MUZIMBU WA MU KUYOYA
‘Yehova Ikeye Atulwila Nzita’
LYA JANUARY 28, 2010, njakele mu mbongi yaibwa manene ya picturesque Strasbourg, mu France. Kunjaile muje mu mbongi na kumona myela yaibwa yakalamo, oloni njaile muje mu lifuti na bakwetu bandolome kukemanena lisesa lya Bakaleho ba Yehova mu nkuta yakama itala bya lisesa lya banu ya European Court of Human Rights (ECHR). Fulumende ya France yendekele ngwayo Bakaleho ba Yehova bapandele kufweta mutelo wa bimbongo bya kweta ku 89,000,000 U.S dollar. Ngeci, twaileko mangana tukamwese ngwetu Bakaleho ba Yehova kubapandele kufweta ebi bimbongo. Ebi bimbongo keti bikebyo lika byatulingisile tushake kuhyana ije ñanda, oloni kuihyana kwasele kunena bumpau ku lizina lya Yehova na kulingisa banu bendi bakale na lizina lyalibwa na kubakwasa batwaleleleho kulemesa Yehova mu kushubuluka mu France. Byuma byalingiwile mutwasompele ije ñanda byamwesele ngwabyo ‘Yehova ikeye muka-kutulwila mu binzita.’ (1 Samwe 17:47) Tahi njimilumbunwine byalingiwile.
Mu 1999, fulumende ya France yendekele ngwayo munango wa France wapandele kufweta mitelo kutundilila ha milambu ibatambwile kushwa mu mwaka wa 1993 kweta mu mwaka wa 1996. Twesekele kuya ku binkuta bya kuliseza-seza mu France, oloni kubakwile mwamubwa ñanda yetu. Twalingile apilu ije ñanda, oloni anga kubayakwile mwamubwa. Co fulumende ya France yambatele bimbongo bya kutubakana 6,300,000 U.S dollar mu akaunti ya munango. Ha kulinga mangana batwilwisile bije bimbongo byetu, twatwalele ñanda yetu ku nkuta yakama ya European Court of Human Rights (ECHR). Twatwaleleko ei ñanda ngwetu hamo batwilwisila bimbongo byetu. Oloni simbu kanda batale ñanda yetu, baka-nkuta ya ECHR babwahesele ngwabo tuliwane na maloya ba fulumende ya France hamolika na muka-kwimanenako ei Nkuta mangana tulizibasane mutumanesela ei ñanda.
Twazibukile ngwetu muka-kwimanenako Nkuta ya Europe nasa kutusindiiya ngwendi tufweteko bimbongo bimo ku bimbongo biyatondele fulumende ya France. Oloni twazibukile mwamubwa ngwetu nameme kufwetako dollar imo kunapu kupokola binangulo bya mu Mbimbiliya. Bandolome na bandokazi balambwile bimbongo mangana cipangi ca kwambulula ciye lutwe. Ngeci, milambu yabo kuyapwile ya fulumende. (Mate 22:21) Nameme ngoco, twaile kuje ku ciwano ciyabwahesele Nkuta ya Europe mangana tumwese ngwetu twasingimika mashiko abanana amwesa mubinapande kwendela byuma.
Cibunga cetu ca baka-kutala bya mashiko cili halutwe lwa nkuta yakama ya ECHR mu 2010
Twaliwanenene mu mulili wa biwano waubwa wa ije Nkuta na kusimutwiya ije ñanda. Mashangumukilo a ije ñanda kuwapwile amabwa mwafwa muka-kwimanenako Nkuta ya Europe washangumukile na majwi aje amwesele ngwawo washakele ngwendi Bakaleho ba Yehova bafweteko bimbongo bimo ku bimbongo biili na kutonda fulumende ya France. Ngeci, haje bene twamwihwile ngwetu, “Kuma uzibuka ngwobe fulumende inambata laja bimbongo bya kutubakana 6,300,000 U.S dollar mu akaunti ya munango ndi?”
Muka-kwimanenako Nkuta walikomokelele manene. Fulumende ya France muyalitabelele ngwayo inambata ebi bimbongo, muka-kwimanenako Nkuta watengulwile biyongola byendi. Ngeci, wabapayele manene, co wamanesele cije ciwano oho bene. Njanangukile ngwange Yehova watengulwile byuma mu ngila ije kutwasinganyekele na kutukwasa tuhyane ije ñanda. Twabwahelelele manene mutwatundile muje mu ciwano, co twakomokele manene byuma byalingiwile.
Lya June 30, 2011, baka-nkuta ya ECHR bakwile mwamubwa ñanda yetu. Ei nkuta yakwile ngwayo fulumende ya France inapande kwilisa bimbongo byetu biyambatele na kwakelaho bikwabo bya helu. Mubakwililemo ije ñanda kunalingisa mangana kulemesa kwa busunga kutwaleleleho mu France kweta na lelo lino. Cije cihula citwehwile kwa kujeneka kusinganyekesesa, capwile ngwe limanya lije lyatsiile Goliati, mwafwa cikeco catengulwile ñanda yetu. Mwafwa bika twahyanene ije ñanda? Mwafwa ngecilika Devidi mwalekelele Goliati, ‘Yehova ikeye muka-kutulwila mu binzita.’—1 Samwe 17:45-47.
Olu kulwapwile lwakulibanga kuhyana ñanda. Nameme bifulumende bya nzili na baka-bulombelo banatwalelelaho kutulwisa, tunahyana biñanda bya kupwa 1,225 bya mu binkuta byakama bya mu mafuti a kutubakana 70 na mu binkuta byakama mu kaye koshe. Kuhyana omu mu biñanda kunanyungilila lisesa lyetu lya kulemesa Yehova na lisesa lyetu lya kwendeka bya likulahelo lyetu mu kushubuluka na kulyangwila kujeneka kulikobelesa mu bilika bya lifuti na kubyana kutwaka maninga.
Njaliwanene bati mu cibunga ca bandolome baje bakele na kutala ñanda ya ku Europe okuni njili na kupangela ku Cikota Cakama ca Bakaleho ba Yehova mu New York, ku America?
BANJILELELE KU BISEMI BAJE BAKELE NA NTWIMA MU CIPANGI CA BUMISHINALI
Bisemi bange, ba George na Lucille, bakobelele sikola ya Giliadi mu kilasi ya bu 12. Co ha simbu injasemukile mu 1956, te bali na kupangela ku Ethiopia. Banjilukile lizina lya Philip, uje wapwile muka-kwambulula wa mu cita ca myaka cakulibanga. (Bili 21:8) Mwaka wateleko, fulumende yashokele bulombelo bwetu. Nameme njapwile ni mwanike, njicanuka mwamubwa bisemi bange mubakele na kulemesela Yehova ku bushweke. Ha kupwa mwanike, yange njakele na kumona ngwe kwapwile kwakubwa kulinga ngoco. Calubinda, mu 1960 baka-fulumende batushekele mu lifuti.
Nathan H. Knorr (uje ali ku cimoshwe) nendela naanga yetu mu Addis Ababa, ku Ethiopia, mu 1959
Naanga yetu muyajalukilile ku Wichita, Kansas, mu America, bisemi bange batwaleleleleho kuzema manene cipangi ca kwambulula ngwe mubakele na kulingila mubapwile bamishinali. Banjilongesele kupangela Yehova na mbunge yange yoshe hamolika na yayange wa munakazi Judy na shongo yange wa munalume Leslie baje nabo basemukilile mu Ethiopia. Banjimbwitikile munjakele na myaka 13. Munima ya myaka itatu, naanga yetu yajalukile na kukapangela kuje kwakele bujene mu Arequipa, ku Peru.
Mu 1974, munjakele lika na myaka 18, munango wa Peru wanjanene cipangi ca bupainiya bwa kulitila hamolika na bakwetu bandolome bawana. Batutumine kukapangela ku mwela wa minkinda ku Central Andes kuje te kanda bambulwileko. Twakele na kwambulwila banu bakendeka ndaka ya Quechua na Aymara. Twakele na kupangesa mota ije yakele na milili mukati ngwe njibo. Njicikanuka ije simbu mutwakele na kwambulwila banu ba muje mu citingitingi kupangesa Mbimbiliya ngwetu Yehova ololo atundisako buhutu, kubinja, na kutsa. (Kujo 21:3, 4) Banu babangi batambwile muzimbu wa Bumwene.
Mota ya milili mukati ngwe njibo, mu 1974
NJISHANGUMUKA KUPANGELA KU CIKOTA CA BAKALEHO BA YEHOVA
Ndolome Albert Schroeder uje wakele mu Cibunga ca Kutwamenena ca Bakaleho ba Yehova mwendelele munango wa Peru, wanjishongangeyeye njishulisilile mafomu a kulomba kukapangela ha Betheu ku cikota ca Bakaleho ba Yehova. Ngeci, njalingile ngoco. Munima ya simbu yaindondo kutundoho, njashangumukile kupangela ha Betheu ku Brooklyn lya June 17, 1977. Ha myaka iwana yateleko, njapangelele ku dipatimenti ya Kujelesa na dipatimenti ya Kubwahesa Byuma.
Ha litangwa lya cilika cetu ca bulo mu 1979
Mu June 1978, njaliwanene na Elizabeth Avallone ku ciwano ca mafuti mu New Orleans, ku Louisiana. Nendi bisemi bendi bapangelele Yehova na bimbunge byabo byoshe ngwe mwa bisemi bange. Munjaliwanene na Elizabeth te napanga cipangi ca bupainiya ha myaka iwana, co washakele kutwalelelaho kupangela Yehova mu cipangi ca simbu yoshe mu kuyoya kwendi kwoshe. Twatwaleleleleho kusimutwiya. Twalizibukile mwamubwa, co twalizemene manene. Lya October 20, 1979, twalyambatele, co twashangumukile kupangela hamo ha Betheu.
Bandolome na bandokazi mu cikungulukilo cetu cakulibanga ca Brooklyn Spanish batuzemene manene. Mu myaka ineti, tunapangela mu bikungulukilo bikwabo bitatu muje mubatutambwile mwamubwa na kutushongangeya tutwaleleleho kupangela ha Betheu. Twakandelelako manene ku bukwasi bwabo na bukwasi bwa babusamba betu na baka-naanga yetu baje batukwasele tunyunge bisemi betu mubakulubalele.
Baka-naanga ya Betheu baje bakele mu cikungulukilo ca Brooklyn Spanish, mu 1986
KUPANGELA KU DIPATIMENTI ITALA BYA MASHIKO
Njakomokele manene mubanjilanyele kupangela ku Dipatimenti Itala bya Mashiko ha Betheu mu January 1982. Munima ya myaka itatu, banjitwalele ku yuniveziti mangana njikalilongese cipangi ca buloya. Kuje ku sikola, njalilongese ngwange banu mu America na mu mafuti eka mu kaye bali na lisesa lya kulinga byuma byabingi mwafwa ya biñanda bibahyanene Bakaleho ba Yehova mu binkuta. Twasimutwiiye manene ha biñanda ebi mu kilasi.
Mu 1986, munjakele na myaka 30 banjangwile kupwa muka-kutwamenena Dipatimenti Itala bya Mashiko. Njabwahelele manene mwafwa njazibukile ngwange munango unanjikulahela nameme nji mwanike. Oloni njalishoshomwenene mwafwa njazibukile ngwange kunjazibukile byuma byabingi, co lalo kunjikaluwila kupanga eci cipangi.
Mu 1988 njamanesele sikola ya buloya, oloni kunjanangukile ei sikola muyatengulwilile bunu bwange na busamba bwange na Yehova. Sikola ya helu yasa kulingisa munu alyalese na kuliziba ngwe wapwa wa seho manene kutubakana baje kubaile ku sikola ya helu. Nameme ngoco, Elizabeth wanjobwele. Wanjikwasele njishangumuke kulinga byuma binjakele na kulinga simbu kanda njiye ku yuniveziti mangana njikanyamese lalo busamba bwange na Yehova. Co mu kwita kwa simbu, busamba bwange na Yehova bwashangumukile kukanyama. Njalimwena ngwange kukala manene na mangana keti cikeco cuma ca seho manene mu kuyoya. Oloni cuma ca seho manene cinapu kukala na busamba bwa kukanyama na Yehova na kuzema manene banu bendi.
KWIMANENA MUZIMBU WAUBWA NA KUUZAMEKA NA MASHIKO
Munjamanesele sikola ya buloya, njashangumukile kwaka manene mbunge ku kukwasa ku Dipatimenti Itala bya Mashiko ha Betheu na kwimanena munga ya Yehova na lisesa lyetu lya kwambulula muzimbu waubwa. Njakele na kulikuwa eci cipangi, oloni njakele na kuliwanako na bukalu mwafwa byuma mu munga byakele na kutenguluka bwasi. Cakumwenako, kunima twakele na kulomba banu milambu nga tubana mabulu, oloni mu 1991 Dipatimenti Itala bya Mashiko bailombele ikwase mu kuwana bingila bya mwakwecelela kulinga ngoco. Kutunda bene haje, Bakaleho ba Yehova bashangumukile kwana banu mabulu kwa kujeneka kubafwetesa. Kulinga ngoco kwasiwisile ku cipangi ha Betheu na mu lihya, co lalo kukakwasa mangana keti tuliwane na bukalu bwa kufweta mitelo. Bamo basinganyekele ngwabo oku kutenguluka kutumanesela bimbongo na konowesa cipangi ca kwambulula ciye lutwe. Oloni ebi keti bikebyo binalingiwa. Kutunda mu 1990, nambala ya banu baje bali na kupangela Yehova inalibwezelela manene. Co ano matangwa, banu bali na kutwalelelaho kutambula byakulya bya ku sipilitu kwa kujeneka kufweta. Njalimwena ngwange kutenguluka kwoshe kutukakala nakwo mu munga yetu, kukabwaha mwafwa ya bukwasi bwa Yehova na binangulo bitukatambula kutundilila kuli ndungo wa kulongwa.—Ekizo 15:2; Mate 24:45.
Kukala na maloya bababwa keti kukekwo lika kukatulingisa tuhyane biñanda mu binkuta. Oloni kakangi, bifwa byabibwa bya banu ba Yehova bikebyo bikalingisa maako na baka-kwimanenako fulumende batwimanene. Njalimwenenene busunga bwei ñanda mu 1998 omwo bandolome batatu ba mu Cibunga ca Kutwamenena na banakazi babo baile ku biwano bya kulitila mu Cuba. Bamwesele ngozi na kasingimiko, co oku kukekwo kwakwasele baka-fulumende bamone ngwabo kutwesi kulikobelesa mu biñanda bya bupolitiki kutubakana byuma bitwendekele mu biwano.
Oloni bisimbu bimo, ngila lika ya kumaneselamo bukalu nga banatulingi mwamubi ikapu kwitila mu “kwimanena muzimbu waubwa na kuuzameka na mashiko” mu nkuta. (Filp 1:7) Cakumwenako, baka-mashiko mu Europe na South Korea kubasingimikile lisesa lyetu lya kubyana kukobela buswalale. Ngeci, bandolome ba kweta ku 18,000 mu Europe na bandolome ba kutubakana 19,000 mu South Korea bakele myaka yaingi mu kamenga mwafwa ya kubyana kukobela buswalale.
Lya July 7, 2011, Nkuta ya ECHR yakwile ñanda ije yakele mukati ka ndolome Bayatyan na fulumende ya Armenia, co yanene lishiko ku mafuti oshe a mu Europe ngwayo banapande kutabesa banu baje babyana kukobela buswalale mwafwa ya likulahelo lyabo bapangeko bipangi byeka. Kutundaho, lya June 28, 2018, Nkuta Yakama ije Itala bya Mashiko mu South Korea, yakwile byuma bya kulifwa. Ngwe bandolome ba bakwenje nameme babandondo lika balikobelesele mu biñanda bya bupolitiki, ngwe kutwasele kuhyana bije biñanda.
Dipatimenti Itala bya Mashiko ku Cikota ca Bakaleho ba Yehova na madipatimenti a ha minango yoshe ali na kupanga na nzili mu kwimanena lisesa lyetu lya kulemesa Yehova na kwambulula bya Bumwene. Kunapu kubezika kwimanena bandolome na bandokazi baje babali na kulwisa ku fulumende. Nameme tuhyane mu binkuta nambe embwe, mutukasompela biñanda byetu kukana bukaleho kuli baka-fulumende na bimyene na kuli baka-mafuti. (Mate 10:18) Maako, baka-kwimanenako bifulumende, baka-mizimbu, na banu boshe banapande kusinganyekesesa ha bisoneka bitukapangesa mu biñanda byetu, ipwe bya kwendeka nambe bya kusoneka. Banu ba bimbunge byabibwa bakalilongesa mubafwila Bakaleho ba Yehova, co lalo bakazibuka ngwabo byuma bibakulahela binemana ha Mbimbiliya. Co bamo babo banapu Bakaleho ba Yehova.
NJINAKANDELELA KULI YEHOVA!
Ha myaka ya kutubakana 40, njinabezika kupangela hamo na minango ya mu kaye koshe mu biñanda bya mashiko na kuya ku binkuta byakama manene na kuliwana na baka-kwimanena bifulumende ba seho manene. Njazema banjikapanga nabo ku Dipatimenti Ikatala bya Mashiko ku cikota ca Bakaleho ba Yehova na madipatimenti a mashiko mu kaye koshe, co bakanjimwesa mwanja waubwa. Ngeci, njinalikuu bibezikiso byabingi manene mu kuyoya kwange.
Elizabeth natwalelelaho kunjikwasa mu cizemo ha myaka 45 ineti, mu simbu yaibwa na mu simbu yaikalu. Ali na kunjimwesa mwanja waubwa manene mwafwa natwalelelaho kunjikwasa nameme ali na kubinja mushongo uje ukamuzeyesa.
Tunalimwena ngwetu nzili na kuhyana kubyesi kwija mwafwa ya cashu cetu. Ngecilika mwendekelele Devidi ngwendi “Yehova ikeye nzili ya banu bendi.” (Samu 28:8) Cili bene ‘Yehova ikeye muka-kutulwila mu binzita.’