Cimbwitiko Cilumbununa Bika?
Biyendeka Mbimbiliya
Cimbwitiko cilumbununa kumbwitika mubila woshe mu mema.a Mu Mbimbiliya banendekamo bya bimbwitiko byabingi. (Bilinga 2:41) Cimo cebi bimbwitiko cinapu ca Yesu uje ibambwitikile mubila woshe mu ndonga ya Jodani. (Mateu 3:13, 16) Mu kwetile myaka munalume wa Kaisopya bamumbwitikile “mu mema” aje akele ku ngila ije yakele na kwita.—Bilinga 8:36-40.
Yesu walongesele ngwendi bandongesi bendi boshe banapande kubambwitika. (Mateu 28:19, 20) kapositolo Pita nendi walumbunwine mwamubwa byei ñanda.—1 Pita 3:21.
Bili muno mu cilongesa
Mbimbiliya yendeka bika ha kumbwitika bimbututu nambe kulinga cilika ca kumbwitika bimbututu?
Kumbwitika mu lizina lya Tate na lya Mwana na lya Sipilitu ya kujela kulumbununa bika?
Cimbwitiko cilumbununa bika?
Cimbwitiko capwa cimweso cije cimwesa ngwaco munu natenguluka ku bubi bwendi, co nakulahesa ngwendi alinga cizango ca Njambi mu kuyoya kwendi kwoshe. Co oku kunambateselela kwononoka Njambi hamo lika na Yesu. Banu babakambwitika bakashangumuka kwenda mu ngila ije itwala ku kuyoya kwa myaka yoshe.
Kumbwitika munu mu mema capwa cimweso cije cikamwesa ngwaco munu natengulula futisi yendi. Mu ngila muka? Mbimbiliya inesekesa cimbwitiko ku kutsinda munu. (Loma 6:4; Kolose 2:12) Munu mu bakamumbwitika mu mema akamwesa ngwendi natsi ku futisi yendi ya laja. Mwakatufuka mu mema akamwesa ngwendi ashangumuka kuyoya mukulitombola na mashiko a Njambi.
Mbimbiliya yendeka bika ha kumbwitika bimbututu nambe kulinga cilika ca kumbwitika bimbututu?
Mbimbiliya kuyendekele ha kumbwitika bimbututu nambe bilika bya kumbwitika bimbututu.b Co lalo kuyesi kulongesa ngwayo bimbututu banapande kubambwitika.
Mbimbiliya kuyalongesele ngwayo bimbututu nabo banapande kubambwitika. Mbimbiliya ikalongesa ngwayo munu napande kupwisamo bitondeka mangana bamumbwitike. Cakumwenako napande kuzibisisa bilongesa byamashangumukilo bya mu lijwi lya Njambi na kubipangesa mu kuyoya kwendi, co natenguluka ku bubi bwendi na kulikundika kuli Njambi kwitila mulilombelo. (Bilinga 2:38, 41; 8:12) Bimbututu kubasa kulinga ebi byuma.
Kumbwitika mu lizina lya Tate na lya Mwana na lya Sipilitu ya kujela kulumbununa bika?
Yesu washikile baka-kumukabangeya ngwendi “yeni mukabapwise bandongesi, mukabambwitike mu lizina lya Tate na lya Mwana na lya sipilitu ya kujela, Mukabalongese kunyunga byuma byoshe binjinamishiki.” (Mateu 28:19, 20) “Mu lizina lya”, kulumbununa uje ibali na kumbwitika nananguka nzili na bulemu bwa Tate na bwa Mwana na bwa sipilitu ya kujela ya Njambi. Cakumwenako: kapositolo Pita wendekele kuli munalume uje wasemukile na buyanga ngwendi: “Mu lizina lya Yesu Kristu muka-Nazaleta, enda!” (Bilinga 3:6) Pita wazibukile nzili yakele nayo Kristu, co wakulahelele ngwendi a mukwasa kukangwesa uje munu wasemukile na buyanga.
“Tate”, kulumbununa Yehova Njambi.c Yehova ali na nzili yakama manene ha kupwa ikeya Ishamatanga, Muka-kwana Mwonyo na Njambi Muka-nzili yoshe.—Genese 17:1; Kujombolola 4:11.
“Mwana” kulumbununa Yesu Kristu uje wanene mwonyo wendi hali yetu. (Loma 6:23) Tunapande kunanguka na kumwesa kukandelela ku byuma byanatulingila Yesu ha kushulisilila biyongola bya Njambi, co tukoboka.—Iwano 14:6; 20:31; Bilinga 4:8-12.
“Sipilitu ya kujela” yapwa nzili ya kapangesa Njambi mu kulinga byuma.d Njambi wapangesele sipilitu yendi ya kujela mu kutanga byuma, kwana mwonyo byuma bya kuyoya, kuleka tupolofweto bendi mizimbu na kubana nzili ya kulinga cizango cendi. (Genese 1:2; Yombi 33:4; Loma 15:18, 19) Njambi wapangesele sipilitu yendi ya kujela mu kuleka baka-kusoneka Mbimbiliya basoneke biyongola byendi.—2 Pita 1:21.
Kuma kumbwitika munu lalo bunapu bubi ndi?
Ano matangwa banu babangi bali na kulyangwila kujalukila mu bulombelo bweka. Oloni bati nga banabambwitika laja ku bulombelo kubatunda? Kuma balinga bubi nga babambwitika lalo ndi? Bamo basa kukumbulula ngwabo eyo, mwafwa hamo basa kusinganyeka majwi ali ku Efeso 4:5, aje endeka ngwawo: “Kuli Mwata umolika na likulahelo limolika na cimbwitiko cimolika.” Oloni ei vesi kuilumbununa ngwayo munu kubapandele kumumbwika lalo. Bika twendekela ngoco?
Ñanda mukushula. Majwi ali ku Efeso 4:5 amwesa ngwabo kapositolo Paulu washongangeyeye baka-Kristu ba busunga balikwatasane mu byuma bibakulahela. (Efeso 4:1-3, 16) Basa kukala neli likwatasano nga boshe bakabangeya mwata Yesu na kuzibisisa bilongesa bya mu Mbimbiliya. Co lalo banapande kukabangeya bibanendeka mu bisoneka mangana bapwisemo bitondeka na kubambwitika.
Kapositolo Paulu washongangeyeye bamo baje babambwitikile laja ngwendi babambwitike lalo. Bapandele kulinga ngoco mwafwa ha simbu ibabambwitikile kubazibisisile bilongesa bya baka-Kristu mukushula.—Bilinga 19:1-5.
Bibanapande kutumbwitikila. Kutumbwitika kunapande kwimana ha kukala na mangana a busunga bwa mu Mbimbiliya, co Njambi atutambula. (1 Timothi 2:3, 4) Nga munu banamumbwitika mu bulombelo buje kubwesi na kulongesa busunga ha Mbimbiliya, co Njambi kamono seho ya kumumbwitika. (Iwano 4:23, 24) Munu uje ibanambwitika mu bulombelo bwa makuli asa kusinganyeka ngwendi nalingi mwamubwa mubanamumbwitika, oloni kalingile byuma binapande “kwesekesa na mangana a busunga.” (Loma 10:2) Nga munu ashaka kuzibisa Njambi kubwaha napande kulilongesa busunga bwa mu Mbimbiliya, kupangesa byali na kulilongesa, kulikundika kuli Njambi na kumumbwitika. Nga ali mucifwa eci, kumumbwitika kukwabihile. Alinga mwamubwa mubamumbwitika lalo.
Bimbwitiko bikwabo bibanendeka mu Mbimbiliya
Mu Mbimbiliya banendekamo bya bimbwitiko bikwabo byakuliseza na kumbwitika mubila woshe mu mema, bije bibakambwitika baka-kukabangeya Kristu. Tusimutwiyeni ha myanja inatako.
Cimbwitiko ca Iwano Muka-kumbwitika.e BaJuda na baje kubapwile baJuda babambwitikile kuli Iwano mukumwesa ngwabo batengulukile ku bubi bubalingile ha kupokola mashiko anene Njambi baIsalele kwitila muli Mosesa. Iwano mwambwitikile banu wabakwasele bananguke na kutaba Mesiya, Yesu muka-Nazaleta.—Luka 1:13-17; 3:2, 3; Bilinga 19:4.
Cimbwitiko ca Yesu. Cimbwitiko ca Yesu camumbwitikile Iwano capwile ca kulitila. Yesu wapwile munu wakulumbunuka, co kalingile bubi. (1 Pita 2:21, 22) Cimbwitiko cendi kucalumbunwine ngwabo wakele na kutenguluka ku bubi nambe ‘kulomba Njambi ngwendi akale na citakutaku cacibwa.’ (1 Pita 3:21) Oku kwamwesele ngwabo walyanene kulinga cizango ca Njambi ngwe mubapolofwetele ha kupwa ikeye Mesiya nambe Kristu. Oku kwambateselele kwana mwonyo wendi hali yetu.—Bahebelu 10:7-10.
Kumbwitika na sipilitu ya kujela. Iwano muka-kumbwitika na Yesu Kristu bendekele bya kumbwitika na sipilitu ya kujela. (Mateu 3:11; Luka 3:16; Bilinga 1:1-5) Eci cimbwitiko cinaliseze na kumbwitika mu lizina lya sipilitu ya kujela. (Mateu 28:19) Mwafwa bika kuli eci kuliseza?
Kuli namba ya kupwamo ya baka-kukabangeya Yesu babakambwitika na silipitu ya kujela. Banababwabesa na sipilitu ya kujela mwafwa banabangula kukapanga na Kristu mwilu kukapwa bimyene na tupilistu baje bakayula hasi hoshe.f (1 Pita 1:3, 4; Kujombolola 5:9, 10) Bakayula ma milyoni a banu baje bali na lilabelelo lya kukayoya myaka yoshe mu paradaisi hano hasi.—Mateu 5:5; Luka 23:43.
Kumbwitika muli Kristu Yesu na mu kutsa kwendi. Banu babakambwitika na sipilitu ya kujela bakabambwitika lalo “muli Kristu Yesu.” (Loma 6:3) Eci cimbwitiko cinakundama baka-kukabangeya Yesu bakubwabesa baje bakayula nendi mwilu. Kubambwitika muli Yesu kubalingisa bakale mu cibunga ca bakubwabesa. Ikeye mutwe co bakebo banapu mubila.—1 Korinte 12:12, 13, 27; Kolose 1:18
Baka-Kristu ba kubwabesa “bakabambwitika mu kutsa kwa Yesu.” (Loma 6:3, 4) Bali na kutembwinina Yesu mukwana kuyoya kwabo ha kwononoka Njambi mwafwa bazibuka ngwabo kubayoyo myaka yoshe hano hasi. Cizibukiso ca kubambwitika mu kutsa kwa Yesu cikahu mubakatsi na kubasangula na mibila ya sipilitu.—Loma 6:5; 1 Korinte 15:42-44.
Kumbwitika na tuhya. Iwano muka-kumbwitika walekele baka-kumutolilila ngwendi: “Ikeye [Yesu] akamimbwitika na sipilitu ya kujela na tuhya. Nakwata cilelekeso mu liboko lyendi, co akajelesa mwamubwa ha lijungwilo lyendi na kukungulwila tiliku yendi mu cishete. Oloni lijungu akalyenyeka mu tuhya tuje kutwasa kuzima.” (Mateu 3:11, 12) Kuli kuliseza mukati ka kumbwitika na tuhya na kumbwitika na sipilitu ya kujela. Iwano walumbunwine bika mwanene eci cakumwenako?
Tiliku imanena baje batolilila Yesu na kumwononoka. Aba bakebo babambwitika na sipilitu ya kujela. Lijungu limanena baje kubatolilila Yesu na kumwononoka. Mamaneselelo abo anapu kubambwitika na tuhya, kulumbununa kubanyongesa.—Mateu 3:7-12; Luka 3:16, 17.
a Lijwi lya Cigriki libananungulula ngwabo “Cimbwitiko” lilumbununa “Kumbwitika mubila woshe mu mema, na kutufukamo,” kwesekesa na libulu lya Vine’s Complete Expository Dictionary of Old and New Testament Words.
b “Cilika ca kumbwitika bimbututu” capwa cilika ca bulombelo cibakaluku bimbututu mazina, co munima “babambwitika” mukubashamwina nambe kubetila mema ku mutwe.
c Yehova likelyo lizina lya Njambi. (Bisamu 83:18) Taleni ñanda ya “Yehova Ikeye Iya?”
d Taleni ñanda ya “Sipilitu ya Kujela Yapwa Bika?”
e Taleni ñanda ya mu silozi ya Joani Mukolobezi Neli Mañi?”
f Taleni ñanda ya “Beya Bakai Mwilu?”
g Mbimbiliya inapangesa lijwi lya “bimbwitiko” kulumbununa bilika bimo byakujelesa byuma byakufwa ngwe bikwata. (Maki 7:4; Bahebelu 9:10) Oku kunaliseze na cimbwitiko ca Yesu na baka-kumukabangeya ca kumbwitika mubila woshe mu mema.