Kuma Byuma Bimukalizimi Nabyo Buli Byabibwa Ndi?
“Twaleleleniho kunanguka byuma byatabesa Mwata.”—EFESO 5:10.
1, 2. (a) Bika bibanendeka mu Lijwi lya Njambi bije bimwesa ngwabyo Yehova ashaka ngwendi tulikuwe kuyoya? (b) Kumona kulizima buli kupwa ‘bwana bwa kutunda kuli Njambi’ kutushongangeya tulinge bika?
MU MBIMBILIYA muli majwi aje amwesa ngwawo Yehova ashaka ngwendi tuyoye na kulikuwa buyoye. Cakumwenako mukanda wa Myaso 104:14, 15 unendeka hali Yehova ngwawo: “Umenesa bimena ngeci munu alime byakulya byendi, na kulima lalo binyu ngeci bibwahelelese mbunge ya munu na mazi a olive a kulikwita ku mesho endi, na likende ngeci limwane nzili.” Yehova akamenesa bimena mangana tukale na byakulya, mazi na binyu mangana bitwane nzili. Oloni binyu bikalingisa lalo munu abwahelele. Twasa kuyoya kwa kujeneka binyu, oloni kunwa binyu kukatuzibisa kubwaha. (Kwambu 9:7; 10:19) Yehova ashaka ngwendi tuzibe kubwaha, ashaka bimbunge byetu bishule na “kubwahelela.”—Vili 14:16, 17.
2 Ngeci, kutwapandele kuliziba kukala na mulonga nga simbu imo tubwahesako simbu ya ‘kutalesesa mwamubwa tuzila’ na “bintemo bya mu shwata” nambe kulingako byuma byeka bije bikatushubulwisa na kutulingisa tulikuwe kuyoya. (Mate 6:26, 28; Myaso 8:3, 4) Buyoye bwabubwa bunapu ‘bwana bwa kutunda kuli Njambi.’ (Kwambu 3:12, 13) Nga tumona simbu ya kulizima buli nayo kupwa ‘bwana bwa kutunda kuli Njambi,’ co tupangesa obu bwana mu ngila ije imuzibisa kubwaha ha kupwa ikeye natwanabwo.
Kulisezaseza na Kujeneka Kutubakanesa
3. Mwafwa bika tunapande kwanuka ngwetu banu banasa kwangula byuma bya kulizima nabyo buli bya kulisezaseza?
3 Banu baje bamona kulizima buli mu ngila yaibwa banananguka ngwabo kuli byuma byabingi bya kulizima nabyo buli, oloni munu kapandele kutubakanesa. Bika bitwendekela ngoco? Twesekeseni kulizima buli ku byakulya mangana tukumbulule eci cihula. Banu bakali byakulya bya kuliseza-seza kwesekesa na mutambela wabo. Byakulya bibanasa kulikuwa banu ba ku mutambela umo, ku mutambela ukwabo banasa kubizinda. Mu ngila imolika, byuma bya kulizima nabyo buli bibanasa kulikuwa baka-Kilistu ku mutambela umo, baka-Kilistu ba ku mutambela ukwabo hamo kubasa kulikuwabyo. Nameme baka-Kilistu baje bakala ku mutambela umo basa kukala na biyongola bya kuliseza. Cakumwenako, kutanda mabulu kunasa kushubulwisa muka-Kilistu umo, oloni mukwabo kunasa kumuzibisa bulwa. Co lalo kucova kinga kunasa kushubulwisa muka-Kilistu umo, oloni mukwabo kunasa kumujukisa. Ngeci, tunapande kwanuka ngwetu mu biñanda bya byakulya na kulizima buli banu banasa kwangula byuma bya kulisezaseza.—Loma 14: 2-4.
4. Mwafwa bika tunapande kwangula bya kulizima nabyo buli byabibwa? Endekeni cakumwenako.
4 Tunapande kwanuka ngwetu nameme twasa kulyangwila byuma bya kulizima nabyo buli, tunapande kwangula mwamubwa. Tusimutwiyeni lalo ha cakumwenako ca byakulya. Nameme twashaka kulya byakulya bya kuliseza-seza, oloni kutwasa kulila shakelo byakulya bya kubola. Nga tulya byakulya bya kubola banu banasa kutukomoka, co lalo tunasa kubinja. Mu ngila imolika, nameme twasa kulizima buli na byuma bya kuliseza-seza, oloni kutwapandele kulizima buli na byuma bije byaka kuyoya kwetu mu bushonde, nambe bya lwozi nambe bilinga bya kubola. Kulinga byuma bya cifweci kunapu kujeneka kukabangeya binangulo bya mu Mbimbiliya, co lalo kwasa kwaka kuyoya kwetu mu bushonde na kubiisa busamba bwetu na Njambi. Nga tushaka ngwetu twangule mwamubwa byuma bitulizima nabyo buli, co tunapande kumona indi byuma bitwashaka kulizima nabyo buli bitukwasa indi embwe. (Efeso 5:10) Twasa kulinga bati ngoco?
5. Bika bitukwasa tuzibuke indi byuma bitukalizimi nabyo buli bilitombola na mashiko a Njambi?
5 Nga tushaka ngwetu byuma bituli na kulizima nabyo buli bitukwase, co lalo bipwe byabibwa ku mesho a Njambi, binapande kulitombola na mashiko a Njambi aje ali mu Lijwi Lyendi. (Myaso 86:11) Nga mushaka kuzibuka indi byuma bimukalizimi nabyo buli binalitombola na mashiko a Njambi, co kulihula ebi bihula bitatu kwasa kumikwasa. Bika binjikalizimi nabyo buli? Simbu muka injinapande kulizima buli? Beya banjikalizimi nabo buli? Tucisimutwiyeni ha cihula cimo na cimo.
Bika Binjikalizimi Nabyo Buli?
6. Byuma muka bije kutwapandele kulizima nabyo buli, co mwafwa bika?
6 Simbu kanda tulizime buli na cuma cimo, tunapande kulihula ngwetu, ‘Bika byalibungila mu byuma binjishaka kulizima nabyo buli?’ Omwo mutonda cikumbululo, anukeni ngweni byuma bya kulizima nabyo buli byakala mu mitamba ibali. Mutamba wa kulibanga waubi, mutamba wamucibalico inahoko. Mutamba muka wakulibanga? Muno mu kaye kakabi, bwingi bwa byuma bya kulizima nabyo buli kubilitombola binangulo na mashiko a Njambi. (1 Yowa 5:19) Baka-Kilistu kubesi kulizima buli na byuma bya cifweci. Ebi byuma bya kulizima nabyo buli binasa kwambateselela byuma bije bimwesa lyepe lya kutubakanesa, budimona, kulilala kwa banu ba bushwamwa bumo, bikupulo bya bukwizi, lwozi nambe byuma byeka bije bikundwiya bilinga byabibi. (1 Koli 6:9, 10; tandeni Kujombolola 21:8.) Kwoshe-kwoshe kutuli twasa kumwesa Yehova ngwetu ‘twazinda byuma byabibi’ nga kutulizimi buli na byuma bya cifweci.—Loma 12:9; Yowa 1:5, 6.
7, 8. Bika byasa kutukwasa tuzibuke byakulizima nabyo buli byabibwa? Endekeni cakumwenako.
7 Mutamba wamucibali unapu wa byuma bya kulizima nabyo buli bije kubabindikile mu Mbimbiliya. Ngeci, nga twangula bitulizima nabyo buli ha byuma bije kubabindikile mu Mbimbiliya tunapande kubilula mangana tumone indi binalitombola na binangulo bya mu Mbimbiliya, co lalo bizibisa Yehova kubwaha. (Visi 4:10, 11) Co tunapande kwangula byuma bije bitulingisa tukale na citakutaku ca kujela. (Ngala 6:5; 1 Tima 1:19) Twasa kulinga bati ngoco? Singanyekeni ha cakumwenako eci: Simbu kanda tulye byakulya bije kanda tulyeho, tukashaka kuzibuka ngwetu byakulya muka bitulya. Mu ngila imolika, simbu kanda twangule byuma bitulizima nabyo buli, tunapande kuzibuka byalibungilamo.—Efeso 5:17.
8 Cakumwenako, hamo mwazema bweho bwa kushatozoka, na bola. Tumizibisisa, mwafwa obu bweho bukazibisa kubwaha. Batico nga mwazema obu bweho mwafwa ya sipilitu ya kulihyana yakalamo, indi hamo mukazibi kubwaha kumona mwabulumuka munu, indi mukazibi kubwaha kumona bilika bya lwozi bikakalamo, indi hamo mwabuzema mwafwa bukemanena lifuti limwashaka nambe byuma byeka bya cifweci? Munima ya kwilula byuma byalibungilamo, munasa kunanguka ngweni obwo bweho kubulitombola na binangulo bya Yehova na muzimbu wendi cizemo na kwoloka, uje utukambulwila bakwetu. (Isaya 61:1; Ngala 5:19-21) Oloni nga mu byuma bimulizima nabyo buli mwalibungila byuma bije byamona Yehova ngwendi byabibwa, co bimikwasa na kumishubulwisa.—Ngala 5:22, 23; Tandeni Filipu 4:8.
Simbu muka injinapande kulizima buli?
9. Cikumbululo cetu ku cihula ca kwendeka ngwaco, ‘Simbu muka injinapande kulizima buli?’ cimwesa bika?
9 Cihula camucibali cimunapande kulihula eci, ‘Simbu muka injinapande kulizima buli? Simbu ya kupwa hali injilizima buli?’ Cikumbululo cetu ku cihula ca kulibanga cimwesa byuma bitwashaka. Cimwesa byuma bitwamona ngwetu binapande nebi bitwamona ngwetu kubyapandele. Oloni cikumbululo cetu ku cihula camucibali cimwesa byuma bitwamona ngwetu bya seho nebi bitwamona ngwetu keti bya seho. Twasa kuzibuka bati indi simbu itukamanesela ku byuma bya kulizima nabyo buli inapande?
10, 11. Majwi a Yesu ali ku Mateo 6:33 atukwasa bati kuzibuka simbu itunapande kumanesela ku kulizima buli?
10 Yesu Kilistu walekele baka-kumukabangeya ngwendi: “Unapande kuzema Yehova Njambi yobe na mbunge yobe yoshe na mwonyo wobe woshe na bisinganyeka byobe byoshe na nzili yobe yoshe.” (Mako 12:30) Ngeci, kuzema Yehova cikeco cinapande kupwa cuma ca seho manene mu kuyoya kwetu. Twasa kumwesa ngoco nga tukabangeya cinangulo ca Yesu ca kwendeka ngwaco: “Twaleleleniho kutonda tahi Bumwene bwendi na kusungama kwendi, co ebi byuma bikwabo byoshe bakamibwezelelabyo.” (Mateo 6:33) Eci cinangulo casa kutukwasa bati kuzibuka simbu itunapande kumanesela ku kulizima buli nomu mutunapande kumwena kulizima buli?
11 Anukeni ngweni Yesu watulekele ngwendi ‘tutwaleleleho kutonda tahi Bumwene.’ Katulekele ngwendi ‘tutwaleleleho kutonda lika Bumwene.’ Yesu wazibukile ngwendi keti Bumwene lika bututonda mu kuyoya kwetu, oloni kuli na byuma byeka bikwabo bitutonda. Tutonda njibo ya kukala, byakulya, bizalo, kulilongesa, kulizima buli na bikwabo byeka. Nameme kuli byuma byabingi bitutonda, oloni bya Bumwene bikebyo binapande kupwa byakulibanga. (1 Koli 7:29-31) Kuzibuka obu busunga kunapande kutukwasa tuzibuke simbu itumanesela ku kulizma buli mangana tukale na simbu ya kwaka mbunge ku byuma bya Bumwene. Nga tulinga ngoco, co tulikuwa byuma bya kulizima nabyo buli.
12. Twasa kupangesa bati cinangulo cili ku Luka 14:28 omwo twangula bya kulizima nabyo buli?
12 Ngeci, nga tushaka kulizima buli, tunapande kubanga kusinganyeka ha simbu itushaka kumaneselako. (Luka 14:28) Tunapande kusinganyekesesa ha simbu ibinasa kwambata byuma bitushaka kulizima nabyo buli. Kutundaho, tunapande kumona indi simbu ya kupwa hali itumaneselako. Nga byuma bimo bya kulizima nabyo buli bitwonowesa kulinga byuma bya seho bya kufwa ngwe kulinga cilongesa ca munu endi lika, kulemesa kwa naanga, kukunguluka nambe kwambulula, co kutwapandele kulizima buli na byuma bya cifwoco. (Mako 8:36) Oloni nga byuma bitulizima nabyo buli bitwana nzili ya kutwalelelaho kulinga byuma bya ku sipillitu, co ebi byuma byabibwa kulizima nabyo buli.
Beya Banjikalizimi Nabo Buli?
13. Mwafwa bika tunapande kwangula mwamubwa banu batulikwatasana nabo mutulizima buli?
13 Cihula camucitatu cimunapande kulihula eci, ‘Beya banjishaka kulizima nabo buli?’ Kwakubwa manene kulihula eci cihula. Mwafwa bika? Mwafwa kakangi tukalizimi buli na byuma bibakalikuwu babusamba betu. Kulya byakulya na bakwetu kukazibika mwamubwa. Mu ngila imolika, tukazibi kubwaha kulizima buli na babusamba bababwa. Ngeci, bwingi bwetu, maneneni banike bakazibi kubwaha kulizima buli nga bali na bakwabo. Oloni nga tushaka ngwetu tulizime buli na byuma byabibwa, tunapande kumona banu batulikwatasana nabo na baje batunapande kujenjuka.—2 Mizi 19:2; tandeni Visimo 13:20; Yako 4:4.
14, 15. (a) Mwanja muka watwakelele Yesu wa kwangula mwamubwa babusamba? (b) Bihula muka bitunapande kulihula simbu kanda twangule babusamba?
14 Kukabangeya mwanja wa Yesu omwo twangula banu batulikwatasana nabo kutukwasa. Kushwa bene ha kutanga kwa byuma, Yesu wazema banu. (Visi 8:31) Mwakele hano hasi, wakele mbunge banu boshe. (Mate 15:29-37) Nameme Yesu wapwile muka-kujolajola na banu, keti boshe bapwile babusamba bendi. Walikutile lika busamba na banu baje bamwene ngwendi banapande kupwa babusamba bendi. Yesu walekele tupositolo bendi ba kulongwa ba kupwa 11 ngwendi: “Nga mulinga byuma binjimishika mupwa babusamba bange.” (Yowa 15:14; taleni lalo Yowa 13:27, 30.) Banu bangwile Yesu kupwa babusamba bendi bapwile baje bamukabangeyeye, na kupangela Yehova.
15 Ngeci, simbu kanda mwangule munu umo kupwa kabusamba keni, munapande kwanuka majwi a Yesu. Lihuleni ebi bihula binatako: ‘Kuma byuma byakendeka ou munu na bilinga byendi bimwesa ngwabyo akononoka mashiko a Yehova na Yesu ndi? Kuma wakulahela byuma binjakulahela ndi? Kuma kulikwatasana nendi kunjikwasa njake bya Bumwene mu mutamba wa kulibanga mu kuyoya kwange na kupwa ngamba ya Yehova wa kulongwa ndi?’ Nga munakumbulula ngweni eyo, co munawana kubusamba wamubwa imwasa kulikuwa nendi kulizima buli.—Tandeni Myaso 119:63; 2 Koli 6:14; 2 Tima 2:22.
Kuma Tukalizimi Buli na Byuma Byabibwa?
16. Bika bitunapande kulihula mutwangula kulizima buli?
16 Tunasimutwiya ha byuma bitatu binalibungila mu byuma bya kulizima nabyo buli. Tunasimutwiya ha cifwa, simbu na banu batulikwatasana nabo. Nga tushaka ngwetu bitulizima nabyo buli bitukwase, co binapande kulitombola nebi biyendeka Mbimbiliya ha byuma ebi bitatu. Ngeci, simbu kanda tulizime buli na byuma bimo, tunapande kubilula. Nga tushaka kuzibuka cifwa cabyo, tunapande kulihula ngwetu: ‘Bika byalibungilamo? Byabibwa indi byabibi?’ (Visi 4:20-27) Co kutalesa ku simbu, tulihuleni ngwetu: ‘Simbu ya kupwa hali injishaka kumaneselaho? Kuma njinapande kumaneselaho simbu ya kupwaha ndi?’ (1 Tima 4:8) Co kutalesa ku banu batulikwatasana nabo, tulihuleni ngwetu: ‘Beya banjilikwatasana nabo munjilizima buli? Kuma banu bababwa indi banu bababi?’—Kwambu 9:18; 1 Koli 15:33.
17, 18. (a) Bika bitukwasa tuzibuke indi byuma bitushaka kulizima nabyo buli binalitombola na binangulo bya mu Mbimbiliya? (b) Bika bimunalyangwila kulinga kutalesa ku ñanda ya kwangula bya kulizima nabyo buli?
17 Nga byuma bitushaka kulizima nabyo buli kubilitombola na binangulo bya mu Mbimbiliya ha byuma ebi bitatu, co kutwapandele kulizima nabyo buli. Oloni nga byuma bitwangula kulizima nabyo buli bilitombola na binangulo bya mu Mbimbiliya ha byuma ebi bitatu, co byana Yehova bumpau na kutukwasa.—Myaso 119:33-35.
18 Ngeci, twanguleni byuma byabibwa bya kulizima nabyo buli, na simbu inapande na babusamba bababwa. Umo na umo wetu akabangeye cinangulo ca mu Mbimbiliya ca kwendeka ngwaco: “Nameme muli na kulya nambe muli na kunwa nambe muli na kulinga cuma coshe-coshe, lingeni byuma byoshe mu kwana Njambi bumpau.”—1 Koli 10:31.
Mwasa Kulumbununa Ndi?
Kutalesa ku kulizima buli, mwasa kupangesa bati binangulo bili ku . . .
• Filipu 4:8?
• Mateo 6:33?
• Visimo 13:20?
[Cikupulo]
(Nga mushaka kumona mubanabisonekela, kengeni libulu)
✔Bika
[Cikupulo]
(Nga mushaka kumona mubanabisonekela, kengeni libulu)
✔Simbu
[Cikupulo]
(Nga mushaka kumona mubanabisonekela, kengeni libulu)
✔Beya
[Cikupulo
Twasa kukabangeya bati mwanja wa Yesu omwo twangula babusamba na simbu ya kulizima buli?