BIÑANDA BIKWASA NAANGA | BULO
Mwakupangesela Mwamubwa Makina
Kupangesa makina kumikwasa mukale mwamubwa mu bulo nambe kuminenela bukalu. Kupangesa makina kuli na kulingisa byuma byende bati mu bulo bweni?
Bimunapande kuzibuka
Nga banu baje bali mu bulo bapangesa mwamubwa makina, co abakwasa. Cakumwenako, banalume na banakazi bamo baje banalyambata bakapangesa makina mangana basimutwiye nga kubesi hamo.
Jonathan ngwendi: “Kusonekela munu iunalyambata nendi ka muzimbu ka kwendeka ngwako ‘njakuzema nambe njili na kukusinganyeka mbai,’ kwasa kukanyamesa manene bulo.”
Kujeneka kupangesa mwamubwa makina, kwasa kunena bukalu mu bulo. Cakumwenako, banu baje bakabiisila simbu ha makina, kubesi kuwana simbu ya kusikama na munu ibanalyambata nendi, co oku kukabalingisa bajeneke kulimwesa cizemo.
Julissa ngwendi: “Munalume wange akashaka kusikamana nange, oloni njikazezama manene ha foni.”
Bamo bakendeka ngwabo basa kuwana simbu yaingi ya kusikama na munu ibanalyambata nendi namene banazezama ha likina. Sherry Turkle uje nalilongesa mubakalingilamo byuma banu ngwendi: “Kucitaba nambe kamandondo kulinga byuma byabingi ha simbu imolika.” Nendeka lalo ngwendi: “Kupanga bipangi byabingi ha simbu imolika kukalingisa byuma byabingi bibihye.”a
Sarah ngwendi: “Njikalikuu kusimutwiya na munalume wange nga kesi na kulinga bipangi byabingi ha simbu imolika. Munalume wange mwakasimutwiya nange oku nazezama ha foni njikalizibi ngwe kunjapwile wa seho kuli ikeye.”
Simpi yakama: Kupangesa makina kumilingisa mupwe ba kubwahelela nambe kunena bukalu mu bulo bweni.
Bimwasa kulinga
Nonekeni byuma bya seho. Mbimbiliya ngwayo: ‘Nangukeni byuma bya seho manene.’ (Filipi 1:10) Lihuleni ngweni, ‘Kuma kupangesa makina kukatwonowesa kuwana simbu ya kusikama ndi?’
Matthew ngwendi: “Njazibile kubihya ku mbunge munjamwene munu na munakazi wendi banazezama ha mafoni oku bali na kulya ku restranti. Kututondo kumona makina kupwa a seho kutubakana busamba bwetu.”
Lyakeleni seteko. Mbimbiliya ngwayo: “Ngeci nyanyameni mumwendela mangana keti mwende ngwe banu ba kujeneka mana, oloni mwende ngwe banu bali na mana, pangeseni mwamubwa simbu yeni.” (Efeso 5:15, 16) Lihuleni ngweni, ‘Kuma njikakumbulula mizimbu hoshe haizila indi njikakumbulula lika ije ya seho manene?’
Jonathan ngwendi: “Njinawana bukwasi mwafwa ya kutepulula cilumo ca foni yange, ngeci oku kukanjilingisa njikumbulule mizimbu ha simbu injinazituka. Keti ngwabo baka-kutuma boshe nambe mizimbu ikeja tunapande kuikumbulula mubwasi.”
Nga citaba, keti muzezame na byuma bya ku bipangi nga muli ku njibo. Mbimbiliya ngwayo: “Byuma byoshe bili na simbu yabyo.” (Ekelesiya 3:1) Lihuleni ngweni: ‘Kuma njili na kutabesa cipangi cinjonowese kusikama na naanga yange mwafwa ya kukumbulula lika mizimbu ya ku bipangi ha foni ndi? Nga mukemwo, co oku kuli na kunena bukalu muka mu bulo bwange? Munu injinalyambata nendi asa kukumbulula bati eci cihula?’
Matthew ngwendi: “Kulibwezelela kwa mana amwakupangesela makina kuli na kutulingisa tupange simbu yailaha, co lalo ha simbu yoshe-yoshe. Ngeci nga njili na munakazi wange njikeseka munjasela mwoshe mangana keti njikwate-kwate foni yange kushwakumo na kutala bya ku bipangi.”
Simutwiyeni mumupangesela makina na munu imunalyambata nendi. Mbimbiliya ngwayo: “Munu na munu keti atonde bije bikwasa ikeye babenya, oloni atonde bije bikwasa mukwabo.” (1 Korinte 10:24) Simutwiya na munu iunalyambata nendi mumuli na kupangesela makina na kwendeka ha napande kupangela umo na umo weni. Mwasa kupangesa mutamba wa mwakusimutwiiyamo uli muno mu cilongesa.
Danielle ngwendi: “Yange na muka-limbo lyange twapwa tu ba kulongwa kuli umo na mukwabo, co tukasimutwiya nga tumona ngwetu umo wetu kesi na kupangesa mwamubwa foni nambe tabuleti. Tubaboshe tukananguka ngwetu obu bwasa kupwa bukalu, co tukalitolilila mwamubwa nga umo wetu ali na kwendeka bili ku mbunge yendi.”
Simpi yakama: Keti mupwe bangamba ba makina oloni pweni bashukulu bawo.
a Ñanda ya Reclaiming Conversation—The Power of Talk in a Digital Age.