Mwafwa Bika Munapande Kuzibuka Ñanda ya Citungu ca Edeni?
BAKA-KULILONGESA babangi bakendeka ngwabo ñanda ya citungu ca Edeni kuyakeleko mwafwa kubayendekele mu biñanda bikwabo bili mu Mbimbiliya. Cakumwenako, Profesa wa bilongesa bya bulombelo wa lizina lya Paul Morris wasonekele ngwendi: “Kukwesi biñanda bikwabo mu Mbimbiliya bije byendeka ha citungu ca Edeni.” Nameme kuli baka-kulilongesa bakwabo baje banalitombola na biyongola byendi, ebi biyongola bya kuhenga.
Kuli biñanda bikwabo byabingi mu Mbimbiliya bije binendeka ha citungu ca Edeni, Adama, Eva, na linyoka.a Ebi biñanda bimwesa ngwabyo biyongola byaba baka-kulilongesa bya kuhenga. Bantwama ba bulombelo na baka-kutondesesa biñanda bya mu Mbimbiliya baje bakabyana biinendeka Mbimbiliya ku mukanda wa Kushangumuka kutalesa ku citungu ca Edeni bakamwesa ngwe biinendeka Mbimbiliya bya makuli. Mu ngila muka?
Kuzibisisa mwamubwa byalingiwile mu Edeni kukwasa munu azibisise biñanda bikwabo bili mu Mbimbiliya. Cakumwenako, Lijwi lya Njambi lyasa kutukwasa kuwana bikumbululo ku bihula bimo byakama bibakalihula manene banu. Co byuma byalingiwile mu citungu ca Edeni binakundama biñanda bikwabo bili mu Mbimbiliya bije bitukwasa kuwana bikumbululo. Tucisimutwiyeniko ha byakumwenako bimo.
● Bika bili na kulingisa banu bakulubale na kutsa? Ngwe Adama na Eva batwaleleleleho kwononoka Yehova, ngwe banatwalelelaho kuyoya myaka yoshe. Oloni kubalingile ngoco, co mu litangwa lije bene libajenekele kwononoka, bashangumukile kutsa. (Kushangumuka 2:16, 17; 3:19) Bonowele kutwalelelaho kupwa ba kulumbunuka, co batambwisile bana na batekulwila babo bubi na kujeneka kulumbunuka. Mukemwo Mbimbiliya ngwayo: ‘Bubi bwezile hano ha kaye kwitila muli munu umolika, co bubi bwendi bunanene kutsa. Co kutsa kunete ku miyati yoshe ya banu omwo boshe banalingi bubi.’—Loma 5:12.
● Mwafwa bika Njambi natabesa byuma byabibi bikaleko? Mu citungu ca Edeni, Satana wamwesele ngwe Njambi wapwa muka-makuli, co kashaka ngwendi byuma byanatanga bilikuwe kuyoya. (Kushangumuka 3:3-5) Wamwesele ngwe Yehova kasa kuyula mwamubwa byuma byanatanga. Adama na Eva bangwile kukabangeya Satana, co nabo babyanene Yehova kubatwamenena. Bamwesele ngwabo banu basa kulyangwila bakebo babenya byuma byabibwa nebi byabibi. Yehova wakala manene na mana, co lalo akakula mu kusungama. Ngeci, wamwene ngwendi ngila yaibwa inapu kwecelela simbu ite mangana banu baliyule bakebo babenya kwesekesa nomu mubanayongwela. Co lalo bubi bunalibwezelela mwafwa ya Satana. Ebi byoshe binamwesa ngwabyo banu kubasa kuliyula bakebo babenya.—Njelemiya 10:23.
● Njambi watangelele bika lifuti-libu? Mu citungu ca Edeni, Yehova wabwahesele mwamubwa byuma byoshe. Wanene Adama na Eva cipangi ca kukita na kushulisa kaye na kukanyunga mwamubwa mangana koshe kapwe kakabwa. (Kushangumuka 1:28) Njambi ashaka ngwendi lifuti-libu lipwe paradaisi, co hakale bana na batekulwila ba Adama na Eva ba kulumbunuka, baje banalikwatasana. Co bwingi bwa biñanda bili mu Mbimbiliya byendeka ha ngila yapangesa Njambi mu kushulisilila ebi biyongola byakele nabyo hakulibanga.
● Yesu Kristu wezilile bika hano hasi? Kutengulukila Njambi mu citungu ca Edeni kukekwo kunalingisa Adama na Eva hamolika na bana na batekulwila babo batse. Nameme ngoco, Njambi wabwaheseleko byuma bimo bije binalingisa banu bakale na lilabelelo. Watumine Munendi aije hano hasi mangana akwane ndando ya kupatula. (Mateo 20:28) Ebi bilumbununa bika? Yesu napu “Adama wa kukotokela” mwafwa ikeye walingile byuma byonowele kulinga Adama. Yesu watwaleleleleho kupwa wa kulumbunuka mwakele hano hasi mwafwa watwaleleleleho kwononoka Yehova. Kutundaho, wanene mwonyo wendi kupwa mulambu nambe ndando ya kupatula, co walingisile banu ba kulongwa base kubakonekela bubi bwabo na kwasa kuyoya buyoye bubalikuwile ba Adama na Eva mu citungu ca Edeni simbu kanda balinge bubi. (1 Kolinte 15:22, 45; Yowano 3:16) Byuma byalingile Yesu bimwesa ngwabyo biyongola bya Yehova bya kutengulula kano kaye na kukapwisa paradaisi ngwe mucafwililile citungu ca Edeni bikalishulisilila.b
Biyongola bya Njambi kubyatengulukile, co kubanga bilishulisilile. Citungu ca Edeni hacakele hano bene hasi, co mwakele tusitu na banu. Mu ngila imolika, byanayongola kulinga Njambi ololo bilishulisilila, co kubanga bilingiwe bene. Kuma neni mushaka kulimwenabyo ndi? Yeni babenya mulyangwila. Njambi ashaka ngwendi nga citaba, banu boshe bakalimwene byuma byabibwa bikalingiwa kulutwe, nameme baje balingile byuma byabibi kunima.—1 Timateo 2:3, 4.
Simbu kanda atse, Yesu wasimutwiiye na munalume umo yalyatele nendi uje watengulwile futisi yendi. Ou munalume wapwile cikenya, co wazibukile ngwendi bapandele bene kumwana kashitiko ka kumutsiya. Nameme ngoco, wakulahelele Yesu, co Yesu wamuzembelekele na kumulingisa akale na lilabelelo. Wamulekele ngwendi: ‘Ukakala nange mu Paradaisi.’ (Luka 23:43) Nga Yesu atonda kukamona ou cikenya asanguka na kwasa kuyoya myaka yoshe mu paradaisi, kuma musinganyeka ngweni yenico kashaka kukamimona ndi? Ashaka! Na Ishe nendi bikebyo byatonda! Nga mushaka kukalikuwa ebi byuma, munapande kulinga mwoshe mumwasela kulilongesa bya Njambi.
[Majwi a kwinikila]
a Cakumwenako, taleni mukanda wa Kushangumuka 13:10; Kwituluka mu Mashiko 32:8; 2 Samwele 7:14; 1 Mizimbu 1:1; Isaya 51:3; Ezekiyele 28:13; 31:8, 9; Luka 3:38; Loma 5:12-14; 1 Kolinte 15:22, 45; 2 Kolinte 11:3; 1 Timateo 2:13, 14; Yunda 14; na Kujombolola 12:9.
b Nga mushaka kuziba byabingi ha ndando ya kupatula ya Kristu, taleni capita 5 ya libulu lya Bika Biitulongesa Mbimbiliya? libanatuhula Bakaleho ba Yehova.
[Cipalo/Bikupulo]
BUPOLOFWETO BUJE BUNAKWATASANESA MBIMBILIYA
“Njikaka butozi hakati kobe [linyoka] na munakazi, na hakati ka mbuto yendi na mbuto yobe. Co mbuto yendi ikasanyozola mutwe wobe, co yobe lalo ukamushuma ku linsinsinye lyendi.”—Kushangumuka 3:15.
Obu bukebwo bupolofweto bwakulibanga mu Mbimbiliya bwendekele Njambi mu Edeni. Munakazi na mbuto yendi, na linyoka na mbuto yendi bemanena bika? “Butozi” muka buli mukati kabo?
LINYOKA
Satana Liyabolo.—Kujombolola 12:9.
MUNAKAZI
Mutamba wa mwilu wa munga ya Yehova. (Ngalatiya 4:26, 27) Isaya wapolofwetele ngwendi ou “munakazi” akakita lifuti lya ku sipilitu.—Isaya 54:1; 66:8.
MBUTO YA LINYOKA
Baje bangula kulinga cizango ca Satana.—Yowano 8:44.
MBUTO YA MUNAKAZI
Inatalesa manene kuli Yesu Kristu uje wakele mu mutamba wa mwilu wa munga ya Yehova. Bandolome ba Kristu ba ku sipilitu baje bakayula nendi nabo banapu mutamba wei “mbuto”. Aba baka-Kristu ba kubwabesa bakebo banapu lifuti lya ku sipilitu, ‘Isalele ya Njambi.’—Ngalatiya 3:16, 29; 6:16; Kushangumuka 22:18.
MBANDU YA KU LINSINSINYE
Kutsa kwa Mesiya kuje kwamuzibisile kubabala, nameme kwapwile kwa simbu yaindondo lika. Satana walingisile Yesu bamutsiye hano hasi. Nameme ngoco, Yesu wasangukile.
MBANDU YA KU MUTWE
Kunyonga kwa Satana. Yesu akanyongesa Satana, co kakakalako lalo. Simbu kanda alinge ngoco, Yesu akatundisako bubi bwashangumukile Satana mu Edeni.—1 Yowano 3:8; Kujombolola 20:10.
Nga mushaka kuziba mu bwihi muzimbu wakama uli mu Mbimbiliya, taleni broshuwa ya The Bible—What Is Its Message? ibanatuhula Bakaleho ba Yehova.
[Cikupulo]
Adama na Eva balimwenenene byuma byabibi byatundile mu kulinga bubi