Biñanda bya Kupangesa mu Mukanda wa Biwano bya Buyoye Bwetu Baka-Kilistu na Cipangi Cetu
NOVEMBER 7-13
BISIMPI BYA SEHO BYA MU LIJWI LYA NJAMBI | 2 VIMYENE 5–6
“Babangi Bali Netu Kutubakana Bali Nabo”
it-1 716 ¶4
Elisha
Baisalele Bobokele Mubashakele Kubalwisa kuli Basilya. Ha simbu yakele na kuyula Mwene Njeholame mu Isalele, Basilya bakele na biyongola byakushaka kukalwisa Baisalele. Nememe Mbenihandande II wapangesele bingila byakuliseza-seza mu kushaka kulwisa Baisalele, oloni ebi bingila kubyapangele, mwafwa Elisha walekele Mwene Njeholame biyongola bibakele nabyo Basilya byakushaka kulwisa Baisalele. Hakulibanga Mbenihandande wasinganyekele ngwendi kuli umo wakele na kumwenda bungungu muje mu cilombo mubakele. Oloni mwanangukile ngwendi Elisha uje wakele ku Ndotane ikeye wakele na kukaluwisa byuma, Mbenihandande watumineko tubalu na matemba mangana bakazengeleke ije nganda na kukakwata Elisha. Ngamba ya Elisha wazibile lyoba, oloni Elisha walombelele kuli Njambi mangana atonese mesho a ngamba yendi. Co ngamba ya Elisha “wakengele hakamwa ya lilundu, wamwene ngeci hashulile na tubalu na matemba a tuhya. Oshe azengelekele Elisha.” Maswalale ba Basilya mubetele muje mu nganda, Elisha walombelele kuli Yehova mangana alinge cikomokeso cije catanganesele biyongola bya Basilya. Walombelele kuli Yehova ngwendi, “zibalesa mesho a banu aba ngeci bapwe tupuputwa.” Co Elisha walekele Basilya ngwendi: “Njikabeni.” Elisha mwatwamenene aba banu kabakwatele kumaboko, embwe. Kulumbununa ngwabo, buje bupuputwa bubakele nabwo kubwapwile bwa kutibika mesho mpundu, embwe. Oloni Yehova watanganesele lika biyongola byabo. Nameme bashakele kutsiya Elisha, oloni ha simbu ei, kubanangukile ngwabo ikeye wakele na kubatwamenena, co lalo kubazibukile kwakele na kubatwala.—2 Vi 6:8-19.
Neni Mukamono Matemba a Tuhya, Ngwe Aje Amwene Elisha Ndi?
Nameme bitozi bazengelekele nganda ya Ndotane muje mwakele Elisha, oloni ikeye wasimpile. Mwafwa bika? Mwafwa wakele na likulahelo lya kukanyama. Netu tunapande kukala na likulahelo lya cifwa eci. Ngeci, tunapande kulombela kuli Yehova mangana atwane sipilitu yendi ya kujela ije itukwasa tumwese likulahelo na bifwa bikwabo bya bushuka bwa sipilitu.—Luk 11:13; Nga 5:22, 23.
it-1 343 ¶1
Bupuputwa
Bupuputwa bubakele nabwo baje maswalale ba Basilya, bwapwile lika bwa kutanganesa bisinganyeka byabo. Ngwe maswalale boshe bakele na bupuputwa bwa kutibika mesho, ngwe Elisha wakwatelelele umo na umo wabo ku mukombo. Oloni ei ñanda imwesa ngwayo, Elisha wabalekele ngwendi: “Mwazimbalesa ngila, ei keti ikeyo nganda imushaka embwe, njikabeni.” William James wendekele ha ñanda ei mu libulu lyasonekele lya Principles of Psychology (1981, Vol. 1, lipu. 59) ngwendi: “Nga cilyo cimo ca ku bwongo kucesi na kupanga mwamubwa, cikalingisa munu ajeneke kuzibuka byali na kulinga. Kulumbununa ngwabo nameme ali na kumona, oloni kasa kuzibisisa byuma byoshe bili na kulingiwa. Baka-kulilongesa bisinganyeka bya banu bakendeka ngwabo nameme bene munu ali na kumona, oloni kasa kuzibisisa byuma byali na kumona nebi bibilumbununa. Ngeci, kasa kuzibuka byuma bili na kulingiwa, mwafwa bisinganyeka byendi ha simbu ei banabitanganesa.” Eci cikeco cifwa ca bupuputwa, catundisile Yehova ku maswalale ba Basilya mubetele mu nganda ya Samaliya. (2 Vi 6:18-20) Cisholoka ngwe eci cifwa ca bupuputwa, cikeco cibakele naco banalume ba mu Sondoma. Nameme bakele na kumona, oloni bonowele kuwana ha cikolo ca njibo ya Lote, mwafwa bisinganyeka byabo byatanganekele.—Kus 19:11.
Kutondesesa Bisimpi bya Seho
w05 8/1 9 ¶2
Bisimpi bya Kulitila bya mu Mukanda wa 2 Vimyene
2 Vi 5:15, 16—Mwafwa Bika Elisha Katambwile Bwana Bwatundile Kuli Namane? Elisha wabyanene obu bwana, mwafwa wazibukile ngwendi Yehova ikeye wamukwasele mangana alinge cikomokeso ca kukangula Namane ku mushongo wendi. Kalingile ngoco mu nzili yendi. Ngeci, kashakele kufukila ha cipangi camwanene Njambi. Na bangamba ba Yehova ano matangwa, kubesi kulinga cipangi ca Yehova mangana bafukileho. Bakanuka majwi a Yesu. Wendekele ngwendi: ‘Bamyanene bya bwana, co neni aneni bya bwana.’—Mat 10:8.
NOVEMBER 14-20
BISIMPI BYA SEHO BYA MU LIJWI LYA NJAMBI | 2 VIMYENE 7–8
“Yehova Wobwele Baisalele mu Ngila Ije Kubabandamenene”
it-1 716-717
Elisha
Mukwita kwa simbu, Mbenihandande II kalwisile lika Samaliya mu simbu yaindondo, oloni maswalale bendi baizengelekele na kushaka kuinyongeselela yoshe. Co byakulya byahwile mu nganda. Maswalale mubazengelekele ei nganda, byuma byakaluwile manene. Mwene wazibile ngwendi banakazi bashangumukile kulya bana babo. Mwene Njeholame, mutekulwila wa Ahave “muka-kutsiya” walisingile ngwendi atsiya Elisha. Oloni biyongola byakele nabyo byakushaka kutsiya Elisha kubyalishulisilile. Njeholame na ngamba yendi mubetele ku njibo ya kapolofweto Elisha, Njeholame wendekele ngwendi, ikeye kamwene seho ya kukulahela Yehova. Elisha walekele Mwene Njeholame ngwendi ku litangwa lya imene byakulya bilisala. Ngamba ya mwene, wombwanesele byendekele Elisha. Mukemwo Elisha wamulekele ngwendi: “Ukacimona omwo cikalingiwa, oloni yobe kuukaliko bimo ku byakulya bije.” Yehova walingisile kukale cilumo, co maswalale ba Basilya bazibile lyoba muje mu cilombo mubakele. Basinganyekele ngwabo kwakele bitozi banabakungulukila mangana babalwise. Ngeci, batewele mu cilombo cabo na kuseza byakulya bije byakelemo. Mwene Njeholame mwazibile ngwabo maswalale ba Basilya banatewe mu cilombo cabo, washikile ngamba yendi mangana akanyunge ku cikolo ca nganda ya Samaliya. Oloni uje ngamba bamulyatangelele kuli maswalale ba Baisalele babangi baje bakele mu njala, baje bashatukilile ku cilombo mangana bakambateko byakulya. Ngeci, bije byakulya wabimwene, oloni kalileko.—2 Vi 6:24–7:20.
Kutondesesa Bisimpi bya Seho
it-2 195 ¶7
Ndeya
Bimyene ba kucikota ca Ndabiti. Yehova wakele Mwene Ndabiti ha litanda mu Isalele, co wamukwasele apwe Mwene wa mana uje watwamenenene mwamubwa Baisalele. Bamutumbwile ngwabo “ndeya ya Isalele.” (2 Sa 21:17, NWT) Yehova walikumiiye cikumiiyo ca bumwene na Ndabiti. Wakulahesele Ndabiti ngwendi: ‘Bumwene bwobe bukakalako simbu yoshe, co litanda lyobe likakola ngo!’ (2 Sa 7:11-16) Ngeci mukana wa bimyene wakulahesele Yehova, kushangumukila kuli Ndabiti kutwala kuli munendi Solomoni wapwile ngwe “ndeya” kuli Baisalele.—1 Vi 11:36; 15:4; 2 Vi 8:19; 2 Mi 21:7.
NOVEMBER 21-27
BISIMPI BYA SEHO BYA MU LIJWI LYA NJAMBI | 2 VIMYENE 9–10
“Watwaleleleho Kulinga Byuma mu Kusimpa na Ntwima”
Yehu Wemanenene Kulemesa kwa Busunga
Baisalele mubakele na kulinga byuma byabibi Yehova wanene Yehu cipangi. Njezebele munakazi wa Ahave uje lalo wapwile Ina ya Mwene Njeholame ikeye wakele na kungumuna banu babangi mu Isalele mangana balinge byuma byabibi. Washongangeyeye banu babangi balemese Mbale kutubakana kulemesa Yehova. Co lalo watsiile tupolofweto ba Yehova na kungumuna banu babangi balinge bundei na “bulozi.” (2 Vi 9:22; 1 Vi 18:4, 13) Ngeci, Yehova wayongwele kunyongesa naanga yoshe ya Ahave, kwambateselela na Mwene Njeholame hamolika na Njezebele. Yehu ikeye wapandele kulinga eci cipangi.
Yehu Wemanenene Kulemesa kwa Busunga
Mwene Njeholame na Mwene Ahaziya wa mu Yunda mubabyanene kutolilila ku tutumwa babali bezile kuli bakebo, Yehu waileko, co wakaliwanene nabo, munu na munu mu litemba lyendi. Njeholame mwehwile Yehu ngwendi “uli na kwija mu kwoloka ndi?” Yehu wakumbulwile ngwendi: ‘Batijo njija mu kwoloka, oku anga tucili mu bulozi na [bupangala] bije byashangumukile noko Njezebele?’ Njeholame mwanangukile ngwendi Yehu wezile na kumulwisa, wazibile lyoba, co watewele. Oloni Yehu washangumukile kumushatukisa. Yehu wambatele mungamba, co washele Njeholame na kumutiba ha mbunge. Njeholame watsililile mu litemba lyendi. Nameme Ahaziya watewele, oloni Yehu wamushakazekele, co mwamuwanene wamutsiile.—2 Vi 9:22-24, 27.
Munu wateleko ibapandele kutsiya mu naanga ya Ahave wapwile lishano Njezebele. Yehu, watumbwile Njezebele ngwendi ‘munakazi wa kusinga.’ Yehu mwetele mu nganda ya Njezelele, wamwene Njezebele ashumbilila hasi munjanenana ya lipela. Co haje bene Yehu washikile bimyata bendi ngwendi bombile Njezelele munjanena. Kutundaho, Yehu wakalyatangesele tubalu bendi hali ou cikwizi wa mu Isalele. Co lalo watwaleleleleho kunyongesa babushoko bwa Ahave babangi.—2 Vi 9:30-34; 10:1-14.
Yehu Wemanenene Kulemesa kwa Busunga
Nameme Yehu wetilile maninga amangi, oloni Mbimbiliya yamutumbula ngwayo wapwile munalume wa kusimpa uje wapatwile Baisalele kuli Njezebele uje wabayandesele manene. Ntwama woshe-woshe uje wapandele kupanga eci cipangi wapandele kupwa wa kusimpwa na muka-kupanga na nzili. Libulu limo linalumbununa majwi a mu Mbimbiliya ngwalyo: “Eci cipangi capwile cacikalu, mukemwo bapandele kucipanga mukunyanyama. Ngwe kubacipangele mu kusimpa, baka-kulemesa Mbale ngwe kubahwilemo mu Isalele.”
Twakulahela neni mwananguka ngweni na baka-Kilistu ano matangwa bakaliwana na bukalu buje bukatondeka bakale na bifwa byakele nabyo Yehu. Cakumwenako, bika bitunapande kulinga nga munu atushongangeya ngwendi tulinge byuma byanabindika Yehova? Tunapande kupwa bakusimpa na kumubyanena kwakujeneka kukwata-kwata ku masinde. Kupwa ba kulongwa kuli Yehova, kwapwa kwa seho manene. Ngeci, kutwapandele kwecelela cuma coshe-coshe citwonowese kupwa ba kulongwa kuli ikeye.
Kutondesesa Bisimpi bya Seho
Yehu Wemanenene Kulemesa kwa Busunga
Hamo Yehu wasinganyekele ngwendi bumwene bwa Isalele buje bwapatukile ku bumwene bwa Yunda bwapandele kukala na Njambi yabwo. Ngeci, watembwininine bimyene ba Isalele ba kunima mu kumunga kamponya wa ngombe ibapandele kulemesa Baisalele. Byuma byalingile, byamwesele ngwabyo kakulahelele Yehova uje wamupwisile mwene.
Yehova, washangalele Yehu mwafwa ya byuma byalingile ku naanga ya Ahave. “Nameme ngoco, Yehu kononokele na mbunge yendi yoshe, mashiko a Shukulu Kalunga Njambi ya Isalele.” (2 Vi 10:30, 31) Hakulibanga, Yehu walingile byabibwa. Ngeci, kukomokesa kumona byuma byabibi byalingile. Ou muzimbu, banausoneka mu Mbimbiliya mangana tulilongeseko bimo. Tunapande kutwalelelaho kukanyamesa busamba bwetu na Yehova na kubumona kupwa bwa seho. Tunapande kutanda Lijwi lyendi Mbimbiliya, kusinganyekesesa ha byuma bitutanda na kulombela kuli ikeye kutundilila kwisi ya mbunge ha litangwa na litangwa mangana tutwaleleho kupwa ba kulongwa kuli ikeye. Tutwaleleniho kwononoka mashiko a Yehova na mbunge yetu yoshe.—1 Ko 10:12.
NOVEMBER 28–DECEMBER 4
BISIMPI BYA SEHO BYA MU LIJWI LYA NJAMBI | 2 VIMYENE 11–12
“Munakazi Wamubi Bamwana Kashitiko”
it-1 209
Ataliya
Ngeci lika mwa ina Njezebele, Ataliya nendi washongangeyeye munalume wendi Njeholame alinge byuma byabibi ku mesho a Yehova ha myaka 8 yayulile. (1 Vi 21:25; 2 Mi 21:4-6) Co lalo ngeci lika mwa ina, Ataliya nendi wetilile maninga a banu bakujeneka mulonga. Omwo munendi Ahaziya watsile munima ya kuyula ha mwaka umo, Ataliya watsiile boshe baje bapandele kuswana ha litanda. Kwasalele lika Yowashe uje ibashwekele kuli kapilistu wakama na munakazi wendi. Ou manakazi wa kapilistu wakama, wapwile teñazi ya Yowashe. Kutundaho, Ataliya walipwisile mwene ha myaka yakupwa 6 kushangumuka mu 905 kutwala mu 899 B.C.E. (2 Mi 22:11, 12) Bana bendi bebile byuma byakele mu tembele ya Yehova na kukabyana kuli Mbale.—2 Mi 24:7.
it-1 209
Ataliya
Kapilistu Wakama Yehoyanda watundisile Yowashe kwamushwekele na kumupwisa mwene mwakele na myaka 7. Ataliya mwazibile miyoyo yakele kutembele yakuswanesa Yowashe ha litanda, washatukilileko. Mwakamwene byakele na kulingiwa, watambekele ngwendi: “Bungungu! Bungungu!” Kapilistu Wakama Yehoyanda washikile ngwendi batwale Ataliya hanja ya tembele kucikolo ca tubalu, mangana bakamutsiileko. Kumoneka Ataliya ikeye munu wamubi wamamaneselelo ibatsiile mu naanga ya Ahave. (2 Vi 11:1-20; 2 Mi 22:1–23:21) “Byuma byoshe bije byendekele Shukulu Kalunga kutalesa ku batekulwila ba Ahave” byalishulisilile.—2 Vi 10:10, 11; 1 Vi 21:20-24.
Kutondesesa Bisimpi bya Seho
it-1 1265-1266
Yowashe
Kapilistu Wakama Yehoyanda wakele na kunangula Yowashe. Wapwile ngwe ishe. Mukemwo Yowashe wayulile mwamubwa ha simbu yakele na kuyoya Yehoyanda. Yowashe mwakele na myaka 21, wambatele banakazi babali. Umo wa banakazi bendi wapwile Njehoyandine. Mukwita kwa simbu, Yowashe wakele na bana ba bakwenje na bambanda babangi. Oku kwalingisile cikota ca Ndabiti muje mwakusemukilile Mesiya cije catondele kuziluka, citwaleleleho kukalako.—2 Vi 12:1-3; 2 Mi 24:1-3; 25:1.
DECEMBER 5-11
BISIMPI BYA SEHO BYA MU LIJWI LYA NJAMBI | 2 VIMYENE 13–15
“Kupanga na Nzili Kukanene Bibezikiso”
Muli na Kukabangeya Kilistu mu Kushula Ndi?
11 Tucimoneni byalingiwile mu kuyoya kwa Mwene Yowashe wa Isalele, mangana tumone bubwa bukatundu mu kupangela Yehova na nzili. Yowashe wezile kuli Elisha oku ali na kulila omwo kwasholokele ngwe Baisalele babahyana kuli ba Basilya. Elisha walekele Yowashe ashe mukili mu njanena kutalesa ku lifuti lya Silya kumwesa ngwabo Yehova akana Basilya mu maboko a Baisalele. Kulinga ngoco kwatakamesele Yowashe. Co lalo Elisha walekele Yowashe ambate mikili na kuyasha hasi. Yowashe washele mikili hasi lutatu. Elisha walubalele, mwafwa ngwe Yowashe washele mikili hasi bisimbu byakupwa 5 nambe 6, ngwe Baisalele ‘bahyanene Basilya na kubanyongesa.’ Calubinda, Yowashe wahyanene lika Basilya bisimbu bitatu, mwafwa kashele mikili hasi bisimbu 5 nambe 6. Kujeneka kupanga na nzili kwonowesele Yowashe kunyongesa Basilya. (2 Vi 13:14-19) Bika bitulilongesako? Tulilongesa ngwetu, Yehova atubezikisa manene nga tumupangela na nzili yetu yoshe kutundilila kwisi ya mbunge.
“Yehova Akabezikisa Baje Bamushakazeka na Bimbunge Byabo Byoshe”
Yehova akabezikisa beya? Paulu wendekele ngwendi: ‘Baje bamushakazeka manene.’ Libulu limo lya baka-kunungulula Mbimbiliya limwesa ngwalyo lijwi lya Cigriki libananungulula ngwabo “kushakazeka manene” kulilumbununa “kuya na kutonda-tonda cuma cimo,” oloni lilumbununa kwija kuli Njambi “mu kumulemesa.” Libulu likwabo limwesa ngwalyo eli lijwi, banalitundisa ha lijwi limo lya Cigriki lije lilumbununa kupanga na nzili. Yehova akabezikisa baje banamukulahela na kumuzema kutundilila kwisi ya mbunge, co lalo bali na kumupangela na nzili.—Mat 22:37.
Yehova akabezikisa bati bangamba bendi ba kulongwa? Nabakulahesa kukayoya myaka yoshe mu Paradaisi hano hasi. Byuma byanabakulahesa bimwesa ngwabyo wapwa muka-kwana, co lalo wakala na cizemo. (Kuj 21:3, 4) Nameme ano matangwa, baje bali na kushakazeka Yehova, bali na kulikuwa bibezikiso byendi. Sipilitu ya kujela na lijwi lyendi Mbimbiliya bili na kubakwasa bazibuke mwakuyoyela mu kubwahelela.—Mya 144:15; Mat 5:3.
Kutondesesa Bisimpi bya Seho
w05 8/1 11 ¶3
Bisimpi bya Kulitila bya mu Mukanda wa 2 Vimyene
2 Vi 13:20, 21—Kuma eci cikomokeso cimwesa ngwaco tunapande kusingimika bitsiya bya batsi ndi? Embwe. Mbimbiliya kuimwesa ngwayo bitsiya bya Elisha babisingimikile. Njambi ikeye walingile cije cikomokeso ngeci lika mwakwaselele Elisha kulinga bikomokesa te aciyoya.
DECEMBER 12-18
BISIMPI BYA SEHO BYA MU LIJWI LYA NJAMBI | 2 VIMYENE 16–17
“Yehova Kesi Kwecelela Banu Batwaleleleho Kulinga Byuma Byabibi”
it-2 908 ¶5
Shalamanesele
Baisalele Babafungulula. Ha simbu yayulile Mwene Hosheya mu Isalele (c. 758-740 B.C.E.), Shalamanesele 5, washangumukile kuyula na mu Palesitina, co Hosheya wapwile ndungo yendi uje wakele na kumufweta bwana ha mwaka. (2 Vi 17:1-3) Oloni mu mwaka umo, Mwene Hosheya wonowele kufweta mulambu. Ngeci, walombele Mwene So wa Ingito amukwase mangana keti afwete bwana kuli mwene wa Basilya. Shalamanesele mwazibile byalingile Hosheya, wamwakele mu kamenga, co wazengelekele nganda ya Samaliya ha myaka itatu. Kutundaho, nganda ya Samaliya yawile, co baisalele babatwalele mu bunzinda.—2 Vi 17:4-6; 18:9-12; esekeseni Hoz 7:11; Eze 23:4-10.
it-1 414-415
Bunzinda
Byuma byalingisile miyati 10 ya bumwene bwa ku kunto bwa Isalele na miyati ibali ya bumwene bwa ku mbwela bwa Yunda byapwile byakulifwa. Ei miyati yecelele kulemesa Yehova Njambi wa busunga, co yashangumukile kulemesa binjambi ba makuli. (Kwi 28:15, 62-68; 2 Vi 17:7-18; 21:10-15) Yehova waleleleleho kubatumina tupolofweto mangana bakabanangule, oloni kubatolililile. (2 Vi 17:13) Naumo wahi hakati ka bimyene ba miyati 10 ya bumwene bwa Isalele wanyongesele kulemesa kwa makuli kuje kwashangumukile Mwene Yelobowame. Banu bamu bumwene bwa Yunda buje bwakele ku mbwela bonowele kwononoka mashiko a Yehova. Mukemwo baile mu bunzinda ngwe mwa miyati 10 ya Baisalele baje kubononokele Yehova. (Nje 3:6-10) Banu boshe ba mu bumwene bwa miyati ibali ya Yunda na ya bumwene bwa miyati 10 ya Isalele babatwalele mu bunzinda. Miyati ya Isalele yaile mu bunzinda ha bisimbu byakuliseza-seza.
Kutondesesa Bisimpi bya Seho
it-2 847
Kasamaliya
Lijwi lya ‘Basamaliya’ lyasholokele lwakulibanga mu bisoneka munima ya kuhyana miyati 10 ya bumwene bwa Samaliya mu 740 B.C.E. Eli lizina balilukile banu baje bakele mu bumwene bwa ku kunto simbu kanda babuhyane, co linaliseze na mazina abapangesele baka-kwija baje batundile mu mitambela ya kuliseza-seza ya bumwene bwa Asilya. (2 Vi 17:29) Cisholoka ngwe Basilya kubatundisile Baisalele boshe, mwafwa mukanda wa 2 Mizimbu 34:6-9 umwesa ngwawo ha simbu yayulile Mwene Yosiya, Baisalele bamo bacikele muje mu lifuti. Mukwita kwa simbu ‘Basamaliya’ bakupwile batekulwila baje basalelele muje mu lifuti na Basilya baje bakulikumbasanene na Basamaliya. Ngeci, bapwile Basamaliya mwafwa ya kulyambatela nabo. Mukwita kwa simbu, eli lizina balipangesele manene mu bulombelo kutubakana mubakele na kulipangesela kutalesa ku muyati na ku biñanda bya lifuti. Eli lijwi lya ‘Kasamaliya’ bakulikundikile ku banu baje bakele mu cibunga ca bulombelo buje bwakele mu nganda ya kusañulu ya Shekeme na ya Samaliya baje bakulahelele byuma bije byalisezele na byuma bibakulahelele Bayunda.—Yow 4:9.
DECEMBER 19-25
BISIMPI BYA SEHO BYA MU LIJWI LYA NJAMBI | 2 VIMYENE 18–19
“Mubakashaka Kutuzeyesela Bitozi Betu”
w05 8/1 11 ¶5
Bisimpi bya Kulitila bya mu Mukanda wa 2 Vimyene
2 Vi 18:19-21, 25—Kuma Hezekiya walingile lizibasano na Mwene wa ku Ingito ndi? Embwe. Lambashake wakele na kubangeya lika Hezekiya biñanda bya makuli. Twanukeni ngwetu wendekele lalo ngwendi ‘Yehova ikeye namutabesa’ kunyongesa Yelusalema. Awa nawo apwile makuli. Mwene Hezekiya wapwile wakulongwa, co wakulahelele manene Yehova.
“Keti Muzibe Lyoba. Yange Njikamikwasa”
Lambashake wendekele makuli mangana azeyese likulahelo lya Hezekiya. Wendekele ngwendi: “Kuma Hezekiya keti ikeye wasiwile tuzangu twakulemesela Shukulu Kalunga hamo na mitula . . . Shukulu Kalungu wanjilekele ngwendi, ‘Ya ukalwise lifuti na kulinyongesa.’” (2 Vi 18:22, 25) Ngeci, lambashake wendekele ngwendi Yehova kamena bangamba bendi mwafwa balingile byuma byamuzibisile kubabala ku mbunge. Oloni Yehova, walwililile bangamba bendi. Hezekiya hamolika na Bayunda baje bemanenene kulemesa kwa busunga, bazibisile Yehova kubwaha ku mbunge.—2 Vi 18:3-7.
Mubali na Kutukwasela Tunyungi 7 na Bimyata 8 Ano Matangwa
14 Mwene wa Basilya washimbikile cilombo cendi, mukati ka mbwela na muyatangwa wa Yelusalema. Muka-kumwendekelako wa lizina lya Lambashake wapangesele milali ya kuliseza-seza mu kulwisa Yelusalema. Walekele banu ba mu Yelusalema mu Cihebelu ngwendi bende mwene bungungu na kutaba kubafungulula kuli ba Asilya. Co wabakulahesele byuma bya makuli ngwendi abatwala ku lifuti kuje kubakalikuwa kuyoya mwamubwa. (2 Vi 18:31, 32) Lambashake wendekele ngwendi binjambi ba mafuti eka kubasele kunyungilila banu babo, ngeci na Yehova nendi kasa kunyungilila Bayunda ku maswalale ba Basilya omwo babalwisa. Lambashake mwendekele byuma bya makuli na kushaula Yehova, Bayunda baje bakele na kumutolilila kubamukumbulwile. Ou mwanja ukewo ubakatembwinina bangamba ba Yehova na ano matangwa.—2 Vi 18:35, 36.
yb74 177 ¶1
Mutamba 2—Ku Germany
Cibunga ca maswalale cibatumbwile ngwabo SS, capangesele milali yaingi manene mu kusindiya banu ba Yehova basaine ha lipapelo lyakwecela kupwa bakaleho ba Yehova. Oloni kakangi baje bakele na kusaina eli lipapelo, bakele na kubatengulukila na kubayandesa manene kutubakana mubakele na kubayandesela ha kulibanga. Karl Kirscht wendekele ngwendi: “Bakaleho ba Yehova, bakebo babakele na kuyandesa manene mu bilombo bya kuyandesela. Basinganyekele ngwabo nga babayandesa manene, co basaina ha lipapelo lya kwecela kupwa Bakaleho ba Yehova. Eci cibunga ca maswalale ca SS, catusindiyiye kusaina ha lipapelo lwalwingi-lwingi. Bamo basainile lije lilpapelo. Oloni kakangi kubakele na kubapatula oho bene, kubanga munima ya mwaka umo. Ha simbu ibanakala na kubandamena kubapatula mu kamenga, eci cibunga ca maswalale ca SS, cakele na kubashaula na kubendeka ngwabo bapwa baka-makuli na lyoba. Kutundaho, bakele na kubasindiya kwita mukati ka bandolome babo mangana babamone, simbu kanda babatundise mu cilombo ca kuyandesela.”
Kutondesesa Bisimpi bya Seho
it-1 155 ¶4
Byuma bya Kusañulu Bibanashitula
Mbimbiliya imwesa ngwayo bana ba Mwene Senakelivi wa Asilya babali, ba Andalameleke na Shalezele bakebo bamutsiile. Co munendi mukwabo Esalehandone ikeye wamuswanene ha litanda. (2 Vi 19:36, 37) Oloni mizimbu ya Bambambilone imwesa ngwayo mu mwaka wa bu 20 mu ngonde ya Tembete, bamutsiile kuli munendi uje wamutengulukilile. Berossus kapilistu wa Bambambilone wa mu ma 300 B.C.E., na Nabonidus Mwene wa Bambambilone wa mu 600 B.C.E., bendekele ngwabo Senakelivi bamutsiile kuli umo wa bana bendi. Oloni byuma bibanashitula ololo, hali majwi a Esalehandone aje amwesa ngwawo Esalehandone muna Senakelivi uje wamwingile ha litanda wendekele ngwendi bandolome bendi (kulumbununa babengi) bakebo batengulukilile ishe, co bamutsiile na kutewa. Mu libulu lya Universal Jewish History (1948, Vol. I, lipu. 27), Philip Biberfeld, wendekele ha majwi aje akele ha limanya ngwendi: “Mizimbu ya Bambambilone ya Nabonid na Berossus kuyendekele mu kusungama hali ei ñanda. Mbimbiliya ikeyo inendeka mu kusungama. Ngeci, mubanatondesesa banawana ngwabo majwi asonekele Esalehandone haje ha limanya libashitwile apwile a busunga, co analiseze na mizimbu ya kusañulu ibasonekele Bambambilone. Ei ñanda imwesa seho ya kutondesesa tahi mwamubwa simbu kanda tucikulahele biñanda bimo, bije kubilitombola nebi bibanendeka mu Mbimbiliya.”
DECEMBER 26–JANUARY 1
BISIMPI BYA SEHO BYA MU LIJWI LYA NJAMBI | 2 VIMYENE 20–21
“Yehova Wakumbulwile Lilombelo lya Hezekiya”
ip-1 394 ¶23
Yehova Wabezikisile Hezekiya Mwafwa ya Likulahelo Lyendi
23 Senakelivi mwashakele kulwisa lifuti lya Yunda lwakulibanga, Hezekiya wabinjile manene. Isaya wamulekele ngwendi atsa. (Isa 38:1) Mwene Hezekiya uje wakele na myaka 39 ha simbu ije walishoshomwenene manene. Kalishoshomwenene lika bya mushongo wakele na kubinja, oloni walishoshomwenene na ha banu ba Njambi na bukalu bubakaliwana nabwo kulutwe. Nganda ya Yelusalema nei ya Yunda yakele mu bushonde mwafwa ba Asilya bashakele kuilwisa. Co ngwe Hezekiya watsile, iya nekutwamenena banu ba Yehova mu kulwisa bitozi babo? Co lalo ha simbu ije, Hezekiya te kesi na mwana wakumwinga ha litanda. Ngeci, Hezekiya walombelele kuli Yehova kutundilila kwisi ya mbunge yendi mangana amuzibile mema ku mbunge.—Isa 38:2, 3.
Pangeleni Yehova na Mbunge Yeni Yoshe
16 Mu kwita kwa simbu, Hezekiya wabinjile manene kushaka na kutsa. Mukemwo walombele Yehova ngwendi anuke bipangi byanamupangela. (2 Vi 20:1-3)Tuzibuka kutundilila mu bisoneka ngwetu Njambi kasa kutukangwisa mu kukomokesa simbu ino nambe kubwezelela ku matangwa a kuyoya kwetu. Oloni ngeci lika mwa Hezekiya, tubaboshe twasa kulombela kuli Yehova ngwetu: “Yange njakupangela na kukukulahela na kulongwa, simbu yoshe njinakele na kulinga bije biwashakele ngeci njibilinge.” Neni mwakulahela ngweni Yehova asa, co lalo nalibwahesela kumikwasa mukanyame nga mubinja ndi?—Mya 41:3.
g01 7/22 13 ¶4
Lilombelo Lyasa Kunjikwasa Bati?
Kusañulu, bangamba ba Yehova bamo baje bakele na likulahelo lya kukanyama mubalombelele kuli ikeye, wabakangwisile mu kukomokesa. Mwene Hezekiya mwanangukile ngwendi wakele na mushongo wakama walombele kuli Yehova kutundilila kwisi ya mbunge mangana amukangwise. Yehova wakumbulwile lilombelo lya Hezekiya. Wamulekele ngwendi: “Njinazibi lilombelo lyobe, co njamono misozi yobe. Njikakukangwisa.” (2 Vi 20:1-6) Kuli na bangamba ba Njambi bakwabo baje balimwenenene mwabakwaselele Yehova mu kukomokesa.—1 Sa 1:1-20; Nda 10:2-12; Vil 4:24-31; 10:1-7.
Kutondesesa Bisimpi bya Seho
it-2 240 ¶1
Cikwata ca Kupangesa mu Kusungamesa
Cikwata cibakapangesa mu kusungamesa, basa kucipangesa mu kutunga mutungo mwamubwa nambe kupimisa mutungo na kumona indi unakolo. Yehova walekele Baisalele baje kubononokele ngwendi: “Njikabanyanyamesa” ngwe munjalingile nganda ya Samaliya na muje munjalingi ku naanga ya Ahave.” Yehova wasetekesele, co wamwene ngwendi nganda ya Samaliya hamolika na naanga ya mwene Ahave bakele na bilinga byabibi manene, co wayongwele kubanyongesa. Mu ngila imolika, Njambi wasompele Yelusalema na bantwama bayo, co wajombolwele bilinga byabibi bibalingile. Ngeci, ije nganda bainyongesele. Ebi byuma byalingiwile mu mwaka wa 607 B.C.E. (2 Vi 21:10-13; 10:11) Kwitila muli Kapolofweto Isaya, Yehova waleke aba bantwama ba kulijundula na bimyene ba mu Yelusalema bya bukalu buje bukabezila. Wabalekele ngwendi: “Busunga bukapwa mukole wa kupimisa, kasingimiko kakapwa cikwata ca kupimisa.” Ngeci, kutabesa busunga na kasingimiko kakale mu lifuti lyoshe, kwakwasele banu bazibuke bangamba ba Yehova ba busunga na aba ba makuli, co baje balingile byuma mu busunga bobokele, oloni baje balingile byabibi banyongele.—Isa 28:14-19.