MIKA
1 Yehova wendekele na Mika* wa ku Moleshethi mu matangwa a Jothamu, mu matangwa a Ahazi na mu matangwa a Hezekiya, bimyene ba Juda. Wendekele nendi mu cimona kutalesa ku Samaliya na Jelusalema ngwendi:
2 “Zibeni, eni miyati ya banu!
Tolilila, obe lifuti-libu nebi byashula hali yobe,
Yehova ali mu tempele yendi ya kujela.
Mwata Wahakamwa ya Byoshe Yehova apwe mukaleho wa kumilwisa.
3 Mwafwa taleni! Yehova atunda mu mwela wendi,
Asikumuka, co enda ha myela ya kulunduka ya lifuti-libu.
4 Minkinda ikasosonyoka mwisi ya mendi endi,
Co bingulunga bikalitepa hakati
Ngwe sela ili ku tuhya,
Ngwe mema abanetila ha kungulumuka.
5 Ebi byoshe bilingiwa mwafwa ya kutengulukila kwa Jakobu,
Mwafwa ya bubi bwa bakunjibo ya Isalele.
Iya nalingisa Jakobu apwe muka-kutengulukila?
Kuma keti Samaliya?
Iya nalingisa mu Juda mukale myela ya kulunduka?
Kuma keti Jelusalema?
6 Njilingisa Samaliya apwe mutumbo wa mamanya mu shwata,
Apwe mwela wa kukuna miti ya binyu.
Njumbangela* mamanya endi mu cingulunga,
Na kuseza lubula lwendi hashandangala.
7 Tumponya bendi boshe ba kushonga bakabatika,
Co bwana bwoshe bubamwanene mwalilandesele ikeye babenya* bakabwenyeka na tuhya.
Njikanyongesa tumponya bendi boshe.
Mwafwa wabiwanene kwitila mu fweto ya buhule,
Co bikapwa fweto ya mahule beka.”
8 Mwafwa yebi byuma, njikambolozoka na kukuwa,
Njikenda mendi-mendi, co lalo mutotototo.
Kumbolozoka kwange kukapwa ngwe kwa bimbanje,
Co kulila kwange kukapwa ngwe kwa binkumbwa.
9 Mwafwa mbandu yendi kuyasa kwola,
Inete na ku Juda.
Mushongo wendi unajalakana ku cikolo ca banu bange, ku Jelusalema.
10 “Keti mubyambulule mu Gathi.
Kumwapandele kulila.
Lyalangeni mu likungu mu Bethi-Afra.*
11 Jabukeni mutotototo oku muziba shwamwa, eni mwatunga mu Shafi.
Baje batunga mu Zanani kubatuhukilemo.
Banu ba mu Bethi-ezele bambolozoka, co becela kumikwasa.
12 Mwafwa baje batunga mu Marothi banabandamena byabibwa,
Oloni byabibi bikebyo bineja ku cikolo ca Jelusalema kutunda kuli Yehova.
13 Kutiiyeni litemba ku tubalu, yeni mwatunga mu Lakishi.
Yeni mwapwile mashangumukilo a bubi bwa muna Siyone wa munakazi,
Mwafwa mwanjitengulukilile ngwe mwalingilile Isalele.
14 Ngeci, mwana Moleshethi-gathi bwana bwa kulisalesa.*
Banu ba mu Akizibu bakwisile bimyene ba Isalele.
15 Njiciminenela muka-kuhyana,* yeni mwatunga mu Maresha.
Bumpau bwa Isalele bweta na ku Adulamu.
16 Lingiseni mitwe yeni ikale na mabula na kukongobola binkambu byeni mwafwa ya bana beni bamwazema.
Lingiseni mitwe yeni ikale na mabula ngwe ngonga.
Mwafwa bana beni banabatundisa kuli yeni na kubatwala mu bufunge.”
2 “Lubinda lwa baje batumba matumbe amabi,
Baje bayongola kulinga byuma byabibi oku bali ha myela yabo!
Mukukya babilinga,
Mwafwa bali na nzili ya kubilinga.
2 Bashungwiya mahya a bakwabo na kubanyekawo,
Na kushungwiya binjibo bya bakwabo na kubanyekabyo.
Banyeka munu njibo yendi,
Banyeka munu buswana bwendi.
3 Ngeci Yehova nendeka ngwendi:
‘Njayongola kunenela ei naanga bukalu buje kuikasa kulihenga.
Kumukende lalo mu kulijundula, mwafwa ikapwa simbu ya bukalu.
4 Ha litangwa olyo, banu bakendeka ei nguli kutalesa kuli yobe,
Co bakalinyenga manene mwafwa yobe.
Bakendeka ngwabo: “Tuli mu bukalu bwakama!
Nanyeke banu betu mutamba wabo na kuwana banu beka.
Ana banu ba kujeneka kulongwa mahya etu.”
5 Ngeci, kukwesi munu amitandubwila mukole wa kusetekesa
Mangana atepe libu mu cikungulukilo ca Yehova.
6 Bambulula ngwabo, “Eceleni kwambulula.
Kubapandele kwambulula ebi byuma.
Kutuzibi shwamwa!”
7 Eni bakunjibo ya Jakobu muli na kwendeka ngweni:
“Kuma hano Yehova kesi na mbunge ya kubandamena ndi?*
Kuma ebi binapu bilinga byendi ndi?”
Kuma majwi ange kuwanenela bubwa baje benda mu kusungama ndi?
8 Oloni hano banu bange bananjikatukila ngwe citozi.
Oku banu banatalelela, mutundisa byuma bya kulicakeya bya bulemu ha bizalo
Bya baje baita mu kusimpa, ngwe baje batunda ku nzita.
9 Musheka banakazi ba banu bange mu binjibo byabo bibashaka,
Mutundisa bulemu bwange ku bana babo myaka yoshe.
10 Katukeni muye, mwafwa ou keti mwela wa kuhwimina.
Mwafwa kujwala kunanene kunyonga, kunanene kunyonga kwakama.
11 Nga munu akaba byuma bya kujeneka seho na makuli na kwendeka awa makuli ngwendi:
“Njimyambulwila bya binyu na bwala,”
Co apwa muka-kwambulwila aba banu.
12 Njimikungulula mubaboshe, eni bana ba Jakobu,
Njikungulwila hamo bana ba Isalele baje banasalako.
Njibalingisa balikwatasane ngwe bimanga bali mu limba,
Ngwe butanga buje buli mu bulilo bwabwo,
Co kukala miyoyo ya banu.’
13 Uje akalibanga kwita, akatwama kulutwe lwabo,
Bakaita mu cikolo na kutuhuka.
Mwene yabo akaita kulutwe lwabo,
Co Yehova akabatwamenena.”
3 Njendekele ngwange: “Shukulu-kambu, zibeni, eni bantwama ba Jakobu
Neni tupitau ba bakunjibo ya Isalele.
Kuma kumwapandele kuzibuka bije byapwa bya kusungama ndi?
2 Oloni yeni munazindi byuma byabibwa na kuzema byuma byabibi,
Muli na kujuba cikanda ca banu bange na kujamuna situ ha bitsiya byabo.
3 Muli na kulya situ ya banu bange
Na kujuba cikanda cabo,
Muli na kupokozola bitsiya byabo na kubitika,
Ngwe bije bibateleka mu ndeho, ngwe situ ibateleka mu ndeho.
4 Ha simbu oyo, mukatambeka kuli Yehova kulomba bukwasi,
Oloni kakamikumbulula.
Ha simbu oyo, akamishwekela cihanga cendi,
Mwafwa ya bilinga byeni byabibi.
5 Yehova nendeka hali tupolofweto baje bali na kungumuna banu bange,
Baje bambulula ngwabo ‘Kukala kwoloka!’ nga bali na kulya byakulya*
Na kuleka baje kubabana byakulya ngwabo baliwana na nzita, ngwendi:
6 ‘Butsiki bukamizila, co kumukamono bimona,
Mukakala lika mu lisusulungu, co kumukomikiya lalo.
Litangwa likalahukila tupolofweto,
Co bakakala mu lisusulungu mutanya-mwelu.
7 Baka-kumona bimona bakaziba shwamwa,
Co baka-kuumikiya bakapaya.
Boshe bakalifwika ha minjezi yabo ya helu lya kanwa,*
Mwafwa Njambi kakabakumbulula.’”
8 Oloni yange sipilitu ya Yehova inanjana nzili,
Inanjilingisa njipwe muka-kwakula mwamubwa na kunjikanyamesa,
Mangana njileke Jakobu kutengulukila kwendi na kuleka Isalele bubi bwendi.
9 Shukulu-kambu, zibeni, eni bantwama ba banu ba ku njibo ya Jakobu
Neni tupitau ba banu ba ku njibo ya Isalele,
Yeni mwazinda kwakula mwamubwa, co muli na kupengapengesa byuma byoshe bya kusungama,
10 Yeni mutunga Siyone na maninga amunetila na kutunga Jelusalema na bilinga bya kujeneka kusungama.
11 Bantwama bendi basompela lizika-kanwa,
Tupilistu bendi balongesela fweto,
Co tupolofweto bendi bomikiya mangana babane bimbongo.*
Oloni bajendamena hali Yehova* na kwendeka ngwabo:
“Kuma Yehova kesi netu ndi?
Kukwesi bukalu butwizila.”
12 Ngeci, mwafwa yeni,
Siyone bakaikekela ngwe lihya,
Jelusalema ikapwa mitumbo ya mamanya,
Co munkinda wa njibo ya Njambi* ukapwa ngwe myela ya kulunduka ya mu shwata.
4 Mu matangwa a mamaneselelo,
Munkinda haje hali njibo ya Yehova
Ukazama manene helu kutubakana minkinda ikwabo,
Na kujunduka manene helu kutubakana malundu akwabo,
Co miyati ya banu ikajemukilako.
2 Baka-mafuti babangi bakayako na kwendeka ngwabo:
“Ijeni tukanduke ku munkinda wa Yehova,
Ku njibo ya Njambi ya Jakobu.
Akatulongesa bingila byendi,
Co tukenda mu bingila byendi.”
Mwafwa lishiko* likatunda mu Siyone,
Co lijwi lya Yehova likatunda mu Jelusalema.
3 Akasompa hakati ka miyati yaingi ya banu
Na kusungamesa* byuma hakati ka baka-mafuti ba nzili baje bali kulako.
Mikwale yabo bakaifula matemo a bikekele,
Co makunga abo bakawafula bimoko bya kutetesa minango.
Muyati umo kuukakatukila muyati ukwabo na mukwale,
Co kubakalilongesa lalo nzita.
4 Umo na umo wabo akatumama* mwisi ya muti wendi wa binyu na mwisi ya muti wendi wa mukuyu,
Co naumo wahi akabazibisa lyoba,
Mwafwa Yehova wa maswalale ikeye nendekamo.
5 Umo na umo wa miyati yoshe ya banu wenda mu lizina lya njambi yawo,
Oloni yetu twenda mu lizina lya Yehova Njambi yetu myaka yoshe.
6 Yehova nendeka ngwendi, “Ha litangwa olyo,
Njikakungulula baje bakele na kunjalikita,
Na kukungulula baje balishandokele,
Hamolika na baje kunjalingile mwamubwa.
7 Njikalingisa baje bakele na kunjalikita basaleho,
Co baje babatwalele kulako njikabapwisa muyati wa nzili,
Co yange Yehova njipwa mwene yabo ha Munkinda wa Siyone,
Kushwa hano kutwala ku myaka yoshe.
8 Oloni yobe, obe kaposhi ka muka-kunyunga bimuna,
Obe lilundu lya muna Siyone wa munakazi,
Bumwene bukaija kuli yobe. Eyo, bumwene bwakulibanga* bukaija,
Bumwene bwa muna Jelusalema wa munakazi.
9 Co bikoni biuli na kukuwila?
Kuma kuwesi na mwene,
Indi hamo muka-kukunangula nanyongo,
Mukemwo uli na kuziba manene kubabala ngwe munakazi uje ali na kupapa ndi?
10 Pindangana na kuteta, obe muna Siyone wa munakazi,
Ngwe munakazi uje ali na kupapa,
Mwafwa hano utunda mu nganda, co ukakala mu shwata.
Uya kuketa na ku Babiloni,
Co kuje kukekwo kubakakwamena,
Kukekwo kwakakulanda Yehova na kukwilwisa, kukutundisa mu liboko lya bitozi bobe.
11 Hano baka-mafuti babangi balikungulula mangana bakulwise,
Bendeka ngwabo, ‘Bamujwalese,
Mesho etu alimwene ebi byuma mubilingiwa kuli Siyone.’
12 Oloni kubazibuka bisinganyeka bya Yehova,
Kubazibisisa biyongola byendi,
Mwafwa abakungulula ngwe mukuta wa bimbuto bya binona bibanatete bibatwala ha lijungwilo.
13 Katuka obe muna Siyone wa munakazi mangana ujungule,
Mwafwa njitengulula mambinga obe kupwa cikubo,
Na kutengulula bimbemba byobe kupwa kopa,
Co unyongesa miyati yaingi ya banu.
Wana Yehova byuma byabo bibanawana mu linyanyamena,
Na kwana Mwata wa busunga wa lifuti-libu lyoshe bufuko bwabo.”
5 “Obe mwana wa munakazi ibali na kulwisa
Hano uli na kulilengozola.
Banatuzengeleka mangana batulwise.
Bapupa lyaako wa Isalele na mbweti ku mbange.
2 Co yobe, obe Betelehema Efrata,
Yobe wamundondo manene, co kuufwila kukala hakati ka binganda* bya Juda,
Muli yobe mukatunda injikangula kupwa muka-kuyula Isalele,
Uje nakalako kushwa mu bisimbu bya kusañulu, mu matangwa a kunima.
3 Co akabana ku bitozi babo
Kweta noho uje napande kupapa napapa.
Co bandolome bendi baje bakasalaho bakeluka ku banu ba Isalele.
4 Akemana na kunyunga banu bendi mu nzili ya Yehova,
Mwafwa ya bukama bwa lizina lya Yehova Njambi yetu,
Co bakakala kwa kujeneka bushonde,
Mwafwa hano bukama bwendi bweta na ku mamaneselelo a lifuti-libu.
5 Co akanena kwoloka.
Nga baka-Asiria balwisa lifuti lyetu na kulonda ha tuposhi twetu twa kukola,
Tubemikila tunyungi 7 mangana babalwise, eyo, tubemikila banu 8 baje bapwa bamyata.*
6 Bakanyunga lifuti lya Asiria na mukwale,
Na kunyunga lifuti lya Nimulodi ku bikolo byalyo.
Co akatwamena kuli baka-Asiria,
Mubakakobela mu mutambela wetu na kulwisa lifuti lyetu.
7 Batekulwila ba Jakobu baje bakasalaho bakakala hakati ka miyati yaingi ya banu
Ngwe mbundu ije itunda kuli Yehova,
Ngwe nyonzi ya busuku-mbundu ije inyokela ha bimena,
Ije kuyakulahelele munu
Nambe kubandamena bana ba banu.
8 Batekulwila ba Jakobu baje bakasalaho bakakala hakati ka baka-mafuti,
Hakati ka miyati yaingi ya banu,
Ngwe ndumba uje ali hakati ka bikashama ba mu shwata,
Ngwe muna ndumba* ali hakati ka matanga a bimanga,
Uje aita mukati kabo, co abakwata na kubasanyozola,
Kwa kujeneka umo wa kubamena.
9 Liboko lyobe likahyana bitozi bobe,
Co bitozi bobe boshe bakanyonga.”
10 Yehova nendeka ngwendi, “Ha litangwa olyo,
Njikanyongesa tubalu beni na kubiisa matemba eni.
11 Njikabiisa binganda bya mu lifuti lyeni
Na kupujula myela yeni ya kukola.
12 Njikamanesa kupanda kwobe,
Co kukwesi muka-manseno akasalako hakati keni.
13 Njikabiisa tumponya bobe ba kushonga na bingunzi byobe,
Co kuukatsikamena lalo byuma biunapanga na maboko obe.
14 Njikatukula bisini byobe bya kulemesa bije bili hakati kobe
Na kunyongesa binganda byobe.
15 Njikalubala na kutenuka, co njikalinga shambandinga
Baka-mafuti baje kubononokele.”
6 Shukulu-kambu, zibeni byali na kwendeka Yehova.
Katukeni muleke minkinda ñanda yeni,
Co malundu azibe majwi eni.
2 Eni minkinda, zibeni ñanda ya Yehova,
Eni lubula lwa kukola lwa lifuti-libu,
Mwafwa Yehova ali na ñanda na banu bendi,
Asompa na Isalele
3 Ngwendi: “Eni banu bange, bika binjinamilingi?
Njinamijukisa mu ngila muka?
Aneni bukaleho bwa kunjipaya.
4 Mwafwa njamitundisile mu lifuti lya Ijipiti,
Njamipatwile mu njibo ya bundungo,
Njamituminine Mosesa na Aloni na Miriamu.
5 Eni banu bange, shukulu-kambu, anukeni biyongola bya Balaki, mwene wa Mowabi,
Nebi byamukumbulwile Balamu muna Beoli.
Anukeni byalingiwile kutunda ku Shitimu kuya ku Giugali,
Mangana muzibuke bilinga bya Yehova bya kusungama.”
6 Bika binjija nabyo kulutwe lwa Yehova?
Bika binjitsikama nabyo kulutwe lwa Njambi wa hakamwa?
Kuma njija kulutwe lwendi na bwana bwa mutunu bwa kwenyeka,
Na bwana bwa bana ba bingombe ba mwaka umo ndi?
7 Kuma Yehova abwahelela nga njimwana makulukazi a bimanga ba nkomba ndi?
Kuma abwahelela nga njimwana mazi amangi-mangi ndi?
Kuma njimwana munange wa munalume wa ntwatwa mwafwa ya kutengulukila kwange ndi?
Kuma njimwana munange wa kulikitila mwafwa ya bubi bwange ndi?
8 Obe munu, nakuleke byuma byabibwa.
Co bika byatonda Yehova kuli yobe?*
9 Lijwi lya Yehova lili na kutambekela nganda,
Baje bali na mana bazibila lyoba lizina lyobe.
Aka mbunge ku kashitiko kaje kali na kwija, na kuli uje nabwahesa ngwendi kakaleko.
10 Kuma mu njibo ya muka-bubi mucili bufuko bwa kutunda mu bilinga byabibi,
Na efa* ya kujeneka kupwamo ije izibisa bunyengwe ndi?
11 Kuma njasa kupwa wa kujela* oku njili na bipeseleso bya makuli,
Na ngonga ya mamanya a kupeselesa byuma mu linyanyamena ndi?
12 Mwafwa banu bendi ba kufuka bazema lwozi,
Co banu bakala muli ikeye bakendeka makuli.
Bindaka bili mu tunwa twabo bikendeka makuli.
13 “Ngeci, njikubulumuna munjikupupa,
Njikupwisa ngundu mwafwa ya bubi bwobe.
14 Ulya, oloni kuukuta,
Mwimo lyobe mupwa mwa mupulungwa.
Byuma biutundisa mu mwela wobe kuubyambata kwa kujeneka bushonde,
Co byuma biwambata njibilingisa babibiise na mukwale.
15 Ukuna mbuto, oloni kuuteje.
Utika olive, oloni kuupangesa mazi ayo,
Co ubwahesa binyu byabiha, oloni kuunu binyu.
16 Mwafwa muli na kwononoka mashiko a Omili na bipangi byoshe bya ku njibo ya Ahabe,
Co muli na kwononoka kunangula kwabo.
Ngeci, njimilingisa mupwe cuma ca kukomokesa,
Co banu bakala mu nganda njibalingisa bapwe cuma cibashendumuna,
Co miyati ya banu imishaula.”
7 Njabindama! Njinapu ngwe munu
Uje munima ya kuteja bushuka bwa ntondwe
Na kupupulula kuje kukakalako munima ya kuteja binyu,
Kawana cinjomoto ca bushuka bwalya.
Kunjiwana mukuyu unjishungwiya.*
2 Munu wa kulongwa nanyongo* ha lifuti-libu.
Kukwesi wa kusungama hakati ka banu.
Boshe babandelela banu mangana betile maninga.
Umo na umo wabo ali na kuyomba ndolome yendi na bwanda.
3 Maboko abo ali na butongwe bwa kulinga byuma byabibi.
Mwata asindiya banu,
Lyaako ashaka ngwendi bamwane fweto,
Munu wa kutsimana endeka byashaka,*
Co bapangela hamo.
4 Munu wamubwa manene hakati kabo napu ngwe mingonga,
Munu wa kusungama manene hakati kabo wamubi kutubakana cipatanga ca mingonga.
Litangwa lya kubasompa lije libendekele baka-kubanyunga lija.
Hano bakala mu ciluwaluwa.
5 Keti ukulahele mundambo
Nambe kukulahela kabusamba wa ha mbunge.
Nyanyama na byuma biwendeka kuli uje akalala mu mbando yobe.
6 Mwafwa mwana wa munalume ombwanesa ishe,
Mwana wa munakazi alwisa ina,
Co munakazi wa munu alwisa inamweno,
Bitozi ba munu banapu bakunjibo yendi.
7 Oloni yange njitwalelelaho kubandamena Yehova.
Njikala na mbunge ya kubandamena Njambi uje akobola.
Njambi yange anjiziba.
8 Obe citozi cange, keti ubwahelele mwafwa ya bukalu bwange.
Nameme njinau, njimana.
Nameme njili mu lisusulungu, Yehova apwa ceke cange.
9 Njikolesa omwo Yehova amwesa butenu bwendi,
Mwafwa njinalingi bubi ku mesho endi,
Kweta noho hakasompela ñanda yange na kunjakula mwamubwa.
Anjinena mu ceke,
Co njilimwena kusungama kwendi.
10 Citozi cange nendi amona,
Co shwamwa ilya uje wanjihwile ngwendi:
“Yehova Njambi yobe ali kuli?”
Mesho ange amumona.
Co hano bamulyatangela ngwe lindoba lili mu tapalo.
11 Likapwa litangwa lya kutunga bibumbe byobe bya mamanya.
Ha litangwa olyo, nginga ya lifuti lyobe bakaibwezelela.
12 Ha litangwa olyo, banu bakaija kuli yobe
Kutunda ku Asiria na ku binganda bya Ijipiti,
Kutunda ku Ijipiti kweta na ku Ndonga,*
Kutunda ku kalunga-ndonga kweta ku kalunga-ndonga mukwabo, na kutunda ku munkinda kweta ku munkinda ukwabo.
13 Co lifuti likapwa ngundu
Mwafwa ya byuma bibanalingi* banu bakalamo.
14 Nyunga banu bobe na mulamu, nyunga butanga bwobe buje bunapu buswana bwobe,
Nyunga banu bobe baje bakele na kuyoya likalyabo mu shwata, hakati ka lihya lya miti ya bushuka.
Becele balye bili mu Bashani na Giliyadi ngwe mukwafwile mu matangwa a kunima.
15 “Ngwe munjalingilile mu matangwa awatundile mu lifuti lya Ijipiti,
Njikumwesa byuma bya kukomokesa.
16 Baka-mafuti bakamona ebi byuma na kuziba shwamwa nameme bali na nzili.
Bakalikwata ku tunwa,
Matwi abo kuwakazibi.
17 Bakakubila likungu ngwe manyoka,
Bakatunda mu bimpaka byabo oku bajaja ngwe tusitu baje bakalikoko hasi.
Bakaija kuli Yehova Njambi yetu oku banalijujukila,
Co bakamuzibila lyoba.”
18 Njambi muka nalifu nobe,
Uje asa kukonekela bubi na mulonga wa banu bendi banasalaho baje banapu buswana bwendi?
Katwalelelaho kulubala myaka yoshe,
Mwafwa cizemo cije kucesi kutenguluka cikamuzibisa kubwaha.
19 Atutetela lalo, co ahyana* kusebuka kwetu.
Ombila bubi bwetu bwoshe ha nzinga ya kalunga-ndonga.
20 Amwesa kulongwa kuli Jakobu,
Amwesa cizemo cije kucesi kutenguluka kuli Abrahamu,
Ngwe mwalisingilile kuli bakukulwila betu mu matangwa a kunima.
Lizina lya Mikaele nambe lya Mikaya mu bwihi, lije lilumbununa ngwalyo “Iya Nalifu na Yehova?”
Nambe “Njijukwila.”
Nambe “fweto yoshe ya buhule bwendi.”
Nambe “mu njibo ya Afra.”
Nambe “kulitepa.”
Nambe “muka-kufungulula.”
Lijwi na lijwi “Kuma hano sipilitu ya Yehova kuyesi na mbunge ya kubandamena ndi?”
Nambe “nga bali na bimo bibatakinya.”
Nambe “bakalikwata ku tunwa.”
Nambe “siuva.”
Nambe “Oloni balishasha ngwabo banajendamena hali Yehova.”
Nambe “munkinda wa tempele.”
Nambe “bilongesa.”
Nambe “kwolola.”
Nambe “akakala.”
Nambe “buje bwakeleko.”
Nambe “bikota.”
Nambe “bantwama.”
Nambe “muna-ndumba wa kukola.”
Nambe “ngwendi umwilwisile.”
Nambe “ujeneke kukala na kangu; ulinge bije binapande.”
Lijwi na lijwi “kuzema cizemo cije kucesi kutenguluka.”
Taleni Biñanda bya Kushongo ha B14.
Nambe “wa kujeneka mulonga.”
Nambe “uushungwiya mwonyo wange.”
Nambe “nazimuka.”
Nambe “biushungwiya mwonyo wendi.”
Kulumbununa Yufreti.
Lijwi na lijwi, “Mwafwa ya bushuka bwa bilinga byabo.”
Nambe “alyatangela; afungulula.”