MWAKUTEPULWILA KU BISHOTI

Bishoti Byapwa Bika?

Bishoti binapu mwakalizibila munu nga asinganyeka manene ha byuma bimo. Bwongo bukatumu bushungu bwa mu mubila (nambe ngwetu ma hormone) ku bilyo bya mubila. Obu bushungu bukalingisa mbunge ilwe manene, bukatengulula mwa kendelamo maninga mu mubila, na kufutununa nambe kulingisa mashapala alikwate. Co lalo bukalingisa mishuni ya mubila ilikwate. Oku kukalingisa mubila ulinge byuma bimo bwasi bwasi. Nga bishoti binahu, mubila upanga lalo mwamubwa.

BISHOTI BYASA KUMIKWASA NAMBE KUMINENELA BUKALU

Bishoti bikalingisa munu awane mwakulingila byuma bimo nambe mwakumanesela bukalu bumo. Bishoti bikashangumukila mu bwongo. Bishoti byabibwa bikalingisa munu alingeko byuma bimo bwasi bwasi. Kulishoshomwena mu ngila inapande kukwasa munu ashulisilile bilengo byendi, alinge mwamubwa ku sikola, awane bipangi, nambe kweha mwamubwa bweho bumo.

Oloni kulishoshomwena manene kwasa kunenela munu bukalu. Kulishoshomwena simbu yoshe, kwasa kunena bukalu ku bukangule bwa munu bwa ku mubila na mu bisinganyeka. Mwalingilamo byuma nambe mwayoyelamo na banu kwasa kutenguluka. Kukala manene na bishoti kwasa kulingisa munu apangese bumbanda mu ngila ya kuhenga na kupangesa bingila kubyapandele mu kushaka kumanesa bishoti. Bishoti byasa kuzeyesa munu, kumulingisa alizibe manene kujuka, nambe kumulingisa asinganyeke bya kulitsiya.

Nameme banu kubesi kushota mbunge ha byuma byakulifwa, oloni kushota manene mbunge ha byuma bimo kwasa kunenela munu mishongo yaingi. Co lalo, kushota manene mbunge kwasa kunena bukalu ku bilyo bya mubila.

BISHOTI MUBYASA KUNENELA BUKALU KU MUBILA

Mubukapangela bwongo.

Bwongo bukalingisa bilyo bimo bya mu mubila bituwise bushungu bwa kufwa ngwe adrenaline na cortisol. Obu bushungu bukakwasa mbunge ilwe na nzili, bukabwezelela ku lumbisi lwa maninga, na kubwezelela ku nzili ikatundu mu byakulya ije ikakala mu maninga. Ebi byoshe bikakwasa munu ase kulingako bimo bwasi bwasi nga kunasholoka bukalu. Kushota manene mbunge kwasa kulingisa munu

alubale bwasi, alishoshomwene, ombwe, angwime mutwe, na kukala na cilabulabu

Muikapangela mishuni na bitsiya.

Mishuni ya mubila ikalikwata mangana munu kesi abulumuke. Kushota manene mbunge kwasa kulingisa munu

ababale mu mubila, angwime manene mutwe na kukala na cingole

Mwakahwimina munu.

Munu akahwimi bwasi bwasi mangana akoke mpunzi ije ikakwasa banu kuyoya (nambe ngwetu oxygen). Kushota manene mbunge kwasa kulingisa munu

ahwime bwasi bwasi, akale na cihwihwi, na kulinga byuma mu kukasumuka

Muikapangela mbunge na mishisha.

Mbunge ikalu bwasi bwasi na nzili mangana maninga ase kweta ku bilyo bya mubila. Mishisha ya maninga ikajangumuka nambe kulikwata mangana maninga ase kweta ku bilyo kuatondeka manene bya kufwa ngwe mishuni. Kushota manene mbunge kwasa kulingisa

maninga ashatuke manene mu mubila, kunena mushongo wa mbunge wa cishitukila, na mushongo wa kalepa

Bilyo bya mubila bije bikendesa bushungu.

Bilyo bimo bya mubila byakala na bushungu bubatumbula ngwabo adrenaline na cortisol. Obu bushungu bukalingisa mubila ulingeko bimo nga munu ali na bishoti. Lishuli likabwezelela ku seteko ya nzili ikatundu mu byakulya mangana munu akale na nzili. Kushota manene mbunge kwasa kulingisa munu

ababale mushongo wa shuka, kwasa kutepulula ku nzili ya mubila ya kulwisa mishongo, kulingisa munu ababale simbu yailaha, alubalelubale nambe kumulingisa ame manene

Mulikapangela lifu na mila.

Nga munu ashota manene mbunge, co lifu na mila kubipanga mwamubwa nga muli byakulya. Kushota manene mbunge kwasa kulingisa munu

amengenye, ababale kapwele, ashanje nambe kukukutila lifu

Mubikapangela bilyo bya lusemo.

Kukala na bishoti kwasa kulingisa munu ajeneke kukala na mashungu a kulilala na kulingisa bilyo bya lusemo bijeneke kupanga bwino. Kushota manene mbunge

kwasa kulingisa munalume onowe kulilala na munakazi wendi nambe kutanganesa matangwa a munakazi a kuya ku ngonde.