Kushakethzeka Vwana Vwavuvwa

Kuthzivuka vwana vwatha kumona munu kupwa vwavuvwa kethi chuma chachathi. Muka-kutambula ikeye atha kumona vuje vwana vwanatambula ngwendi vunamupande. Cho lalo chuma chatha kumona munu umo kupwa vwana vwavuvwa, mukwavo atha kuchimona kupwa changocho.

Chakumwenako, mwanike atha kumona makina a matangwa ano kupwa vwana vwavuvwa. Oloni mukulunu atha kumona chuma cha kushwana cha mu nanga kupwa vwana vwavuvwa. Cho lalo mu vithemwa vimo vanike na vakulunu vamona vimbongo kupwa vwana vwavuvwa mwafwa vatha kuvipangetha ku vyuma vyoshe vivatonda.

Nameme kwakukalu kuthzivuka vyuma vyathzema munu, oloni vanu vanatwalelelaho kushakethzeka vwana vwavuvwa vwa kwana munu ivathzema manene. Chili vene, thimbu imo, kutwatha kuthzivuka vwana vwanatha kumona munu kupwa vwavuvwa, oloni kuli vyuma vimo vyatha kutukwatha tuthzivuke vyuma vyashaka munu itwana vwana. Tuthimutwiyeniko ha vyuma viwana vije vithzivitha kuvwaha munu uje atambula vwana.

Vyuma vyatonda munu uje atambula vwana. Munalume wa ku Belfast mu Northern Ireland wendekele ngwendi kinga yatambwile te ali na myaka 10 nambe 11 yapwile vwana vwavuvwa manene. Mwafwa vika? Wendekele lalo ngwendi: “Mwafwa njaitondele manene.” Echi chimwetha ngwavo vyuma vyatonda munu ha thimbu oyo, vikevyo vimulingitha avwahelele na vwana vwatambula nameme embwe. Thinganyekeni hali munu imushaka kwana vwana. Thzivukeni vyuma vyamona kupwa vya theho, mwafwa kakangi munu akatondo vyuma vyamona kupwa vya theho. Chakumwenako, va kuku ya munu vamona ngwavo kuthikama na nanga kwapwa kwa theho. Cho vakashaka kumona vana vavo na vatekulyavo thimbu yoshe. Ngechi, vakashaka kuya na nanga yavo na kupashala, cho kulinga ngocho kunapu vwana vwakama ku nanga.

Nga tushaka tuthzivuke vyuma vyatonda munu, cho tunapande kupwa vaka-kutolilila vavavwa. Mbimbiliya ikatushongangeya ngwayo: ‘Tunapande kuthzambula kuthziva, oloni twishwale kukumbulula.’ (Yakomba 1:19) Omwo muthimutwiya na vavuthamba na vavushoko vweni ha litangwa na litangwa, tolilileni mwamuvwa mangana munanguke vyuma vivathzema nevi vivathzinda. Kulinga ngocho kumikwatha kuvana vwana vuje vuvathzivitha kuvwaha.

Vujene vwa munu itwana vwana. Munu itwana vwana atha kuvwahelela manene nga vwana vutumwana vumukwatha nameme vunapu vwa vundondo. Oloni mwatha kuthzivuka vati vyuma vyanajeneka munu?

Hamo twatha kuthinganyeka ngwetu ngila yayathi ya kuthzivukilamo inapu kumwihula vyanajeneka nambe vyuma vyatonda. Oloni vaka-kwana vavangi kuvashakele kulinga ngocho, mwafwa vakavwahelela nga munu ivana chuma kathzivukile ngwendi atambula vwana. Cho lalo, vanu vamo vakashuvuluka kwendeka ha vyuma vivashaka nambe vivathzinda, oloni kuvethi kushaka kwendeka ha vujene vwavo.

Ngechi, tolilieni mwamuvwa mangana na munanguke vujene vwowo munu. Mwanike ndi? Mukulunu ndi? Muthzike ndi? Ali mu vulo ndi? Vulo vwendi vunathsi indi hamo nathsitha muka-njuvo yendi? Wapanga ndi? Nechela vipangi ndi? Thzivukeni vwana vwatha kukwatha munu kwetheketha na vujene vwali navwo.

Nga mushaka kuthzivuka vujene vwali navwo munu imushaka kwana vwana, cho ihuleni vakweni vaje vakele mu vukalu vwa kulifwa novwo vwali navwo owo munu. Vatha kumileka vujene vuje kuvathzivuka vanu vavangi. Mu kufwitangana kweni kwoshe mwatha kwana munu vwana vuje vumukwatha, vuje ku vatha kuthinganyeka vanu vavangi.

Thimbu yaivwa. Mbimbiliya ngwayo: “Kukumbulula chihula ha thimbu yaivwa, kunenela vanu kuvwahelela.” (Vithimo 15:23) Echi chithoneka chimwetha ngwavo kwendeka ha thimbu inapande kukwatha manene. Tunapande kulinga lalo vyuma ha thimbu ije inapande. Ngechi lika majwi a kwendeka ha thimbu inapande muwakathzivitha kuvwahauje awathziva, na vwana vwakwana ha thimbu inapande navwo vukathzivitha kuvwaha uje avutambula.

Twatha kwana vwana kuli kavuthamba uje ali na kukovela mu vulo nambe munu uje ali kuyehi na kumanetha sikola nambe munakathzi wa kushomboka uje ali muyehi na kukala na mbututu. Vamo vakathonekela chimweja vithimbu vimo vije vivashaka kwana vanu vwana mu mwaka unatako. Kulinga ngocho kukavakwatha kuthzivukila chimweja vwana vwavuvwa vuvanapande kwana munu ha thimbu inapande.a

Kumwapandele lika kwana vwana ha matangwa a kulitila. Mwatha kuwana kujolela kuje kukatundu mu kwana, thimbu yoshe yoshe. Oloni tunapande kunyanyama. Chakumwenako, nga munalume ana munakathzi vwana kujeneka kumuleka vyanamwanena ovwo vwana, cho munakathzi atha kuthinganyeka ngwendi ou munalume wamuthzema, cho ashaka kumwambata. Nga ou munalume kalumbununa mwamuvwa vyanamwanena ovwo vwana, cho vuje vwana vwatha kunena vukalu. Echi chitukwatha tuthzivithithe chuma chikwavo cha theho chitulingitha twane munu vwana.

Vyuma vikatulingitha twane munu vwana. Chije chakumwenako chamwetha theho ya kuthzivuka indi munu itwana vwana atha kuvwambata mu ngila yeka. Cho lalo na muka-kwana napande kulilula na kuthzivuka vyamulingitha ane ovwo vwana. Nameme vanu vakathinganyeka ngwavo kwana vwana kwapwa kwakuvwa, oloni vavangi vaje vakana mavwana ha vithimbu vimo vya mu mwaka vakalithzivi ngwavo vali na kuvathindiya kulinga ngocho. Vamocho vakana vwana mangana vavathzeme nambe kuvana kathingimiko nameme kulingila ngwavo navo vatambuleko chuma chimo.

Mwatha kuthzivuka vati ngwendi viyongola vyeni vya kwana munu vwana vinapu vyavivwa? Mbimbiliya ngwayo: “Lingeni vipangi vyeni vyoshe mu chithzemo.” (1 Kolinte 16:14) Nga mukana mwafwa ya kuthzema na kwaka mbunge vakweni, cho vwana vweni vavutambula na kujolela, cho lalo neni mupwa va kuvwahelela. Nga mwana kutundilila kwithi ya mbunge yeni, cho muthzivitha Tate yetu wa mwilu kuvwaha. Kapositolo Paulu washangathzalele vaka-Kilisitu va ku Kolinte omwo vakwathele vaka-Kilisitu va ku Yunda kutundilila kwithi ya vimbunge vyavo. Paulu wavalekele ngwendi: ‘Njambi wathzema uje ana na kujolela.’—2 Kolinte 9:7.

Kupangetha vyuma vitunathimutwiya kutukwatha twane vakwetu vwana vuje vuvathzivitha kuvwaha ku mbunge. Njambi wathinganyekele ha vyuma vitunathimutwiya na vyeka lalo omwo watwanene vwana vwakama manene. Tumilanya kutanda viñanda vinatako mangana muthzivuke ovwo vwana vwakama manene.