Biñanda bya Kupangesa mu Mukanda wa Biwano wa Buyoye Bwetu Baka-Kilistu na Cipangi Cetu
MARCH 2-8
BISIMPI BYA SEHO BYA MU LIJWI LYA NJAMBI | KUSHANGUMUKA 22-23
“Njambi Wesekele Abilahama”
(Kushangumuka 22:1, 2) Munima ya byuma ebi, Njambi wesekele Abilahama. Wamusanene ngwendi, “Abilahama.” Co Abilahama wamukumbulwile ngwendi, “Ewa, yange uno Shukulu.” 2 Njambi walekele Abilahama ngwendi, “[Njikulomba, NWT] ambata munobe Isake, ou munobe umo lika iwazema manene. Ya ku lifuti lya Moliya, ukamukombelele kupwa ñombelo ya kwenyeka ku munkinda uje unjikakuleka.”
w12 1/1 23 ¶4-6
Mwafwa Bika Njambi Walekele Abilahama Ngwendi Akombelele Munendi?
Yehova walekele Abilahama ngwendi: “Ambata munobe Isake, ou munobe umo lika iwazema. . . ukamukombelele kupwa ñombelo ya kwenyeka.” (Kus 22:2) Yehova wendekele ngwendi Abilahama wazemene manene Isake. Wazibukile ngwendi Isake wapwile wa seho kuli Abilahama. Njambi nendi wazemene manene Munendi Yesu. Yehova wazemene manene Yesu mukemwo wendekele lubali kutundilila kwilu ngwendi, “Yobe u Munange injazema.”—Mak 1:11; 9:7.
Mu Mbimbiliya ya New Word Translation, banapangesa lijwi lya “kulomba.” Yehova wapangesele eli lijwi omwo walekele Abilahama ngwendi akombelele Munendi. Muka-kulilongesa bya Mbimbiliya umo ngwendi Njambi walombele Abilahama alinge cuma cakama manene. Abilahama wesi kuzibile manene kubabala ku mbunge. Co lalo, acisinganyekeni kubabala kwazibile Yehova omwo wamwene Munendi ayanda na kutsa. Yehova wazibile manene kubabala ku mbunge, co hamo kakazibiho lalo kubabala ku mbunge ngoco.
Hamo tunasa kukomoka kuziba ngwetu Yehova walombele Abilahama ngwendi akombelele munendi. Oloni twanukeni ngwetu Yehova katabesele ngwendi Abilahama uje wapwile wa kulongwa alinge ngoco. Wakwasele Abilahama ajeneke kukala mu busiwa omwo wanyungililile Isake. Nameme ngoco Yehova kanyungililile ‘munendi umo lika, oloni watwaneneye.’ (Lom 8:32) Mwafwa bika Yehova watwanene munendi? Walingile ngoco mwafwa washakele ngwendi tukawane “mwonyo.” (1 Yo 4:9) Eci cinapu cizemo cakama canatumwesa Njambi. Ngeci netu tunapande kumuzema.
(Kushangumuka 22:9-12) Omwo betele ku mutambela uje wamulekele Njambi, Abilahama watungile mutula, wakeleho bitale. Co wakutile munendi na kumulangeka ha mutula hakamwa ya bitale. 10 Asinoni wanonele moko ngeci atsiye munendi. 11 Oloni kangelo ka Shukulu Kalunga wamusanene oku ali mwilu ngwendi, “Abilahama, Abilahama.” Abilahama wakumbulwile ngwendi, “Ewa, yange uno Shukulu.” 12 Co kangelo ka Shukulu Kalunga wendekele ngwendi, “Keti ubulumune mwanike nameme kulinga cuma cimo kuli ikeye. Ololo njinazibuka ngeci yobe uli na kukomoka Njambi, omwo yobe unatabele kunjana munobe umo lika.”
(Kushangumuka 22:15-18) Co kangelo ka Shukulu Kalunga wasanene Abilahama simbu ya mu cibali oku ali mwilu ngwendi, 16 “Njilisinga ha lizina lyange. Yange Kalunga njinendeka ngwange, njikatumisa manene bibezikiso byobe omwo yobe unalingi cuma eci, omwo unatabele kunjana munobe umolika, 17 Njikakubezikisa na kutumisa batekulwila bobe ngwe bingongonosi bya mwilu, nambe ngwe lisheñabu. 18 Muli batekulwila bobe miyati yoshe ya hasi ikabezika, omwo yobe unononoka kushika kwange.”
w12 10/15 23 ¶6
Ononokeni Njambi Mangana Amibezikise
6 Yehova akalisingi mangana banu bakulahele byuma byanakulahesa. Akalisingi ha kupangesa majwi a kufwa ngwe ‘yange Njambi wa kuyoya.’ (Eze 17:16) Mbimbiliya inendeka bisimbu bya kutubakana 40 byalisingile Yehova. Cakumwenako, Njambi mwakele na kusimutwiya na Abilahama walisingile. Ha myaka yaingi Yehova walikumiiye na Abilahama. Ebi bikumiiyo byamwesele ngwabyo mbuto ibakulahesele ikatunda kuli Abilahama kwitila muli munendi Isake. (Kus 12:1-3, 7; 13:14-17; 15:5, 18; 21:12) Yehova wesekele Abilahama. Wamulekele ngwendi akombelele munendi yazema. Abilahama wononokele Njambi, co washakele kukombelela munendi Isake, oloni kangelo wamwecelesele. Co Yehova walekele Abilahama ngwendi: “Njilisinga ha lizina lyange . . . ngwange, njikatumisa manene bibezikiso byobe omwo yobe unalingi cuma eci, omwo unatabele kunjana munobe umolika. Njikakubezikisa na kutumisa batekulwila bobe ngwe bingongonosi bya mwilu, nambe ngwe lisheñabu. Co batekulwila bobe bakafungulula bitozi babo. Muli batekulwila bobe miyati yoshe ya hasi ikabezika, omwo yobe unononoka kushika kwange.”—Kus 22:1-3, 9-12, 15-18.
Kutondesesa Bisimpi bya Seho
(Kushangumuka 22:5) Asinoni wendekele kuli bangamba bendi ngwendi, “Saleni kuno hamo na cimulu. Co yange na munange tuya kuje na kulemesa, asinoni tukeluka lalo kuli yeni.”
Yehova Wamutumbwile Ngwendi “Musamba Wange”
13 Simbu kanda Abilahama aseze bangamba bendi, wabalekele ngwendi: “Saleni kuno hamo na cimulu. Co yange na munange tuya kuje na kulemesa, asinoni tukeluka lalo kuli yeni.” (Kus 22:5) Abilahama walumbunwine bika? Walikwisile omwo mwendekele ngwendi akeluka na munendi okuni wazibukile ngwendi akamukombelela ndi? Embwe. Mbimbiliya yendeka ngwayo Abilahama wazibukile ngwendi Yehova asa kukasangula munendi Isake. (Hev 11:19) Abilahama wazibukile ngwendi Yehova ikeye wamwanene nzili ya kukita mwana nameme ikeye na Sala bakulubalele. (Hev 11:11, 12) Ngeci wakulahelele ngwendi Yehova asa kulinga byoshe byashaka. Abilahama kazibukile byuma bikalingiwa kuje kwakele na kuya na munendi. Oloni wakulahelele ngwendi nga Yehova ashaka, asa kusangula Isake mangana bikulaheso byendi bilishulisilile. Mukemwo Abilahama bamutumbula ngwabo “ishe ya boshe baka-kukulahela.”
(Kushangumuka 22:12) Co kangelo ka Shukulu Kalunga wendekele ngwendi, “Keti ubulumune mwanike nameme kulinga cuma cimo kuli ikeye. Ololo njinazibuka ngeci yobe uli na kukomoka Njambi, omwo yobe unatabele kunjana munobe umolika.”
it-1 853 ¶5-6
Kuzibukila Cimweja bya Kulutwe, Kwangwila Cimweja
Njambi Akangula Byuma Byazibukila Cimweja. Njambi ali na kupangesa mwamubwa nzili yendi ya kuzibukila cimweja byuma bya kulutwe mangana ilitombole na mashiko endi na bifwa byendi bibasoneka mu Mbimbiliya. Banu bakendeka ngwabo Njambi ikeye akanonekela cimweja byuma byoshe bilingiwa ku banu, oloni bisoneka byendeka ngwabyo Njambi akelula cuma asina alingaho bimo.
Ku Kushangumuka 11:5-8 banendeka ngwabo Njambi watalele hano hasi na kwilula nganda ya Babele, co ha simbu ije bene, Njambi wayongwele kubatanganesa mangana becele kutunga. Kutundaho lalo, bubi mubwatumine manene mu Sondoma na Ngomola, Yehova walekele Abilahama ngwendi akelula bije binganda (kupangesa tungelo). Wamulekele ngwendi njishaka “njikalimwene yange babenya ha byuma ebi njinazibi bya bubi bwabo nga binapu bya busunga.” (Kus 18:20-22; 19:1) Abilahama wapwile kabusamba ka Njambi, co mwashakele kukombelela munendi Isake, Njambi wamulekele ngwendi, ‘Njinazibukoni ngwange yobe uli na kuzibila Njambi lyoba, mwafwa unatabele kunjana munobe umo lika.’—Kus 18:19; 22:11, 12 esekeseni Neh 9:7, 8; Nga 4:9.
Kutanda Mbimbiliya
(Kushangumuka 22:1-18) Munima ya byuma ebi, Njambi wesekele Abilahama. Wamusanene ngwendi, “Abilahama.” Co Abilahama wamukumbulwile ngwendi, “Ewa, yange uno Shukulu.” 2 Njambi walekele Abilahama ngwendi, “Ambata munobe Isake, ou munobe umolika iwazema manene. Ya ku lifuti lya Moliya, ukamukombelele kupwa ñombelo ya kwenyeka ku munkinda uje unjikakuleka.” 3 Alikaki mutondotondo, Abilahama wacabele bitale bya kukakombelela nabyo, co walemekele cimulu cendi, waile na Isake, hamo na bangamba babali ku mutambela uje wamulekele Njambi ngeci ayeko. 4 Ha litangwa lya mu citatu, Abilahama wandwile mesho endi, co wamwene mutambela uje ha lyala kamandondo. 5 Asinoni wendekele kuli bangamba bendi ngwendi, “Saleni kuno hamo na cimulu. Co yange na munange tuya kuje na kulemesa, asinoni tukeluka lalo kuli yeni.” 6 Ngeci bene, Abilahama watwikile Isake bitale bya kukombelela nabyo, oloni ikeye wambatele manungu a tuhya na moko. Co baile mu bubali bwabo. 7 Isake wendekele kuli ishe ngwendi, “Tate.” Ishe wamukumbulwile ngwendi, “Ewa munange.” Isake wehwile ngwendi, “Njinamono lika manungu a tuhya na bitale, oloni muna manga wa ñombelo ya kwenyeka ali kulijo?” 8 Abilahama wamukumbulwile ngwendi, “Njambi ikeye babenya akaliwanena manga wa ñombelo ya kwenyeka munange.” Co mu bubali bwabo baile hamolika. 9 Omwo betele ku mutambela uje wamulekele Njambi, Abilahama watungile mutula, wakeleho bitale. Co wakutile munendi na kumulangeka ha mutula hakamwa ya bitale. 10 Asinoni wanonele moko ngeci atsiye munendi. 11 Oloni kangelo ka Shukulu Kalunga wamusanene oku ali mwilu ngwendi, “Abilahama, Abilahama.” Abilahama wakumbulwile ngwendi, “Ewa, yange uno Shukulu.” 12 Co kangelo ka Shukulu Kalunga wendekele ngwendi, “Kesi ubulumune mwanike nameme kulinga cuma cimo kuli ikeye. Ololo njinazibuka ngeci yobe uli na kukomoka Njambi, omwo yobe unatabele kunjana munobe umolika.” 13 Abilahama wandukile, co wamwene lijamba lya manga nakwatiwa ku bimbinga mu liputa. Asinoni waileko na kumukwata, co wamukombelelele kupwa mulambu wa kwenyeka mu kumwingisa muli munendi Isake. 14 Abilahama walukile lizina lya mutambela uje ngwendi “Shukulu Kalunga Aliwanena.” Co nameme ku lelo bene banu bali na kwendeka ngwabo, “Ha munkinda wa Shukulu Kalunga ikeye babenya Shukulu Kalunga aliwanena.” 15 Co kangelo ka Shukulu Kalunga wasanene Abilahama simbu ya mu cibali oku ali mwilu ngwendi, 16 “Njilisinga ha lizina lyange. Yange Kalunga njinendeka ngwange, njikatumisa manene bibezikiso byobe omwo yobe unalingi cuma eci, omwo unatabele kunjana munobe umolika. 17 Njikakubezikisa na kutumisa batekulwila bobe ngwe bingongonosi bya mwilu, nambe ngwe lisheñabu. Co batekulwila bobe bakafungulula bitozi babo. 18 Muli batekulwila bobe miyati yoshe ya hasi ikabezika, omwo yobe unononoka kushika kwange.”
MARCH 9-15
BISIMPI BYA SEHO BYA MU LIJWI LYA NJAMBI | KUSHANGUMUKA 24
“Munakazi wa Isake”
(Kushangumuka 24:2-4) Abilahama wendekele kuli ngamba yendi wa mukulunu, uje wakele na moko ha byuma byoshe bije wakele nabyo ngwendi, “Aka liboko lyobe mukati ka mao ange na kulisinga. 3 Njishaka yobe ulisinge mu lizina lya Shukulu Kalunga Njambi ou wa lilu na hasi, ngeci keti ukambatele munange munakazi wa ku muyati wa Bakanana aba njinatungu nabo embwe. 4 Kubanga ukeluke ku lifuti lyange kuli babushoko bwange ukambateleko munange Isake munakazi wa hakati ka babushoko bwange.”
wp16.3 14 ¶3
“Njinataba Kuya Nendi”
Abilahama walekele Elyazale alisinge ngwendi kakambatela Isake munakazi ku muyati wa Bakanana. Mwafwa bika? Mwafwa Bakanana kubalemesele Yehova Njambi, co lalo kubamusingimikile. Abilahama wazibukile ngwendi Yehova wayongwele kunyanyamesa baje banu mwafwa ya bilinga byabo byabibi. Abilahama kashakele ngwendi munendi Isake alikwatasane na baje banu ba bilinga byabibi. Wazibukile lalo ngwendi munendi wakele na cipangi cakama ca kushulisilila bikulaheso bya Njambi.—Kus 15:16; 17:19; 24:2-4.
(Kushangumuka 24:11-15) Omwo wetele kuje, co tumelo babutamene ku lisima hanja ya nganda. Capwile cingwezi, simbu ije banakazi bakaijaija ku lisima na kutekula mema. 12 Co walombelele ngwendi, “Yobe Shukulu Kalunga, Njambi ya shukulu yange Abilahama, njakukandelela njikwaseko kulinga mwamubwa byuma ebi njinakatukila ku litangwa lya lelo, mwesa cikulaheso cobe cije kucesi kutenguluka kuli shukulu yange Abilahama. 13 Kenga, yange uno njili hano ha lisima, haje bambanda ba mu nganda bakaijaija na kutekula mema. 14 Co njikendeka kuli umo wabo ngwange, ‘Mwane, njaneko mema njinwe.’ Nga akendeka ngwendi, ‘Nwa, co lalo njikanena mema a tumelo twobe,’ ou ikeye bene iwangwile kupwa munakazi wa ngamba yobe Isake. Nga eci cikalingiwa, co njikazibuka ngwange yobe unamwesa cikulaheso cobe cije kucesi kutenguluka kuli shukulu yange.” 15 Omwo simbu kanda acimanese kulombela, kenga. Lembeka wetele nambata njaba yendi ha citsili. Lembeka wapwile muna Mbetwele, muna Nahole na munakazi wendi Mileka. Nahole wapwile ndolome ya Abilahama.
wp16.3 14 ¶4
“Njinataba Kuya Nendi”
Elyazale walekele baka-naanga ya Mbetwele ngwendi mwetele ha lisima kuyehi na Halane walombelele kuli Yehova. Walombele Yehova amukwase kwangula munakazi uje ashomboka kuli Isake. Elyazale walombele Njambi ngwendi munakazi wapandele kushomboka kuli Isake aije ku lisima. Co lalo ngwendi mwalomba owo munakazi mema kapandele kwana lika Elyazale, oloni aneko na tumelo. (Kus 24:12-14) Iya wezile na kupanga cipangi oco? Lembeka. Singanyekeni mwanesi kulizibila Lembeka nga watolilile omwo Elyazale walekele baka-naanga ya Lembeka muzimbu wendi.
(Kushangumuka 24:58) Ngeci bene, basanene Lembeka, co bamwihwile ngwabo, “Lembeka, unataba kuya nou munalume ndi?” Co Lembeka wabakumbulwile ngwendi, “Eyo mwane, njinataba kuya nendi.”
(Kushangumuka 24:67) Asinoni Isake watwalele Lembeka mu mbalaka ya baina Sala, co wapwile munakazi wendi. Ngeci bene, Isake wazemene Lembeka, walizembelekele nendi ha kutsa kwa baina.
wp16.3 14 ¶6-7
“Njinataba Kuya Nendi”
Byalumingo bya kunima, Elyazale wehwile Abilahama ngwendi, ‘Batijo nga mumbanda akabyana kwija hamo nange?’ Abilahama wamukumbulwile ngwendi, ‘Co yobe unapatuka.’ (Kus 24:39, 41) Mbetwele watabesele bana bendi ba banakazi balyangwile bibashaka. Elyazale wabwahelelele manene mwafwa byuma byendelele byabwahele. Ngeci, lya mukwabo mutondo walombele ngwendi aye hamo na Lembeka ku Kanana. Oloni baka-naanga yendi bashakele ngwabo acikale nabo ha matangwa 10. Co bendekele ngwabo: “Tusaneni mumbanda ngeci twakuzibe mwakwendekela ikeye babenya.”—Kus 24:57.
Lembeka wapandele kulitabela ikeye babenya. Bika byendekele? Kuma Lembeka wazibilile baishe ngozi na ndolome yendi na kulomba ngwendi keti aye ku mwela kazibukile ndi? Indi walizibile ngwendi nabezika mwafwa Yehova ali na kumupangesa mu kushulisilila bikulaheso byendi? Lembeka mwakumbulwile wamwesele mwalizibilile omwo byuma byatengulukile mu kuyoya kwendi. Wakumbulwile ngwendi: “Njinataba kuya nendi.”—Kus 24:58.
Kutondesesa Bisimpi bya Seho
(Kushangumuka 24:19, 20) Omwo wamanesele kunwa, Lembeka wendekele ngwendi, “Njitekwila lalo mema tumelo twobe noho banajauka boshe.” 20 Bwasi bwasi wetilile mema a mu njaba yendi mu cinwilo ca bimuna, co washatukilile ku lisima kukatekula mema akwabo lalo, noho wanwisile tumelo twoshe twa uje ngamba.
wp16.3 12-13
“Njinataba Kuya Nendi”
Simbu imo mangwezi omwo washulisile njaba yendi, munalume umo wamushatukilile. Uje munalume wamulekele ngwendi: “Njaneniko mema njinwe.” Wamwesele kasingimiko omwo walombele mema. Lembeka wanangukile ngwendi uje munalume watundile kulako. Lembeka watulile njaba yendi ha citsili, co wanene uje munalume mema. Kamwanene lika ngwendi ahubilemo kamandondo, oloni anwe kweta noho halihwila lihwila lyendi. Wanangukile ngwendi uje munalume wendele na tumelo 10, co babutamene kumukulo wa cinwilo ca bimuna cije kucakele na mema. Wamwene ngwendi uje munalume wakele na kumuyongola, ngeci Lembeka walingile mwoshe mwaselele kumumwesa ngozi. Wendekele ngwendi: “Njitekwila lalo mema tumelo twobe noho banajauka boshe.”—Kus 24:17-19.
Lembeka wanene mema ku tumelo baje ba kupwa 10 kweta noho habajaukilile boshe. Nga kamelo natsi manene lihwila, asa kunwa malita 95 a mema. Baje tumelo nga boshe batsile manene lihwila, co Lembeka wapangele na nzili ha maola amangi. Kwasholoka ngwe baje tumelo kubatsile manene lihwila. Nameme ngoco Lembeka mwalyanene, kazibukile ngwendi baje tumelo kubatsile manene lihwila. Oloni wapangele na nzili mangana akwase uje mungenzi wa kakulukazi. Co uje mungenzi watabele kumukwasa. Uje munalume wakengele Lembeka omwo welukilile ilukilile kutekula mema na kuwetila mu cinwilo ca tumelo.—Kus 24:20, 21.
wp16.3 13, ftn.
“Njinataba Kuya Nendi”
Bisoneka kubimwesa ngwabyo Lembeka wakeshwalele ku lisima aje mangwezi. Kubimwesa lalo ngwabyo baka-naanga ya Lembeka batumineko munu kukamona byuma bili na kumwishwalesa nambe ngwabyo mwelukile ku njubo wakawanene baka-naanga yendi banalala.
(Kushangumuka 24:65) Wehwile uje ngamba ya Abilahama ngwendi, “Iyajo uje munalume ali na kwija mu lihya na kutushesha?” Co uje ngamba wamukumbulwile ngwendi, “Ikeye shukulu yange bene.” Ngeci Lembeka wanonele lilesu walifwikile ku mesho endi.
wp16.3 15 ¶3
“Njinataba Kuya Nendi”
Litangwa lyetele lije litunendeka ku maputukilo a ino ñanda. Omwo ngamba ya Abilahama na baje bendele nabo betele mu lifuti lya Nengeba simbu ya mangwezi, Lembeka wamwene munalume wakele na kwenda mu mahya. Uje munalume wabatalele manene. Ngeci, Lembeka “washulukile ha kamelo kendi” bwasi bwasi, kabandamenene uje kamelo abutame hasi, co wehwile uje ngamba ngwendi: “Iyajo uje munalume ali na kwija mu lihya na kutushesha?” Mubamulekele ngwabo uje munalume ikeye Isake, co walifwikile lilesu ku mutwe. (Kus 24:62-65) Mwafwa bika? Kulifwika ku mutwe kwamwesele kasingimiko kuli uje munalume wakumwambatele. Banu bamo ano matangwa banasa kumona ngwabo kasingimiko ka cifwa eci kanapu ka kusañulu. Oloni tubaboshe twasa kulilongesako bimo ku kulikehesa kwa Lembeka, mwafwa tushaka kukala neci cifwa cacibwa.
Kutanda Mbimbiliya
(Kushangumuka 24:1-21) Abilahama wakulubalele manene, co Shukulu Kalunga wamubezikisile mu byuma byoshe byalingile. 2 Abilahama wendekele kuli ngamba yendi wa mukulunu, uje wakele na moko ha byuma byoshe bije wakele nabyo ngwendi, “Aka liboko lyobe mukati ka mao ange na kulisinga. 3 Njishaka yobe ulisinge mu lizina lya Shukulu Kalunga Njambi ou wa lilu na hasi, ngeci keti ukambatele munange munakazi wa ku muyati wa Bakanana aba njinatungu nabo embwe. 4 Kubanga ukeluke ku lifuti lyange kuli babushoko bwange ukambateleko munange Isake munakazi wa hakati ka babushoko bwange.” 5 Oloni uje ngamba wamwihwile ngwendi, “Batijo nga uje mumbanda akabyana kutunda hembo lyabo na kwija nange mu lifuti lino? Kuma canjipande kwilwisa munobe ku lifuti lije kuwatundile ndi?” 6 Abilahama wamukumbulwile ngwendi, “Habwe. Keti ukelwisile munange kuje. 7 Shukulu Kalunga, Njambi wa lilu, uje wanjitundisile ku njubo ya tate, na ku lifuti lya babushoko bwange, ikeye walisingile na kunjikulahesa ngeci akana lifuti eli kuli batekulwila bange. Ikeye akatuma kangelo kendi kulutwe lwobe, ngeci ukase kuwana munakazi wa munange kuje. 8 Oloni nga uje mumbanda akabyana kwija nobe hamo, co unapatuka ku cisingo eci. Oloni yobe kuwapandele kwilwisila lalo munange kuje embwe.” 9 Ngeci bene, uje ngamba wakele liboko lyendi mukati ka mao a shukulu yendi Abilahama, co walisingile kulinga bije Abilahama wamushikilebyo. 10 Ngamba wa mukulunu, uje wakele na moko ha bufuko bwa Abilahama, wambatele tumelo twa shukulu yendi likumi, co waile ku nganda ya ku kunto ya Mesopotamya kuje kwakele Nahole. 11 Omwo wetele kuje, co tumelo babutamene ku lisima hanja ya nganda. Capwile cingwezi, simbu ije banakazi bakaijaija ku lisima na kutekula mema. 12 Co walombelele ngwendi, “Yobe Shukulu Kalunga, Njambi ya shukulu yange Abilahama, njakukandelela njikwaseko kulinga mwamubwa byuma ebi njinakatukila ku litangwa lya lelo, mwesa cikulaheso cobe cije kucesi kutenguluka kuli shukulu yange Abilahama. 13 Kenga, yange uno njili hano ha lisima, haje bambanda ba mu nganda bakaijaija na kutekula mema. 14 Co njikendeka kuli umo wabo ngwange, ‘Mwane, njaneko mema njinwe.’ Nga akendeka ngwendi, ‘Nwa, co lalo njikanena mema a tumelo twobe,’ ou ikeye bene iwangwile kupwa munakazi wa ngamba yobe Isake. Nga eci cikalingiwa, co njikazibuka ngwange yobe unamwesa cikulaheso cobe cije kucesi kutenguluka kuli shukulu yange.” 15 Omwo simbu kanda acimanese kulombela, kenga. Lembeka wetele nambata njaba yendi ha citsili. Lembeka wapwile muna Mbetwele, muna Nahole na munakazi wendi Mileka. Nahole wapwile ndolome ya Abilahama. 16 Co uje mumbanda ha kumukenga wapwile wamubwa manene, ikeye wapwile mumbanda kanda alimone na munalume. Washelumukile ku lisima, washulisile njaba yendi ya mema, co walamatele. 17 Co uje ngamba ya Abilahama wamushatukilile wendekele nendi ngwendi, “Mwane, njaneniko mema njinwe.” 18 Lembeka wamukumbulwile ngwendi, “Nweni mwane.” Co bwasi bwasi watulile njaba yendi ya mema ije yambatele ha citsili cendi, waijendekele, co wanwile. 19 Omwo wamanesele kunwa, Lembeka wendekele ngwendi, “Njitekwila lalo mema tumelo twobe noho banajauka boshe.” 20 Bwasi bwasi wetilile mema a mu njaba yendi mu cinwilo ca bimuna, co washatukilile ku lisima kukatekula mema akwabo lalo, noho wanwisile tumelo twoshe twa uje ngamba. 21 Co uje munalume wamukengele shwii wolokele kuluu, mu kumona nga ikeye yanamubwahesela Shukulu Kalunga nambe embwe.
MARCH 16-22
nBISIMPI BYA SEHO BYA MU LIJWI LYA NJAMBI | KUSHANGUMUKA 25-26
“Isau Alandesa Moko ya Buntwatwa Bwendi”
(Kushangumuka 25:27, 28) Isau na Yakomba bakolele. Isau wapwile ciyambi wakama, wapwile munalume uje wazemene mu shwata, oloni Yakomba wapwile munalume wa kwoloka, wazemene kukala mu bimbalaka. 28 Isake wazemene Isau omwo wakele na kubwahelela kulya situ ije yakele na kumutsiila. Oloni Lembeka wazemene Yakomba.
it-1 1242
Yakomba
Yakomba walisezele na Isau. Yakomba wapwile munu wa “kwoloka [mu Ciheb., tam], co wazemene kukala mu bimbalaka.” Wakele na mbunge yaibwa, co baina bamuzemene manene na kumukulahela mwafwa wakele na kutala bipangi bya ha njubo. Oloni Isau wapwile ciyambi wa nzili manene, muka-kwendangana, co baishe bamuzemene. (Kus 25:27, 28) Kakangi lijwi lya Cihebelu lya tam banalipangesa mu kulumbununa banu baje bakazibisa Njambi kubwaha. Cakumwenako, ‘baka-kutsiya bazinda baka-busunga,’ oloni Yehova nakulahesa ngwendi ‘baka-busunga bakakala mu kwoloka kulutwe.’ (Vis 29:10; Mya 37:37) Yombi wapwile muka-busunga, co lalo wapwile wa kulongwa.—Yom 1:1, 8; 2:3.
(Kushangumuka 25:29, 30) Litangwa limo, Yakomba wakele na kuteleka musozi wa makunde a kubenga, co Isau wezile kutunda mu shwata mu kuyomba. Ikeye wakele na njala, 30 co wendekele kuli Yakomba ngwendi, “Njinatsi njala, njaneko byakulya obyo bya kubenguluka.” (Omu mukemwo balukile Isau lizina lya Endome.)
(Kushangumuka 25:31-34) Yakomba wamukumbulwile ngwendi, “Njikakwanabyo nga unjana moko ya buntwatwa bwobe.” 32 Isau wamukumbulwile ngwendi, “Kenga. Yange njinatsi njala, cooni buntwatwa bwange bukanjikwasa bikajo?” 33 Oloni Yakomba wamukumbulwile ngwendi, “Ha kulibanga lisinge ngeci ukanjilandesa moko ya buntwatwa bwobe.” Isau walisingile, co walandesele moko ya buntwatwa bwendi kuli Yakomba. 34 Asinoni Yakomba wamwanene makende na musozi wa makunde. Co walile na kunwa, asinoni wakatukile waile. Omu mukemwo mwayengwilile Isau moko ya bu ntwatwa bwendi.
Bika Kwapwila kwa Seho Kumwesa Kukandelela?
11 Calubinda, banu bamo ba mu Mbimbiliya kubamwesele kukandelela. Cakumwenako, nameme bisemi ba Isau bapwile baka-kulombela Yehova, oloni kamwesele kukandelela ku byuma bya ku sipilitu. (Hev 12:16) Wamwesele bati ngwendi kakele na mbunge ya kukandelela? Isau walandesele buswana bwendi bwa kupwa ntwatwa kuli shongo yendi Yakomba na tubyakulya twatundondo. (Kus 25:30-34) Mu kwita kwa simbu, Isau walibeyele ha byuma byalingile. Oloni kapandele kulibeya mwafwa ikeye babenya kamwesele kukandelela ha buswana bwendi bwa kupwa ntwatwa.
it-1 835
Ntwatwa, Kulibanga
Kusañulu, mwana wa ntwatwa bakele na kumusingimika manene mu naanga, co ikeye waswanene ishe kupwa mutwe wa naanga. Bufuko bwa ishe mubabupangele, mwana wa ntwatwa watambwile lubali ku byuma bibalipangelele na bakwabo. (Kwi 21:17) Lubena watumbamene ku mukulo wa Yosefa kwesekesa na cisemwa cabo ca buntwatwa. (Kus 43:33) Oloni kakangi Mbimbiliya kuyesi kulibanga kutumbula mazina a bantwatwa. Mbimbiliya inatumbula mazina a bana ba kutsimana manene nambe ba kulongwa, keti bantwatwa embwe.—Kus 6:10; 1 Mi 1:28; esekeseni Kus 11:26, 32; 12:4.
Kutondesesa Bisimpi bya Seho
(Kushangumuka 25:31-34) Yakomba wamukumbulwile ngwendi, “Njikakwanabyo nga unjana moko ya buntwatwa bwobe.” 32 Isau wamukumbulwile ngwendi, “Kenga. Yange njinatsi njala, cooni buntwatwa bwange bukanjikwasa bikajo?” 33 Oloni Yakomba wamukumbulwile ngwendi, “Ha kulibanga lisinge ngeci ukanjilandesa moko ya buntwatwa bwobe.” Isau walisingile, co walandesele moko ya buntwatwa bwendi kuli Yakomba. 34 Asinoni Yakomba wamwanene makende na musozi wa makunde. Co walile na kunwa, asinoni wakatukile waile. Omu mukemwo mwayengwilile Isau moko ya buntwatwa bwendi.
(Vahevelu 12:16) Nyanyameni ngeci naumo wahi apwe muka-bupangala nambe muka-mbunge yaibi ngwe Isau uje walandesele bukulunu bwendi kuli shongo yendi na tubyakulya twatundondo lika.
Bihula bya Baka-Kutanda
Tucisimutwiyeni lalo ha mukanda wa Vahevelu 12:16, uje wendeka ngwawo: “Nyanyameni ngeci na umo wahi apwe muka-bupangala nambe muka-mbunge yaibi ngwe Isau uje walandesele bukulunu bwendi kuli shongo yendi na tubyakulya twatundondo lika.” Ou mukanda ulumbununa bika?
Kapositolo Paulu kakele na kwendeka bya cikota ca Mesiya. Oloni wanangwile lika baka-Kilistu ngwendi, ‘bende mu bingila bya kusungama,’ mangana keti balikobelese mu bilinga bya bupangala na ‘kwilukila munima.’ (Hev 12:12-16) Ngwe balingile bupangala ngwe balifwile na Isau, uje wakele na “mbunge yaibi” nambe ngwetu uje kakandelelele ku byuma bya seho, co walingile byabibi.
Ha kupwa ntwatwa, Isau hamo wapandele kwana Yehova biñombelo mwafwa wayoyele mu simbu ya bibenzi. (Kus 8:20, 21; 12:7, 8; Yom 1:4, 5) Oloni bisinganyeka bya Isau bya kuhenga byamulingisile azimbalese bibezikiso byabingi mwafwa ya tubyakulya twatundondo. Hamo wazibile lyoba ha tuyando tubapolofwetele ngwabo tukezila batekulwila ba Abilahama. (Kus 15:13) Isau wamwesele lalo kujeneka kukandelela ku byuma bya seho omwo wambatele banakazi babali baka-mafuti, co wazibisile bisemi bendi busiwa. (Kus 26:34, 35) Walisezele manene na Yakomba uje wambatele munakazi muka-kulemesa Njambi wa busunga.—Kus 28:6, 7; 29:10-12, 18.
(Kushangumuka 26:7) Omwo banalume ku Ngelale bamwihwile hali munakazi wendi, Isake wabalekele ngwendi “ou napu ndokazi yange.” Isake watewele kwendeka ngwendi “ou napu munakazi wange,” omwo wakele na lyoba ngwendi hamo banalume ba ku mutambela uje bakamutsiya ngeci bambate Lembeka, omwo Lembeka ha kumukenga wapwile wamubwa manene.
it-2 245 ¶6
Makuli
Mbimbiliya yabindika kwendeka makuli. Oloni oku kukulumbuna ngwabo munu napande kwendeka busunga kuli baje kubapandele kubuzibuka. Yesu Kilistu wanangwile ngwendi: “Keti mwane tutali bije bya kujela, co bakamitengulukila na kumilwisa, keti mumbile makwalale ku bingulu, co bakawalyatangela na bimbemba byabo.” (Mat 7:6). Oku kukekwo kwalingisile Yesu ajeneke kusholola biñanda byoshe nambe kukumbulula mwamubwa bihula bimo nga kulinga ngoco kunena bukalu. (Mat 15:1-6; 21:23-27; Yow 7:3-10) Ngeci, kutwasa kwendeka ngwetu Abilahama, Isake, Lahabe na Elisha bendekele makuli omwo kubasholwele biñanda byoshe. Co lalo Lahabe kendekele makuli omwo walekele baje banalume kubalemesele Yehova baye ngila yeka.—Kus 12:10-19; capita 20; 26:1-10; Yos 2:1-6; Yak 2:25; 2 Vi 6:11-23.
Kutanda Mbimbiliya
(Kushangumuka 26:1-18) Mu lifuti lije mwakele lalo njala ya lyangengela, kutubakana njala ije yakeleko ha simbu ya Abilahama. Co Isake waile ku Ngelale kuli Ambimeleki, mwene wa Bafilisitiya. 2 Shukulu Kalunga washolokele kuli Isake, wendekele ngwendi, “Keti uye ku Ingito. Kala mu lifuti eli linjikuleka. 3 Kala kuno bene, co yange njikakala hamo nobe, njikakubezikisa. Njikana lifuti eli lyoshe kuli yobe na kuli batekulwila bobe. Co njikanyunga cikumiiyo cange cije njalikumiiye na isho Abilahama. 4 ‘Njikatumisa batekulwila bobe ngwe bingongonosi bya mwilu. Njikabana lifuti eli lyoshe, na muli batekulwila bobe miyati yoshe ya hasi bakabezika. 5 Njikakubezikisa omwo Abilahama wanjononokele, co wanyungile mashiko ange oshe na bizilika byange bije binjamushikile.” 6 Ngeci bene, Isake wakele ku Ngelale. 7 Omwo banalume ba ku Ngelale bamwihwile hali munakazi wendi, Isake wabalekele ngwendi, “Ou napu ndokazi yange.” Isake watewele kwendeka ngwendi, “Ou napu munakazi wange,” omwo wakele na lyoba ngwendi hamo banalume ba ku mutambela uje bakamutsiya ngeci bambate Lembeka, omwo Lembeka ha kumukenga wapwile wamubwa manene. 8 Simbu imo, omwo Isake wakele kuje, Ambimeleki mwene wa Bafilisitiya, omwo wakengelele munjanena yendi, wamwene Isake ali na kulisapula na munakazi wendi Lembeka. 9 Co Ambimeleki wasanene Isake na kumwihula ngwendi, “Kuma ou wapwa munakazi wobe. Omwo bikajo unendekele ngwobe wapwa ndokazi yobe?” Isake wamukumbulwile ngwendi, “Njayongwele ngwange hamo bakanjitsiya nga njendeka ngwange napu munakazi wange.” 10 Co Ambimeleki wendekele kuli ikeye ngwendi, “Omwo bikajo walingilamo ngacije kuli yetu? Nga umo wa banu bange nalalele na munakazi wobe, nga unatuwanesa mulonga.” 11 Ngeci bene, Ambimeleki wanangwile banu bendi boshe ngwendi, “Keti kukale umo akayandese ou munalume na munakazi wendi, nga umo akalinga ngacije, co bakamutsiya.” 12 Co Isake walimine mu lifuti lije, ha mwaka uje bene watejele bimbuto bisimbu bya kupwa 100 ku bimbuto bije wakubile, omwo Shukulu Kalunga wamubezikisile. 13 Isake wakele na kunganyala noho wapwile fuki wakama manene. 14 Bafilisitiya bakele na muka hali ikeye omwo wakele na matanga amangi manene a bimanga na bingombe hamo na bangamba babangi. 15 Co bazikile masima oshe aje bendile bangamba ba ishe Abilahama ha simbu ije Abilahama wakele na kuyoya. 16 Asinoni Ambimeleki wendekele kuli Isake ngwendi, “Tunda mu lifuti lyetu omwo yobe uli na nzili manene kutubakana yetu.” 17 Ngeci bene, Isake wajalukile, wakatungile cilombo cendi mu Cimbongo ca Ngelale, co wakele kuje. 18 Wofulwile masima aje bendile ha simbu ya ishe Abilahama, aje bazikile Bafilisitiya omwo Abilahama watsile, co Isake walukile aje masima mazina aje bene ishe wawalukile.
MARCH 23-29
BISIMPI BYA SEHO BYA MU LIJWI LYA NJAMBI | KUSHANGUMUKA 27-28
“Yakomba Atambula Bibezikiso”
(Kushangumuka 27:6-10) Lembeka wendekele kuli munendi Yakomba ngwendi, “Ololo njazibi isho nendeka na ndolome yobe Isau ngwendi, 7 ‘Njinenele situ ya mu shwata, unjitelekeleyo. Co omwo njinali, njakukubezikise cibezikiso cange ku mesho a Shukulu Kalunga simbu kanda njicitse.’ 8 Co Lembeka wendekele lalo ngwendi, “Ololo munange njitolilile ngeci ulinge byuma ebi binjendeka. 9 Ya ku butanga ukashakeko bana ba bimembe babali, njakubateleke na kulinga bya kulya bije byazema isho manene. 10 Omwo njamanesa kuteleka, co wakutwalela isho ngeci akalye, co akakubezikise simbu kanda acitse.”
w04 4/15 11 ¶4-5
Lembeka Wakele na Bilinga Byabibwa
Mbimbiliya kuyendekele ngwayo Isake wazibukile ngwendi Isau wapandele kupangela Yakomba. Oloni Lembeka na Yakomba bazibukile ngwabo Yakomba ikeye wapandele kutambula bibezikiso. Lembeka wazambwile kulingako bimo mwazibile Isake aleka munendi Isau ngwendi nga anena situ ya mu shwata co amubezikisa. Nzili ije wakele nayo ku bwanike kuyahwile. Co walekele Yakomba anene bana ba bimembe babali mangana akutelekele munalume wendi byakulya byazemene. Yakomba wapandele kutembwinina bifwa boshe bya Isau mangana atambule bibezikiso. Yakomba wabyanene kulinga ngoco. Wazibukile ngwendi ishe Isake hamo asa kumuzibuka, co asa kumusinga. Lembeka wendekele ngwendi: “Munange cisingo eci cije hali yange.” Co watelekele bya kulya, wazikile Yakomba buzalo bwa yayendi na kumutuma kuli munalume wendi.—Kus 27:1-17.
Mbimbiliya kuyamwesele byalingisile Lembeka alinge byuma mu ngila eyi. Babangi bapayele Lembeka, oloni Mbimbiliya kuyamupayele. Isake nendi kapayele Lembeka mwazibukile ngwendi Yakomba ikeye natambula bibezikiso. Oloni watwaleleleho kubezikisa Yakomba. (Kus 27:29; 28:3, 4) Lembeka wazibukile byapolofwetele Yehova hali bana bendi. Ngeci, washakele ngwendi Yakomba atambule bije bibezikiso. Oku kwalitombwele na cizango ca Yehova.—Lom 9:6-13.
(Kushangumuka 27:18, 19) Asinoni Yakomba waile kuli ishe na kwendeka ngwendi, “Tate.” Co ishe wamukumbulwile ngwendi, “Ewa munange iyajo owo?” 19 Yakomba wamukumbulwile ngwendi, “Yange munobe wa mukulunu Isau, njinalingi ngwe muje muwanjilekele. Indukeni mwane mulye situ eyi njinaminenela, ngeci munjibezikise.”
w07 10/1 31 ¶2-3
Bihula bya Baka-Kutanda
Mbimbiliya kuimwesa mu kushula byalingisile Lembeka na Yakomba balinge mubalingilile. Oloni inendeka lika ngwayo byalingiwile mu cishitukila. Nangukeni ngweni Mbimbiliya kuyashangalele nambe kupaya byuma byalingile Lembeka na Yakomba. Kuyamwesele lalo ngwayo bakwisile. Oloni inendeka ha byuma bije byalingiwile.
Ca kulibanga, Mbimbiliya inamwesa ngwayo Yakomba ikeye wapandele kutambula bibezikiso kuli Ishe, keti Isau embwe. Kunima, Yakomba walandele moko ya buntwatwa kuli ndolome yendi uje kamwene seho ya kupwa ntwatwa, co wamulandeseleyo na byakulya mwafwa watsile njala. Isau ‘wayengwile moko ya buntwatwa bwendi.’ (Kus 25:29-34) Mwaile kuli ishe Yakomba wakatambwile bibezikiso.
(Kushangumuka 27:27-29) Omwo Yakomba washwenyele muyehi na kumutsemba, co Isake wanikile ha buzalo bwendi, co wamubezikisile, wendekele ngwendi, “Bweko bwabubwa bwa munange bunalifu ngwe bweko bwa lihya lije lyanabezikisa Shukulu Kalunga. 28 Njambi akwane nyonzi ya kutunda mwilu, mahya obe apwe a bwilo, akwane bimbuto byabingi na binyu. 29 Miyati yoshe bakapwe bangamba bobe, co banu boshe bakakulemese. Ukaswane babushoko bwobe boshe, na batekulwila ba baka-nyoko bakakulemesa. Baje bakakusinga, nabo bakasingiwe, co baje bakakubezikisa, bakapwe bakubezika.”
it-1 341 ¶6
Bibezikiso
Kusañulu, cisemi wa munalume wakele na kubezikisa bana bendi babanalume simbu kanda atse. Banu bamwene ngwabo kubezikisa bana kwapwile kwa seho. Ngeci Isake wabezikisile Yakomba, mwafwa wasinganyekele ngwendi ikeye Isau munendi wa ntwatwa. Isake wabezikisile Yakomba, co wamushungwiiye akale na bufuko keti Isau embwe. Omwo wakulubalele walombele Yehova ngwendi abezikise Yakomba. (Kus 27:1-4, 23-29; 28:1, 6; Hev 11:20; 12:16, 17) Isake watwaleleleho kubezikisa Yakomba. (Kus 28:1-4). Simbu kanda acitse, Yakomba wabezikisile bana ba Yosefa babali, kutundaho wabezikisile bana bendi. (Kus 48:9, 20; 49:1-28; Hev 11:21) Mu ngila imo lika, Mosesa mwakele kuyehi na kutsa wabezikisile muyati woshe wa Isalele. (Kwi 33:1) Ebi biñanda bimwesa ngwabo bibendekele baje banu byashulisilile bupolofweto. Bisimbu bimo munu nga bamubezikisa, bamukambekele maboko ha mutwe.—Kus 48:13, 14.
Kutondesesa Bisimpi bya Seho
(Kushangumuka 27:46–28:2) Lembeka wendekele kuli Isake ngwendi, “Njinajuka hali banakazi ba Isau ba Bahiti. Nga na Yakomba lalo akambata umo wa banakazi ba Bahiti ngwe aba, mwamubwa kuli yange nga kutsa bene.”
28 Asinoni Isake wasanene Yakomba, wamubezikisile, co wamushikile ngwendi, “Keti ukambate munakazi Kakanana. 2 Libwahese uye ku Mesopotamya, kwimbo lya kuku yobe Mbetwele, ukambate munakazi, muna nyokono Lambani.
w06 4/15 6 ¶3-4
Byuma Bimikwasa Musimutwiye Mwamubwa na Muka-Limbo Lyeni
Kuma Isake na Lembeka bakele na kusimutwiya mwamubwa ndi? Omwo munabo wa munalume Isau wambatele banakazi babali ba Bahiti, mu naanga yabo mwasholokele bukalu bwakama. Lembeka wendekele kuli Isake ngwendi: “Njinajuka hali banakazi ba Isau ba Bahiti. Nga na Yakomba lalo akambata umo wa banakazi ba Bahiti . . , mwamubwa kuli yange nga kutsa bene.” (Kus 26:34; 27:46) Wendekele byoshe byakele ku mbunge yendi.
Isake walekele Yakomba ngwendi keti akambate munakazi wa ku Kanana. (Kus 28:1, 2) Lembeka wendekele bisinganyeka byendi. Wasimutwiiye mwamubwa na muka-limbo lyendi ha ñanda eyi, co napu mwanja waubwa utunapande kutembwinina. Oloni bika bibanapande kulinga banu baje bali mu bulo nga kubalizibasanene?
(Kushangumuka 28:12, 13) Ngeci bene, walotele njozi, wamwene ndendelo yakama yatundu hasi na kweta mwilu na tungelo bakele na kulonda mwilu na kushuluka hasi ha ikeyo. 13 Asinoni Yakomba wamwene Shukulu Kalunga nemana kuyehi nendi, co wendekele ngwendi, “Yange njapwa Kalunga, Njambi ya Abilahama na Isake. Njikana kuli yobe na kuli batekulwila bobe lifuti eli muunalala.
w04 1/15 28 ¶6
Bisimpi bya Kulitila bya mu Mukanda wa Kushangumuka—II
28:12, 13—“Ndendelo” yamwene Yakomba mu cilota yalumbunwine bika? Ije ndendelo yasholokele ngwe mutumbo wa mamanya yamwesele ngwayo Yehova akasimutwiya na banu bendi ba kulongwa bali muno mu kaye. Co lalo tungelo ba Njambi bakele na kulonda na kushuluka ha ndendelo, kumwesa ngwabo Yehova akapangesa tungelo mu kukwasa banu bendi baje bamwononoka.—Yow 1:51.
Kutanda Mbimbiliya
(Kushangumuka 27:1-23) Omwo Isake nakulubala laja na mesho endi akele na kabwibwibwi, wasanene Isau munendi wa mukulunu, wendekele kuli ikeye ngwendi, “Munange.” Co Isau wamukumbulwile ngwendi, “Yange uno shukulu.” 2 Isake wendekele ngwendi, “Kenga, yange njakulubala laja, njili muyehi na kutsa. 3 Ambata buta bwobe na mikili yobe, ya mu shwata ukanjitsiileko kasitu, 4 ngeci wakunjitelekele byakulya bya lwengo lwalubwa ngwe muje munjashaka. Co wakunjinenelebyo, ngeci omwo njakumanesa kulya, asinoni njakukubezikise simbu kanda njicitse.” 5 Simbu Isake acili na kwendeka na Isau, kuma Lembeka namutolilila. Co omwo Isau waile mu kuyomba, 6 Lembeka wendekele kuli munendi Yakomba ngwendi, “Ololo njazibi isho nendeka na ndolome yobe Isau ngwendi, 7 ‘Njinenele situ ya mu shwata, unjitelekeleyo. Co omwo njinali, njakukubezikise cibezikiso cange ku mesho ha Shukulu Kalunga simbu kanda njicitse.’ 8 Co Lembeka wendekele lalo ngwendi, “Ololo munange njitolilile ngeci ulinge byuma ebi binjendeka. 9 Ya ku butanga ukashakeko bana ba bimembe babali, njakubateleke na kulinga byakulya bije byazema isho manene. 10 Omwo njamanesa kuteleka, co wakutwalela isho ngeci akalye, co akakubezikise simbu kanda acitse.” 11 Oloni Yakomba wendekele kuli baina ngwendi, “Mwazibuka ngweni Isau wakala na bukupa ha mubila wendi, oloni yange kunjesi nabwo. 12 Omwo tate akanjipapateya, hamo akawana ngeci njili na kumukwisa, co ha ngila eyi, njili na kulishakela lika cisingo yange babenya kutubakana cibezikiso.” 13 Co baina bamukumbulwile ngwabo, “Munange, cisingo eci cije hali yange, linga ngwe omwo njinendeka, ya lika ukashake bana ba bimembe.” 14 Yakomba waile na kukashaka bana ba bimembe, co wabanenele kuli baina, co baina batelekele byakulya bije byazemene Isake. 15 Asinoni Lembeka wanonele buzalo bwabubwa bwa Isau, buje bwatulikile mu njubo, wabuzikile Yakomba. 16 Co wamwakele bilambu bya bana ba bimembe a maboko endi na ha mukoshi haje hajenekele bukupa. 17 Co wamwanene byakulya bya kutobala hamo na makende aje ocele. 18 Asinoni Yakomba waile kuli ishe na kwendeka ngwendi, “Tate.” Co ishe wamukumbulwile ngwendi, “Ewa munange iyajo owo?” 19 Yakomba wamukumbulwile ngwendi, “Yange munobe wa mukulunu Isau, njinalingi ngwe muje muwanjilekele. Indukeni mwane mulye situ eyi njinaminenela, ngeci munjibezikise.” 20 Co Isake wamukumbulwile ngwendi, “Munange, na bwasi mukajo unawana situ?” Yakomba wamukumbulwile ngwendi, “Shukulu Kalunga Njambi yobe ikeye nanjikwasa ngeci njiiwane.” 21 Co Isake wendekele kuli Yakomba ngwendi, “Munange shwenya muyehi ngeci njikupapateye, nga mwa busunga yobe munange Isau ndi weka.” 22 Co Yakomba washwenyele kuyehi na ishe. Co Isake wamupapateyeye na kwendeka ngwendi, “Lijwi lyobe ni lili na kusholoka ngwe lya Yakomba, oloni maboko obeni analifu ngwe maboko a Isau.” 23 Oloni Isake kanangukile ngeci ou ali na kwendeka nendi napu Yakomba omwo maboko a Yakomba akele na bukupa ngwe maboko a Isau. Co Isake wabezikisile Yakomba.
MARCH 30–APRIL 5
BISIMPI BYA SEHO BYA MU LIJWI LYA NJAMBI | KUSHANGUMUKA 29-30
“Yakomba Ambata”
(Kushangumuka 29:18-20) Yakomba wazemene Lakele, co wendekele kuli Lambani ngwendi, “Njikamipangela myaka itanu na ibali nga munjitaba kwambata Lakele.” 19 Lambani wamukumbulwile ngwendi, “Mwamubwa kumwambata yobe kutubakana kumwambata kuli munalume weka. Ngeci bene, kala kuno ngeci unjipangele.” 20 Yakomba wapangelele Lambani myaka itanu na ibali ngeci ambate Lakele, oloni simbu ije yasholokele ngwe matangwa amandondo lika kuli ikeye, omwo Yakomba wazemene Lakele manene.
Yakomba Wamwene Byuma bya ku Sipilitu Kupwa bya Seho
Kusañulu, nga munalume nakafweta byonda ku naanga ya munakazi, co cikumiiyo cabo ca kulyambata cikanyama. Mu kwita kwa simbu, Lishiko lya Mosesa lyamwesele ngwalyo munalume uje walalele mumbanda uje kanda alimone na munalume wapandele kufweta mabundungulu a siliba a kupwa 50. Muka-kulilongesa wa lizina lya Gordon Wenham wendekele ngwendi ebi “byonda byapwile byabingi manene” kutubakana bibakele na kufweta banu. (Kwi 22:28, 29) Yakomba wonowele kufweta byonda, co walyanene kukapangela Lambani ha myaka 7. Wenham wendekele lalo ngwendi: “Mu Mbambilone ya kusañulu, baka-kupanga mu mahya babafwetele mbongo imo ya siliba nambe hafu yayo ha ngonde (co bapandele kutambula bimbongo bya siliba bya kupwa 42 nambe 84 ha myaka 7). Ngeci, Yakomba wafwetele byonda byabingi manene omwo wambatele Lakele.” Lambani watabele kushombwesa Lakele kuli Yakomba.—Kus 29:19.
(Kushangumuka 29:21-26) Asinoni Yakomba wendekele kuli Lambani ngwendi, “Njaneni oni munakazi wange njambate, omwo matangwa anapumo.” 22 Co Lambani walingile ciwano cakama ca bulo, walanyele banu babangi ba mu mutambela uje. 23 Oloni butsiki buje watwalele Leya kuli Yakomba, co Yakomba walimwene nendi. 24 Lambani wanene ndungo yendi wa mumbanda Zilipa kuli munendi Leya kupwa mukwasi wendi. 25 Alikaki mutondo Yakomba wanangukile ngeci kuma banamwana Leya. Ngeci bene, waile kuli Lambani na kwendeka ngwendi, “Bikajo wanjilingila ngeci? Yange njapangelele Lakele. Omwo bikajo unanjikwisila?” 26 Lambani wamukumbulwile ngwendi, “Capwa cilika cetu kushombwesa ha kulibanga mwana wa mukulunu keti wa shongo embwe.
w07 10/1 8-9
Munu na Shongo Yendi ba Kuzeya Baje “Bapwile Cikota ca Isalele”
Kuma Leya walizibasanene na baishe mangana bakwise Yakomba indi wakabangeyeye lika bibamulekele? Co Lakele wakele kuli? Wazibukile byakele na kulingiwa ndi? Nga mukemwo, walizibile bati? Kuma wapandele kulwisa bibalingile baishe ndi? Mbimbiliya kuyakumbulwile ebi bihula. Kutuzibuka mwamubwa indi Lakele na Leya bazibukile, oloni Yakomba walubalele manene. Yakomba walubalelele Lambani keti bana ba Lambani. Co wamwihwile ngwendi: “Yange njapangelele Lakele. Omwo bikajo unanjikwisila?” Lambani wamukumbulwile ngwendi, “Capwa cilika cetu kushombwesa ha kulibanga mwana wa mukulunu keti wa shongo embwe. Bandamena tahi simano ya bushombolwa icihwe, asinoni njikakwana lalo Lakele. Nga umushaka, co ukapanga lalo myaka itanu na ibali.” (Kus 29:25-27) Ngeci Yakomba bamukobelesele mu lwale luje lwalingisile banakazi bendi balizibile cipululu.
it-2 341 ¶3
Bulo
Cilika. Nameme mu Isalalele kukwakele lishiko lije lyamwesele mwakulingila cilika ca bulo, oloni banu babwahelele manene ha cilika ca bulo. Ha litangwa lya cilika, shombolwa walibwaheselele mwamubwa. Ca kulibanga wajwelele na kulikwita mazi a kunika lwengo lwalubwa. (Esekeseni Lut 3:3; Eze 23:40) Bisimbu bimo, banakazi baje bakele na kunyunga shombolwa bamukwasele azale buzalo bwa bushombolwa kwesekesa na bimbongo byakele nabyo. (Nje 2:32; Kuj 19:7, 8; Mya 45:13, 14) Wazalele masikiyo, maseka na bikwabo byeka nga wasele kulinga ngoco. (Isa 49:18; 61:10; Kuj 21:2) Asinoni walifwikile lilesu lya kupepuka lije lyamufwikile ndu na ku mendi. (Isa 3:19, 23) Kuje kulifwika ku mesho kukekwo kwalingisile Lambani akwise Yakomba ngwendi Leya ikeye Lakele. (Kus 29:23, 25) Lembeka walifwikile nanga ku mutwe omwo waile kuli Isake. (Kus 24:65) Eci cimwesa kasingimiko ka shombolwa kuli cambato.—1 Ko 11:5, 10.
(Kushangumuka 29:27, 28) Bandamena tahi simano ya bushombolwa icihwe, asinoni njikakwana lalo Lakele. Nga umushaka, co ukapanga lalo myaka itanu na ibali.” 28 Yakomba watabele, co omwo ciwano ca bushombolwa cahwile, Lambani wanene munendi Lakele kuli Yakomba kupwa munakazi wendi lalo.
Kutondesesa Bisimpi bya Seho
(Kushangumuka 30:3) Asinoni Lakele wendekele ngwendi, “Ndungo yange Mbileha ou, limone nendi, ngeci anjikitileko mwana. Co mu ngila eyi yange njikapwa baina ya uje mwana.”
it-1 50
Kulela
Lakele na Leya bamwene bana bakitile Yakomba na bindungo babo kupwa bana babo ‘ba kulikitila.’ (Kus 30:3-8, 12, 13, 24) Bana ba bindungo bapandele kuswana bufuko bwa ishabo hamo na bana ba Yakomba baje basemenene kuli Lakele na Leya. Bana ba bindungo bapwile bana ba Yakomba mpundu mwafwa Lakele na Leya bakebo bakele na kunyunga baje bindungo, ngeci bakele na moko hali aba bana.
(Kushangumuka 30:14, 15) Co ha simbu ya kuteja tiliku, Lubena waile ku mahya, wakawanene mandeleke, ngeci wawanenele kuli baina Leya. Lakele wendekele kuli Leya ngwendi, “Njaneko mandeleke a munobe.” 15 Leya wamukumbulwile ngwendi, “Kuma kuwapwisilemo omwo wanjitambula munalume wange ndi? Co ushaka lalo njikwane mandeleke a munange.” Lakele wamukumbulwile ngwendi, “Nga unjanako mandeleke a munobe, co butsiki bwa lelo Yakomba akaija mu njubo yobe.”
w04 1/15 28 ¶7
Bisimpi bya Kulitila bya mu Mukanda wa Kushangumuka—II
30:14, 15—Bika byalingisile Lakele abyane kulilala na munalume wendi mwafwa ya kushaka kutambula bushuka bwa mandaleke? Kusañulu, bushuka bwa mandeleke babupangesele ngwe bumbanda buje bwakwasele banu balale tulo nambe bajeneke kuziba kubabala. Obu bushuka bwalingisile lalo banu bakatule mashungu abo a kulilala na kukala na lusemo. (Sol 7:13) Mbimbiliya kuyendekele byalingisile Lakele abyane kulilala na munalume wendi mwafwa ya kushaka kutambula bushuka bwa mandaleke. Hamo wasinganyekele ngwendi bushuka bwa mandaleke bumukwasa emite mangana kumwendeka ngwabo wapwa mumba kuhwe. Oloni mu kwita kwa simbu Yehova “washokwelele shibu yendi.”—Kus 30:22-24.
Kutanda Mbimbiliya
(Kushangumuka 30:1-21) Omwo Lakele wamwene ngeci ikeye kesi na mwana yanakiti kuli Yakomba, co wazibilile ndokazi yendi lifuwa, wendekele kuli Yakomba ngwendi, “Nange njishaka kukita, nga kunjikiti, co njitsa.” 2 Yakomba walubalele na Lakele, wendekele kuli ikeye ngwendi, “Kunjasa kwinga mu mwela wa Njambi. Njambi ikeye nashoko shibu yobe ngeci kesi ukite bana.” 3 Asinoni Lakele wendekele ngwendi, “Ndungo yange Mbileha ou, limone nendi, ngeci anjikitileko mwana. Co mu ngila eyi yange njikapwa baina ya uje mwana.” 4 Co Lakele wanene Mbileha kuli munalume wendi, ngeci Yakomba walimwene nendi. 5 Mbileha wakele na kafumba, co wakitile mwana wa munalume. 6 Lakele wendekele ngwendi, “Njambi nanjimanena. Ikeye nazibi kulomba kwange ngeci nanjana mwana wa munalume.” Ngeci bene, wamulukile lizina lyendi Ndani. 7 Mbileha wakele lalo na kafumba, wakitile mwana wa munalume wa mu cibali. 8 Co Lakele wendekele ngwendi, “Njinalu nzita yakukaluwa na ndokazi yange, oloni njinamufungulula.” Ngeci bene, wamulukile lizina lyendi Nafetali. 9 Omwo Leya wamwene ngeci ikeye nalikela kukita bana, co wanene ndungo yendi Zilipa kuli Yakomba ngeci apwe munakazi wendi. 10 Asinoni Zilipa wakitile mwana wa munalume. 11 Co Leya wendekele ngwendi, “Njinapu muka-kubezika,” ngeci bene, wamulukile lizina lyendi Ngande. 12 Coni Zilipa wakitile lalo mwana wa munalume mukwabo. 13 Co Leya wendekele ngwendi, “Njinabwahelela ololo. Co banakazi boshe bakanjitumbula muka-kubwahelela,” ngeci bene, wamulukile lizina lyendi Ashele. 14 Co ha simbu ya kuteja tiliku, Lubena waile ku mahya, wakawanene mandeleke, ngeci wawanenele kuli baina Leya. Lakele wendekele kuli Leya ngwendi, “Njaneko mandeleke a munobe.” 15 Leya wamukumbulwile ngwendi, “Kuma kuwapwisilemo omwo wanjitambula munalume wange ndi? Co ushaka lalo njikwane mandeleke a munange.” Lakele wamukumbulwile ngwendi, “Nga unjanako mandeleke a munobe, co butsiki bwa lelo Yakomba akaija mu njubo yobe.” 16 Omwo Yakomba watundile ku mahya cingwezi, co Leya wamusheshele. Wendekele ngwendi, “Butsiki bwa lelo unapande kwija mu njubo yange, omwo njinakufwetela laja na mandeleke a munange.” Co Yakomba walimwene nendi ku butsiki buje. 17 Njambi wakumbulwile malombelo a Leya, wakele na kafumba. Wakitile mwana wa munalume wa mu citanu. 18 Leya wendekele ngwendi, “Njambi nanjana cikandelela omwo njinanene ndungo yange kuli munalume wange.” Ngeci bene, wamulukile lizina lyendi Isakale. 19 Asinoni Leya wakele lalo na kafumba, wakitile mwana wa munalume wa mu citanu na umo. 20 Wendekele ngwendi, “Njambi nanjana bwana bwa kukomokesa. Ololo oni munalume wange akanjisingimika, omwo njinakiti nendi bana ba banalume batanu na umo.” Ngeci bene, wamulukile lizina lyendi Zembuloni. 21 Munima yebi, Leya wakitile mwana wa munakazi, wamulukile lizina lyendi Ndaina.