“Munu na Munu Alyambatele Citele Cendi Babenya”
“Umo na umo wetu akalitabela kuli Njambi.”—LOMA 14:12.
1. Citele muka cibambatele Bahebelu batatu ba bakwenje?
BAKWENJE ba Bahebelu batatu baje bakele mu Babiloni bapandele kwangula byakulinga. Kuma bononoka lishiko lya mu Babiloni lya kutsikamena kamponya wakama, indi balyangwila kujeneka kumulemesa na kubombila mu litende lya tuhya? Shandelaki, Meshake na Ambendenengo kubakele na simbu ya kwihula munu woshe-woshe, co lalo kubapandele kulinga ngoco. Ngeci, kubakwata-kwatele ku masinde. Bakumbulwile mu kusimpa ngwabo: “Yobe shukulu, zibuka ngwobe mwa busunga yetu kutwasa kulemesa njambi yobe, co lalo kutwasa kukulama na kulemesa kamponya ka ngolinde kaje kaunemika.” (Ndanyele 3:1-18) Baje Bahebelu batatu balyambatelele bitele byabo.
2. Beya bangwilile Pilato byakulinga mwakwile ñanda ya Yesu Kristu? Kuma oku kwalingisile uje ngubulu wa Kaloma ajeneke mulonga ndi?
2 Munima ya myaka ya kweta ku 600, ngubulu umo wakwile ñanda ya munalume umo ibabangeyeye biñanda. Mwamanesele kwilula bukaleho bwoshe, walimwenenene ngwendi owo munalume kakele na mulonga. Oloni mbunga ya banu bakakateyeye ngwabo owo munalume wapandele kutsa. Ou ngubulu wesekele kubabyanena kumashangumukilo, oloni mu kwita kwa simbu wonowele kwambata citele cendi, co wakabangeyeye mbunga. Watanene ku maboko na kwendeka ngwendi: “Yange kunjesi na mulonga ha maninga ou munu.” Kutundaho, watabesele mbunga batsiye uje munalume. Kutubakana kusimpa na kwambata citele cendi ca kwakula ñanda ya Yesu Kristu, Pontiasi Pilato watabesele bakwabo bamwangwile byakulinga. Nameme Pilato watanene ku maboko, anga wacikele na mulonga mwafwa ya kwakula ñanda ya Yesu mu kuhenga.—Mateo 27:11-26; Luka 23:13-25.
3. Mwafwa bika kutwapandele kutabesa bakwetu batwangwile byakulinga?
3 Yenico, kuma mukalyangwila byakulinga ngwe mwa bakwenje ba Bahebelu batatu, indi mukatabesa bakweni bamyangwile byakulinga? Kwangula byakulinga keti kwakwasi. Munu asa lika kwangula mwamubwa byakulinga nga nakolo ku sipilitu. Cakumwenako, bisemi banapande kwangwila mwamubwa bana babo babandondo byakulinga. Tuzibuka ngwetu kwangula byakulinga kunasa kukaluwa, maneneni nga tunapande kusinganyekesesa ha byuma byabingi simbu kanda tulinge ngoco. Oloni cipangi ca kwangula byakulinga keti cacikalu manene. Ngeci, kutwasa kucitandela ku “bitele bya kulema” bije bibanapande kutukwasa kwambata baje ‘banakolo ku sipilitu.’ (Ngalatiya 6:1, 2) Capwa citele cije cikalingisa ‘umo na umo wetu akalitabele kuli Njambi.’ (Loma 14:12) Mbimbiliya ngwayo “munu na munu alyambatela citele cendi babenya.” (Ngalatiya 6:5) Co twasa kwangula bati mwamubwa byakulinga mu kuyoya? Cakulibanga, tunapande kunanguka hayalenga nzili yetu na kuzibuka byasa kutukwasa.
Bika Bitukwasa Kwangula Mwamubwa Byakulinga?
4. Bika bitulilongesa ku byuma byangwile munalume na munakazi bakulibanga?
4 Munalume na munakazi bakulibanga bangwile byuma bije binanene bukalu bwakama manene. Bangwile kulya ku muti wa kuzibuka bubwa na bubi. (Kushangumuka 2:16, 17) Bika byabalingisile balyeko? Mbimbiliya ngwayo: “Omwo munakazi wamwene bubwa bwa uje muti na sholobya ya bushuka bwawo, co lalo ukewo wasa kutengulwisa munu akale na mana, wapotwele bushuka bwawo, walile. Co waneneko bumo munalume wendi, nendi lalo walile.” (Kushangumuka 3:6) Eva wangwile byakulinga kwesekesa lika nomu mwalizibilile. Co Adama nendi wamutembwininine. Ngeci, bubi na kutsa ‘binajalakana ku banu boshe.’ (Loma 5:12) Adama na Eva batengulukilile Njambi. Bibalingile bimwesa ngwabyo banu kubasa kwangula mwamubwa byakulinga nga kubakabangeya binangulo bya Njambi.
5. Yehova ali na kututwamenena bati, co bika bitunapande kulinga mangana tuwane bukwasi bwendi?
5 Twabezika manene mwafwa Yehova Njambi ali na kututwamenena. Bisoneka ngwabyo: “Nga mutengulukila ku cilyo nambe ku cimoshwe, co mukaziba lijwi lyendi ngwalyo, ‘Ngila eyi yenimo.’” (Isaya 30:21) Yehova akasimutwiya netu kupangesa Mbimbiliya ije yapwa Lijwi lyendi lyakuhwiminina. Ngeci, tunapande kulilongesa Bisoneka mangana tuwane mangana a kusungama. Nga tushaka kwangula mwamubwa byakulinga, tunapande kulya ‘byakulya bya kukola bibakali banu ba kukola.’ Nga tupangesa ‘nzili yetu ya kunanguka,’ co twasa “kwangununa byabibwa ku byabibi.” (Vahevelu 5:14) Tulongesa nzili yetu ya kunanguka nga tupangesa bitulilongesa mu Lijwi lya Njambi.
6. Bika bitunapande kulinga mangana citakutaku cetu cipange mwamubwa?
6 Citakutaku cetu casa kutukwasa kwangula mwamubwa byakulinga. Citakutaku casa kutukwasa kuzibuka byabibwa nebi byabibi, co casa ‘kutupaya nambe kutwimanena.’ (Loma 2:14, 15) Oloni nga tushaka ngwetu citakutaku cetu cipange mwamubwa, tunapande kulilongesa Lijwi lya Njambi na kupangesa bitulilongesa. Nga kutulongesa citakutaku cetu, co kupwa kwakwasi kukabangeya bisemwa na lingisi ya byuma ya banu ba mu citingitingi cetu. Byuma bibendeka nebi bibalinga bakwetu binasa kutungumuna. Citakutaku cetu cifwa bati nga tutwalelelaho kujeneka kucononoka na kupokola mashiko a Njambi? Mu kwita kwa simbu, cinasa kwecela kupanga. Cinasa kushilitila ngwe “cibebe ca tuhya.” (1 Timateo 4:2) Oloni citakutaku citunalongesa na Lijwi lya Njambi casa kututwamenena mwamubwa.
7. Bika bitukwasa twangule mwamubwa byakulinga?
7 Kuzibuka mwamubwa Bisoneka na kupangesa bitulilongesa, kukekwo kutukwasa kwangula mwamubwa byakulinga. Kutubakana kulusuka kwangula byakulinga, tunapande kutondesesa binangulo bya mu Mbimbiliya na kusinganyekesesaho mwamubwa mangana tuzibuke mwakubipangesela. Nga tuzibuka mwamubwa Bisoneka na kulongesa mwamubwa citakutaku cetu, co twangula mwamubwa byakulinga nameme batuleka ngwabo tulinge byuma bimo mu kukasumuna ngwe Shandelaki, Meshake na Ambendenengo. Tusimutwiyeni ha byuma bibali bitunapande kwangula kulinga mangana tumone kukola ku sipilitu mukutukwasela kwangula mwamubwa byakulinga.
Kwangula Mwamubwa Babusamba
8, 9. (a) Binangulo muka bimwesa ngwabyo kutwapandele kulikuta busamba na banu bababi? (b) Kuma kutwapandele kulikuta lika busamba na banu ba bilinga byabibi ndi? Lumbununeni.
8 Kapositolo Paulu wasonekele ngwendi: “Keti bamyungumune, kulikwatasana na banu bababi kubiisa bilinga byabibwa.” (1 Kolinte 15:33) Yesu Kristu walekele bandongesi bendi ngwendi: “Keti mu baka-kaye.” (Yowano 15:19) Munima ya kulilongesa ebi binangulo, tunanguka bwasi-bwasi ngwetu kutwapandele kulikwatasana na banu ba kufwa ngwe baka-bupangala, baka-kulinga bukoi, bezi na bitakwa. (1 Kolinte 6:9, 10) Oloni omwo tutwalelelaho kuzibuka mwamubwa busunga bwa mu Mbimbiliya, tunanguka lalo ngwetu kuyongola aba banu mu mafilimu, ha TV, ha kompyuta nambe kutanda byabo mu mabulu kunapu kulikwatasana nabo. Co lalo kutwapandele kusimutwiya na “baka-cibembulu” ha Intaneti.—Myaso 26:4.
9 Batico kulikwatasana na banu baje bakala na bilinga byabibwa oloni kubakulahelele Njambi wa busunga? Bisoneka ngwabyo: “Kaye koshe kali mu nzili ya uje wamubi.” (1 Yowano 5:19) Oku kutulingisa tunanguke ngwetu keti banu ba bilinga byabibi lika bapwa babusamba bababi. Ngeci, tunapande lika kulikuta busamba na banu baje bazema Yehova.
10. Bika bitukwasa kwangula mwamubwa byakulinga ha ñanda ya kulikwatasana na baka-kaye?
10 Oku kukulumbununa ngwabo kutwapandele nameme kusimutwiya na banu ba muno mu kaye. (Yowano 17:15) Tukasimutwiya na banu baje kubesi kupangela Yehova mutukai mu lihya, ku sikola na ku bipangi. Hamo muka-Kristu uje nalyambata na munu kapwile Mukaleho akalikwatasana manene na kaye kutubakana bakwabo. Oloni nga tulongesa nzili yetu ya kunanguka, co tunanguka ngwetu kulikwatasana na baka-kaye ha bisimbu bimo, kunaliseze na kulikuta nabo busamba. (Yakomba 4:4) Oku kutukwasa kuzibuka indi tunapande kulingako byuma bimo bya kufwa ngwe kweha bweho na banu batukakobela nabo sikola munima ya sikola nambe kusikama na banu batukapanga nabo ku bilika bibakabwahesa munima ya bipangi.
Kwangula Mwamubwa Bipangi
11. Cuma muka cakulibanga citunapande kulinga simbu kanda twangule kukobela cipangi?
11 Kupangesa mwamubwa binangulo bya mu Mbimbiliya kutukwasa kwangula mwamubwa byakulinga omwo tupanga cipangi cetu ca ‘kunyunga bakunjibo yetu.’ (1 Timateo 5:8) Cakulibanga, tunapande kusinganyekesesa ha muyati wa cipangi citwangula kulinga. Kukobela cipangi cije cikundwiya byuma biyabindika Mbimbiliya kunapu kupokola mashiko a Njambi. Ngeci, baka-Kristu ba busunga kubapandele kutambula cipangi cije cibalingisa balemese tumponya, kwiba, kupangesa mwamubi maninga nambe kulinga byuma byeka bije kubilitombola na Bisoneka. Co lalo kutwapandele kukwisa nameme nga mukulunu wetu wa bipangi ashaka ngwendi tulinge ngoco.—Vilinga 15:29; Kujombolola 21:8.
12, 13. Byuma muka bya seho bitunapande kusinganyekesesaho simbu kanda twangule bipangi?
12 Bati nga cisholoka ngwe cipangi citushaka kwangula kucililwisa na mashiko a Njambi? Kutwalelelaho kuzibuka busunga na kulongesa nzili yetu ya kunanguka kutukwasa tunanguke byuma bikwabo bitunapande kusinganyekesesaho simbu kanda twangule cipangi. Bati nga cipangi citushaka kwangula citulingisa tulinge byuma bije kubilitombola na Bisoneka bya kufwa ngwe kukumbulula mafoni mu mutungo wa kwehela bweho bwa linyanyamena? Munapande kuzibuka lalo ngweni beya bamifweta na mwela kumupangela. Cakumwenako, kuma muka-Kristu uje akapanga cipangi ca kutunga na kubwahesa mitungo asa kutambula cipangi ca kupenta ceci na kukwasa mu kukundwiya bulombelo bwa makuli ndi?—2 Kolinte 6:14-16.
13 Bati nga simbu imo munu natukobelesa cipangi atambula kontrakiti ya kubwahesa mwamubwa ceci? Nga ngoco, co tunapande kusinganyekesesa ha moko itukala nayo na cifwa ca cipangi citukapanga. Batico kupanga cipangi ca mu citingitingi ca kufwa ngwe kutwala mikanda ku myela yoshe, kwambateselela na kuje kubakalingi byuma byabibi? Cinangulo cili ku mukanda wa Mateo 5:45 citukwasa kwangula mwamubwa byakulinga. Co lalo tunapande kusinganyekesesa omwo kupanga eci cipangi ha litangwa na litangwa kunasa kukundamena citakutaku cetu. (Vahevelu 13:18) Cili bene tunapande kupangesa nzili yetu ya kunanguka na kulongesa citakutaku cetu asina twasa kwambata citele cetu ca kwangula mwamubwa bipangi.
Tabeseni Yehova Amitwamenene mu Byuma Byoshe
14. Bika bitunapande kulinga simbu yoshe itwangula byakulinga?
14 Batico byuma bimo bitukangula bya kufwa ngwe kuya ku masikola a helu na kubyana nambe kutaba sakesi imo? Simbu yoshe itushaka kwangula byakulinga ha ñanda imo, tunapande kuwana binangulo bitukwasa kwangula mwamubwa byakulinga na kupangesa cashu cetu ca kusinganyeka mangana tuzibuke mwakubipangesela. Mwene Solomoni wa mu Isalele wendekele ngwendi: “Kulahela kuli Shukulu Kalunga na mbunge yobe yoshe. Keti ujendamene ku mana obe babenya. Simbu yoshe taba Shukulu Kalunga ngeci akutwamenene, co akakumwesa bingila bya busunga.”—Visimo 3:5, 6.
15. Bika bitulilongesa ku baka-Kristu bakulibanga kutalesa ku kwangula byakulinga?
15 Tunapande kwanuka ngwetu kakangi byuma bitukangula bikakundama bakwetu. Cakumwenako, baka-Kristu ba mu simbu ya tupositolo kubakele mwisi ya mashiko a Mosesa aje abindikile banu kulya byakulya bimo. Bakele na lisesa lya kulyangwila kulya byakula byoshe-byoshe bibashaka hamolika na byakulya bibabindikile mu Lishiko lya Mosesa. Nameme ngoco, kapositolo Paulu wasonekele kutalesa ku situ ibakele na kupangesa mu kulemesa tumponya ku tempele, ngwendi: “Nga byakulya bitanwisa ndolome yange, kunjikali lalo situ mangana keti njitanwise ndolome yange.” (1 Kolinte 8:11-13) Paulu washongangeyeye baka-Kristu bakulibanga ngwendi basingimike bitakutaku bya bakwabo mangana keti babatanwise. Byuma bimwangula kulinga kubyapandele kumilingisa “mupwe citanwiso.”—1 Kolinte 10:29, 32.
Lombeni Njambi Amyane Mana
16. Lilombelo lyasa kutukwasa bati twangule mwamubwa byakulinga?
16 Cuma cimo ca seho cije citukwasa kwangula mwamubwa byakulinga cinapu lilombelo. Ndongesi Yakomba wasonekele ngwendi: “Nga kuli umo uje najeneka mana atwaleleleho kulomba Njambi, co amwanawo, mwafwa Njambi akana boshe na mbunge imolika kwa kujeneka kubatenukila.” (Yakomba 1:5) Tunapande kulombela kuli Yehova na kukulahela ngwetu atwana mana aje atukwasa kwangula mwamubwa byakulinga. Nga tuleka Njambi bukalu bwetu na kumulomba ngwetu atutwamenene, sipilitu ya kujela itukwasa kuzibisisa mwamubwa bisoneka bitutanda na kwanuka bije bitunebalele.
17. Bakwetu basa kutukwasa bati kwangula mwamubwa byakulinga?
17 Kuma bakwetu basa kutukwasa kwangula mwamubwa byakulinga ndi? Eyo, Yehova natwana banu ba kukola ku sipilitu mu cikungulukilo. (Efeso 4:11, 12) Twasa kubalomba bukwasi, maneneni nga tushaka kwangula cuma cimo cakama mu kuyoya. Aba bandolome na bandokazi banaliwana na byuma byabingi mu kuyoya, co lalo bazibuka mwamubwa Bisoneka. Ngeci, basa kutulekako binangulo bikwabo bije bitukwasa kwangula mwamubwa byakulinga na “kunanguka byuma bya seho manene.” (Filipu 1:9, 10) Nameme ngoco, tunapande kwanuka ngwetu kutwapandele kutabesa bakwetu batwangwile byakulinga. Tunapande kulyambatela citele cetu yetu babenya.
Kuma Simbu Yoshe Itwangula Byakulinga Kwesekesa na Binangulo bya mu Mbimbiliya, Byuma Bitwendela Mwamubwa Ndi?
18. Bika binasa kulingiwa nameme tunangula mwamubwa byakulinga?
18 Kuma simbu yoshe itwangula byakulinga kwesekesa na binangulo bya mu Mbimbiliya na citakutaku cetu, co byuma bitwendela mwamubwa ndi? Eyo, mu kwita kwa simbu. Bisimbu bimo munima ya kwangula byakulinga tunasa kuliwana na bukalu. Shandelaki, Meshake na Ambendenengo bazibukile ngwabo nga babyana kulemesa kamponya wakama, babatsiya. (Ndanyele 3:16-19) Co tupositolo mubalekele nkuta ya Bajuda ya Sanihedrini ngwabo banapande kwononoka Njambi kutubakana kwononoka banu, babapupile asina babapatule. (Vilinga 5:27-29, 40) Co lalo “lubinda” lunasa kulingisa byuma bitwangula kulinga bijeneke kwenda bwino. (Muka-kwambulula 9:11) Nga tuliwana na bukalu nameme tunangula mwamubwa byakulinga, twasa kukulahela ngwetu Yehova atukwasa kukolesa, co kulutwe akatubezikisa.—2 Kolinte 4:7.
19. Bika byasa kutukwasa tusimpe na kulyambatela citele cetu ca kwangula byakulinga?
19 Ngeci, omwo twangula byakulinga, tunapande kutondesesa binangulo bya mu Mbimbiliya na kupangesa cashu cetu ca kusinganyeka mangana tuzibuke mwakubipangesela. Tukandelela manene kuli Yehova uje akatukwasa kupangesa sipilitu yendi ya kujela na bandolome na bandokazi ba kukola ku sipilitu mu cikungulukilo! Ha kuwana ngwe Yehova ali na kututwamenena na kutukwasa, tunapande kusimpa na kwambata citele cetu ca kwangula mwamubwa byakulinga mu kuyoya.
Bika Bimunalilongesa?
• Bika bitukwasa twangule mwamubwa byakulinga?
• Kutwalelelaho kukola ku sipilitu kutukwasa bati twangule mwamubwa babusamba?
• Byuma muka bya seho bitunapande kusinganyekesesaho simbu kanda twangule bipangi?
• Bukwasi muka bwanatwana Yehova buje butukwasa kwangula mwamubwa byakulinga?
[Cikupulo]
Byalingile Adama na Eva bitulongesa cuma ca seho
[Cikupulo]
Simbu kanda twangule byakulinga, tunapande kutondesesa binangulo bya mu Mbimbiliya