na kutindibala na kulijundula, bamutundisile ha litanda lya bumwene bwendi, co bamunyekele bulemu bwakele nabwo. 21 Bamutundisile ku banu na kupwisa mbunge yendi ngwe ya kasitu wa mu shwata, co wayoyele na bidonki* ba mu shwata. Bamwanene mwila kupwa byakulya byendi ngwe bingombe, co mubila wendi wajulile na lime lya mwilu, kweta noho hazibukilile ngwendi Njambi Wahakamwa Manene ikeye Muka-kuyula mu bumwene bwa banu, co abwana woshe-woshe yashaka.
22 Oloni yobe munendi Beushaza kuwalikehesele, nameme unazibukile byuma byoshe ebi. 23 Unalijundwile na kutengulukila Mwata wa melu, co unashikile ngwobe bakunenele binganja bya mu njibo yendi. Co yobe na banu bobe ba bulemu, na banakazi bobe bakwabo na banakazi bobe beka munanwilamo binyu na kushangazala binjambi ba siuva na goudi, ba kopa, ba bikubo, ba biti na ba mamanya, binjambi baje kubasa kumona na kuziba, co nebi bibazibuka bene byahi. Oloni kuwanene bumpau Njambi uje ali na muku wobe na bingila byobe byoshe mu liboko lyendi. 24 Ikeye natumine liboko, lije linasoneka ebi bisona. 25 Co bisona bilinasoneka ebi: MENE, MENE, TEKELE, na PASINI.
26 “Ebi bikebyo biwalumbununa awa majwi: MENE, kulumbununa ngwabo Njambi natanda matangwa a bumwene bwobe, co nabumanesa.
27 “TEKELE, kulumbununa ngwabo banakupeselesa ha cipeseleso, co banawana ngwabo u wangoco.
28 “PELESI, kulumbununa ngwabo bumwene bwobe banabwangununa, co banabwana baMede na baPelesha.”
29 Kutundaho, Beushaza washikile ngwendi bazike Daniele cizalo ca pepo na kumuzika lilyenge lya goudi lya mu singo, co batambekele ngwabo ikeye apwa wamucitatu ku nzili ya kuyula mu bumwene.
30 Butsiki buje bene, Beushaza mwene wa kaKaudiya bamutsiile. 31 Co Daliasi wa kaMede watambwile bumwene. Wakele na myaka ya kweta ku 62.
6 Daliasi wamwene ngwendi cacibwa kwangula baka-kwimanenako mwene 120 mu bumwene bwoshe. 2 Mwene wangwile bamyata bakama batatu ba kubatwamenena, umo wabo wapwile Daniele, co baka-kwimanenako mwene bakele na kunena mizimbu kuli bakebo mangana byuma bya mwene keti bibihye. 3 Oloni Daniele walisezele na bamyata bakwabo bakama na baka-kwimanenako mwene, mwafwa wakele na cashu ca kulitila, co mwene wayongwele kumujundula mu bumwene bwendi bwoshe.
4 Ha simbu oyo aba bamyata bakama na baka-kwimanenako mwene bakele na kushakezeka ha kwanena Daniele mulonga kutalesa ku biñanda bya lifuti,* oloni kubawanene ha kumwanena mulonga nambe cuma cimo ca kuhenga kuli ikeye, mwafwa wapwile wa kulongwa, wakele na kwaka mbunge ku byuma, co lalo kakele na kulinga byuma bya kuhenga. 5 Aba banalume bendekele ngwabo: “Kutuwana ha kwanena Daniele mulonga, kubanga nga tumukwatela mu lishiko lya Njambi yendi.”
6 Ngeci, aba bamyata bakama na baka-kwimanenako mwene balikungulwile na kuya kuli mwene, co bakamulekele ngwabo: “Obe Mwene Daliasi, yoya myaka yoshe. 7 Bamyata ba bumwene, na bamyata bakwabo na baka-kwimanenako mwene, na bamyata bakama, na bangubulu boshe banaliyongola na kulizibasana ngwabo kukale lishiko litunda kuli mwene lya kubindika banu kulomba kuli njambi woshe-woshe nambe kuli munu woshe-woshe ha matangwa 30, kubanga kuli yobe, obe mwene, co woshe apokola eli lishiko banapande kumumbila mu bwina bwa bindumba. 8 Ngeci, obe mwene, tunga lishiko na kusainako mangana keti litenguluke, kwesekesa na lishiko lya baMede na baPelesha, lije kulyasa kutenguluka.”
9 Ngeci Mwene Daliasi wasainile kuje ku lishiko.
10 Oloni Daniele mwazibile lika ngwendi mwene nasaina kuje ku lishiko, waile ku njibo yendi, ije yakele na mulili wa helu uje wakele na mawindo a kushokoloka aje atalesele ku Jelusalema. Co lutatu ha litangwa, watsikamene ha mabuli na kulombela na kushangazala Njambi yendi ngwe mwakele na kulingila simbu yoshe, simbu kanda batunge eli lishiko. 11 Ha simbu ije, baje banalume bakobelele mu kukasumuna, co bawanene Daniele ali na kulomba na kulambelela Njambi yendi amuzibileko ngozi.
12 Ngeci baile kuli mwene na kukamwanukisa bya lishiko lyatungile ngwabo: “Kuma kuwasainile lishiko lije limwesa ngwalyo ha matangwa 30 munu woshe-woshe uje alomba kuli njambi woshe-woshe nambe kuli munu woshe-woshe kutubakana kulomba kuli yobe, obe mwene, banapande kumumbila mu bwina bwa bindumba ndi?” Mwene wabakumbulwile ngwendi: “Oyo ñanda twaizameka kwesekesa na lishiko lya baMede na baPelesha lije kulyasa kutenguluka.” 13 Oho bene balekele mwene ngwabo: “Daniele, umo wa bafunge ba ku Juda, kakusingimikile obe mwene, nambe kusingimika lishiko liunasainile, mwafwa akalombela lutatu ha litangwa.” 14 Mwene mwazibile ngoco, wakele mu citanga, co washakele kuwana ngila ya kwamena Daniele. Ngeci, walifwitile kuwana ngila ya kumwobwelamo kweta noho halyalahukilile litangwa. 15 Mamaneselelo aba banalume balikungulwile na kuya kuli mwene, co bakamulekele ngwabo: “Obe mwene, anuka ngwobe lishiko lya baMede na baPelesha limwesa ngwalyo lishiko lyoshe lyatunga mwene kubapandele kulitengulula.”
16 Ngeci mwene washikile ngwendi banene Daniele, co bamunenele na kumumbila mu bwina bwa bindumba. Mwene walekele Daniele ngwendi: “Njambi yobe uje iuli na kutwalelelaho kupangela akwamena.” 17 Banenele limanya na kulifwika ku cikolo* ca bwina, co mwene waganteleho na riñi yendi ya kugantesa na riñi ya kugantesa ya banu bendi ba bulemu, mangana keti kukale umo atengulula bibayongwele kutalesa kuli Daniele.
18 Mwene welukile ku lipela lyendi. Butsiki bwoshe walibindikile kulya na kubyana kumushubulwisa,* co kamwene tulo. 19 Lyamukwabo, mukwalingile bene muje njwa, mwene wendukile na kuzambwila ku bwina bwa bindumba. 20 Mwashwenene kuyehi na bwina, watambekelele Daniele na lijwi lya busiwa. Mwene wehwile Daniele ngwendi: “Obe Daniele, ngamba ya Njambi wa kuyoya, kuma Njambi yobe uje iuli na kutwalelelaho kupangela na kwamena ku bindumba ndi?” 21 Daniele wakumbulwile mwene oho bene ngwendi: “Obe mwene, yoya myaka yoshe. 22 Njambi yange natumine kangelo kendi kwa kushoka tunwa twa bindumba, co kubanjibulumwine, mwafwa kunjesi na mulonga ku mesho endi. Co lalo kunjakubiisilile, obe mwene.”
23 Mwene wabwahelelele manene, co washikile ngwendi batundise Daniele mu bwina. Daniele mubamutundisile mu bwina, nahamo hahi habulumukile, mwafwa wakulahelele Njambi yendi.
24 Mwene washikile ngwendi banene banalume baje babangeyeye Daniele, co babombilile mu bwina bwa bindumba, hamo na bana babo na banakazi babo. Simbu kanda bete ha masima a bwina, bindumba babakabwilile na kupokozola bitsiya byabo byoshe.
25 Co Mwene Daliasi wasonekelele miyati yoshe ya banu, na mafuti, na bindaka bya kuliseza-seza bya banu baje bakala ha lifuti-libu hoshe ngwendi: “Kaleni mu kwoloka kwakama! 26 Njili na kushika ngwange mu mitambela yoshe ya bumwene bwange, banu bazibile lyoba Njambi ya Daniele na kumusingimika. Mwafwa wapwa Njambi wa kuyoya, co wakalako myaka yoshe. Bumwene bwendi kubakabunyongesa, co ciyulo cendi ca myaka yoshe. 27 Akamena na kwobola, na kulinga bizibukiso na bikomokeso mu melu na ha lifuti-libu, mwafwa namena Daniele ku byala bya bindumba.”
28 Ngeci, byuma byendelele mwamubwa Daniele mu bumwene bwa Daliasi na mu bumwene bwa Sailasi kaPelesha.
7 Mu mwaka wakulibanga wa ciyulo ca Mwene Beushaza wa Babiloni, Daniele walotele cilota na kumona bimona mwalalele ha mwela wendi. Co wasonekele eci cilota na kusoneka ebi biñanda byoshe mu kushula. 2 Daniele wendekele ngwendi:
“Munjakele na kumona bimona butsiki, taleni! njamwene mahunzi awana a mwilu angwanjanga kalunga-ndonga wakama. 3 Bikashama bawana bakama bajabulukile mu kalunga-ndonga, co umo na umo wabo walisezele na bakwabo.
4 “Cikashama wakulibanga wapwile ngwe ndumba, co wakele na mambaba a ngonga. Njatalele, kweta noho mambaba endi bawatukwile, co bamujundwile ha lifuti-libu na kumulingisa emane na mendi abali ngwe munu, co bamwanene mbunge ya munu.
5 “Taleni! Njamwene cikashama mukwabo wamucibali wa kulifwa na mbeya. Bamujundwile ku mutamba umo, washumine bimati bitatu mu kanwa kendi, co bamulekele ngwabo, ‘Katuka ulye situ yaingi.’
6 “Njatwaleleleleho kukenga, co njamwene cikashama mukwabo, wa kulifwa na ingwe, oloni ha mwongo wendi hakele mambaba awana ngwe a kazila. Ou cikashama wakele na mitwe iwana, co bamwanene nzili ya kuyula.
7 “Munima yebi, njatwaleleleleho kumona bimona bya butsiki, co njamwene cikashama wamuciwana, wa kutewesa, uje azibisa lyoba, wa nzili manene, co wakele na mayo akama a bikubo. Wakele na kulya na kutika byuma, co bije byasaleleko wakele na kubilyatangela na mendi endi. Walisezele na bikashama bakwabo boshe baje balibangele, co wakele na mambinga 10. 8 Munjatalesesele aje mambinga, taleni! njamwene limbinga likwabo lyalindondo lisoka mukati kawo, co mambinga atatu ku mambinga akulibanga atukukile halutwe lwalyo. Co taleni! eli limbinga lyakele na mesho ngwe mesho a munu, na kanwa kaje kakele na kwendeka mu kulijundula.*
9 “Njatwaleleleleho kukenga, kweta noho habakelele matanda mu myela yawo, co Mukulunu wa Matangwa watumamene. Bizalo byendi byapwile bya kutoka ngwe mema a kukonda, co binkambu bya ku mutwe wendi byapwile ngwe bwanda bwa kujela. Litanda lyendi lyafwile ngwe milangi ya tuhya, co mawili alyo akele na kushukuma tuhya. 10 Ndonga ya tuhya yetile, yakele na kutunda kuli ikeye. Likulukazi lya makulukazi lyatwaleleleleho kumupangela. Co makulukazi likumi a makulukazi likumi emanene kulutwe lwendi. Nkuta yatumamene, co bafukwile mabulu.
11 “Ha simbu ije, njatwaleleleleho kukenga omwo limbinga lyakele na kwendeka majwi a kulijundula.* Njakengele, kweta noho uje cikashama bamutsiile, co mubila wendi baumbilile mu tuhya na kuunyongesa. 12 Oloni bikashama bakwabo babanyekele moko ya kuyula, co babatabesele batwaleleleho kuyoya ha simbu ya kupwamo.
13 “Njatwaleleleleho kumona bimona bya butsiki, co taleni! njamwene munu umo asholoka ngwe muna munu aija ha mashelwa a mwilu. Bamutabesele kukobela kuli Mukulunu wa Matangwa, co bamunenele kulutwe lwendi. 14 Bamwanene ciyulo na kasingimiko, na bumwene, mangana miyati ya banu, na baka-mafuti, na banu ba bindaka bya kuliseza-seza boshe bamupangele. Ciyulo cendi capwa ciyulo ca myaka yoshe cije kucikahu, co bumwene bwendi kubakabunyongesa.
15 “Oloni yange Daniele, njakele mu citanga mwafwa bimona binjamwene byanjizibisile lyoba. 16 Njashwenene kuli umo wa baje bemanene kuje mangana njimwihule bibilumbununa ebi byuma. Co wanjikumbulwile na kunjileka bibilumbununa.
17 “‘Aba bikashama bakama bawana, banapu bimyene bawana baje bakemana kutunda ha lifuti-libu. 18 Oloni bakujela ba uje Wakama Manene bakatambula bumwene, co bakaswana bumwene myaka yoshe, eyo, myaka yoshe.’
19 “Co njashakele kuzibuka byabingi ha cikashama wamuciwana, uje walisezele na bikashama bakwabo boshe. Wapwile wa kutewesa manene, wa mayo a bikubo na byala bya kopa, co wakele na kulya na kutika byuma, na kulyatangela bije byasaleleko na mendi endi. 20 Njashakele lalo kuzibuka byabingi ha mambinga 10 akele ku mutwe wendi na limbinga likwabo lije lyasokele, lije lyalingisile mambinga akwabo atatu awe, limbinga lije lyakele na mesho na kanwa kaje kakele na kwendeka byakulijundula,* lije lyasholokele bukama kutubakana mambinga akwabo.
21 “Njatwaleleleleho kukenga omwo lije limbinga lyalwisile bakujela na kubahyana, 22 kweta noho Mukulunu wa Matangwa wezile na kusompa mwamubwa bakujela ba uje Wakama Manene, co simbu ibanangula ya bakujela ya kuswana bumwene yetele.
23 “Wendekele ngwendi: ‘Cikashama wamuciwana emanena bumwene bwamuciwana buje bukaija ha lifuti-libu. Bukaliseza na bumwene bukwabo bwoshe, co bukayula lifuti-libu lyoshe na kulilyatangela na kulitika. 24 Mambinga 10 emanena bimyene 10 baje bakakala na nzili ya kuyula muje mu bumwene, co kukaija mwene mukwabo uje akakala na nzili ya kuyula. Akaliseza na bimyene bakwabo bakulibanga, co akahyana bimyene batatu. 25 Akendeka majwi a kulwisa Wahakamwa Manene na kutwalelelaho kuyandesa bakujela ba uje Wakama Manene. Akashaka kutengulula bisimbu na lishiko, co bakamwanabo mu liboko lyendi ha simbu, na bisimbu, na hafu ya simbu.* 26 Oloni Nkuta yatumamene, co bamunyekele ciyulo mangana bamunyongese.
27 “‘Co bumwene na ciyulo na bumpau bwa bumwene bwa mwisi ya melu babyanene banu baje bapwa ba kujela ba uje Wakama Manene. Bumwene bwabo bwapwa bumwene bwa myaka yoshe, co biyulo byoshe bikabapangela na kubononoka.’
28 “Awa akewo mamaneselelo ei ñanda. Oloni yange Daniele, njazibile manene lyoba, co njalijujukilile. Oloni njalitulikilile ei ñanda mu mbunge yange.”
8 Mu mwaka wamucitatu wa ciyulo ca Mwene Beushaza, yange Daniele njamwene cimona cikwabo, munima ya cije cinjamwene ha kulibanga. 2 Munjakele mu Shushani,* mu lipela,* mu provinsi ya Elamu, njamwene cimona, co munjakengele, njalimwene njili ku ndonga ya Ulai. 3 Munjandwile mesho ange, njamwene manga wa nkomba nemana ku ndonga, co wakele na mambinga abali. Aje mambinga abali apwile amalaha, oloni limo lyapwile lyalilaha kutubakana likwabo, co eli limbinga lyalilaha manene lyezile munima. 4 Njamwene ou manga wa nkomba afwembwila mu bulahukilo bwa litangwa na mu kunto na mu mbwela, co kukwakele kasitu wasele kwimana halutwe lwendi. Naumo wahi wasele kwamena cuma coshe-coshe ku nzili* yendi. Walingile mwoshe mwashakelele na kulijundula.
5 Munjatwaleleleleho kukenga, njamwene membe wa cizamba abatula ha lifuti-libu kutunda ku bulahukilo bwa litangwa kwa kujeneka kulyata hasi. Ou membe wakele na limbinga lyakama hakati ka mesho endi. 6 Wakele na kwija kuli manga wa nkomba wa mambinga abali uje injamwene nemana ku ndonga. Wakele na kushatukila kuli ikeye oku nalubala manene.
7 Njamumwene ashwena kuli manga wa nkomba, co wamulubalelele manene. Walwisile uje manga wa nkomba na kupokola mambinga endi abali, co manga wa nkomba kasele kulwa nendi. Wawisilile manga wa nkomba hasi na kumulyatangela, co naumo wahi wasele kumwamena ku nzili* yendi.
8 Co ou membe wa cizamba walijundwile manene, oloni mwakele lika na nzili, limbinga lyendi lyakama lyapokokele. Co kwasokele mambinga awana akama mu mwela walyo, aje atalesele mu bimbango biwana bya lifuti-libu.
9 Ha limo lyawa mambinga, hasokele limbinga lyalindondo lije lyakolele manene kutalesa ku mbwela na ku butuhukilo bwa litangwa na ku Lifuti Lyalibwa. 10 Lyakolele manene kuketa bene na ku maswalale ba mwilu, co lyalingisile maswalale bamo na bingongonosi bimo biwile hasi, co lyabilyatangelele. 11 Lyalijundwile na kulwisa na Mwata wa maswalale, co bamunyekele mulambu wa ha litangwa na litangwa, na kusiula mwela wendi wa kujela ubazamekele. 12 Eli limbinga balyanene cibunga ca maswalale na milambu ya ha litangwa na litangwa* mwafwa ya milonga. Lyatwaleleleleho kumbila busunga hasi, lyalingileko bimo, co bilyalingile byendele mwamubwa.
13 Co njazibile wakujela endeka, co wakujela mukwabo walekele owo wakele na kwendeka ngwendi: “Cimona ca mulambu wa ha litangwa na litangwa* na mulonga uje unena kunyonga citwalelelaho kulingisa mwela wa kujela baulyatangele na kulyatangela maswalale kweta tangwa lika?” 14 Co wanjilekele ngwendi: “Kweta noho bisimbu bya mangwezi na mutondo bya kupwa 2,300 bineti. Co mwela wa kujela bakaubwahesa na kuulingisa lalo upwe ngwe muunapande kupwila.”
15 Yange Daniele simbu njacikele na kumona cimona na kushaka kucizibisisa, oho bene njamwene umo wa kufwa ngwe munu nemana kulutwe lwange. 16 Co njazibile lijwi lya munu litundilila mu Ulai. Watambekele ngwendi: “Gabriele, lingisa owo azibisise byanamwene.” 17 Ngeci washwenene hanjemanene, oloni mwezile, njazibile manene lyoba, co njawile na kubulumana. Wanjilekele ngwendi: “Obe muna munu, zibisisa ngwobe eci cimona cinapu ca simbu ya mamaneselelo.” 18 Oloni simbu wacikele na kwendeka nange, njaile mu tulo oku njinabulumana. Co wanjikwatele na kunjimika hanjemanene. 19 Co wendekele ngwendi: “Hano njikulingisa uzibuke byuma bikalingiwa mu mutamba wa mamaneselelo wa butenu bwa Njambi, mwafwa eci cimona cinapu ca simbu ya mamaneselelo ibanangula.
20 “Manga wa nkomba wa mambinga abali iunamwene emanena bimyene ba Midia na ba Pelesha. 21 Membe wa cizamba wa bwaka-bwaka emanena mwene wa Grisi. Co limbinga lyakama lije lyakele hakati ka mesho endi limanena mwene wakulibanga. 22 Mambinga awana aje asokele mu mwela wa limbinga lije lyapokokele, emanena bumwene buwana buje bukakalako kutunda mu lifuti lyendi, oloni kubukakala na nzili ngwe bwendi.
23 “Ku mamaneselelo a bumwene bwabo, baka-kupokola mashiko mubakapokola manene mashiko, kukaija mwene uje akasholoka kupwa wa kutewesa, uje akazibisisa majwi amakalu. 24 Akakala manene na nzili, oloni keti mu nzili yendi. Akanyongesa byuma byabingi mu ngila ya kukomokesa,* co byuma byakalinga bikabwaha. Akanyongesa banu ba nzili hamolika na banu ba kujela. 25 Co mu linyanyamena, akapangesa makuli mu kulingisa matumbe endi abwahe. Co akalijundula mu mbunge yendi na kunyongesa babangi mu simbu ya kwoloka.* Akalwisa na Mwata wa bamyata, oloni bakamupokozola kwa kujeneka liboko lya munu.
26 Bibanendekele mu cimona kutalesa ku bisimbu bya mangwezi na mutondo bya busunga, oloni unapande kunyunga eci cimona kupwa lihungu, mwafwa cinatalesa ku simbu ya kulutwe, munima ya matangwa amangi kutunda hano.”
27 Oloni yange Daniele, njajukile manene, co njabinjile ha matangwa amo. Kutundaho, njakatukile na kupanga bipangi bya mwene, oloni njakele mu citanga mwafwa ya byuma binjamwene, co naumo wahi wabizibisisile.
9 Mu mwaka wakulibanga wa Daliasi muna Ahazulasi, kaMede uje ibapwisile mwene mu bumwene bwa baKaudiya, 2 mu mwaka wakulibanga wa ciyulo cendi, yange Daniele njanangukile kwitila mu mabulu* ngwange Jelusalema yapandele kupwa ngundu ha myaka 70, kwesekesa na lijwi lya Yehova lije lyendekele kwitila muli kapolofweto Jelemiya. 3 Ngeci njakengele kuli Yehova, Njambi wa busunga, njamulambelelele kwitila mu lilombelo, oku njilibindika kulya na kuzala cikeleya na kulilakumwina lito. 4 Njalombelele kuli Yehova Njambi yange na kulitabela bubi bwetu ngwange:
“Obe Yehova Njambi wa busunga, yobe wakama, co lalo u wa kukomokesa, yobe ukanyungu cikumiiyo cobe na kumwesa cizemo cije kucesi kutenguluka kuli baje bakuzema na kunyunga mashiko obe, 5 tunalingi bubi na kulinga byuma bije kubyapandele na kulinga byuma byabibi na kukutengulukila, co tunaseze mashiko obe na binangulo byobe. 6 Kutwatolililile bangamba bobe tupolofweto, baje bendekele mu lizina lyobe ku bimyene betu, bamyata betu, bakukulwila betu na banu boshe ba mu lifuti. 7 Yobe, obe Yehova wapwa u wa kusungama, oloni yetu shwamwa itulya lelo hamo na banu ba mu Juda na banu ba mu Jelusalema na baIsalele boshe baje bali muyehi na baje bali kulako mu mafuti oshe muunabashandanganena, mwafwa kubapwile ba kulongwa kuli yobe.
8 “Obe Yehova, shwamwa itulya hamo na bimyene betu, na bamyata betu, na bakukulwila betu, mwafwa tunalingi bubi kuli yobe. 9 Obe Yehova Njambi yetu, ukatetela na kukonekela, oloni tunakutengulukila. 10 Kutwononokele lijwi lya Yehova Njambi yetu, omwo kutwazibile mashiko endi atwanene kwitila muli bangamba bendi tupolofweto. 11 BaIsalele boshe banapokola Lishiko lyobe na kukukengesa nima omwo kubononokele lijwi lyobe, mukemwo unatunenela cisingo cibazamekele mu kulisinga, cije cibanasoneka mu Lishiko lya Mosesa ngamba yobe Njambi wa busunga, mwafwa tunalingi bubi kuli yobe. 12 Unashulisilila majwi obe awendekele hali yetu na hali baka-kutuyula baje bakele na kutuyula* omwo unatunenela bukalu bwakama, co byuma binalingiwa mu Jelusalema kanda bilingiweho mwisi ya melu mwoshe. 13 Bukalu bwoshe obu bunatwizila ngwe mubanasonekela mu Lishiko lya Mosesa, oloni kutwalombele ngwetu Njambi yetu Yehova atuzibile ngozi, omwo kutwatengulukile ku milonga yetu na kumwesa ngwetu tunazibisisa busunga* bwobe.
14 “Ngeci Yehova watwaleleleleho kututalelela, co watunenelele bukalu, mwafwa Yehova Njambi yetu wapwa wa kusungama mu bipangi byoshe byanapanga, oloni kutwononokele lijwi lyendi.
15 “Ngeci, obe Yehova Njambi yetu, yobe watundisile banu bobe mu lifuti lya Ijipiti na liboko lya nzili na kulingisa lizina lyobe balizibuke kweta na lelo lino, tunalingi bubi, co tunalingi byuma byabibi. 16 Obe Yehova, shukulu-kambu, kulubala kwobe na butenu bwobe bitunde ha nganda ya Jelusalema, munkinda wobe wa kujela, kwesekesa na bilinga byobe byoshe bya kusungama. Mwafwa bubi bwetu na milonga ya bakukulwila betu binalingisa banu banatuzengeleka bashendumune Jelusalema na banu bobe. 17 Obe Njambi yetu, tolilila ku lilombelo lya ngamba yobe na ku kulambelela kwendi, na kulingisa cihanga cobe citwile ceke ha mwela wobe wa kujela uje unapu ngundu. Linga ngoco mwafwa ya lizina lyobe, obe Yehova. 18 Obe Njambi yange, jendeka litwi lyobe mangana uzibe. Tona mangana umone kayando ketu na nganda ibanasanesa lizina lyobe. Mwafwa kutwesi na kukulambelela mwafwa ya bilinga byetu bya kusungama, oloni mwafwa ya kutetela kwobe kwakama. 19 Obe Yehova, ziba. Obe Yehova, konekela. Obe Yehova, tolilila na kulingako bimo. Keti wishwale, mwafwa ya lizina lyobe, obe Njambi yange, mwafwa lizina lyobe banalisanesa nganda yobe na banu bobe.”
20 Simbu njacikele na kwendeka, na kulombela na kulitabela bubi bwange nobu bwa banu bange baIsalele na kulomba Yehova Njambi yange atetele munkinda wendi wa kujela, 21 eyo, simbu njacikele na kulombela, Gabriele uje injabangele kumona mu cimona, wezile kuli yange munjazeyele manene ha simbu ya kukokela ku simbu ya kwana bwana bwa mangwezi. 22 Co wanjikwasele njizibisise, omwo wendekele ngwendi:
“Obe Daniele, hano njinaija na kukukwasa unanguke na kuzibisisa. 23 Muwashangumukile kulambelela, Njambi watuhwile lijwi, co njinaija na kukulekalyo, mwafwa u munu wa seho* manene. Ngeci singanyekesesa ha ñanda ei na kuzibisisa eci cimona.
24 Kuli byalumingo* 70 bibanayongwela banu bobe na nganda yobe ya kujela, mangana bazimangane mulonga na kumanesa bubi, mangana bafwike kusebuka na kunena kusungama kwa myaka yoshe, mangana bagante cimona na bupolofweto na kubwabesa Wakujela wa Bakujela.* 25 Unapande kuzibuka na kuzibisisa ngwobe kutunda habendekela lijwi lya kubwahesa na kutungulula Jelusalema, kweta noho hakasholokela Mesiya Ntwama, kwita byalumingo 7 na byalumingo 62. Jelusalema bakaibwahesa na kuitungulula, co ikakala na mwela wa mbunga na cingulunga cije cikaizengeleka, oloni mu bisimbu bya bukalu.
26 “Munima ya byalumingo 62, Mesiya bakamutundisako* kwa kujeneka cakakala naco.
“Co banu baje bali na ntwama yabo uje ali na kwija bakabiisa nganda na mwela wa kujela. Bakaunyongesa na libazi, co kukakala nzita kweta na ku mamaneselelo. Njambi nayongola kunena kunyonga.
27 “Co Mesiya akalingisa cikumiiyo citwaleleleho kupanga ha calumingo cimo mwafwa ya banu babangi, co hakati ka calumingo akalingisa kwana mulambu na kwana bwana kuhwe.
“Co uje akanyongesa akakala ha limbaba lya byuma bya bunyengwe, co byuma bibanayongola bikaija na hali uje napu ngundu kweta noho haiketela simbu ya kunyongesa.”
10 Mu mwaka wamucitatu wa ciyulo ca Mwene Sailasi wa Pelesha, Daniele uje ibakele na kusana ngwabo Beuteshaza bamujombolwelele muzimbu umo, co owo muzimbu wapwile wa busunga. Wapwile muzimbu wa kulilwisa kwakama. Wazibisisile owo muzimbu, co bamukwasele azibisise byamwene.
2 Mu matangwa aje, yange Daniele njakele mu busiwa ha byalumingo bitatu byoshe. 3 Kunjalile byakulya byabibwa, co kunjalile situ nambe kunwa binyu, co lalo kunjalikwitile mazi oshe-oshe ha byalumingo bitatu byoshe. 4 Ha litangwa lya bu 24 lya ngonde yakulibanga, munjakele ku ngenge ya ndonga yakama ya Tigrisi,* 5 njatalele, co njamwene munalume nazala cizalo ca lineni, co lalo walikutile mwiba wa goudi ya ku Ufazi mu mbunda yendi. 6 Mubila wendi wapwile ngwe krisoliti, cihanga cendi casholokele ngwe muhyato, mesho endi apwile ngwe mitetengo ya tuhya, maboko endi na mendi endi byasholokele ngwe kopa ibanajelesa, co lijwi lyendi lyazibikile ngwe majwi a banu babangi. 7 Yange Daniele, yange lika njamwene eci cimona. Banalume banjakele nabo kubacimwene. Oloni balijujukilile manene, co bashatukile na kukalishweka.
8 Ngeci njasalele likalyange, co munjamwene eci cimona ca kukomokesa, nzili yanjihwile. Njombwele, co nzili yoshe injakele nayo yahwile. 9 Co njazibile owo munalume endeka. Oloni munjamuzibile endeka, njaile mu tulo oku njinabulumana. 10 Oloni liboko lyanjikwatele na kunjininganga mangana njinduke, co njendukile na kutsikama oku njinakwatelela maboko hasi. 11 Co wanjilekele ngwendi:
“Obe Daniele, obe munalume wa seho* manene, aka mana ku majwi anjikuleka. Imana mu mwela wobe, mwafwa bananjitumu kuli yobe.”
Co mwendekele ngoco, njemanene oku njili na kujaja.
12 Wanjilekele lalo ngwendi: “Keti uzibe lyoba, obe Daniele, mwafwa kutunda bene litangwa lyakulibanga liwakele mbunge ku kuzibisisa na kulikehesa ku mesho a Njambi yobe, nazibi majwi obe, mukemwo njinaija. 13 Oloni mwata wa bumwene bwa Pelesha wanjilwisile ha matangwa 21. Nameme ngoco, Mikaele,* uje wapwa umo wa bamyata bakama* wezile na kunjikwasa, co njatwaleleleleho kukala kuje hamo na bimyene ba Pelesha. 14 Njinaija na kukukwasa uzibisise byuma bikalingiwa ku banu bobe mu matangwa a mamaneselelo, mwafwa eci cimona cikalishulisilila mu matangwa aija kulutwe.”
15 Mwanjilekele awa majwi, njatalele hasi, co kunjakele nebi byakwendeka. 16 Co umo uje washolokele ngwe munu wanjikwatele ha kanwa, co njashamene na kuleka uje wemanene halutwe lwange ngwange: “Obe mwata wange, njili na kujaja mwafwa yeci cimona, co kunjesi na nzili. 17 Co yange ngamba yobe, njasa kwendeka bati nobe mwata wange? Mwafwa hano nzili inanjihu, co na nzili ya kuhwima bene yahi.”
18 Uje washolokele ngwe munu wanjikwatele lalo na kunjikanyamesa. 19 Co wendekele ngwendi: “Keti uzibe lyoba, obe munalume wa seho* manene. Kala mu kwoloka. Kanyama, eyo, kanyama.” Mwakele na kwendeka nange, njakanyamene, co njendekele ngwange: “Mwata wange endeke oni, mwafwa nanjikanyamesa.”
20 Co wanjilekele ngwendi: “Kuma uzibuka binjinezila kuli yobe ndi? Hano njiluka mangana njikalwe na mwata wa Pelesha. Munjiya, mwata wa Grisi aija. 21 Nameme ngoco, njikuleka byuma bibanasoneka mu bisoneka bya busunga. Kukwesi weka ali na kunjikwasa manene mu byuma ebi kubanga Mikaele, mwata wobe.
11 “Mu mwaka wakulibanga wa ciyulo ca Daliasi wa kaMede, njemanene mangana njimukanyamese na kumunyungilila. 2 Binjikuleka hano bya busunga:
“Tala! Kukaija bimyene bakwabo batatu baje bakemanena Pelesha, co wamuciwana akakungulula bufuko bwabwingi kutubakana bakwabo boshe. Co mwakakala na nzili mwafwa ya bufuko bwendi, akapangesa byuma byoshe mu kulwisa bumwene bwa Grisi.
3 “Co kukakala mwene wa nzili uje akemana na kukala na nzili yakama ya kuyula na kulinga byoshe byashaka. 4 Oloni mwakemana, bumwene bwendi bakabutika na kubushandwela mu bimbango biwana bya lifuti-libu, oloni keti batekulwila bendi bakabuswana, co lalo obo bakayula kubakakala na nzili yakele nayo, mwafwa bumwene bwendi bakabutukula, co bukaya ku banu beka.
5 “Co mwene wa ku mbwela akakala na nzili, kulumbununa umo wa bamyata bendi. Oloni kukakala mukwabo akamuhyana, co akakala manene na nzili ya kuyula kumutubakana.
6 “Munima ya myaka imo, bakalinga lizibasano, co muna mwene wa ku mbwela wa munakazi akaija kuli mwene wa ku kunto mangana alinge nendi lizibasano lya kupwisa hamo. Oloni ou muna mwene kakakala lalo na nzili, co mwene kakemana nambe kukala na nzili. Co ou muna mwene bakamwana mu maboko a banu beka, ikeye hamolika nobo bakamutwala, na uje wamukitile, nowo akamulingisa akale na nzili mu bisimbu obyo. 7 Co umo wa baje bakamena ha mizi ya muna mwene wa ku mbwela wa munakazi akemana mu mwela wendi,* co akaija ku cibunga ca maswalale na kulwisa mwela wa kubanda wa kukola wa mwene wa ku kunto, co akabalwisa na kuhyana. 8 Mwene wa ku mbwela akaija ku Ijipiti, hamo na banu ba mwene wa ku kunto na binjambi babo na tumponya babo ba bikubo, na byuma byabo byabibwa* bya siuva na goudi, na bafunge. Co ha myaka imo akemanena halako na mwene wa ku kunto, 9 uje akaija na kulwisa bumwene bwa mwene wa ku mbwela, oloni mwene wa ku kunto akeluka ku lifuti lyendi.
10 “Bana bendi bakalibwahesela nzita na kukungulula cibunga cakama ca maswalale ba nzili. Akakobela mu lifuti na kwita ngwe libazi. Oloni akeluka, co akalwa nzita kweta na ku mwela wendi wa kubanda wa kukola.
11 “Co mwene wa ku mbwela akalubala na kuya na kumulwisa, kulumbununa kulwisa mwene wa ku kunto, co akakungulula* mbunga yakama, oloni oyo mbunga bakayana mu liboko lya mukwabo.* 12 Co oyo mbunga bakaitwala kweka. Ou mwene akalijundula, co akalingisa banu babangi bawe. Oloni kakapangesa nzili yakakala nayo.
13 “Co mwene wa ku kunto akeluka na kukungulula mbunga yakama ije itubakana yakulibanga, co ku mamaneselelo a bisimbu, munima ya myaka imo, akaija na cibunga cakama ca maswalale na byuma byabingi. 14 Mu bisimbu obyo, babangi bakemana na kulwisa mwene wa ku mbwela.
“Co baka-lwozi* hakati ka banu bobe bakabongumuna mu kushaka kushulisilila eci cimona, oloni bakatanuka.
15 “Co mwene wa ku kunto akaija na kulundwila nganda lilundu lya kuilwisila na kufungulula ei nganda ya kukola. Maswalale ba mwene wa ku mbwela na banu bendi banangula kubakemana, co kubakakala na nzili ya kwimana. 16 Uje akamulwisa akalinga mwoshe mwashakela, co wahi akemana kulutwe lwendi. Akemana mu Lifuti Lyalibwa, co nzili ya kunyongesa ikakala mu liboko lyendi. 17 Akalyakela cilengo ca kwija na nzili yoshe ya bumwene bwendi. Akalinga nendi lizibasano lya kupwisa hamo, co byakalinga bikabwaha. Bakamwana mwana wa munakazi mangana amunyongese. Co ou mwana wa munakazi kakemana, co kakatwalelelaho kupwa wendi. 18 Akatenguluka na kutala ku binunda na kufungulula babangi. Co ntwama wa maswalale akalingisa kushaula kwa mwene kuhwe, mangana keti kukaleko. Akalingisa kushaula kwendi kumwilukile. 19 Co akatenguluka na kutala ku myela ya kubanda ya kukola ya mu lifuti lyendi, akatanuka na kuwa, co kubakamuwana.
20 “Co mu mwela wendi kukaija uje akalingisa muka-kusindiya* banu aite mu bumwene bwabubwa, oloni mu matangwa amandondo lika bakamupokola, nameme keti mu kulubala nambe mu nzita.
21 “Co mu mwela wendi kukaija uje ibanombwanesa, co kubakamwana bulemu bwa bumwene. Akaija mu simbu ya kujeneka bushonde* na kwambata bumwene mu linyanyamena.* 22 Maswalale ba kufwa ngwe libazi bakabakomba mwafwa yendi, co bakabapokozola ngwe mubakalingila Ntwama wa cikumiiyo. 23 Co mwafwa ya lizibasano lyanalingi nabo, akatwalelelaho kukwisa, co akakatuka na kukala na nzili kupangesa cibunga cacindondo ca banu. 24 Mu simbu ya kujeneka bushonde* akaija mu mitamba ya kufuka manene ya provinsi na kulinga bije kubalingile baishe na baishabo. Akabapangela byuma bibanapukula, na byuma bibanafungulula, na byuma bikwabo, co akatumba matumbe a kulwisa myela ya kukola, oloni akalinga ngoco mu simbu yaindondo lika.
25 “Akakala na nzili na kupwa wa kusimpa, co akalwisa mwene wa ku mbwela na mbunga yakama ya maswalale, co mwene wa ku mbwela akalibwahesela kumulwisa na mbunga yakama manene ya maswalale ba nzili. Co kakemana, mwafwa bakatumba matumbe a kumulwisa. 26 Baje balya byakulya byendi byabibwa bakebo bakamulingisa andumuke.
“Cibunga ca maswalale bendi bakacikombela kuti,* co babangi bakatsa.
27 “Bimbunge byaba bimyene babali bikajendamena ku kulinga byuma byabibi, co bakatumama ku mesa imo na kulikwisa umo na mukwabo. Oloni nabimo byahi bikabwaha, mwafwa simbu ya mamaneselelo ibanangula kanda yete.
28 “Akeluka ku lifuti lyendi na byuma byabingi, co akalwisa cikumiiyo ca kujela mu mbunge yendi. Byakalinga bikenda mwamubwa, co akeluka ku lifuti lyendi.
29 “Ha simbu ibanangula, akeluka na kulwisa lifuti lya ku mbwela. Oloni byuma kubikafu ngwe mubyafwile ha kulibanga, 30 mwafwa mato a ku Kitimu akaija na kumulwisa, co bakamukehesa.
“Akeluka na kwendeka mwamubi* cikumiiyo ca kujela, co byakalinga bikenda mwamubwa. Akeluka na kwaka mbunge baje baseza cikumiiyo ca kujela. 31 Co maswalale bakemana, kutunda kuli ikeye. Bakajwalesa mwela wa kujela na mwela wa kubanda wa kukola, na kwimika kwana mulambu wa ha litangwa na litangwa.
“Co bakakako cuma ca bunyengwe cije cinena kunyonga.
32 “Co baje bakalingi byuma byabibi na kulwisa cikumiiyo akabalingisa bapwe baka-kutengulukila kupangesa majwi a kukokweya.* Oloni banu baje bazibuka Njambi yabo bakahyana, co bibakalinga bikenda mwamubwa. 33 Co baje bali na cashu ca kuzibisisa hakati ka banu bakakwasa babangi bazibisise. Co ha matangwa amo, bakatanuka mwafwa ya mukwale na mulangi wa tuhya, mwafwa ya kubafungulula na kubapukula. 34 Oloni mubakatanuka, bakabakwasako kamandondo, co babangi bakabakundwiya kupangesa majwi a kulikwisa. 35 Co bamo hakati ka baje bali na cashu ca kuzibisisa bakabatanwisa, mangana kulingiwe cipangi ca kweseka banu mwafwa yabo na kubajelesa na kubalingisa bajeneke citoma kweta na simbu ya mamaneselelo, mwafwa ebi byuma bikalingiwa ha simbu ibanangula.
36 “Mwene akalinga mwashakela, co akalijundula na kulyamesa helu lya binjambi boshe na kwendeka byuma bya kukomokesa mu kulwisa Njambi ya binjambi. Byuma byakalinga bikenda mwamubwa kweta noho hakakahwila kashitiko, mwafwa bibanayongola binapande kulingiwa. 37 Kakaka mbunge kuli Njambi ya baishe, nambe kwaka mbunge ku lishungu lya banakazi, nambe kuli njambi woshe-woshe, oloni akalyamesa helu lya boshe. 38 Nameme ngoco, akana bumpau njambi wa myela ya kubanda ya kukola. Akana bumpau njambi uje kubazibukile baishe, co akalinga ngoco kupangesa goudi na siuva na mamanya a seho na byuma byabibwa.* 39 Akalwisa bimpaka bya kukola manene, hamolika na* njambi weka. Akana bumpau bwakama kuli baje bamusingimika* na kubalingisa bayule hakati ka banu babangi, co akana* mutamba wa libu kuli woshe uje akamwana fweto.
40 “Mu simbu ya mamaneselelo, mwene wa ku mbwela akalinakozola* nendi, co mwene wa ku kunto akamulwisa na matemba na baka-kulonda tubalu na mato amangi, co akakobela mu mafuti na kwitamo ngwe libazi. 41 Akakobela na mu Lifuti Lyalibwa, co mafuti amangi akatanuka. Oloni awa mafuti akoboka mu liboko lyendi: Edomu na Mowabi na mutamba wakama wa baAmoni. 42 Akatwalelelaho kwolola liboko lyendi mu kulwisa mafuti, co lifuti lya Ijipiti likelyo kulikoboka. 43 Akayula byuma bya seho bya kushweka bya goudi na siuva na byuma byoshe byabibwa* bya Ijipiti. Co baka-Libia na baka-Ithopia bakamukabangeya.
44 “Oloni mizimbu ya kutunda ku butuhukilo bwa litangwa na ku kunto ikamulubalesa, co akaya na kutsiya babangi na kubanyongesa oku nalubala manene. 45 Akashimbika bitenti byendi bya bumwene mukati ka kalunga-ndonga wakama na munkinda wa kujela wa Lifuti Lyalibwa. Akaija, ijee, kweta na ku mamaneselelo endi, co wahi akamukwasa.
12 “Ha simbu oyo, Mikaele,* mwata wakama uje ali na kwimanenako banu bobe, akemana.* Co kukakala simbu ya kayando kaje kanda kakaleko kushwa hakwakelelele muyati wa banu kweta na simbu oyo. Ha simbu oyo, banu bobe bakoboka, kulumbununa munu woshe ibanasoneka mu libulu. 2 Co bwingi bwa baje banalala mu likungu bakenduka, bamo bakendukila kuyoya myaka yoshe, bakwaboco bakendukila kubazibisa shwamwa na kushauka myaka yoshe.
3 “Baje bali na cashu ca kuzibisisa bakabyakuma manene ngwe mwilu, co baje balingisa banu babangi bapwe ba kusungama bakabyakuma ngwe bingongonosi myaka yoshe.
4 “Oloni yobe, obe Daniele, nyunga awa majwi kupwa lihungu na kupata eli libulu kweta na simbu ya mamaneselelo. Babangi bakaya noku-noku,* co mangana a busunga akatuma.”
5 Co yange Daniele njatalele, co njamwene banu bakwabo babali banemana kuje, umo ku mutambela ou wa ngenge ya muna ndonga, mukwaboco ku mutambela ukwabo wa ngenge ya muna ndonga. 6 Co umo wehwile munalume wazalele cizalo ca lineni, uje wemanene hakamwa ya mema a muna ndonga ngwendi: “Ebi byuma bya kukomokesa bikalako simbu ya kupwa hali?” 7 Co njazibile lijwi lya munalume uje wazalele cizalo ca lineni, uje wemanene hakamwa ya mema a muna ndonga, mwajundwile liboko lyendi lya cilyo na liboko lyendi lya cimoshwe mwilu na kulisinga hali uje wayoya myaka yoshe ngwendi: “Kweta simbu ibanangula, na bisimbu bibanangula, na hafu ya simbu.* Mubamanesa lika kutika nzili ya banu ba kujela, ebi byuma byoshe byeta ku mamaneselelo.”
8 Kuzibani njazibile, oloni kunjazibisisile. Ngeci njehwile ngwange: “Obe mwata wange, ebi byuma bikafwa bati ku mamaneselelo?”
9 Co wanjilekele ngwendi: “Daniele, ya, mwafwa awa majwi banapande kuwanyunga kupwa lihungu na kuwapata kweta na simbu ya mamaneselelo. 10 Banu babangi bakalijelesa na kulinga byuma byabibwa, co bakabeseka. Banu bababi bakalinga byuma byabibi, co kukwesi munu wamubi akazibisisa, oloni baje bali na cashu ca kuzibisisa, bakazibisisa.
11 “Co kutunda ha simbu ibakemika kwana mulambu wa ha litangwa na litangwa na kwakako cuma ca bunyengwe cije cinena kunyonga, kukaita matangwa 1,290.
12 “Nabwahelela uje abandamena* kweta ku mamaneselelo a matangwa 1,335!
13 “Oloni yobe twalelelaho kweta ku mamaneselelo. Ukahwima, oloni ukemana mangana ukatambule mutamba wobe* ku mamaneselelo a matangwa.”
Nambe “tempele.”
Kulumbununa, Babilonia.
Nambe “tempele.”
Lijwi na lijwi “banike.”
Nambe hamo “kubashuka.”
Kulumbununa “Njambi Ikeye Lyaako Wange.”
Kulumbununa “Yehova Namwesa Ngozi.”
Hamo kulumbununa “Iya Nalifu na Njambi?”
Kulumbununa “Yehova Nakwasa.”
Kulumbununa, mazina a baka-Babiloni.
Lijwi na lijwi “banike.”
Lijwi na lijwi “banike.”
Lijwi na lijwi “banike.”
Lijwi na lijwi “banike.”
Kulumbununa, cibunga ca bitongwe ba kuumikiya na kutahesa bingongonosi.
Mukanda wa Daniele 2:4b kutwala 7:28, hakulibanga bausonekele mu ciAlamaiki.
Nambe hamo “myela ya kumbilila mazilo, nambe mitumbo ya tuzi.”
Nambe “kushwa ku myaka yoshe kuya ku myaka yoshe.”
Nambe “buma bwa kwenyeka (bwa kumunga).”
Lijwi na lijwi “buma bwa muka-kumunga.”
Nambe “mbuto ya banu,” kulumbununa, banu bangoco.
Mamita a kweta ku 27. Taleni Biñanda bya Kushongo ha B14.
Mamita a kweta ku 2.7. Taleni Biñanda bya Kushongo ha B14.
Nambe “kubiisa mazina.”
Nambe “watengulwile mwakele na kubamwena.”
Nambe “kutwakele na nzili.”
Nambe “bananene mibila yabo.”
Nambe hamo “myela ya kumbilila mazilo, nambe mitumbo ya tuzi.”
Kulumbununa, cibunga ca bitongwe ba kuumikiya na kutahesa bingongonosi.
Lijwi na lijwi “muka-kukenga.”
Lijwi na lijwi “muka-kukenga.”
Kulumbununa, cibunga ca bitongwe ba kuumikiya na kutahesa bingongonosi.
Kulumbununa, cibunga ca bitongwe ba kuumikiya na kutahesa bingongonosi.
Lijwi na lijwi “cashu ca kuzitula mazitikiyo.”
Lijwi na lijwi “kuzitula mazitikiyo.”
Nambe “bimulu.”
Lijwi na lijwi “bumwene.”
Lijwi na lijwi “kanwa.”
Nambe hamo “kubamunenelele baka-kwimba.”
Nambe “kulishasha.”
Nambe “kulishasha.”
Nambe “byakulishasha.”
Kulumbununa, bisimbu bitatu na hafu.
Nambe “Susa.”
Nambe “mwela wa kubanda wa kukola.”
Lijwi na lijwi “liboko.”
Lijwi na lijwi “liboko.”
Nambe “mulambu wa kutwalelelaho kulambula.”
Nambe “mulambu wa kutwalelelaho kulambula.”
Nambe “Akanyongesa manene byuma.”
Nambe hamo “mu kukasumuna.”
Kulumbununa, mabulu a kujela.
Lijwi na lijwi “maako betu baje bakele na kutwakula.”
Nambe “kulongwa.”
Nambe “wamubwa; wa bulemu.”
Kulumbununa byalumingo bije bimanena myaka.
Nambe “Wakujela Manene.”
Nambe “bakamutsiya.”
Lijwi na lijwi “Hidekeu.”
Nambe “wamubwa; wa bulemu.”
Kulumbununa “Iya Napu Ngwe Njambi.”
Nambe “mukulunu wa bamyata.”
Nambe “wamubwa; wa bulemu.”
Hamo kulumbununa mwela wa mwene wa ku mbwela.
Nambe “bya seho.”
Hamo kulumbununa mwene wa ku kunto.
Hamo kulumbununa mwene wa ku mbwela.
Nambe “bana ba mapwepwe.”
Hamo “muka-kusindiya” banu bafwete mitelo. Nambe “muka-kupangesa.”
Nambe hamo “mu kukasumuna.”
Nambe hamo “mu busebuse.”
Nambe hamo “Mu kukasumuna.”
Nambe “bakacungumuna.”
Nambe “na kutulila matoto.”
Nambe “a kulikwisa kushangazala.”
Nambe “bya seho.”
Nambe “na bukwasi bwa.”
Nambe hamo “woshe yasingimika.”
Nambe “akabatwila.”
Nambe “akalifwembula.”
Nambe “bya seho.”
Kulumbununa “Iya Napu Ngwe Njambi?”
Nambe “akakatuka.”
Nambe “bakalilula mwamubwa [kulumbununa libulu].”
Kulumbununa bisimbu bitatu na hafu.
Nambe “abandamena na mbunge yoshe.”
Nambe “ukemana mu mwela wobe ubakakwana.”